قۇدايدان مۇناي وزعان كۇن
"ايتپاسا — ءسوزدىڭ اتاسى ولەدى" دەگەن بار، سوندىقتان دا شىعار،بالكي، ايتەۋىر وسى جولعى ەكى داۋلەسكەر اقىننىڭ ونەرىن "باعالاعان" حالىقتىڭ وڭباي قاتەلەسكەنىن كورە تۇرىپ، تاعى دا ۇندەمەي قالا المادىق. رەسپۋبليكا دەڭگەيىندە شيرەك عاسىرعا جۋىق ءجۇرسىن جۇرگىزىپ كەلە جاتقان ايتىستاردىڭ ءبىرازىنا ارالاسىپ، جانكۇيەرىنەن جاناشىرىنا اينالعان تۇستا، ءدال وسىناۋ ايبەك پەن مەلس ايتىسىنداي سايىس، ءاي، بىلمەيمىن، كوپتەن بەرى بولا قويماعان شىعار-اۋ. مەن دە، مەنىمەن قاتار وتىرىپ سول كۇنگى (9 مامىر) سايىستى تاماشالاعان ەر-ازاماتتاردىڭ ءبارى دە، اسىرەسە، بۇل جولعى ايبەكتىڭ العاشقى ساتتەن-اق اياقتى كەڭگە سالا سۋىرىلا العا شىعۋىنا، ءسوز كوركەمدىگىنە قىلاۋ تۇسىرمەي وتىرىپ، قيىننان قيىستىرار قاس شەبەرلىگىنە، ويىنىڭ ۇشقىر، ءسوزىنىڭ ۇتقىرلىعىنا ءبىرجولا ءتانتى بولا ءسۇيسىنىپ، قول سوعىپ وتىرعان ەدىك. ءبىز عانا ەمەس، زال تولى جۇرتتىڭ ءبارى دە، اسىرەسە، ايبەكتىڭ ءىرى الەۋمەتتىك ماسەلەگە تايسالماي بارىپ، ەلدىڭ مۇڭىن مۇڭداپ، جوعىن جوقتاپ وتىرىپ كوسىلە سىلتەگەن تاپقىرلىعىنا، ءسوز ساپتاۋ مادەنيەتىنە، ويدى ورنىمەن جۇمساۋداعى ۇستامدىلىعىنا ايىزى قانا رازى بولىپ، ءالسىن-السىن ك،ول سوعىپ، قوشەمەت ءبىلدىرىپ وتىردى.
وتكەن عاسىرلارداعى مايكوت، جاناق، تۇبەك، شوجە، قۇلاپايان قۇلمامبەت، جامبىلدار دا ەل مۇڭى، زامانا تىنىسىن وسىلاي ەگىلە، توگىلە جىرلاعان بولسا كەرەك. ونىڭ پرەزيدەنت اتىنا ايتقان داتى دا بارىنشا سىپايى، بارىنشا جاراسىمدى بولىپ شىقتى.
مەلس قوسىمبايەۆ تا ايتىس ونەرىنە ابدەن ماشىقتانعان، تالاي رەت توپ جارىپ، قاس بايگەدەن قاسقايىپ كەلگەن تارلان. ءبىراق ءادىلىن ايتۋىمىز كەرەك، بۇل جولى ول زالداعى جۇرتتىڭ كوڭىلىنەن شىعا المادى. ايبەككە ىلەسە وتىرىپ ونەر جارىستىرۋدىڭ، سوزبەن سىلكىلەسۋدىڭ ورنىنا كەي تۇستا، ءتىپتى ارنەنىڭ باسىن ءبىر شالىپ، باسى قاتتى اساۋداي ايدالاعا لاعىپ كەتىپ تە وتىردى. ءتىپتى، كەيدە ول قارسىلاستىڭ ءسوزىن تىڭداماي، ايتەۋىر ايتىسقا بەرىلگەن ۋاقىت ۇدەسىنەن شىعىپ، وقتا-تەكتە ايقايلاپ قويۋدى عانا مۇرات ساناعان سىڭايى بايقالدى. قارسىلاسىنىڭ ۇتىمدى ويىن جەرگە تۇسىرمەي قاعىپ الىپ ءارى قاراي ءىلىپ اكەتۋدىڭ ورنىنا ءوزى دە، وزگەلەر دە شيىرلاعان سۇرلەۋمەن تەكىرەكتەدى دە وتىردى. بۇل مەلس سياقتى جۇيرىككە جاراسپايتىن-اق قىلىق ەدى. ونى ايبەك تە سەزىپ، بىرەر رەت: "مەلس-اۋ، تىم قۇرىسا اندا-ساندا "ايبەك" دەپ ايقايلاپ قويشى" دەپ تە ناز ايتقان، ءبىراق وعان بولا ايىل جيا قويار مەلس بولمادى، ءبىر العان باعىتىنان بۇرىلماي توپەلەپ تارتا بەردى.
قۋىرداقتىڭ كوكەسى ايتىس اياقتالىپ، جەڭىمپازدى ايقىنداۋ كەزىندە بولدى. ەكى جارىم ساعات بويىنا قازاقستانداعى ونەر سۇيەر قاۋىمدى اۋزىنا قاراتقان، اقپا-توك العىر اقىن، ايتقىش اقىن ەكەنىن تانىتىپ وتىرعان ايبەگىمىز "تىراپاي اسىپ، جەڭىلدى" دە قالدى. ول ايتىس ۇستىندەگى ءبىر سوزىندە مەلسكە: "سەن مۇنايىڭا سەنەرسىڭ، مەن كوكتەگى جالعىز قۇدايىما سەنەمىن" دەپ ەدى، قايتەسىڭ، بۇل جولى مۇناي قۇدايدىڭ دا اۋزىن اڭقيتىپ كەتە بەردى.
ارينە، كوپكە توپىراق شاشا المايسىڭ، ءبىراق بۇل جولى "حالىق ايتسا قالت ايتپايدى" دەيتىن قاعيداڭىز ايدالادا قالىپ، سول ءبارىمىز سەنگەن حالىق داۋىس بەرۋگە كەلگەندە قۇلاگەرگە بالتا سىلتەگەن باتىراش بولدى دا شىقتى.
ارينە، ءبىر رەت ۇتىلدىم دەپ ايبەك سىندى ايتۋلى جۇيرىك جەلكەسىن قاسىسا قاسىر، ءبىراق جاسي قويماس. بولاشاعىنىڭ ءبارى الدا عوي. راس، كەيدە ب ا ق شابادى، كەيدە باپ شابادى. ءبىراق شىنايى ونەردى باعالاۋدا ءادىل بولعانعا نە جەتسىن!
وسى ايتىستى بىزبەن بىرگە وتىرىپ تاماشالاعان رەسپۋبليكا سارايىنىڭ ديرەكتورى حاسەن مىرزا: "ايبەك ءدال وسى ايتىستا ماعان باياعى پاتشا الدىنا قاسقايىپ بارىپ، شىمىرىكپەستەن ۇلتىنىڭ مۇشكىل ءحالىن ءمالىم ەتكەن شوقان سياقتى بولىپ ەلەستەدى، مۇنشالىق الماس قىلىشتاي جارقىلداپ، باس اينالار شىرقاۋ بيىككە بىردەن كوتەرىلگەن اقىن بىزدە كوپ بولا قويماس!" — دەگەن ەدى.
الىپ-قوسارى جوق ءادىل باعا!
ەل جاقسىلارىنىڭ ءار ءتۇرلى توبىنان ادەيى ىرىكتەلىپ الىناتىن ءادىلقازىلار القاسىنا دا سەنىمسىزدىك ءبىلدىرىپ، داۋ ايتىپ، داماي تۋدىراتىندار از بولمايتىن. بۇل جولى ايتىستى ۇيىمداستىرۋشىلار سول قازىلار جۇگىن حالىقتىڭ وزىنە ارتىپ، وسى ءبىر ءادىستى دە قولدانىپ كورسەك دەگەن بولۋى كەرەك. ءبىراق جاقسى نيەت ءادىل ناتيجە بەرمەدى. سول باياعى "اعايىننىڭ اتى وزعانشا، اۋىلداستىڭ تايى وزسىن" دەگەن جالعان نامىس ادىلەتتىڭ دە اۋزىن اڭقايتىپ كەتە بەردى. سۋىرىلىپ شىعار جەكە تۇلعالارى بولماسا، "حالىق دەگەنىڭ ءجاي عانا توبىر عوي" دەۋشى ەدى بۇرىنعى-سوڭعى عۇلامالاردىڭ ءبارى. ايتىس ونەرىنە كوپ جىلدان بەرى ارالاسىپ كەلە جاتقان مەنىڭ مول تاجىريبەم دە ەرىكسىز سونى قۇپتاتىپ وتىر. ايتىس — ايتقىشتار سايىسى، تالانتتار تارتىسى، ەندەشە ونىڭ تورەلىگىن دارىندى ادامدارعا عانا سەنىپ تاپسىرماي بولمايتىنى بەلگىلى بولىپ قالدى.
ابايدىڭ ءىنىسى وسپان بولىستىققا تالاسىپ، قايمانا قازاق قارسىلاسىنان جەڭىلىپ قالعاندا ويازدىڭ ايەلى سونشالىق تاڭىرقاپ: "كاك تاك!" — دەپ قالىپ، ونى ەستىپ تۇرعان قالىڭ ەل: "ويازدىڭ قاتىنىنا شەيىن "كوتەك!" دەدى-اۋ!" دەسىپ، بۇرمالاپ الا جونەلدى دەپ جازىپ ەدى مۇحتار اۋەزوۆ.
ءبىز دە سول "كاك تاك — كوتەكپەن" اڭگىمەمىزدى اياقتاي تۇرايىق.
"قازاق ادەبيەتى"، 28 مامىر 2004 جىل
You Might Also Like
-
(ءۇشارال قالاسىنىڭ قۇرمەتتى ازاماتى يساگۇل جولجانوۆ جايىندا زامانداستارى پروفەسسور جۇماحان بالاپانوۆ پەن اقىن ساكەن يماناسوۆتىڭ سۇحباتى)
-
وتكەن اپتا باسىندا جازۋشىلار وداعىنىڭ قىزمەتكەرلەردىڭ ءبىرى تەلەفون شالىپ، الماتى وبلىسىنىڭ جاڭادان تاعايىندالعان اكىمى سەرىك ۇمبەتوۆ مىرزانىڭ جەتىسۋ وڭىرىندە تۋىپ-وسكەن ءبىر توپ قارىمدى قالامگەرلەرد...
