- 28 ءساۋ. 2015 00:00
- 313
قاسقىر مەن قوزى
بۇلاققا سۋ ىشۋگە كەلدى قوزى،
جانىندا سەرىگى جوق، جالعىز ءوزى.
ءبارى جوق دەسەڭ، شىعار بورىك استىنان،
بالە مەن قازا الىس پا، كەلسە كەزى.
قاڭعىرعان تاماق ىزدەپ ءبىر اش ءبورى
قوزىعا جەتىپ كەلدى جايناپ كوزى.
جەمەككە، كىنا قويىپ، سول ارادا،
جالا عىپ، مىنە، قاسقىر ايتقان ءسوزى:
«سەن، قوزى، تەككە قاراپ جۇرە المايسىڭ،
سوقتىقپا ماعان دەسەم، ءتىل المايسىڭ.
موينىڭدى ءقازىر جۇلىپ الايىن با،
سۋىمدى نەگە بىلعاپ، لايلايسىڭ؟»
قوزى ايتتى: «قاسقىر تاقسىر، توقتا ازىراق،
تەرگەڭىز، كىنام بولسا، ءادىل ءبىراق.
ءىزىڭىز جاتقان جەردەن تومەن كەلىپ،
ءىشتىم مەن ءجۇز قادامداي قاشىعىراق.
بۇل جەردەن ەڭ از بولسا ءبىر ءجۇز قادام،
مۇمكىن بە لايلاۋعا وسى ارادان؟
ءسىز تۇگىل، وزگەگە جوق قياناتىم،
نە شارا، جەتكەن بولسا بۇگىن قازام؟!»
«بەكەر مە، - قاسقىر ايتتى، - مەنىڭ ءسوزىم،
بىلەسىڭ جالعانشى دەپ كىمدى ءوزىڭ؟
اكەڭدى الدىڭداعى تانيمىسىڭ،
بالەم، سەن بايقاپ قارا، اشىپ كوزىڭ!
وسىنداي سوزدەر مەنى كۇيدىرەدى،
دەسەم دە شىدايىن-اق ەتىپ ءتوزىم.
ەسىمنەن ولە-ولگەنشە كەتە قالماس
بىلتىرعى وسى ارادا سوككەن ءسوزىڭ».
«كەزەك بەر ءبىرازىراق سوزگە، تاقسىر،
كەلەمىن جارتى جاسقا كۇزدە، تاقسىر.
جارالىپ دۇنيەگە بيىل كەلسەم،
تيەمىن بىلتىر نەگە سىزگە، تاقسىر؟!»
«ول استە، سەن بولماساڭ، سەنىڭ اعاڭ،
ويلارىڭ مەنى جويماق، كەلسە شاماڭ.
يت بولسىن، قويشىڭ بولسىن، قوجاڭ بولسىن،
جاۋىزدىق ويلايسىڭدار ءبارىڭ ماعان!»
«نانساڭىز، اعام دا جوق، ءىنىم دە جوق،
ۋا، عايىرى ناشارلىقتان ءمىنىم دە جوق.
ناقاقتان مەنى، تاقسىر، كۇيدىرەسىز،
جاۋىزدىق سىزگە ويلاعان كۇنىم دە جوق».
«ول ساعان الدە كۇيەۋ، الدە قۇدا،
سۇيمەيدى قوي اتاۋلى مەنى ءجۇدا.
يا بولەڭ، يا ناعاشىڭ، يا جيەنىڭ،
ايتەۋىر، ساعان ۇقساس ەدى و دا.
قوي زاتى تالاي ءزابىر بەردى ماعان،
سولارىن مەن دە ىستەيمىن ەندى ساعان.
كەگىمدى قويدان الماي، كىمنەن الام؟!
تاۋىسپا و دەپ، بۇ دەپ ءسوزدى وعان».
«تاقسىر-اي، ەش جازىعىم جوق قوي مەنىڭ،
ءجابىر عوي بىرەۋ ءۇشىن كۇيدىرگەنىڭ!»
«ۇندەمە! جەتەر! ءقازىر مۇرساتىم جوق
تۇرۋعا اق-قاراڭدى تەرگەپ سەنىڭ.
الىپسىڭ جامان ادەت قارسىلاسىپ،
سەنىمەن تۇرام با مەن مىلجىڭداسىپ.
ايتايىن، بىلگىڭ كەلسە، قوزىم، ساعان:
كىناڭ سول - جەگىم كەپ تۇر، قارنىم اشىپ!»
شوشيدى قوزى بايعۇس قۇلقىن تانىپ،
قۇتىلار، بىلگەنمەنەن، ونان ناعىپ؟
بولسىن با قوزى جۇمىس قاسەكەڭە،
جونەلدى يىعىنا سالىپ الىپ.
* * *
ورمانعا قاسقىر كەتتى قوزىنى الىپ،
بەلگىلى ەتەر ءىسى الىپ بارىپ.
وسىنداي جازىقسىزدى جازعىراتىن
ءار جەردە كۇشتىلەردە بار عوي قالىپ.
قاسقىردىڭ زورلىق بولدى ەتكەن ءىسى،
ويلايمىن، ونى ماقتار شىقپاس كىسى.
ناشاردى تالاي ادام تالاپ جەپ ءجۇر،
بورىدەن ارتىق دەيمىز ونىڭ نەسى؟!
جانىندا سەرىگى جوق، جالعىز ءوزى.
ءبارى جوق دەسەڭ، شىعار بورىك استىنان،
بالە مەن قازا الىس پا، كەلسە كەزى.
قاڭعىرعان تاماق ىزدەپ ءبىر اش ءبورى
قوزىعا جەتىپ كەلدى جايناپ كوزى.
جەمەككە، كىنا قويىپ، سول ارادا،
جالا عىپ، مىنە، قاسقىر ايتقان ءسوزى:
«سەن، قوزى، تەككە قاراپ جۇرە المايسىڭ،
سوقتىقپا ماعان دەسەم، ءتىل المايسىڭ.
موينىڭدى ءقازىر جۇلىپ الايىن با،
سۋىمدى نەگە بىلعاپ، لايلايسىڭ؟»
قوزى ايتتى: «قاسقىر تاقسىر، توقتا ازىراق،
تەرگەڭىز، كىنام بولسا، ءادىل ءبىراق.
ءىزىڭىز جاتقان جەردەن تومەن كەلىپ،
ءىشتىم مەن ءجۇز قادامداي قاشىعىراق.
بۇل جەردەن ەڭ از بولسا ءبىر ءجۇز قادام،
مۇمكىن بە لايلاۋعا وسى ارادان؟
ءسىز تۇگىل، وزگەگە جوق قياناتىم،
نە شارا، جەتكەن بولسا بۇگىن قازام؟!»
«بەكەر مە، - قاسقىر ايتتى، - مەنىڭ ءسوزىم،
بىلەسىڭ جالعانشى دەپ كىمدى ءوزىڭ؟
اكەڭدى الدىڭداعى تانيمىسىڭ،
بالەم، سەن بايقاپ قارا، اشىپ كوزىڭ!
وسىنداي سوزدەر مەنى كۇيدىرەدى،
دەسەم دە شىدايىن-اق ەتىپ ءتوزىم.
ەسىمنەن ولە-ولگەنشە كەتە قالماس
بىلتىرعى وسى ارادا سوككەن ءسوزىڭ».
«كەزەك بەر ءبىرازىراق سوزگە، تاقسىر،
كەلەمىن جارتى جاسقا كۇزدە، تاقسىر.
جارالىپ دۇنيەگە بيىل كەلسەم،
تيەمىن بىلتىر نەگە سىزگە، تاقسىر؟!»
«ول استە، سەن بولماساڭ، سەنىڭ اعاڭ،
ويلارىڭ مەنى جويماق، كەلسە شاماڭ.
يت بولسىن، قويشىڭ بولسىن، قوجاڭ بولسىن،
جاۋىزدىق ويلايسىڭدار ءبارىڭ ماعان!»
«نانساڭىز، اعام دا جوق، ءىنىم دە جوق،
ۋا، عايىرى ناشارلىقتان ءمىنىم دە جوق.
ناقاقتان مەنى، تاقسىر، كۇيدىرەسىز،
جاۋىزدىق سىزگە ويلاعان كۇنىم دە جوق».
«ول ساعان الدە كۇيەۋ، الدە قۇدا،
سۇيمەيدى قوي اتاۋلى مەنى ءجۇدا.
يا بولەڭ، يا ناعاشىڭ، يا جيەنىڭ،
ايتەۋىر، ساعان ۇقساس ەدى و دا.
قوي زاتى تالاي ءزابىر بەردى ماعان،
سولارىن مەن دە ىستەيمىن ەندى ساعان.
كەگىمدى قويدان الماي، كىمنەن الام؟!
تاۋىسپا و دەپ، بۇ دەپ ءسوزدى وعان».
«تاقسىر-اي، ەش جازىعىم جوق قوي مەنىڭ،
ءجابىر عوي بىرەۋ ءۇشىن كۇيدىرگەنىڭ!»
«ۇندەمە! جەتەر! ءقازىر مۇرساتىم جوق
تۇرۋعا اق-قاراڭدى تەرگەپ سەنىڭ.
الىپسىڭ جامان ادەت قارسىلاسىپ،
سەنىمەن تۇرام با مەن مىلجىڭداسىپ.
ايتايىن، بىلگىڭ كەلسە، قوزىم، ساعان:
كىناڭ سول - جەگىم كەپ تۇر، قارنىم اشىپ!»
شوشيدى قوزى بايعۇس قۇلقىن تانىپ،
قۇتىلار، بىلگەنمەنەن، ونان ناعىپ؟
بولسىن با قوزى جۇمىس قاسەكەڭە،
جونەلدى يىعىنا سالىپ الىپ.
* * *
ورمانعا قاسقىر كەتتى قوزىنى الىپ،
بەلگىلى ەتەر ءىسى الىپ بارىپ.
وسىنداي جازىقسىزدى جازعىراتىن
ءار جەردە كۇشتىلەردە بار عوي قالىپ.
قاسقىردىڭ زورلىق بولدى ەتكەن ءىسى،
ويلايمىن، ونى ماقتار شىقپاس كىسى.
ناشاردى تالاي ادام تالاپ جەپ ءجۇر،
بورىدەن ارتىق دەيمىز ونىڭ نەسى؟!