InfoHub Logo

ءبىر قارت ادام بولىپ، ءوزى عالىم بولىپتى. ءبىر كۇنى شاھارعا بارىپ، ۇيىنە قايتىپ كەلە جاتسا ونى ءبىر جاس جىگىت قۋىپ جەتەدى. ول كەلە جاتىپ ءجون سۇراسادى دا، بارار جولى ءبىر بولعاننان كەيىن:

— اتا، جولدى قىسقارتايىق، – دەيدى. قارت:

— جول قالاي قىسقارادى؟ – دەيدى. جىگىت:

— جولدىڭ قىسقارۋى وڭاي، ەكەۋمىز ءبىرىمىزدى-بىرىمىز، كەزەك-كەزەك ارقالاساق بولعانى، – دەيدى. شال ىشىنەن:

— ياپىرىم-اي، مىناۋ ءبىر كەسەپاتتى ادام بولماسا يگى ەدى؟ ءسوزىنىڭ ءتۇرى جامان ەكەن. ات-ماتىممەن مەنى بۇل قالاي ارقالايدى؟ مەن قالاي ارقالاماقشىمىن؟ – دەپ ويلاپ، جاۋاپ قايىرماي، بەتىنە اجىرايىپ قاراپ قويادى. مۇنان كەيىن جىگىت تە ۇندەمەي كەلە جاتادى دا، ورىلماعان، ءبىراق ءپىسىپ تۇرعان ەگىندى كورىپ:

— اتا، مىنا ەگىن ءسىزدىڭ ەلدىكى مە؟ – دەيدى.

قارت:

— ءيا، ءبىزدىڭ ەلدىكى، – دەيدى. جىگىت:

— يەسىن بىلەسىز بە؟ – دەيدى. قارت:

— بىلەمىن، – دەيدى.

— ولاي بولعاندا، بۇل ءوزى جەلىنىپ قويعان ەگىن بە، جوق، جەلىنبەگەن ەگىن بە؟ – دەيدى. قارت تاعى دا بەتىنە اجىرايىپ قاراپ قويادى دا: «ياپىرىم-اي، مىنانىڭ ءبىر سوزىنەن ءبىر ءسوزى سوراقى بولدى-اۋ! ورىلماي تۇرعان ەگىندى كورە تۇرا، بۇل نە ايتقانى؟» – دەپ ويلايدى. ونان ءوتىپ، جولشىباي ءبىر ەلگە كەزدەسەدى. بۇل ەلدىڭ ادامدارى ءبىر ولگەن كىسىنى كوتەرىپ، قابىرگە قويعالى اپارا جاتىر ەكەن. جىگىت:

— اتا، مىنا كىسىنى بىلەسىز بە؟ – دەپ سۇرايدى. قارت:

— بىلەمىن، – دەيدى. جىگىت:

— اتا، مىنا كىسى ولگەن ادام با، ولمەگەن ادام با؟ – دەپ سۇرايدى.

قارت شىداي الماي:

— ولمەسە جەرلەۋگە اپارمايدى عوي! – دەپ جىگىتتىڭ بەتىن قايىرىپ تاستايدى. جىگىت ۇندەمەيدى. كوتەرىپ كەلە جاتقان ولىكتىڭ ءقابىرى جولدا ەكەن. بۇلار قابىرشىلەرگە كەلەدى دە سولارمەن بىرگە ولىكتى قويىسادى. بىلاي شىققاننان كەيىن:

— اتا، الگى كىسى ولمەگەن ەكەن، – دەيدى. «يا، قۇداي، مىنانىڭ كەسەپاتىنان قۇتقارا كور. كورگە كومىپ تاستاعان ادام ولمەي مە ەكەن؟ بۇل نە دەگەن اقىماق!» – دەيدى قارت ىشىنەن. كۇن كەش بولادى، ەكەۋى قارتتىڭ ۇيىنە كەلەدى. قارت ونى ۇناتپاسا دا، كۇنى بويى جولداس بوپ، بىرگە كەلگەن سوڭ، قوندىرماسقا بولمايدى. قوناعىن ۇيىنە كىرگىزەدى دە بويجەتكەن جالعىز قىزى بار ەكەن، سونى وڭاشا شاقىرىپ الىپ:

— شىراعىم، مەنىمەن بىرگە ۇيگە ءبىر جىگىت كەلدى، مەيمان ەت! ءبىراق سۇيكىمسىز مىنەزى بار. سوزىندە كەسەپاتى زور ادام، – دەيدى. قىز تاماق اكەلىپ بەرىپ، قوناقپەن سويلەسىپ كورسە، ءسوزى ماعىنالى، كەسكىنى دە اجارلى ەكەن. قىز: «ياپىر-اۋ، اكەمنىڭ ايتقانى وسى كىسى مە، باسقا جىگىت پە؟» – دەگەن ويمەن اكەسىنە كەلەدى دە:

— اكە، سىزبەن ەرىپ كەلگەن جولداسىڭىز ەكى كىسى مە، الدە ءبىر كىسى مە؟ – دەيدى. اكەسى:

— جالعىز كىسى، – دەيدى.

— ۇيدە وتىرعان قوناق سول ما؟ – دەپ، سۇرايدى قىز. اكەسى:

— ءيا، سول، – دەيدى. قىز:

— «سوزىندە كەسەپاتى زور»، – دەگەن ادامىڭىز وسى بولسا مۇنان قانداي كەسەپات كوردىڭىز؟ – دەيدى. قارت:

— ويباي، شىراعىم، ونىڭ كۇنى بويى سويلەگەن سوزىندە كەسەپاتسىز ءبىر ءسوز جوق. اۋەلى ول: «جول قىسقارتايىق»، – دەدى. مەن: «جول قالاي قىسقارادى؟» – دەپ ەدىم. ول: «ءبىرىمىزدى-بىرىمىز كەزەك ارقالاپ وتىرايىق»، – دەدى. «ول مەنى، مەن ونى قالاي ارقالاماقشىمىز»، – دەپ ويلادىم. مۇنىسى بىلاي تۇرسىن. ونان ءوتىپ ءپىسىپ تۇرعان ەگىنگە كەز كەلىپ ەدىك: «اتا، مىنا ەگىن جەلىنىپ كويعان با، جەلىنبەگەن بە؟» – دەپ سۇرادى. «ورىلماي تۇرعان ەگىندى كىم جەپ قويادى؟» – دەدىم مەن. بۇل مۇنىمەن تۇرسىن. ءبىر كىسى ءولىپ، ونى تابىتقا سالىپ، قويعالى اپارا جاتىر ەكەن، سونى كورە سالا: «اتا، مىنا كىسى ولگەن ادام با، ولمەگەن ادام با؟» – دەيدى. ونان شىعىپ كەلە جاتىر ەدىك: «اتا، جاڭاعى ادام ولمەگەن ەكەن»، – دەدى.

مىنە، مەن ونىڭ وسىنداي ءتورت كەسەپاتتى ءسوزىن ەستىدىم، – دەيدى. سوندا قىز تۇرىپ:

— اكە، بۇل سوزدەر كەسەپاتتى سوزدەر ەمەس، زور ماعىنالى سوزدەر. ءسىز ونىڭ ايتقان سوزىنە تۇسىنبەگەن ەكەنسىز. ونىڭ ءبىرىنشى – «كەزەك ارقالاسىپ وتىرالىق» – دەگەنى: «كەزەكپە-كەزەك اڭگىمە ايتىپ وتىرايىق، جول قىسقارسىن» – دەگەنى. ەكىنشى: «مىنا ەگىن جەلىنگەن بە، جەلىنبەگەن بە؟» – دەگەنى: «بايدىكى مە، كەدەيدىكىمە؟» – دەگەنى. بايدىكى بولسا – ءوز كولىگىمەن، كىسى جالداپ جىرتىپ، ءوز تۇقىمىن سەبەدى، ءونىمىن ەرتەڭ ءوزى الادى. ال بۇل جەلىنبەگەن بولىپ سانالادى. كەدەيدىكى بولسا، ول سورلى تۇقىمدى نەسيەگە ساتىپ الادى، جەردى كولىك جالداپ جىرتادى دا، تۇسكەن ءونىمى بورىشتان اسپايدى. سوندىقتان ول شيكىدەي جەپ قويعانمەن ءبىر ەسەپ بولادى. ءۇشىنشى: «ولگەن ادام با، ولمەگەن ادام با؟» – دەپ، سۇراعانى: «بالاسى بار ما؟» – دەگەنى. ول ولگەن ادامدى قابىرگە سالعاندا ونىڭ بالالارى ءقابىردىڭ باسىندا، بارلىعى ءبۇلىنىپ جىلاپ تۇرعان شىعار، ونى: «ولمەگەن ادام ەكەن»، – دەگەنى سول بولۋ كەرەك. ارتىندا قالعان بالاسى بار ادامنىڭ اتى جويىلمايدى، سوندىقتان: «ول ولمەيدى»، – دەگەن ءسوزى ەكەن. ءسىز ول جۇمباعىن شەشە الماعان ەكەنسىز، – دەگەن سوڭ، قارت ءوزىنىڭ قاتە ويلاعانىن سەزەدى دە، جىگىتتىڭ قولىن الىپ:

— مەن سەنىڭ ايتقان سوزدەرىڭە تۇسىنە الماي، ىشىمنەن سوعان قاتتى رەنجىپ ەدىم. ولاي ەمەس، سەن اقىلدى جىگىت ەكەنسىڭ. مىنا مەنىڭ قىزىممەن ەكەۋىڭنىڭ اقىلىڭ تەڭ، ەكەۋىڭ بىرگە ءومىر سۇرىڭدەر، – دەپ، قىزىن سوعان بەرىپتى.

---