- 28 ءساۋ. 2015 00:00
- 354
قاسقىر مەن تىرنا
ءبىر قاسقىر ساپار شەكتى ەلدەن جىراق،
نەشە كۇن تاپپاي ازىق، قالدى جاراپ.
جەمتىكتىڭ جاقىن جەردە ءيىسىن سەزىپ،
قاسەكەڭ كەلە جاتىر سوعان قاراپ.
قاسقىردىڭ كىم بىلمەيدى قوماعايىن،
كوڭىلدەن، جەمتىك كورىپ، كەتتى ۋايىم.
كەلدى دە ءبىر سۇيەكتى سالدى اۋىزعا
شەتىندە بولەگىرەك جاتقان دايىن.
كەمىرمەي، قالىبىنشا جۇتىپ قالدى،
تاماقتا، جۇرمەي سۇيەك، تۇرىپ قالدى.
قاقالىپ، دەم الا الماي ساسقانىنان،
الاقتاپ جان-جاعىنا كوزىن سالدى.
قاقالدى، سۇيەك جۇرمەي تاماعىنا،
بولمادى ءار ءتۇرلى ەتكەن امالىنا.
جانىنان كۇدەر ءۇزىپ تۇرعان شاقتا،
كوزىنە تۇسپەسىن بە جالعىز تىرنا.
تىرنانى شاقىرادى يشاراتپەن،
ءمانىسىن بايانداۋعا جايى كەتكەن.
ويلايدى: «بۇ تۇرعاندا ءتىل الماس، - دەپ،
كوڭىلىن جۇمساتپاسا الداپ ەپپەن».
بۇرىنعى مىقتىلىقتى بىلاي قويىپ،
تىرناعا ءسوز سويلەيدى كىشىلىكپەن:
«شىراعىم، دۇنيەدە ۇمىتپايىن،
قۇتقارساڭ مەنى ءقازىر وسى دەرتتەن.
تانىسىپ، سەنىمەنەن دوس بولماققا،
ءجۇرۋشى ەم كەز كەلگەي دەپ تىلەپ كوپتەن.
ءبىلۋشى ەم اكەڭدى دە، تىرنا، سەنىڭ،
دۇنيەدە كىم بار ەدى ونان وتكەن؟!
ەجەلدەن ولقىلىق جوق ناسىلىڭدە،
كوز سالىپ قاراپ تۇرسام ارعى تۇپتەن.
بالاسى اتايىنىڭ سەن ءبىر اسىل،
سىرتىڭنان ءجۇرمىز ءالى زور ۇمىتپەن.
بىلە الماي نە قىلارىن، ساسقالاقتاپ،
الدىڭدا اعاڭ وتىر ەسى كەتكەن.
تىرناجان، نە قىلساڭ دا، ەندى ءوزىڭ ءبىل،
ايدىننىڭ سارقىنى ەدىڭ جۇرتقا جەتكەن».
تىرنا ەستىپ مىنا ءسوزدى، سۋداي تاستى،
قاسقىردىڭ تاماعىنا تىقتى باستى.
سۋىرىپ سۇيەكتى الىپ تاستاپ ەدى،
«ۋھ!» دەپ قاسقىر سوندا كوزىن اشتى.
قۇتقارعان زور بالەدەن تىرناسىنا
ول ءبىراق كورسەتپەدى ىقىلاستى.
ەڭبەگىن بەر دەپ تىرنا سۇراپ ەدى،
قاسەكەڭ ساۋ كۇندەگى انگە باستى:
«نە دەيسىڭ، ويىن با وسىڭ، شىن با،
تىرنا، قاجاۋعا ءماجنۇن جوق ساعان مۇندا.
اقى الىپ وزگەلەردەن داندەپ قاپسىڭ،
قوي، تىرنام، ويناپ مەنى اۋرە قىلما!
مەن ساعان ولجا بولار جەرىڭ بە ەدىم،
قۇتقاردىڭ ءسوزىم سىيلاپ، ەرىنبەدىڭ.
«سىيعا - سىي» دەگەنمەنەن تاز باسىڭدى
اۋزىما سالىپ تۇرعان كەمىرمەدىم.
كورىنبەي، جوعال شاپشاڭ، كوزىمە ەندى،
ءتۇسىنىپ ايتقان دوستىق سوزىمە ەندى.
اش ءبورى نەشە كۇندەي ءدام تاتپاعان،
ۇيالماس تاپ بەرۋگە وزىڭە ەندى».
تىرنا ەسىتىپ مىنا ءسوزدى، جامان ساستى،
ەتپەس دەپ قاسقىر ولاي، ويلاماس-تى.
«ساداقا باستان قۇلاق» دەگەن ماقال،
بەيشارا، جان ساۋعالاپ، تۇرا قاشتى.
* * *
قيسساسى «قاسقىر، تىرنا» بولدى تامام
مىنەزدەس قاسقىرمەنەن كەيبىر ادام.
باسىنا بالە ءتۇسىپ قىسىلعاندا،
جالىنىپ-جالپايادى كەلىپ ساعان.
قۇتقارىپ ول بالەدەن جىبەرگەن سوڭ،
بولمايدى وعان كىسى سەنەن جامان.
جوق بولعان وتقا كۇيىپ مۇلكىڭدەي-اق،
قايىرىڭ زايا كەتەر ەتكەن وعان.
كىسىگە وپا بەرمەس ونداي ادام،
قاشىڭىز ونداي جاننان، كەلسە شاماڭ.
قاسقىرعا قايىر ىستەپ تىرنا بايعۇس،
قۋاندى كەتكەنىنە ءوزى امان.
قايىردى قاراپ ىستە ادامىنا،
قارايلاس وزىڭمەنەن شامالىعا.
قاسقىرداي قارا جۇرەك زالىمداردىڭ
جۇرمەڭدەر ءتۇسىپ كەتىپ تاماعىنا.
نەشە كۇن تاپپاي ازىق، قالدى جاراپ.
جەمتىكتىڭ جاقىن جەردە ءيىسىن سەزىپ،
قاسەكەڭ كەلە جاتىر سوعان قاراپ.
قاسقىردىڭ كىم بىلمەيدى قوماعايىن،
كوڭىلدەن، جەمتىك كورىپ، كەتتى ۋايىم.
كەلدى دە ءبىر سۇيەكتى سالدى اۋىزعا
شەتىندە بولەگىرەك جاتقان دايىن.
كەمىرمەي، قالىبىنشا جۇتىپ قالدى،
تاماقتا، جۇرمەي سۇيەك، تۇرىپ قالدى.
قاقالىپ، دەم الا الماي ساسقانىنان،
الاقتاپ جان-جاعىنا كوزىن سالدى.
قاقالدى، سۇيەك جۇرمەي تاماعىنا،
بولمادى ءار ءتۇرلى ەتكەن امالىنا.
جانىنان كۇدەر ءۇزىپ تۇرعان شاقتا،
كوزىنە تۇسپەسىن بە جالعىز تىرنا.
تىرنانى شاقىرادى يشاراتپەن،
ءمانىسىن بايانداۋعا جايى كەتكەن.
ويلايدى: «بۇ تۇرعاندا ءتىل الماس، - دەپ،
كوڭىلىن جۇمساتپاسا الداپ ەپپەن».
بۇرىنعى مىقتىلىقتى بىلاي قويىپ،
تىرناعا ءسوز سويلەيدى كىشىلىكپەن:
«شىراعىم، دۇنيەدە ۇمىتپايىن،
قۇتقارساڭ مەنى ءقازىر وسى دەرتتەن.
تانىسىپ، سەنىمەنەن دوس بولماققا،
ءجۇرۋشى ەم كەز كەلگەي دەپ تىلەپ كوپتەن.
ءبىلۋشى ەم اكەڭدى دە، تىرنا، سەنىڭ،
دۇنيەدە كىم بار ەدى ونان وتكەن؟!
ەجەلدەن ولقىلىق جوق ناسىلىڭدە،
كوز سالىپ قاراپ تۇرسام ارعى تۇپتەن.
بالاسى اتايىنىڭ سەن ءبىر اسىل،
سىرتىڭنان ءجۇرمىز ءالى زور ۇمىتپەن.
بىلە الماي نە قىلارىن، ساسقالاقتاپ،
الدىڭدا اعاڭ وتىر ەسى كەتكەن.
تىرناجان، نە قىلساڭ دا، ەندى ءوزىڭ ءبىل،
ايدىننىڭ سارقىنى ەدىڭ جۇرتقا جەتكەن».
تىرنا ەستىپ مىنا ءسوزدى، سۋداي تاستى،
قاسقىردىڭ تاماعىنا تىقتى باستى.
سۋىرىپ سۇيەكتى الىپ تاستاپ ەدى،
«ۋھ!» دەپ قاسقىر سوندا كوزىن اشتى.
قۇتقارعان زور بالەدەن تىرناسىنا
ول ءبىراق كورسەتپەدى ىقىلاستى.
ەڭبەگىن بەر دەپ تىرنا سۇراپ ەدى،
قاسەكەڭ ساۋ كۇندەگى انگە باستى:
«نە دەيسىڭ، ويىن با وسىڭ، شىن با،
تىرنا، قاجاۋعا ءماجنۇن جوق ساعان مۇندا.
اقى الىپ وزگەلەردەن داندەپ قاپسىڭ،
قوي، تىرنام، ويناپ مەنى اۋرە قىلما!
مەن ساعان ولجا بولار جەرىڭ بە ەدىم،
قۇتقاردىڭ ءسوزىم سىيلاپ، ەرىنبەدىڭ.
«سىيعا - سىي» دەگەنمەنەن تاز باسىڭدى
اۋزىما سالىپ تۇرعان كەمىرمەدىم.
كورىنبەي، جوعال شاپشاڭ، كوزىمە ەندى،
ءتۇسىنىپ ايتقان دوستىق سوزىمە ەندى.
اش ءبورى نەشە كۇندەي ءدام تاتپاعان،
ۇيالماس تاپ بەرۋگە وزىڭە ەندى».
تىرنا ەسىتىپ مىنا ءسوزدى، جامان ساستى،
ەتپەس دەپ قاسقىر ولاي، ويلاماس-تى.
«ساداقا باستان قۇلاق» دەگەن ماقال،
بەيشارا، جان ساۋعالاپ، تۇرا قاشتى.
* * *
قيسساسى «قاسقىر، تىرنا» بولدى تامام
مىنەزدەس قاسقىرمەنەن كەيبىر ادام.
باسىنا بالە ءتۇسىپ قىسىلعاندا،
جالىنىپ-جالپايادى كەلىپ ساعان.
قۇتقارىپ ول بالەدەن جىبەرگەن سوڭ،
بولمايدى وعان كىسى سەنەن جامان.
جوق بولعان وتقا كۇيىپ مۇلكىڭدەي-اق،
قايىرىڭ زايا كەتەر ەتكەن وعان.
كىسىگە وپا بەرمەس ونداي ادام،
قاشىڭىز ونداي جاننان، كەلسە شاماڭ.
قاسقىرعا قايىر ىستەپ تىرنا بايعۇس،
قۋاندى كەتكەنىنە ءوزى امان.
قايىردى قاراپ ىستە ادامىنا،
قارايلاس وزىڭمەنەن شامالىعا.
قاسقىرداي قارا جۇرەك زالىمداردىڭ
جۇرمەڭدەر ءتۇسىپ كەتىپ تاماعىنا.