قوبىلاندىنىڭ تايبۋرىلى تۋرالى
باتىرلار جىرىنىڭ تاعى ءبىر ۇلكەنى — قارا قىپشاق قوبىلاندى باتىر جايىنداعى جىر. سول جىردىڭ ىشىندە سيپاتتالعان تايبۋرىل دەگەن اتتىڭ جايىن عانا ايتامىز.
تايبۋرىل - قوبىلاندىداي ءىرى باتىردىڭ اتى. ونى باتىرعا تاربيەلەپ، ءوسىرىپ بەرگەن قۇرتقا. باتىردىڭ اقىلدى، مىنەزدى سەرىگى قۇرتقا تايبۋرىلدى ءوزى باپتاپ، قازان ساپارىنا باتىر اتتاناردا عانا اكەپ بەرەدى. سول تايبۋرىل ءبىر جاعىنان قوبىلاندىداي ۇلكەن باتىردىڭ اتى. ەكىنشى — ءوزىن قۇرتقا تاربيەلەپ وسىرگەن، سوندىقتان ول جىردىڭ قيال ەتىپ، كوتەرىپ، ەرتەگىدەي ۇلعايتىپ، ماقتاپ ايتاتىن اتى بولادى. تايبۋرىل شاپقاندا:
كول جاعالاي وتىرعان
كوكقۇتان مەن قاراباي،
كوتەرىلىپ ۇشقانشا،
بەلىنەن كەسە باسادى... — دەيدى.
بۇل "التى ايلىقتى التى-اق اتتايدى" دەيتىن، الىستى جاقىن ەتەتىن، ناعىز، قيالداي جۇيرىك ات. شاپقاندا سونداي بولعان. تايبۋرىل يەسى قىسىلعان جەردە تىلگە كەلىپ، اقىل دا قوسادى. كولىك قانا ەمەس، سەرىك تە، دوس تا ءوزى دەگەن جايدى بىلدىرەدى. باتىر جالعىز ءوز باسىمەن عانا باتىر ەمەس، وسىنداي قاناتى سياقتى بولعان اتىمەن باتىر. قوبىلاندى بۇرىنعى قازاق ەلى سياقتى ءارى كوشپەلى، ءارى باقتاشى بولعان ەلدىڭ باتىرى. كاسىبى وسىنداي بولعان ەلگە - ات ەڭ قىمبات، ەڭ جاقىن سەرىكتىڭ ءبىرى بوپ سانالادى. تايبۋرىلدىڭ بار سيپاتى سول سەبەپتى ۇلكەن سيپات بوپ، ءتىپتى ادام سيپاتىنداي بوپ، ۇلعايتىلىپ ايتىلادى. بۇرىنعى ەسكى تاريحتا: "جاعالاي شابىس"، "قۇبا قالماق" دەگەن زاماندار بولعان. وندا بىرەۋگە بىرەۋ شابۋىل جاساۋ، كۇشسىزدى كۇشتى جەم قىلۋ زاڭ بولعان. سوندايدا، قاپ قىل ىق-قۋعىلىقتا قاشسا قۇتىلىپ، قۋسا جەتىپ وتىراتىن ات ەڭ قىمبات دوس بولادى.
سونداي اتتى يەسى باۋىرىنداي سۇيەدى. باتىردىڭ جاقىندارى بالاسىنداي كۇتەدى. قوبىلاندىنىڭ ەڭ جاقىن سەرىگى قۇرتقانىڭ تايبۋرىلدى باعىپ ءوسىرۋى دە سودان. سونداي Tاpلان كورگەن تايبۋرىلدىڭ ويداعىداي وزگەشە بوپ شىعۋى مىندەت. بارلىق باسقا اتتان بولەكشە بوپ، جىر ەتىلەتىنى دە سودان.
"قوبىلاندى باتىر" جىرىندا تايبۋرىل جايىن ايتقان جەردە ولەڭ دە وزگەشە بوپ ەكپىندەپ، كوركەيىپ، ءوسىپ كەتەدى. زور، ەرەكشە سۋرەتتەرمەن ايتىلعان تايبۋرىلدىڭ شابىسى تاس بوراتقان قۇيىنداي بولادى. شابىسىنىڭ وزگەشەلىگىن وقۋشى تايبۋرىلدىڭ ىزىنەن بىلەدى. ارتىندا قۇلان-بۇلان قالىپ قويعان ءبىر توبەنىڭ توزاڭى ءبىر توبەگە قوسىلىپ قالعان؛ كوكقۇتان، قارابايلار ەزىلىپ قالعان؛ سولاردى جەپ قارا قارعا-قۇزعىندار قارىق بوپ قالعان — ءمىنى، وسىلاردى كورىپ-اق تايبۋرىلدىڭ قانداي ەكەنىن تانيسىڭ دەيدى جىر.
ولەڭ دە بۇل تۇستە جىلدامداتىپ، شاپقىلاتىپ وتىرعان جەلدىرمە بولادى. جاي باسىپ، ءبىر قالىپتان اۋماي وتىراتىن ءتورت جول ەمەس، تۇيدەك-تۇيدەك كەتەتىن، ۇزىن-ۇزىن شۋماقتار بولادى. تايبۋرىلدىڭ شابىسى قازاقتىڭ اۋىزشا جىرلارىنىڭ ىشىندەگى ەڭ ءبىر كۇشتى، كوركەم، ەسكى جىر بوپ سانالادى.
You Might Also Like
-
سيرەندەر شىرقاعان نەتكەن ءان نەمەسە ايەلدەر اراسىندا جاسىرىن جۇرگەندە احيللدىڭ ەسىمىن قالاي اتادى ەكەن؟ — قانشاما شىم-شىتىرىق ساۋالعا تولى بولسا دا — بولجام جاساۋعا بولادى.
