قاسكۇنەم ايەل
داقپىرتقا سەنۋگە بولمايدى. ءبىراق بۇنى كىشى نيلسەن — ەدۋاردتىڭ ءوزى موران وكرۋگىندە مىڭدا سەگىز ءجۇز توقسان بىردەمەسىنشى جىلى ءوز اجالىنان كوز جۇمعان اعاسى كريستياننىڭ تابىتىن كۇزەتۋ كەزىندە بولعان وقيعا ەسەبىندە اڭگىمەلەپ بەرىپتى. ءبىر نارسە بەلگىلى. ونى الدەكىم سول ءبىر قورقىنىشتى توسەكتە ۇزاققا سوزىلىپ، بىتپەي قويعان تۇندە ەستيدى دە سانتياگو دابوۆەگە جەتكىزەدى. وقيعانى ماعان ايتىپ بەرگەن دە — وسى سانتياگو. اراعا جىلدار سالىپ مەن بۇل وقيعانى جۇزەگە اسقان جەرى — تۋردەردە تاعى دا ءبىر مارتە ەستىدىم. ەكىنشى نۇسقا ءبىرشاما ناقتىلاۋ. جالپى العاندا سانتياگونىڭ ايتقانىنا سايكەسەدى. راس، ءبىراز قوسىمشالارى مەن شەگىنىستەر بار. ءبىراق ول دا زاڭدى قۇبىلىس. ەندى بۇل وقيعانى جازۋ سەبەبىنە كەلەيىك. ەگەر مەن قاتەلەسپەسەم، ودان استانا توڭىرەگىنىڭ بۇرىنعى تۇرعىندارىنىڭ تراگەديالىق ءارى اشىق مىنەز-قۇلقى ايقىن كورىنىس بەرەدى. قاجەت ەمەس وقيعالارعا دا توقتالاتىن ادەبي تۇرعىداعى قىزىعۋشىلىققا ەرىپ كەتەتىنىمدى ءقازىردىڭ وزىندە-اق سەزىپ وتىرسام دا ناقتى بايانداۋعا تىرىسپاق ويىم بار.
تۋردەردە ولاردى نيلسەندەر، دەپ اتايتىن. پريحود سۆياششەننيگى ماعان ءوزىنىڭ الدىنداعى ءدىني قىزمەتكەردىڭ وسى ادامداردىڭ ۇيىنەن گوتيكالىق قارىپتەرمەن باسىلعان قارا تىسى بار، البا-جۇلبا ءىنجىل كورىپ تاڭعالىپتى، دەگەندى ايتتى. الگى ءدىندار ءىنجىلدىڭ سوڭعى بەتتەرىندە ادام اتتارى مەن كۇندەر جازىلعانىن دا بايقاپتى. ءىنجىل — ول ۇيدەگى بىردەن-بىر كىتاپ-تۇعىن. نيلسەندەردىڭ بىت-شىت تاريحى اياقتالعان. ويتكەنى بىتپەيتىن قۇبىلىس بولمايدى. ءقازىر ءىزى دە قالماعان ەكى بولمەلى ءۇي بالشىقتان سوعىلعان-دى. ءبىرىنىڭ ەدەنىنە قىزىل پليتا توسەلگەن، ال ەكىنشىسى جەر ەدەندى-تۇعىن. جالپى، مۇندا بوتەن ادام سيرەك كەلەتىن. نيلسەندەر وڭاشالىقتى ۇناتاتىن. جابدىققا جۇتاڭ بولمەدە، اعاش كەرەۋەتتە ۇيىقتايتىن. قۇمار ىستەرى — ات پەن ابزەلدەر، سەلەبە پىشاقتار، سەنبى سايىن ىشىمدىكتى سۋشا ساپىرىپ، تويلاۋ بولدى. ولار جيرەن شاشتى ەڭسەگەي جىگىتتەر ەدى. بۇل ەكى كرەولدا وزدەرى كورمەك تۇگىل ەستىپ تە كورمەگەن دانيا مەن يرلانديانىڭ قانى بار تۇعىن. وكرۋگتەگىلەر جيرەندەردەن قورقاتىن. الدەبىرەۋدى ولتىرۋلەرى دە مۇمكىن عوي. ەندى بىردە اعايىندىلار بىرىگىپ الىپ، پوليسيامەن دە توبەلەسىپتى. ءتىپتى، كىشىسى حۋان يبەررانىڭ وزىمەن قاقتىعىسىپ، ەسەسىن جىبەرمەپتى. بىلەتىن ادامداردىڭ ايتۋىنشا وسىدان-اق كوپ نارسەنى اڭعارۋعا بولاتىن. ولار مال دا ايداعان، تەرى دە يلەگەن، مال سويىپ، تابىندارعا تاڭبا دا سوققان. اقشانىڭ دا ءقادىرىن ءبىلىپتى. كۇشتى ىشىمدىكتەر مەن قۇمار ويىندارعا عانا تارىلماپتى. ولاردىڭ قايدان كەلگەنى، تۋىسقاندارى تۋرالى دا ەشكىم ەستىمەگەن، بىلمەگەن. جيرەندەردىڭ وگىز ابزەلدەرى مەن ارباسى بولىپتى.
ولار ەسەرسوقتار جاعالاۋى مەن ءماشھۇر وسىناۋ مەكەننىڭ جەرگىلىكتى تۇرعىندارىنان بولمىس-بىتىمىمەن دە ەرەكشەلەنەتىن. تاعى دا ءبىر بىلەتىنىمىز — اعايىندىلاردىڭ ءوزارا دوستىعى. ولاردىڭ بىرەۋىمەن ارازداسۋ — ەكەۋىن دە جاۋىقتىرۋ دەگەن ءسوز ەدى. نيلسەندەردىڭ بوزبالاشىلىعى دا بولدى. الايدا ولاردىڭ سەرىلىگى باسقانىڭ توسەگىمەن نەمەسە جەزوكشەلەر ۇيىمەن عانا شەكتەلدى. كريستيان ۇيىنە حۋليانا بۋرگوستى جەتەكتەپ اكەلگەندە لاپ ەتكەن وسەك ءورتىنىڭ دە ءبىر سەبەبى سوندا جاتىر. وعان كەرەگى — الدىمەن قىزمەتشى ايەل تۇعىن. ءبىراق وعان ادەمى اشەكەيلەر سىيلاپ، كوڭىل كوتەرەتىن جەرلەرگە ەرتە باراتىنى دا راستى. كورشى-كولەمنىڭ باس قوسۋىندا باسقانىڭ قىزىن قاراتىپ الۋعا جول جوق. ءارى بي جارىقتىقتىڭ دا ازىرگە جان راقاتىنا اينالا قويماعان كەزى. حۋليانانىڭ كوزدەرى — مويىلداي، تەرىسى – قارا قوڭىر تۇعىن؛ كوز توقتاتا قاراساڭ بولدى — كۇلە سالاتىن. جۇمىس پەن قام-قارەكەت ايەلدەردى توزدىرىپ جىبەرگەن كەدەي كۆارتالدا ول تارتىمدى بولىپ ەسەپتەلدى.
ەدۋاردو العاشىندا ولارمەن بىرگە ءجۇردى. سەبەبىن كىم بىلگەن، ارتىنشا اررەسيفەسكە اتتانىپ، جولاي الدەبىر قىزدى الا قايتتى. ءبىراق بىرنەشە كۇننەن سوڭ ونى قۋىپ جىبەرگەن. ونان سايىن توماعا-تۇيىقتانىپ، باس كوتەرمەي ىشكەن، جۇرتتان اۋلاق بولۋعا تىرىسقان. ول كريستياننىڭ ايەلىنە عاشىق ەدى. مۇنى ونىڭ وزىنەن دە بۇرىنىراق اڭعارعان كۆارتال اعايىندىلار اراسىنداعى بۇل باسەكەلەستىكتىڭ نەمەن اياقتالارىن تابالاي كۇتتى.
بىردە شاراپحانادان ءتۇن ورتاسىندا ورالعان ەدۋاردو دىڭگەككە بايلاۋلى تۇرعان كريستياننىڭ تور اتىن كورەدى. سالتاناتتى كيىنگەن اعاسى ونى پاتيودان كۇتىپ تۇرعان-دى. ايەل دە توسەگىن ۇستاي كىرىپ كەلگەن. كريستيان ەدۋاردوعا:
— فاريستاعى باس قوسۋعا جالعىز بارا جاتىرمىن. حۋليانا وسىندا قالادى. قالاساڭ — پايدالان، — دەيدى.
اعاسىنىڭ داۋسى ءامىرلى دە مەيىربان ەدى. نە ىستەرىن بىلمەگەن ەدۋاردو اعاسىنان كوزىن ايىرماي تۇرىپ قالادى. كريستيان ورنىنان تۇرىپ ەدۋاردومەن قوشتاسادى. حۋليانا جاققا كوز دە سالمايدى. ول بار-جوعى مۇلىك قانا بولاتىن. اتىنا وتىرادى دا شابا جونەلەدى.
سول تۇننەن باستاپ ول ەكەۋىنە دە ورتاق ايەل بولدى. وسى ايماقتاعى يماني ءتارتىپتى تاس-تالقان ەتكەن بۇل ۇشتىك وداقتىڭ قالاي جالعاسقانىن دا ەشكىم بىلمەيدى. ءۇش اپتا ىڭ-شىڭسىز وتكەن. ءبارىبىر ءبىر وزگەرىس بولۋعا ءتيىستى-تۇعىن. اعايىندىلار حۋليانانىڭ اتىن دا اتامايتىن بولدى. ءبىراق قاجەتىندە تاۋىپ الىپ جاتتى. سوعان وراي ءوزارا رەنىشكە دەپ سەبەپ تابىلا كەتەتىن. ەگەر داۋ قانداي دا ءبىر تەرىنى ساتۋ تۋرالى بولسا — سول تەرىدە تۇرعان ەشتەڭە دە بولمايتىن. ماسەلە باسقادا. كريستياننىڭ داۋسى وكتەم شىعادى، ەدۋاردو ۇندەمەي قۇتىلادى. ولاردىڭ جۇرەكتەرىنە ءوز ەرىكتەرىنە باعىنبايتىن قىزعانىش ۇيالادى. كەك الۋدىڭ قاتاڭ قاعيداسىنا ساي ەركەككە "بۇل ايەلگە دەگەن توسەك قاتىناسىنان دا باسقا ءبىر قۇمارلىعىم بار-اۋ وسى" دەگەن وي اۋىر سوعاتىن-دى. ولاردىڭ ەكەۋى دە ايەلگە عاشىق ەدى. سوعان وراي ەكەۋى دە وزدەرىن قورلانعان ادام سانادى.
بىردە كەشكىسىن لوماس الاڭىندا ەدۋاردو حۋان يبەررانى كەزىكتىرەدى. حۋان وعان "انا بيكەشتىڭ باسىن اينالدىرىپ العانىڭمەن قۇتتىقتايمىن" دەگەن سياقتى ءسوز ايتادى. مەنىڭشە، ەدۋاردونىڭ ونىڭ جازاسىن بەرۋى دە سول جولى سياقتى. ونىڭ كوزىنشە ەشكىم دە كريستياننىڭ نامىسىنا تيە المايتىن.
ايەل ەكەۋىنە دە جانۋارعا ءتان باعىنىشتىلىقپەن كىزمەت ەتتى. الايدا ءوز قىزىعىنان باس تارتپايتىن، سونداي-اق بۇل ۇيدەگى تارتىپكە باسىمدىعىن بايقاتپايتىن كىشىسىن جۇرەگىنە جاقىن تۇتتى.
بىردە حۋلياناعا باس پاتيوعا ەكى ورىندىق قويۋعا، سوسىن ءوزىنىڭ جولاماۋىنا پارمەن بەرىلەدى. اعايىندىلاردىڭ الدەنەنى اقىلداسۋى كەرەك تۇعىن. ول اڭگىمەنىڭ اقىرىن كۇتىپ، اقىرى دەمالۋ ءۇشىن بوستەككە جانتايعان. سول كەزدە ونى شاقىرىپ الادى. وعان بۇكىل بوقتاشاعىن، ءتىپتى شىنى تاسپيىعى مەن اناسىنان قالعان ايقىشىن دا قاپقا سالۋعا بۇيىرادى. ەشقانداي ءسوز ايتپاستان ونى اۋىر دا ۇزاق جولعا الىپ شىعادى. جولدى جاڭبىر بۇلدىرگەن-دى. ولار موروناعا تاڭعى بەستە عانا جەتەدى. مورونودا قىزدى جەزوكشەلەر ءۇيىنىڭ قوجايىنىنا ساتادى. اعايىندىلار ساۋدانى بىرلەسىپ جاسايدى. كريستيان العان اقشانى قاققا ءبولىپ، جارتىسىن ىنىسىنە بەرەدى.
ماحاببات داۋىنان (وزدەرىنىڭ اجالىنا اينالعان) قۇتىلعان نيلسەندەردىڭ تۋردەرگە ورالىپ، بايىرعى ەركەكتەر اراسىنداعى تىرشىلىگىن جالعاستىرماقشى ەدى. ءسويتىپ، باياعى توبەلەس، باياعى ىشىمدىك پەن داۋ قايتا قىزادى. شاماسى، اعايىندىلاردىڭ قاتەرلى داۋدان وڭاي قۇتىلعاندارىنا سەنبەگەن كەزدەرى دە بولعان سياقتى. الايدا ءارقايسىسىنىڭ ءار ءتۇرلى وتىرىكتى-شىندى سىلتاۋلارمەن جول جۇرەتىن كەزدەرى دە ءجيى بولىپ تۇرىپتى. جاڭا جىل قارساڭىندا ءىنىسى بۋەنوس-ايرەسكە باراتىنىن ايتادى. ال كريستيان مورونعا اتتانادى. الگى اتاقتى ءۇيدىڭ الدىنان ەدۋارد ونىڭ اتىن تانيدى. ىشكە ەنەدى. وندا كەزەك كۇتىپ ءىنىسى وتىر ەكەن. شاماسى، كريستيان وعان:
— ەگەر بۇلاي بولا بەرسە — اتتاردى زورىقتىرامىز. ەڭ دۇرىسى — قىزدىڭ قاسىمىزدا بولعانى، — دەگەن سياقتى.
قوجايىنمەن اڭگىمەدەن سوڭ اقشالارىن تولەپ، اعايىندىلار قىزدى وزدەرىمەن بىرگە اكەتەدى. حۋليانا كريستيانعا ىلەسكەن. ولاردى كورمەس ءۇشىن ەدۋارد تا اتىنا تاقىم باسادى.
ءبارى دە باسىندا باياندالعان وقيعاعا قايتىپ ورالعان. داۋدان قۇتىلۋ ارەكەتى اقتالمادى. ءبىرىن-بىرى الداۋدان ەكەۋى دە قورلانادى. قابىلدىڭ رۋحى تىم تاقاۋدا جۇرگەن-دى. الايدا اعايىندى نيلسەندەردىڭ بىر-بىرىنە دەگەن باۋىرمالدىعى ەرەسەن تۇعىن. بۇل احۋالدان ولاردىڭ قانشالىقتى زارداپ شەككەنىن ەشكىم دە تاپ باسىپ ايتا المايدى. وسىدان باستاپ ەكەۋى دە اشۋلارىن باسقالاردان: وزگە ادامداردان، يتتەردەن، ارازدىق اكەلگەن حۋليانادان الا باستايدى.
ناۋرىز ايى اياقتالىپ كەلە جاتقان. ءبىراق اپتاپ باسىلعان جوقتى. جەكسەنبى كۇنى (بۇل كۇنى ادامدار ۇيلەرىنە جىلدام تارقاسادى) الماسەننەن ورالعان ەدۋاردو كريستياننىڭ وگىز جەگىپ جاتقانىن كورەدى. كريستيان وعان:
— مۇندا كەل پاردوعا بىرنەشە تەرى جەتكىزۋ قاجەت. مەن ارتىپ تا قويدىم. سالقىن كەزدە جەتىپ العان ءجون، — دەيدى.
پاردونىڭ ساۋدا قويماسى، مەنىڭشە، وڭتۇستىككە قاراي بولسا كەرەك. ولار لac-Tpoپac جولىمەن شىعادى. سوسىن باسقا باعىتقا بۇرىلادى. تۇنگە قاراي جازيرا دالاعا شىعادى.
ولەڭ ءشوپ وسكەن توماردىڭ قاسىنان وتەدى. كريستيان سونبەگەن سيگارەتىن جەرگە تاستاپ، اسپاي-ساسپاي بىلاي دەيدى:
— ال ەندى ىسكە كىرىسەلىك، باۋىرىم. ودان كەيىنگى شارۋا — قۇزعىنداردىكى. مەن بۇگىن ونى ءولتىردىم. مەيلى، زاتتارمەن وسىندا قالا بەرسىن. ەندى بىزگە زالالى بولمايدى.
كوز جاستارىن ازەر تەجەپ، ەكەۋى قۇشاقتاسقان. ولار تاعى دا ءبىر ورتاق تۇزاققا شىرمالعاندى. وزدەرى قيماي تۇرىپ قۇربان ەتكەن ايەلدى ۇمىتا قويۋ دا وڭاي ەمەس تۇعىن...
You Might Also Like
-
ەرتەدە باس بارماق، بالاڭ ۇيرەك، ورتان تەرەك، شىلدىر شۇمەك، كىشكەنە بوبەك اتتى بەس اعايىندى ءومىر ءسۇرىپتى. ولار بىرگە ءجۇرىپ، نەبىر قىزىق وقيعالاردى باستان وتكەرىپتى. سولاردىڭ ءبىرازىن وزدەرىنىڭ قاتىسۋ...
-
— مەنىڭ اسىقتارىم قايدا كەتكەن؟ — دەدى اسىل. — مەن ولارمەن كەشە عانا ويناپ ەدىم عوي.
