قولتىراۋىن
قولتىراۋىن، كروكوديل — باۋىرىمەن جورعالاۋشىلاردىڭ ارحوزاۆرلار كلاسى تارماعىنىڭ وتريادى. دەنە ءپىشىنى كەسىرتكەلەرگە ۇقساس. قولتىراۋىننىڭ ءۇش تۇقىمداسقا (الليگاتورلار، گاۆيالدار جانە ناعىز قولتىراۋىندار) جىكتەلەتىن 23 ءتۇرى مەن ءتۇر تارماقتارى بار. ولار افريكادا، وڭتۇستىك-شىعىس ازيادا، سولتۇستىك اۆستراليادا جانە جاڭا گۆينەيا ارالدارىنىن وزەن ساعالارى مەن تەڭىز جاعالاۋىنا جاقىن جەرلەردە، كوپشىلىگى تروپيكتىك جانە سۋبتروپيكتىك ەندىكتەردەگى تۇششى سۋ ايدىندارىندا (وزەن، كول) تىرشىلىك ەتەدى. تاۋلىكتىڭ كوپ مەزگىلىن سۋدا وتكىزەدى. دەنەسىنىڭ ۇزىندىعى 2-7 م. باسى جالپاق، تۇمسىعى ۇزىنشا. كورۋ جانە ەستۋ ورگاندارى جاقسى جەتىلگەن. كوزدەرى مەن تاناۋ تەسىكتەرى باس سۇيەگىنەن ەداۋىر جوعارى قاراي شىعىڭقى. اۋىز قۋىسىندا ەكىنشى رەتتىك تاڭداي پايدا بولعان. ارتقى اياقتارىنداعى ساۋساقتارىنىڭ اراسىندا تەرىلى جارعاعى بار. تەرىسى تىعىز، ءىرى مۇيىزشە قالقاندارمەن قاپتالعان، ونىڭ استىندا سۇيەكتى تاقتاشالار ورنالاسقان.
قولتىراۋىننىڭ باسقا باۋىرىمەن جورعالاۋشىلاردان ەرەكشەلىگى — جۇرەگى ءتورت كامەرالى. انالىقتارى 20-100-دەي جۇمىرتقاسىن سۋ جاعالاۋىنداعى قۇمعا نەمەسە شىرىگەن جاپىراقتارى مول باتپاقتى جەرلەرگە كومەدى. كەيبىر تۇرلەرىنىڭ (ميسسيسيپي الليگاتورىنىڭ) جۇمىرتقاسىنان 63 كۇندە، ال ءنىل قولتىراۋىنىنىڭ جۇمىرتقاسىنان 3-4 ايدا ۇرپاقتارى شىعادى. 50-85 جىلداي تىرشىلىك ەتەدى. بالىقتارمەن، سۋداعى ومىرتقاسىز جانۋارلارمەن، كەيدە قۇستارمەن، سۇتقورەكتىلەرمەن دە قورەكتەنەدى. ءنىل قولتىراۋىندارى، جالدى قولتىراۋىندار ادام ءۇشىن ءقاۋىپتى.
قولتىراۋىننىڭ بارلىق ءتۇرى حالىقارالىق تابيعات قورعاۋ وداعىنىڭ "قىزىل كىتابىنا" ەنگىزىلگەن. قازىرگى كەزدە ءبىراز ەلدەردە (اقش، كۋبا، جاپونيا، ميانما، كەنيا، ت.ب.) قولتىراۋىندار ارنايى فەرمالاردا قولدان وسىرىلەدى. ەرتەدە مىسىردا قولتىراۋىنداردى كيەلى ساناپ، وعان تابىنعان ءارى ارنايى مۋميالاپ، پەرعاۋىننىڭ مۇردەسىمەن بىرگە جەرلەپ، پيراميدالاردا ساقتاعان. قولتىراۋىننىڭ ەڭ ءىرىسى — يندونەزيادا، اۆستراليادا جانە جاڭا گۆينەيا ارالدارىندا تارالعان جالدى قولتىراۋىن. ولاردىڭ ەرەسەكتەرىنىڭ دەنەسىنىڭ ورتاشا ۇزىندىعى 4،2-4،8 م، ال سالماعى 408-520 كگ.
وقۋعا كەڭەس بەرەمىز:
الليگاتورلار
ارىستان مەن قولتىراۋىن تاماققا تالاسۋدا
تۋنيستە ەجەلدە ءومىر سۇرگەن الىپ قولتىراۋىن تابىلدى
كاسىپقويلار قولتىراۋىنداردىڭ سۋ استىنداعى سۋرەتىن قالاي تۇسىرەدى
You Might Also Like
-
قوڭىزدار، قاتتى قاناتتىلار جاندىكتەر كلاسىنىڭ ەڭ ءىرى وتريادى. قازبا قالدىقتارى پەرم كەزەڭىنىڭ شوگىندىلەرىنەن تابىلعان. قوڭىزدار جەر شارىندا، اسىرەسە، تروپيكتىك ايماقتاردا كەڭ تاراعان. بۇلار انتاركت...
-
قوجا احمەت ياسساۋي (؟ — 1166 ج.) — تۇركى حالىقتارىنىڭ، سونىڭ ىشىندە قازاق حالقىنىڭ، بايىرعى مادەنيەتىنىڭ تاريحىندا ايرىقشا ورىنى بار ۇلى اقىن، ءپالساپاشى.
