قوبىلاندى توقتارباي ۇلى
قوبىلاندى باتىر (XV ع.) — اتى اڭىزعا اينالعان حالىق باتىرى. شىققان تەگى — قىپشاق، ونىڭ ىشىندە قارا قىپشاق. حالىق جادىندا ساقتالعان اڭگىمەلەردە، حالىق شەجىرەلەرىندە ونى كوبىنە «قارا قىپشاق قوبىلاندى» دەپ اتايدى.
شەجىرە دەرەكتەرىنە قاراعاندا، قارا قىپشاق قوبىلاندى جوشى حاننىڭ شايبان دەگەن بالاسىنىڭ تۇقىمى ءابىلحايىر حاننىڭ تۇسىندا (XV عاسىر) ءومىر سۇرگەن، سونىڭ بەلگىلى قولباسشىلارىنىڭ ءبىرى بولعان ادام. قازاق حاندىعىنىڭ بولىنۋىنە دە وسى قوبىلاندى باتىر سەبەپ بولعان دەلىنەدى. بۇل جونىندە شاكارىم شەجىرەسىندە: «ءبىزدىڭ وسىنداعى ارعىنداردىڭ اتاسى دايىرقوجا ءابىلحايىر حاننىڭ سۇيىكتى قازىسى ەكەن. بيلىكتى ءادىل ايتقاندىقتان «اقجول» اتانىپتى. جانە قارا قىپشاق قوبىلاندى دا حاننىڭ سۇيىكتى ادامى ەكەن. ەكەۋى ىشتەي جاۋلاسىپ جۇرگەندە، ءبىر كۇنى قوبىلاندى دايىرقوجانى دالادا ءولتىرىپ كەتىپتى. مۇنى از-جانىبەك حان ءبىلىپ، قوبىلاندىنى شاريعات بويىنشا قىساس قىلىپ ولتىرۋگە سۇراپتى. ءابىلحايىر بەرەيىن دەسە، كوپ قىپشاق بۇزىلاتىن بولعان سوڭ، بەرە الماي، ءۇش كىسىنىڭ قۇنىن ال دەگەن سوڭ، بۇعان جانىبەك وكپەلەپ، ءبولىنىپ كەتەدى» دەگەن دەرەك بەرىلەدى. بۇل وقيعانىڭ تاريحي شىندىق ەكەنىن دايىرقوجانىڭ اكەسى قوتان جىراۋدىڭ ولگەن بالاسىنىڭ دەنەسىن اينالىپ، قايعىرىپ، قان جۇتىپ ءجۇرىپ ايتقان: «قارا قىپشاق قوبىلاندىدا نەڭ بار ەدى، قۇلىنىم؟ سەكسەن اسىپ تايانعاندا توقسانعا. تۇرا الماستاي ءۇزىلدى مە جۇلىنىم» دەپ باستالاتىن تولعاۋى دا دالەلدەي تۇسەدى.
قوبىلاندى باتىر جايىندا ەكىنشى ءبىر دەرەك كوزى — قازاق حالقىنىڭ قاھارماندىق جىرلارىنىڭ ءبىرى — «قوبىلاندى باتىر» جىرى. بۇل مازمۇنى جاعىنان دا، باسقا باتىرلىق جىرلارعا قاراعاندا شوقتىعى بيىك تۇرعان حالىقتىق شىعارما، ەرلىك ەپوپياسى. بۇل جىردىڭ وقيعالارىنا قاراعاندا، قوبىلاندىنىڭ ەرلىك جولى قازاق ەلىنىڭ سول كەزدەگى سىرتقى جاۋى — قىزىلباستار (پارسىلار) مەن ولاردىڭ شاپقىنشىلىق جاساعان حانى قازانعا قارسى كۇرەسىنەن باستالادى. ونىڭ بۇدان كەيىنگى شايقاسقان باتىرلارىنىڭ اتىنا قاراپ، ولاردىڭ اتاقتى ەدىگە باتىردىڭ تۇقىمدارى ەكەنىن اڭعارۋعا بولادى. قوبىلاندى باتىردىڭ وراق باتىرمەن دوس بولىپ، الشاعىرمەن جاۋىعۋى — قازاق حاندىعىنىڭ ءوزارا ىشتەي ەكىگە بولىنگەن نوعاي ورداسىنىڭ ءبىرىن قولداپ، ەكىنشىسىمەن سوعىسىپ جاتقان تاريحي كەزەڭىن العا تارتادى.
مۇنىڭ ءبارى قارا قىپشاق قوبىلاندى باتىردىڭ اڭىزدىق نەگىزدە قيالدان تۋعان كەيىپكەر ەمەس، ومىردە بولعان، ەرلىك ىستەرىمەن ەلىنە تانىلىپ، قۇرمەتىنە بولەنگەن حاس باتىرلارىنىڭ ءبىرى بولعانىن دالەلدەيدى.
وقۋعا كەڭەس بەرەمىز:
قوبىلاندى
قوبىلاندى باتىر جىرى (م. اۋەزوۆ)
You Might Also Like
-
قويگەلدى باتىر (1702-1795) — جوڭعار باسقىنشىلارىنا قارسى ازاتتىق كۇرەسىندە قول باستاعان اتاقتى قول باسشىلاردىڭ ءبىرى. شىققان تەگى — ۇلى ءجۇزدىڭ دۋلات تايپاسىنىڭ شىمىر رۋىنان. اكەسى قويگەل...
-
قاسىم حان (1445-1518) — قازاقتىڭ ۇلى حاندارىنىڭ ءبىرى، قازاق حاندىعىنىڭ نەگىزىن قالاۋشىلاردىڭ ءبىرى — جانىبەك حاننىڭ ورتانشى بالاسى. شەشەسى جاعان بەگىم شايباني اۋلەتىنىڭ اتاقتى حانى مۇحام...
