قازاق تاريحىنىڭ ابىزى ومىردەن ءوتتى
ءال-فارابي اتىنداعى ءقازۇۋ-تى، تاريح، ارحەولوگيا جانە ەتنولوگيا فاكۋلتەتىنىڭ ستۋدەنتتەرى، ياعني تاريحشىلارى فاكۋلتەت قابىعاسىندا ءجۇرىپ، ءوزىنىڭ نار تۇلعاسىمەن، بولمىسىمەن كوزگە تۇسەتىن، ەكى عاسىردى كورگەن شەشىرە-تاريحشىسى، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇلتتىق عىلىم اكادەمياسىنىڭ قۇرمەتتى اكادەميگى، ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ بەلگىلى پروفەسسورى، تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، ەكى مايداندا ەرلىك كورسەتكەن، تاريحتىڭ ابىزى ۋاحيت حامزين ۇلى شالەكەنوۆتى نانىمايتىنى كەمدە-كەم. اتامىز 97 جاسقا قاراعان شاعىندا ومىردەن وزدى. ۋاحيت حامزين ۇلى شالەكەنوۆتىڭ قازاق تاريحىندا الاتىن ورىن ەرەكشە ءىرى تۇلعا دەپ ايتساق ارتىق ەمەس. كەز-كەلگەن فاكۋلتەت وقىتۋشىلارى ول كىسىدەن ءدارىس تىڭداپ، ءبىلىم العانىن ماقتان تۇتىپ وتىراتىن. جالپى ۋ.ح. شالەكەنوۆتىڭ ءومىر جولىنىڭ ءوزى تاريح دەپ ايتۋىمىزعا بولادى. ۋ.ح. شالەكەنوۆ 1924 جىلى مامىر ايىندا استراحان وبلىسىندا قاراپايىم شارۋا وتباسىندا دۇنيەگە كەلگەن. 1930-جىلدارى وتباسى قاراقالپاقستانعا قونىس اۋدارىپ، ۋ.ح. شالەكەنوۆ وسى جەردە ورتا مەكتەپتى اياقتاپ، سول جىلى كىشى لەيتەنانت شەنىندەگى التى ايلىق كۋرستى ءبىتىرىپ، مايدانعا اتتاندى. ۋاحيت شالەكەنوۆ 1943 جىلى ۆزۆود كومانديرى اتاندى. دەرگاچي، نوۆىي وسكول، ستارىي وسكول، حاركوۆ قالالارىن جاۋدان ازات ەتۋ شايقاستارىنا ارالاسادى.
سوعىستان كەيىن ۋاحيت شالەكەنوۆ نوكىس مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ تاريح فاكۋلتەتىن قىزىل ديپلوممەن ءبىتىردى. ودان سوڭ 1950 جىلى كسرو اتىنداعى ەتنوگرافيا ينستيتۋتىنىڭ اسپيارانتۋراسىنا قابىلدانىپ، 1953 جىلى ماسكەۋدە "ەتنوگرافيا" ماماندىعى بويىنشا كانديداتتىق ديسسەرتاسياسىن قورعاپ، قاراقالپاقستاننىڭ، وزبەكستاننىڭ، قازاقستاننىڭ جوعارى وقۋ ورىندارىندا كوپ جىلدىق عىلىمي-پەداگوگيكالىق قىزمەت اتقاردى.
ۋ. شالەكەنوۆ 1967 جىلى "امۋداريانىڭ تومەنگى اعىسىنداعى قازاقتار" اتتى دوكتورلىق ديسسەرتاسيا قورعاپ شىقتى. ونىڭ ورتالىق ازيا حالىقتارىنىڭ تاريحىن العاشقىلاردىڭ ءبىرى بولىپ ىزدەنىپ جاتقاندىعىن ءا. مارعۇلان مەن يۋ.گۋلياموۆ جوعارى باعالادى. ۋاحيت شالەكەنوۆ حورەزم كەشەندى ارحەولوگيالىق-ەتنولوگيالىق ەكسپەديسياسىنا بىرنەشە رەت قاتىستى.
ۋ.ح. شالەكەنوۆ ن.ن.ميكلۋحو-ماكلايدىڭ "كەڭەس وداعى حالىقتارىنىڭ ەتنوگرافيالىق اتلاسىن" قۇرۋ جانە باسىپ شىعارۋ جونىندەگى وزەكتى ماسەلەدە قاراقالپاقستانعا جانە قازاقستاننىڭ وڭتۇستىگىنە ارنالعان نەگىزگى بولىمدەردى جازىپ، 1970 جىلى شىمكەنت پەداگوگيكالىق ينستيتۋتىنا وقۋعا ءتۇستى. پروفەسسور رەتىندە كافەدرانى باسقارىپ، دارىستەر وقىپ، ستۋدەنت جاستارعا ءبىلىم بەردى. بۇگىنگى تاڭدا ءقازۇۋ-نىڭ ماقتانىشىنا اينالعان ۋ.ح. شالەكەنوۆ ارحەولوگيا جانە ەتنولوگيا كافەدراسىنىڭ اشىلۋىنا ۇلەس قوسۋمەن بىرگە كافەدرانى باسقارىپ، ونىڭ جۇمىسىن العا جىلجىتسا، كەيىن تاريح فاكۋلتەتىنىڭ دەكانى اتانىپ، كوپتەگەن ۇيىمداستىرۋشىلىق، عىلىمي-پەداگوگيكالىق جۇمىستار جۇرگىزدى. ەڭ باستىسى، ول ءوزىنىڭ سۇيىكتى كاسىبىمەن - ارحەولوگيالىق قازبالارمەن اينالىستى. بولسا دا رەسپۋبليكامىزدىڭ تۇكپىر تۇكپىرىنەن كەلگەن جاس تۇلەكتەرگە ساباق بەرىپ، جوعارعى ساپالى مامانداردىڭ قالىپتاسۋىنا ىقپال ەتى. سول سەبەپتى دە ۋاحيت حامزين ۇلى شالەكەنوۆ سىندى ەكى عاسىر كۋاگەرى، تاريحىمىزدىڭ ابىزى ءبىزدىڭ، جاستاردىڭ جۇرەگىنەن، شاكىرتتەرىنىڭ جۇرەگىنەن ۇلكەن ورىن الادى جانە ماڭگى ەسىمىزدە ساقتالادى دەپ سانايمىز.
قۋانىش قىزى دانا، ماراتوۆا اليا، رىسكەلدى ايىم، ۋزبەحان الۋا
عىلىمي جەتەكشى: ءال-فارابي اتىنداعى ءقازۇۋ-نىڭ قاۋىمداستىرلعان پروسەسسورى، ت.ع.ك. ابيكەنوۆا گ.ە.
You Might Also Like
-
ەلىمىز جاڭا تاريحي كەزەڭگە قادام باسقان ساتتەن ەلىمىزدە جوعارى دەڭگەيدەگى ءبىرقاتار ۋنيۆەرسيتەتتەر اشىلىپ، زياتكەرلىك مەكتەپتەر جۇيەسى قالىپتاستى. قازاقستانداعى مارتەبەسى جوعارى ۋنيۆەرسيتتەردىڭ ءبىرى...
-
سەمەي قالاسى ت.امانوۆ اتىنداعى №16 جالپى ورتا ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپتىڭ 9 «ا» سىنىپ وقۋشىسى مۇراتحان الينا
