سوڭعى جاڭارتۋ

(وزگەرتىلگەن ۋاقىتى 2 اپتا بۇرىن)
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتىن يننوۆاسيالىق تەحنولوگيالار نەگىزىندە وقىتۋ ارقىلى ءبىلىم ساپاسىن ارتتىرۋ
بايانداما
تاقىرىبى: «قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتىن يننوۆاسيالىق تەحنولوگيالار نەگىزىندە وقىتۋ ارقىلى ءبىلىم ساپاسىن ارتتىرۋ»

«... تاربيەسىز بەرىلگەن ءبىلىم ادامنىڭ حاس جاۋى...»
ءال – فارابي

ءبىلىم مەن تاربيە - ادامگەرشىلىگى مول تۇلعا قالىپتاستىرۋدىڭ قوس قاناتى. قاي زاماندا بولماسىن ادامزات الدىندا تۇراتىن ۇلى مۇرات مىندەتتەرىنىڭ ەڭ باستىسى - ءوزىنىڭ ءىسىن، ءومىرىن جالعاستىراتىن سالاۋاتتى، سانالى ۇرپاق تاربيەلەۋ.

بالا – ءومىردىڭ جالعاسى. بالاعا ونەر ۇيرەتىپ، كاسىپكە باۋلۋ، تياناقتى ءبىلىم بەرۋ، ابزال ازامات ەتىپ تاربيەلەۋ ادامزات قوعامىنىڭ باستى مىندەتتەرىنىڭ ءبىرى. جانۇيانىڭ جەمىسى، بەرەر گ ۇلى، التىن تىرەۋى، دىڭگەگى – بالا. وسى ويدى حالقىمىز «بەسىكسىز ۇيدە بەرەكە جوق» دەپ تۇيەدى. بۇل – ءار وشاقتىڭ ءتۇتىنى سونبەسىن دەگەن ىزگى تىلەكتەن تۋعان ءسوز عانا ەمەس، سونىمەن بىرگە ەلدىكتى ويلاۋ، ەلدىڭ ەرتەڭگىسى جونىندە قام جەۋ. الايدا وسىناۋ تاربيەنىڭ تاماشا قۇرالى – رۋحاني مۇرامىز ءالى كۇنگە دەيىن كولەڭكەدە قالىپ كەلەدى. وسىناۋ كومبەدە جاتقان قازىنامىزدىڭ بار ءقادىر – قاسيەتىمەن كورىنىپ ۇرپاق تاربيەسىنە قىزمەت ەتۋىنە كوڭىل بولەتىن كەز كەلدى. بۇل كەرەك دەسەڭىز ءبىزدىڭ ۇلتتىق بولمىسىمىزدى، حالىقتىق قاسيەتىمىزدى وزىمىزگە دە، وزگەگە دە جازباي تانىتاتىن تاعىلىمى مول مۇرا.

ا. س. ماكارەنكونىڭ: «ادامدى تاربيەلەۋ – دەمەك ونىڭ ەرتەڭگى قۋانىشقا يە بولاتىن كەلەشەك جولىن تاربيەلەۋ»، - دەپ ايتقانىنداي قازىرگى زامان تالابىنا ساي ۇرپاقتارىمىزدى پاراساتتى دا، بىلىكتى، مادەنيەتتى دە ءبىلىمدى ەتىپ تاربيەلەپ، ولاردىڭ دۇنيەتانىمىن ادامزاتتىق دەڭگەيدە دامىتامىز دەسەك، بويىندا ۇلتتىق جانە ازاماتتىق نامىسى بار ۇرپاق وسىرگىمىز كەلەتىن بولساق، وندا ۇلتتىق ءبىلىم مەن تاربيە بەرۋدىڭ تۇرلەرى مەن ادىستەرىن جاڭارتۋىمىز كەرەك.

عۇلاما عالىم ابايدىڭ «وتىز سەگىزىنشى سوزىندە»: «ءبىز دە ەل بولىپ، جۇرت بىلگەندى ءبىلىپ، جۇرت قاتارىنا قوسىلۋدىڭ قامىن جەيىك دەپ نيەتتەنىپ ۇيرەنۋىمىز كەرەك» دەگەندەي زامان تالابىنا ساي ءبىلىم مەن تاربيە بەرۋدى ماقسات تۇتۋىمىز كەرەك.

ەلباسىنىڭ قازاقستان حالقىنا جولداۋىندا «ۇلتتىق باسەكەلەستىك قابىلەتى ءبىرىنشى كەزەكتە ونىڭ بىلىمدىك دەڭگەيىمەن ايقىندالادى» دەپ تۇجىرىمداسا، ق ر 2015 جىلعا دەيىنگى ورتا ءبىلىم بەرۋدى دامىتۋ تۇجىرىمداماسىندا «ورتا ءبىلىم بەرۋدىڭ ماقساتى – جىلدام وزگەرىپ وتىراتىن دۇنيە جاعدايىندا الىنعان تەرەڭ ءبىلىمنىڭ كاسىبي داعدىلارى نەگىزىندە ەركىن باعدارلاي بىلۋگە، ءوزىن - ءوزى ىسكە اسىرۋعا، ءوزىن - ءوزى دامىتۋعا جانە ءوز بەتىنشە قابىلداۋعا قابىلەتتى جەكە تۇلعانى قالىپتاستىرۋ» دەپ اتاپ كورسەتىلگەن. ەندەشە، ەلباسىنىڭ «ححI عاسىردا ءبىلىمىن دامىتا الماعان ەلدىڭ تىعىرىققا تىرەلەرى انىق» دەگەن ءسوزى ءاربىر ادامدى ويلاندىرۋى ءتيىس. ويتكەنى، ءمۇعالىمنىڭ شەبەرلىگى مەن جەتىستىگى – ساپالى ءبىلىم جانە جاقسى تاربيە العان شاكىرتىندە. ءمۇعالىم ەڭبەگىنىڭ ناتيجەسى قانداي بولسا، ەلدىڭ، قوعامنىڭ ەرتەڭى، بولاشاعى سونداي بولماق.

جاڭا عاسىردىڭ بىلىكتى، ءبىلىمدى، اقىل ويى دامىعان ازاماتىن دايارلاۋ بۇگىنگى كۇننىڭ تالابى. ءبىلىم بەرۋ ۇردىسىندە قولدانىس تاپقان پەداگوگيكالىق تەحنولوگيالار جاڭاشا سيپات الۋدا. بىلىكتى، ءبىلىمدى ماماندار جاڭالىقتى تەوريالىق جاعىنان مەڭگەرۋمەن قاتار ءبىلىم بەرۋ ۇردىسىنە ەنگىزە وتىرىپ، تاجىريبە جيناقتاعاندا وڭ ناتيجە بەرۋدە. «ءمۇعالىم - ءوزىنىڭ ءبىلىمىن ۇزدىكسىز، كوتەرىپ وتىرعاندا عانا ءمۇعالىم، ال وقۋدى، ىزدەنۋدى توقتاتقاندا، ونىڭ ۇستازدىق ەڭبەگىنىڭ جەمىسى بولمايدى»،- دەپ ك. د. ۋشينسكيي ايتقانداي، مۇعالىمدەر زامان كوشىنەن قالماي، جاڭالىقتىڭ جارشىسى بولۋى كەرەك. بەلگىلى عالىم ا. ماسلوۋ تۇلعانىڭ قيىندىققا دايىن بولۋ، قارىم - قاتىناس، تانىم، سىيلاستىق، قاۋىپسىزدىك، شىعارماشىلىق، ءوزىن - ءوزى وزەكتىلەندىرۋ، ءوزىن - ءوزى بەكىتۋ؛ تاعى باسقا قاجەتتىلىك جۇزەگە اسسا، ونىڭ تانىمدىق قۇرىلىمىنىڭ داميتىنىن، قىزىعۋشىلىعىنىڭ قالىپتاساتىندىعىن ەسكەرتەدى، وسى قاجەتتىلىك قاناعاتتاندىرىلسا، قىزىعۋشىلىعى قالىپتاسسا، تۇلعانىڭ بەلسەندىلىگى ارتاتىنى بەلگىلى. وسى ءبىر قاعيدالارعا سۇيەنىپ، ۇلكەن بولاشاعى بار، باسەكەگە قابىلەتتى، كوپ ۇلتتى ەلىمىزدەگى ۇلتتىق ءبىلىم مەن تاربيەگە كوڭىل بولگىم كەلىپ وتىر. ال ولاردى جەتىلدىرۋ، قىزىعۋشىلىقتارىن اتتىرۋ - ۇستاز مىندەتى دەپ سانايمىن.
جەكە تۇلعانى دامىتۋدىڭ ۇلتتىق ءبىلىم مەن تاربيە بەرۋدىڭ نەگىزگى مىندەتتەرى:
• وقۋشىلاردىڭ سويلەسىم ارەكەتىنىڭ تۇرلەرىن كۇندەلىكتى قارىم - قاتىناس دەڭگەيىندە مەڭگەرتۋ؛
• وقۋشىلاردىڭ تىلدىك داعدىسى مەن بىلىگىن دامىتۋ؛
• قارىم - قاتىناس ادەبىنىڭ قاراپايىم نورمالارىن مەڭگەرتۋ؛
• ويىن جاعداياتتارىندا ءبىلىمدى قولدانۋ ارقىلى وقۋشىلاردى جاڭا الەۋمەتتىك تاجىريبەگە قاتىستىرۋ؛
• وقۋشىنى سويلەسىمدىك قارىم - قاتىناستىڭ جاڭا تاسىلدەرىنە، قازاق حالقىنىڭ مادەنيەتىنە، سالت – داستۇرىنە، ۇلتتىق - مادەني سويلەسىم ەرەكشەلىگىنە باۋلۋ؛
• وقۋشىلاردىڭ وقۋ بىلىگىن، شىنايى ومىرلىك جاعداياتتاردا العان بىلىمدەرىن شىعارماشىلىقپەن پايدالانۋعا دايىن بولۋ بىلىگىن قالىپتاستىرۋ؛
• وقۋشىلاردى قازاق حالقىنىڭ بالالارعا ارنالعان اندەرمەن تاقپاقتارمەن جانە ەرتەگىلەرمەن، فولكلورمەن، كوركەم ادەبيەتىمەن، ويىندارمەن تانىستىرۋ؛
• وقۋشىلاردىڭ قازاق ەلىنە، مەملەكەتتىك تىلگە، رامىزدەرگە دەگەن قۇرمەت سەزىمىنىڭ جوعارى بولۋىنا تاربيەلەۋ.

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى – ەلباسى ن. ءا. نازاربايەۆتىڭ
«قازاقستان - 2050» ستراتەگياسى قالىپتاسقان مەملەكەتتىڭ جاڭا ساياسي باعىتى» اتتى قازاقستان حالقىنا جولداۋىندا «قازاق ءتىلى – ءبىزدىڭ رۋحاني نەگىزىمىز. ءبىزدىڭ مىندەتىمىز – ونى بارلىق سالادا بەلسەندى پايدالانا وتىرىپ دامىتۋ» دەپ اتاپ كورسەتكەندەي ءار حالىقتىڭ باستى بايلىعى، باعا جەتپەس قازىناسى – انا ءتىلىن قۇرمەتتەۋ، ونى ءبىلۋ – ءبىزدىڭ ءارقايسىمىزدىڭ اسىل پارىزىمىز. تاۋەلسىزدىكتىڭ نەگىزگى تىرەگى – ۇلتتىڭ ءتىلى، ءدىنى، ءدىلى. ءتاڭىردىڭ ادام بالاسىنا جاساعان سىيى دا – ءتىل. ول – قاسيەتتى دە قاستەرلى. ءتىل - ادامدار اراسىنداعى قارىم - قاتىناستىڭ اسا ماڭىزدى قۇرالى عانا ەمەس، ويلاۋدىڭ، دۇنيەتانىمنىڭ، رۋحاني مادەنيەتتى جاساۋدىڭ، ۇلتتىق ۇجىمدىق تاجىريبەسىن جيناقتاۋدىڭ، ساقتاۋدىڭ قۇرالى. وسىعان وراي ءمۇعالىمنىڭ باستى ماقساتى جاس ۇرپاقتى ۇلتتىق تۇرعىدا تاربيەلەۋ مەن ولارعا عىلىم مەن ءبىلىمدى ۇيرەتۋ ءتىل ارقىلى جۇزەگە اسىرا ءبىلۋى كەرەك.
جەكە تۇلعانى دامىتۋ ماقساتىندا وقۋشى بويىندا مىناداي قاسيەتتەردىڭ بولعانىنا باسا نازار اۋدارىلادى.

وقو، ارىس اۋدانى،
م. شاحانوۆ اتىنداعى جالپى ورتا مەكتەبىنىڭ
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى
پولاتوۆا اينۇر مۇسلىمبەك قىزى

تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ

You Might Also Like

جاڭالىقتار

جارناما