InfoHub Logo

قوڭىزدار، قاتتى قاناتتىلار جاندىكتەر كلاسىنىڭ ەڭ ءىرى وتريادى. قازبا قالدىقتارى پەرم كەزەڭىنىڭ شوگىندىلەرىنەن تابىلعان. قوڭىزدار جەر شارىندا، اسىرەسە، تروپيكتىك ايماقتاردا كەڭ تاراعان. بۇلار انتاركتيدادا، اركتيكانىڭ مۇزدى بەلدەمى مەن بيىك تاۋ شىڭدارىندا عانا كەزدەسپەيدى.

قازاقستاندا 20 مىڭنان اسا تۇرلەرى كەزدەسەدى. دەنەلەرىنىڭ ۇزىندىعى 0،3 مم-دەن 155 مم-گە دەيىن. ەكى جۇپ قاناتتارىنىڭ ءبىر جۇبى   مۇيىزدەنىپ، قانات جۇيكەلەرى جويىلىپ، قاتتى ەليترا دەپ اتالاتىن ۇستىڭگى قاتتى قاناتقا اينالعان. ول، نەگىزىنەن، قورعانىش قىزمەتىن اتقارادى. قاناتىنىڭ ەكىنشى جۇبى جارعاقتى، بىرىنشىسىنەن ۇزىنداۋ، تىنىشتىق قالىپتا ۇزىنىنان جانە كولدەنەڭىنەن بۇكتەلىپ ۇستىڭگى قاناتتارىنىڭ استىنا جينالىپ ورنالاسادى. ۇشار الدىندا ۇستىڭگى قاناتتارى كوتەرىلەدى دە، استىنان ەكىنشى جۇپ جارعاقتى قاناتتارى جازىلىپ شىعادى. قوڭىزداردىڭ ۇستىڭگى قاناتتارى، ادەتتە قۇرساعىنىڭ ۇشىنا دەيىن جەتىپ، قۇرساعىن تولىعىمەن جاۋىپ تۇرادى. ءۇش جۇپ اياقتارى جۇرۋگە، جۇگىرۋگە بەيىمدەلگەن. ءبىراق كەيبىر تۇرلەرىندە، مىسالى، تاقتامۇرتتىلار تۇقىمداسىنىڭ وكىلدەرىندە الدىڭعى جۇپ اياقتارى قازۋعا، جۇزگىش قوڭىزداردا ارتقى جۇپ اياقتارى جۇزۋگە بەيىمدەلگەن. جۇپ مۇرتشالارى جانە فاسەتتى كوزدەرى جاقسى دامىعان. قوڭىزداردىڭ كوپشىلىگى قارا ءتۇستى بولىپ كەلەدى. كەيبىرەۋلەرىنىڭ ءتۇسى جىلتىر قارا، كوك-كۇلگىن، ءار ءتۇرلى جىلتىر ءتۇستى، قوڭىر. بۇلار تولىق تۇرلەنىپ داميدى، ياعني جۇمىرتقا (دەرناسىل)، قۋىرشاق ساتىسىنان ءوتىپ ەرەسەك تۇرىنە اينالادى. دەرناسىلى قۇرت ءتارىزدى، اق ءتۇستى، جاقسى دامىعان باسى جانە ءۇش جۇپ كەۋدە اياقتارى بار. قۋىرشاقتارى اشىق ءتۇستى.

قوڭىزدار — داراجىنىستىلار، كەيبىر تۇرلەرىندە جىنىس ءديمورفيزمى ايقىن كورىنەدى. كوپشىلىگى جىلىنا ءبىر رەت، كەيدە 2-3 ۇرپاق بەرەدى. كوڭىزدار ەت كورەكتىلەر جانە كوپ قورەكتىلەر بولىپ ەكىگە بولىنەدى. ەت قورەكتىلەردىڭ كوپشىلىگى جىرتقىشتار، ءۇش جۇپ اياقتارىنىڭ تاباندارى 5 بۋناقتى، ارتقى اياقتارىنىڭ جامباس بولىگى ۇزىن، قۇرساعىنىڭ ءبىرىنشى سەگمەنتىن جاۋىپ تۇرادى. كوپ كورەكتىلەردىڭ — ارتقى اياقتارىنىڭ جامباس بولىگى قىسقا، قوزعالمالى قوڭىزدار. ءۇش جۇپ اياقتارىنىڭ تاباندارى ءار ءتۇرلى بۋناقتى. نەگىزگى تۇقىمداستارى: جاپىراقجەمىرى، تاقتامۇرتتىلار، شىرتىلداق قوڭىزدار، ءبىزتۇمسىق قوڭىزدار، قارا دەنەلىلەر، دانەك قوڭىزدار، مۇرتتى قوڭىز، قابىق كوڭىزى، ت.ب. قوڭىزدار وتە الۋان ءتۇرلى جانە بارلىق جەردە كەزدەسەدى. ولاردىڭ اراسىندا جىرتقىشتارى، وسىمدىك قورەكتىلەرى، ساپروفاگتارى، نەكروفاگتارى جانە قۇرلىقتا، توپىراقتا، سۋدا تىرشىلىك ەتەتىن تۇرلەرى بار. كوپشىلىگى اۋىل جانە ورمان شارۋاشىلىقتارىنىڭ زيانكەستەرى، سونىمەن قاتار قوڭىزدار شىرىگەن زاتتاردى (ساپروفاگتار)، زياندى جاندىكتەردى (جىرتقىشتار) جەپ كوپ پايدا كەلتىرەدى، تابيعاتتاعى زات الماسۋدا ماڭىزدى ورىن الادى.

وقۋعا كەڭەس بەرەمىز:

بوگەلەك

جاندىكتەر

ينەلىكتەر

گەسسەن شىبىنى

كوبەلەكتەر جايلى بىرنەشە دەرەك

جۇلدىزقۇرتتاردىڭ سۇلۋ كورىنىسى

ماسالارعا قارسى 10 ءيىس

جاندىكتەر

---