قانىش ساتبايەۆ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: قانىش ساتبايەۆ
ساباقتىڭ ماقساتى: كورنەكتى عالىم، قوعام قايراتكەرى، قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇلتتىق عىلىم اكادەمياسىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى قانىش ساتبايەۆ جايلى ماعلۇمات بەرۋ. شىلاۋلارىن قايتالاۋ. وداعاي تۋرالى تۇسىنىكتەرىن كەڭەيتۋ.
ساباقتىڭ مىندەتتەرى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا قانىش ساتبايەۆ جايلى مالىمەت بەرە وتىرىپ، وقۋشىلاردىڭ بايلانىستىرىپ سويلەۋىن، ادەبي ءتىلىن قالىپتاستىرادى، سوزدىك قورىن مولايتادى.
دامىتۋشىلىق: اۋىزەكى سويلەۋ داعدىلارىن دامىتىپ، وي - ءورىسىن كەڭەيتەدى، شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن جەتىلدىرەدى.
تاربيەلىك: پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىقتارىن ارتتىرادى، عالىمنىڭ ونەگەسى مەن ەڭبەكتەرى ارقىلى وقۋشىلاردى ءبىلىمدى، دارىندى، ونەگەلى بولۋعا تاربيەلەيدى، وتانسۇيگىشتىك سەزىمدەرىن ارتتىرادى. مەملەكەتتىك تىلگە دەگەن قۇرمەت سەزىمدەرىن قالىپتاستىرادى.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جانا ساباق
ساباقتىڭ ءادىسى: سۇراق – جاۋاپ، ءتۇسىندىرۋ، ويلاندىرۋ، سالىستىرۋ (ۆەنن دياگرامماسى)، ىزدەندىرۋ، پىكىر الماسۋ، توپتاستىرۋ، سينكۆەين، كومپيۋتەرلىك ءادىس.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، سلايدتار، پاراقشالار.
ءپانارالىق بايلانىس: ورىس ءتىلى، ادەبيەت، تاريح، جاراتىلىستانۋ، ماتەماتيكا.
ساباقتىڭ بارىسى
I. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
وقۋشىلاردى تۇگەندەپ، ساباقتىڭ ماقساتىن ايتۋ.
- سالەمەتسىزدەر مە، بالالار؟
شەڭبەرگە تۇرايىق، ءبىر بىرىمەن امانداسايىق.
- بالالار، بۇگىنگى ساباققا قوناقتار كەلىپ وتىر. «قوناق از وتىرىپ، كوپ سىنايدى»- دەگەن قازاقتىڭ ماقالى بار. بۇگىنگى ساباقتا ءبىلىمىمىزدى كورسەتەيىك.
ءىى. ءۇي جۇمىسىن تەكسەرۋ
سوزدەردى سويلەتۋ (سلايد بويىنشا) بۇل كىم تۋرالى؟
تەست ورىنداۋ، ءبىر - ءبىرىن تەكسەرۋ (سلايد بويىنشا)
II. جاڭا ساباق:
وي قوزعاۋ: تاعى قانداي قازاقتىڭ بەلگىلى عالىمدارىن بىلەسىڭدەر؟
ەپيگرافى: «جەرى بايدىڭ – ەلى باي»
بالالار، بۇگىنگى ساباقتىڭ ەپيگرافىن «جەرى بايدىڭ - ەلى باي» دەپ تەگىن الىپ وتىرعان جوقپىن. وزدەرىڭ بىلەسىڭدەر، جەردىڭ بىزگە بەرەرى مول، ال وسى بايلىقتى الۋ ءۇشىن كوپ تەر توگۋ كەرەك. وسىنداي ءوز ەلى، ونىڭ بولاشاعى ءۇشىن ايانباي ەڭبەك ەتكەن، ءوز ءومىرىن عىلىمعا ارناعان ادامداردىڭ ءبىرى - قانىش يمانتاي ۇلى ساتبايەۆ.
بۇگىنگى ساباعىمىزدىڭ تاقىرىبى: «قانىش ساتبايەۆ»
ساباقتىڭ ماقساتىن شىعارۋ: الدارىمىزعا قانداي ماقسات قويامىز؟(قازاقشا سويلەيمىز، جاڭا سوزدەرمەن تانىسامىز، قانىش ساتبايەۆ تۋرالى جاڭا مالىمەت الامىز، گرامماتيكالىق تاپسىرمالاردى ورىندايمىز)
وسى تاقىرىپقا بايلانىستى وزىق تاپسىرما بويىنشا دايىنداعان وقۋشىلاردى تىڭدايىق.
(وقۋشىلار ءوز جوبالارىن ينتەراكتيۆتى تاقتادا قورعايدى)
سۇراق جاۋاپ: ق. س. كىم؟ ول قاي جەردە تۋعان؟
ماتىنمەن جۇمىس جاساۋ:
1. وقىپ، بەيتانىس سوزدەردى بەلگىلەۋ، سوزدىككە جازعىزۋ
2. ساۋالداما تولىقتىرۋ
3. جوسپار بويىنشا ءماتىندى اڭگىمەلەتۋ
قانىش يمانتاي ۇلى ساتبايەۆ 1899 - 1964
قانىش ساتبايەۆ - اسا كورنەكتى عالىم، قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇلتتىق عىلىم اكادەمياسىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى، اكادەميك، قوعام قايراتكەرى.
ول 1899 جىلى پاۆلودار وبلىسىندا تۋعان. قانىشتىڭ اكەسى اۋىلدا بي بولعان. قانىش بالا كەزىنەن العىر، زەرەك بولعان. ونىڭ العاش ساۋاتىن اۋىل مولداسى اشقان بولاتىن. كەيىن قانىش پاۆلودار قالاسىنداعى ەكى كلاستىق ورىس - قازاق مەكتەبىن، سەمەيدىڭ سەمينارياسىن، تومسكىدەگى تەحنولوگيا ينستيتۋتىن بىتىرگەن.
ساتبايەۆ قازاقستاندىق مەتاللوگەنيا مەكتەبىنىڭ نەگىزىن سالۋشى. عالىم بۇكىل ءومىرىن گەولوگيا زەرتتەۋگە جانە تۋعان ولكەسىنىڭ مينەرالدىق شيكىزات بازاسىن جاساۋعا ارنادى. ول جەزقازعان مىس كەندى اۋدانىن اشتى. ەكىباستۇز كومىرىن اشتى، سول جەرلەردە ۇلكەن زاۋىتتار اشىلدى. ول ۇلىتاۋدان ءامىر تەمىردىڭ جازۋ جازىپ قالدىرعان تاسىن تاپقان. ءقازىر بۇل تاس ەرميتاجدا ورنالاسقان.
قانىش ساتبايەۆ دارىندى ادام ەدى. ول – 640 - تان استام عىلىمي ەڭبەكتىڭ اۆتورى. «جەزقازعان رۋدا كەنىشى» دەگەن عىلىمي ەڭبەگى ءۇشىن ق. ي. ساتبايەۆ لەنين وردەنىمەن ماراپاتتالدى.
قانىش يمانتاي ۇلى ساتبايەۆ تەك قانا گەولوگيا سالاسىندا عانا ەمەس، ونىڭ ادەبيەتكە دە قاتىسى بار ەكەنىن بىلدىڭدەر. وعان دالەل ونىڭ جازعان «ەر ەدىگە»، «وباعان»، «قازاقستاننىڭ ۇلت تەاترى تۋرالى»، «توم قالاسىنداعى ۇلتتار كەشى»، ت. ب. شىعارمالارى دالەل. «الگەبرا وقۋلىعىنا» قوسقان 220 تەرميندەرى ارقىلى دا ونىڭ ناعىز ءسوز اتاسى بولعاندىعىن تۇسىنەمىز.
ۇلى عالىم 1964 جىلى قاڭتار ايىندا كوز جۇمدى.
سوزدىك:
نەگىزىن سالۋشى - وسنوۆوپولوجنيك
مىس - مەد
كومىر - ۋگول
ماراپاتتالۋ – بىت ناگراجدەننىم
شيكىزات - سىرە
كوز جۇمۋ (قايتىس بولۋ) – زاكرىت گلازا، ت. ە. ۋمەرەت
قانىش ساتبايەۆ جۇكتەۋ
ساباقتىڭ ماقساتى: كورنەكتى عالىم، قوعام قايراتكەرى، قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇلتتىق عىلىم اكادەمياسىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى قانىش ساتبايەۆ جايلى ماعلۇمات بەرۋ. شىلاۋلارىن قايتالاۋ. وداعاي تۋرالى تۇسىنىكتەرىن كەڭەيتۋ.
ساباقتىڭ مىندەتتەرى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا قانىش ساتبايەۆ جايلى مالىمەت بەرە وتىرىپ، وقۋشىلاردىڭ بايلانىستىرىپ سويلەۋىن، ادەبي ءتىلىن قالىپتاستىرادى، سوزدىك قورىن مولايتادى.
دامىتۋشىلىق: اۋىزەكى سويلەۋ داعدىلارىن دامىتىپ، وي - ءورىسىن كەڭەيتەدى، شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن جەتىلدىرەدى.
تاربيەلىك: پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىقتارىن ارتتىرادى، عالىمنىڭ ونەگەسى مەن ەڭبەكتەرى ارقىلى وقۋشىلاردى ءبىلىمدى، دارىندى، ونەگەلى بولۋعا تاربيەلەيدى، وتانسۇيگىشتىك سەزىمدەرىن ارتتىرادى. مەملەكەتتىك تىلگە دەگەن قۇرمەت سەزىمدەرىن قالىپتاستىرادى.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جانا ساباق
ساباقتىڭ ءادىسى: سۇراق – جاۋاپ، ءتۇسىندىرۋ، ويلاندىرۋ، سالىستىرۋ (ۆەنن دياگرامماسى)، ىزدەندىرۋ، پىكىر الماسۋ، توپتاستىرۋ، سينكۆەين، كومپيۋتەرلىك ءادىس.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، سلايدتار، پاراقشالار.
ءپانارالىق بايلانىس: ورىس ءتىلى، ادەبيەت، تاريح، جاراتىلىستانۋ، ماتەماتيكا.
ساباقتىڭ بارىسى
I. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
وقۋشىلاردى تۇگەندەپ، ساباقتىڭ ماقساتىن ايتۋ.
- سالەمەتسىزدەر مە، بالالار؟
شەڭبەرگە تۇرايىق، ءبىر بىرىمەن امانداسايىق.
- بالالار، بۇگىنگى ساباققا قوناقتار كەلىپ وتىر. «قوناق از وتىرىپ، كوپ سىنايدى»- دەگەن قازاقتىڭ ماقالى بار. بۇگىنگى ساباقتا ءبىلىمىمىزدى كورسەتەيىك.
ءىى. ءۇي جۇمىسىن تەكسەرۋ
سوزدەردى سويلەتۋ (سلايد بويىنشا) بۇل كىم تۋرالى؟
تەست ورىنداۋ، ءبىر - ءبىرىن تەكسەرۋ (سلايد بويىنشا)
II. جاڭا ساباق:
وي قوزعاۋ: تاعى قانداي قازاقتىڭ بەلگىلى عالىمدارىن بىلەسىڭدەر؟
ەپيگرافى: «جەرى بايدىڭ – ەلى باي»
بالالار، بۇگىنگى ساباقتىڭ ەپيگرافىن «جەرى بايدىڭ - ەلى باي» دەپ تەگىن الىپ وتىرعان جوقپىن. وزدەرىڭ بىلەسىڭدەر، جەردىڭ بىزگە بەرەرى مول، ال وسى بايلىقتى الۋ ءۇشىن كوپ تەر توگۋ كەرەك. وسىنداي ءوز ەلى، ونىڭ بولاشاعى ءۇشىن ايانباي ەڭبەك ەتكەن، ءوز ءومىرىن عىلىمعا ارناعان ادامداردىڭ ءبىرى - قانىش يمانتاي ۇلى ساتبايەۆ.
بۇگىنگى ساباعىمىزدىڭ تاقىرىبى: «قانىش ساتبايەۆ»
ساباقتىڭ ماقساتىن شىعارۋ: الدارىمىزعا قانداي ماقسات قويامىز؟(قازاقشا سويلەيمىز، جاڭا سوزدەرمەن تانىسامىز، قانىش ساتبايەۆ تۋرالى جاڭا مالىمەت الامىز، گرامماتيكالىق تاپسىرمالاردى ورىندايمىز)
وسى تاقىرىپقا بايلانىستى وزىق تاپسىرما بويىنشا دايىنداعان وقۋشىلاردى تىڭدايىق.
(وقۋشىلار ءوز جوبالارىن ينتەراكتيۆتى تاقتادا قورعايدى)
سۇراق جاۋاپ: ق. س. كىم؟ ول قاي جەردە تۋعان؟
ماتىنمەن جۇمىس جاساۋ:
1. وقىپ، بەيتانىس سوزدەردى بەلگىلەۋ، سوزدىككە جازعىزۋ
2. ساۋالداما تولىقتىرۋ
3. جوسپار بويىنشا ءماتىندى اڭگىمەلەتۋ
قانىش يمانتاي ۇلى ساتبايەۆ 1899 - 1964
قانىش ساتبايەۆ - اسا كورنەكتى عالىم، قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇلتتىق عىلىم اكادەمياسىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى، اكادەميك، قوعام قايراتكەرى.
ول 1899 جىلى پاۆلودار وبلىسىندا تۋعان. قانىشتىڭ اكەسى اۋىلدا بي بولعان. قانىش بالا كەزىنەن العىر، زەرەك بولعان. ونىڭ العاش ساۋاتىن اۋىل مولداسى اشقان بولاتىن. كەيىن قانىش پاۆلودار قالاسىنداعى ەكى كلاستىق ورىس - قازاق مەكتەبىن، سەمەيدىڭ سەمينارياسىن، تومسكىدەگى تەحنولوگيا ينستيتۋتىن بىتىرگەن.
ساتبايەۆ قازاقستاندىق مەتاللوگەنيا مەكتەبىنىڭ نەگىزىن سالۋشى. عالىم بۇكىل ءومىرىن گەولوگيا زەرتتەۋگە جانە تۋعان ولكەسىنىڭ مينەرالدىق شيكىزات بازاسىن جاساۋعا ارنادى. ول جەزقازعان مىس كەندى اۋدانىن اشتى. ەكىباستۇز كومىرىن اشتى، سول جەرلەردە ۇلكەن زاۋىتتار اشىلدى. ول ۇلىتاۋدان ءامىر تەمىردىڭ جازۋ جازىپ قالدىرعان تاسىن تاپقان. ءقازىر بۇل تاس ەرميتاجدا ورنالاسقان.
قانىش ساتبايەۆ دارىندى ادام ەدى. ول – 640 - تان استام عىلىمي ەڭبەكتىڭ اۆتورى. «جەزقازعان رۋدا كەنىشى» دەگەن عىلىمي ەڭبەگى ءۇشىن ق. ي. ساتبايەۆ لەنين وردەنىمەن ماراپاتتالدى.
قانىش يمانتاي ۇلى ساتبايەۆ تەك قانا گەولوگيا سالاسىندا عانا ەمەس، ونىڭ ادەبيەتكە دە قاتىسى بار ەكەنىن بىلدىڭدەر. وعان دالەل ونىڭ جازعان «ەر ەدىگە»، «وباعان»، «قازاقستاننىڭ ۇلت تەاترى تۋرالى»، «توم قالاسىنداعى ۇلتتار كەشى»، ت. ب. شىعارمالارى دالەل. «الگەبرا وقۋلىعىنا» قوسقان 220 تەرميندەرى ارقىلى دا ونىڭ ناعىز ءسوز اتاسى بولعاندىعىن تۇسىنەمىز.
ۇلى عالىم 1964 جىلى قاڭتار ايىندا كوز جۇمدى.
سوزدىك:
نەگىزىن سالۋشى - وسنوۆوپولوجنيك
مىس - مەد
كومىر - ۋگول
ماراپاتتالۋ – بىت ناگراجدەننىم
شيكىزات - سىرە
كوز جۇمۋ (قايتىس بولۋ) – زاكرىت گلازا، ت. ە. ۋمەرەت
قانىش ساتبايەۆ جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ش. قۇدايبەردييەۆ. ادامنىڭ ناشار مىنەزى
