قۇمىر بولعان تۇيە
الپىس توعىزىنشى جىلدىڭ قىسى ەرەكشە قاتتى بولدى. اقتۇتەك بوران بورايدى دا تۇرادى. اۋداننىڭ كەيبىر شارۋاشىلىقتارىندا تالاي قورا بوساپ، قويشىلار تاياعىن ۇستاپ قالدى. «قارا قورا بولىپ قالدىڭ با؟ دەگەن وسى ەكەن، قورانىڭ قوي جاتقان جەرلەرى قاپ-قارا بولىپ قاتقان قي عانا كورىنەدى. قىسقا اعاش اۋدانىنىڭ پارتيا كوميتەتىنىڭ مال شارۋاشىلىعىنىڭ ماسەلەسىن قاراۋدان قولى ءبىر بوسامايدى. بۇگىن مىنا سوۆحوزدى قاراسا، كەزەكتە اناۋ كولحوز تۇردى. قىستىڭ قاتتىلىعى سونشا — ايدالادا بۇزىلعان ماشينالاردىڭ جۇرگىزۋشىلەرىنىڭ دە قاتىپ قالۋ فاكتىلەرى بولدى. مالىمەت جيناعان اۋدان باسشىلارى دا سۋ جۇرەك بولىپ الدى. كۇندە شارۋاشىلىقتاردان «ءبىر قورا قويمەن قويشى ىعىپ كەتتى، ءۇش كۇن بولدى، جوق»، «ءبىر ءۇيىر جىلقى جوعالعالى بەس كۇن بولدى، حابارسىز» دەگەن سياقتى جان تۇرشىكتىرەر ءسوز جەتىپ، ونىڭ ۇستىنە «الاقاشپا»، «ۇزىنقۇلاق» قوسىلىپ اۋدان ماماندارى دا، باسشىلار دا ىعىر بولىپ ءبىتتى.
قىسقا اعاشتىڭ بارلىق شارۋاشىلىعىنىڭ ماسەلەسى قارالدى دەسە دە بولادى. وسىنشا ساقىلداعان سارى ايازعا بوي بەرمەي، مالدان شىعىن بەرمەگەن جالعىز سوۆحوز «سەڭگىر» ەدى. سوۆحوز اۋداننان الىستا ءبىر قيىردا بولاتىن. اسىرەسە وعان قىستا بارۋ ءۇشىن ەڭ كەمى ەكى ماشينا جۇرەتىن. شارۋاشىلىق ءبىر بۇدىرسىز جالتاڭدا جاتاتىن. ەگەر تاۋلى، ادىرلى، قىرقالى جەر بولسا، ءبىر توبە بولماسا، ءبىر قويناۋعا تىعىلىپ، مالدى بوراننان امان ساقتار ەدى. سوندىقتان دا سوۆحوز ەڭبەكشىلەرى تابيعاتتىڭ راقىمىنان ماقرۇم بولعاندىقتان، تەك ءوز كۇشتەرىنە عانا سەنەتىن. پىشەنىن ەرتە جيناپ، قوراسىن جاز باسىنان جىلىلاپ، قىسقا قامدى كۇن ىلگەرى قامتيتىن. سوندىقتان بولار كوكتەمگە بۇل شارۋاشىلىق شىعىنسىز شىعىپ، اۋداننىڭ ماقتانىشىنا اينالدى.
ناۋرىز ايى باستالعاندا مالدىڭ ءولىم-جىتىمى توقتادى دا، بارلىق جاعداي قالپىنا كەلگەندەي، مال شارۋاشىلىعىنداعى جايسىز حابارلار از كۇنگە بولسا دا تىنشىعانداي جايى بار ەدى. اۋدان باسشىلارى، مال ماماندارى «ۋھ» دەپ دەمىن ءبىر العان.
ناق وسى ءبىر مالدىڭ ىندەتى، ءولىم-جىتىمى سايابىر تارتىپ، قىسقى قيىن كومانديروۆكالار ازايعان ءسات كوكتەم كۇنىندەي اياق استىنان بۇزىلدى. «سەڭگىر» سوۆحوزىنىڭ بار تۇيەسى قىرىلىپ قالىپتى. قاشاندا جامانات جاتقان با، «وتىز تىستەن شىققان ءسوز، وتىز رۋلى ەلگە جەتىپ»، سىپسىڭ ءسوز اۋدان مەكەمەلەرى تۇگىل، بۇكىل شارۋاشىلىقتاردى ارالاپ جونەلدى. كادىمگى الا قىستاي اۋپارتكوم سەكرەتاري مەن اۋاتكوم پرەدسەداتەلى بارلىق شارۋاشىلىق باسشىلارىنا ۇلگى رەتىندە الدىنا تارتىپ وتىراتىن «سەڭگىر» سوۆحوزى. جانە ءبىر قورا قوي ەمەس، ءبىر ءۇيىر جىلقى ەمەس، ءبىر تابىن سيىر ەمەس، شارۋاشىلىقتا بار تۇيە قىرىلىپ قالىپتى.
جاسىراتىن نەسى بار، «ماقتانعان قىزدىڭ تويدا» نە بۇلدىرەتىنىن جۇرت بىلەدى، «جۇمىستى ۇسەنوۆتەي ىستەۋ كەرەك» دەپ كوزگە تۇرتكەندەي ەتىپ كورسەتىپ ەدى، «كورىندى ونىڭ داعى اۋسەلەسى» دەپ تابالاۋشىلار دا تابىلدى. تابالاۋشىلار مالدان مول شىعىن بەرىپ، كۇن جاۋماي سۋ بولىپ، جەل سوقپاي قۋراعان، ءسويتىپ ءبىر-بىر «اقىرعىنى» ارقالاعاندار بولاتىن. ايتىپ ايتپاي نە كەرەك، ولاردىڭ دا اۋداندا دوستارى، جەكجات-جۇراتى بار، ولار دا بۇعان قوسىمشا بولىپ، ايعايعا اتتان قوسا ءتۇستى.
ءبارى الگى اۋداندىق اۋىل شارۋاشىلىعى باسقارماسىنداعى «ەسىرقارا» اتانىپ كەتكەن قالاقايدان شىقتى. «ەلاماننىڭ تاز قىزىنا ەستىر دە قاش» دەگەندەي، قولىنا بىردەڭە تيسە، ءبىردى ەكەۋ قىلىپ كوبەيتىپ جىبەرەتىن، ەل امان، جۇرت تىنىشتا دۇنيەنى دۇرلىكتىرىپ جۇرەتىن قالاقاي قولىنا تۇسكەن مالىمەتتى بايىپ-بايىز دەمەي الا جۇگىردى.
جۇمىستىڭ كوبى پروسەنتتەپ ەسەپتەلەتىن حالىق شارۋاشىلىعى ەسەبى نەمەسە سول كەزدەرى جيىرما ءتورتىنشى فورما اتالاتىن مالىمەت بۇگىن، قالاي ەكەنىن كىم ءبىلسىن، ەڭ الدىمەن اۋىل شارۋاشىلىعى باسقارماسىنىڭ زووتەحنيگى قالاقايدىڭ قولىنا ءتۇسىپ ەدى.
كۇندە قولدى-اياققا تۇرماي، تاڭەرتەڭمەن اۋاتكوم، اۋپارتكومدى ءبىر ارالاپ كەلمەي ورنىنا وتىرمايتىن ەسىرقارا كەشە باسقارما باستىعى «ورنىندا وتىرمايسىڭ» دەپ ۇرىسقاننان بولۋى كەرەك، بۇگىن ەرتەمەن كابينەتىنەن شىقپاعان. ايتپەسە مۇنداي ساسكە بولعانشا ونىڭ كابينەتى تارس جابىق تۇراتىن دا، ول ءار كابينەتكە ءبىر كىرىپ شىقپاي كەڭىلى كونشىمەيتىن. ال بۇگىن ساعات توعىزدا كەلىسىمەن تىپىر ەتپەي ورنىندا وتىردى. شاشىن بىرنەشە رەت تارادى، انەۋكۇنى «سارىكەمەر» سوۆحوزىنا بارعالى بەرى سۋىق ءتيىپ، تىزەسى قاقساپ ءجۇر ەدى، ءبىراز سونى ۋقالادى، بەت ورامالىن الىپ، اۋزى-باسىندا ەشتەمە جوق بولسا دا بىرنەشە peت سيپالاپ شىقتى. قالتاسىنان شىلىمىن الىپ، ونى ۋقالاپ، جۇمسارتتى. سونان سوڭ ونى تۇتاتۋدى ويلاپ، سىرىڭكە الۋعا قالتاسىنا قولىن سالا بەرىپ ويلانىپ قالدى. مۇمكىن سىرىڭكە ىزدەگەن بولىپ، بولمەلەرگە كىرىپ شىقسا ما ەكەن. جوق تاعى ۇرسىپ جۇرسە... بىر-ەكى كۇن ۇمىتتىرا تۇرعانى ءجون.
سونان سوڭ ول سىرىڭكەسىن الىپ، شىلىمىن تۇتاتىپ، اسىقپاي ۇزاق تارتتى. قاس قىلعانداي بۇگىن بۇعان ەشكىم كىرمەي قالىپتى. ە، ەسەبىن تاپتى. تەلەفون ترۋبكاسىن كوتەpiپ، بارلىق مەكەمەلەردەگى تامىر-تانىستىڭ ەشقايسىسىن قويماي تۇگەندەپ، قوڭىراۋلاتىپ شىقتى. ودان دا جالىقتى. باسقا كەڭسەلەرگە كىرۋدىڭ بۇگىن مۇمكىندىگى مول، ويتكەنى باسقارمادا وزىنەن باسقا باستىق جوق. ءبىراق كەشە باستىق ۇرىسقاندىقتان بۇگىن قوزعالۋعا بولمايدى. ءبارىن ۇمىتتىرۋ كەرەك. كەشەگى ۇرىس ەسكىرىپ، ۇمىتىلعان سوڭ وندى-سولدى كەتۋگە بولادى. ول ەندى نە ىستەرىن بىلمەي وتىرعاندا، اۋدان مالىنىڭ ەسەبى كوزىنە ءتۇستى. ول دەرەۋ جيىرما ءتورتىنشى فورمانى الىپ، سيفرلارعا كوز توقتاتا الماي، جىبىرلاعان سانعا ءۇستىرت قاراپ وتىردى.
مىناۋ نە؟ راس پا؟ «سەڭگىر» سوۆحوزىنىڭ تۇيەسىنىڭ ءولىمى ءجۇز پروسەنت. ويباي-اۋ، تىگەرگە تۇياق قالماي قىرىلىپ قالعان عوي. ماسقارا! الگى ۇسەنوۆ بۇلارمەن جۇرە سويلەسۋشى ەدى، ەندى مىنە، قۇداي قولعا بەردى. امان بولسا قالەكەڭ ونى ەندى شوك باسقان تايلاقتاي قىلادى. ول نە ىستەرىن بىلمەي ساستى. ەكى-ۇش كۇن بولدى كوكتەمگى «اقپان-توقپان» امالى باستالىپ، تۇتەپ تۇر. اۋدان باستىقتارىنان دا ەشكىم جوق، ءبارى وبلىستىق اكتيۆكە كەتكەن. ول اقپاردى الىپ اۋپارتكومگە تۇرا جۇگىرمەك بولدى. وندا قايتىپ شىعا الماي، مۇنى ەشكىمگە ايتا الماي قالۋى مۇمكىن. ودان دا الدىمەن اۋدان مەكەمەلەرىندەگى دوستارىنا «سەڭگىر» جاڭالىعىن جەتكىزىپ، اۋپارتكومگە سونان سوڭ بارادى. ول تەلەفون ترۋبكاسىن كوتەردى.
ەندى ايتاتىنداردىڭ بارىنە، جەلىم اۋىز، جەز تاڭدايلاردىڭ قۇلاعىنا تەگىس تيگىزگەن سوڭ، قولىنا قاعازدى ۇستاپ اۋپارتكومگە جۇگىردى. اۋپارتكومنىڭ ءۇش سەكرەتار دا جوق. ءبىرىنشى وبلىسقا، ەكەۋى شارۋاشىلىقتارعا كەتكەن. اۋاتكومدا دا سولاي. اۋپارتكومدەگى بۇگىنگى ۇلكەن باستىق اۋىل شارۋاشىلىعى ءبولىمىنىڭ نۇسقاۋشىسى ەلەمەس ەدى. وزىنشە ەلەمەستى ءوزى دارەجەلەس ادام دەپ كۇندە ءجۇردىم-باردىم سويلەسەتىن ەسىرقارا سالىپ ۇرىپ سوعان كەلسىن.
ەسىرقارا كەلگەندە ەلەمەس تەلەفون ترۋبكاسى قۇلاعىندا، داۋسى قارلىعىپ، الىسىراقتاعى سوۆحوزداردىڭ بىرىمەن سويلەسىپ جاتىر ەكەن. كۇشەنە سويلەگەنىنەن بولسا دا. الدە ەرتەڭگى شايدان كەيىنگى بۋسانۋ بولسا دا، ەلەمەستىڭ ەكى سامايىنان تەرى اعىپ، بار داۋسىمەن باقىرىپ، اۋپارتكوم كەڭسەسىن باسىنا كوتەرىپ جاتىر. ەكى وكپەسىن قولىنا الىپ جۇگىرىپ كەلگەن ەسىرقارا ەلەمەستىڭ ەبىل-دەبىل ءتۇرىن كورىپ سوستيىپ تۇرىپ قالىپ ەدى، ونىڭ سويلەسىپ جاتقانى «سەڭگىر» سوۆحوزى بولماعاندىقتان، «ترۋبكانى جەرگە قوي» دەگەن يشارا ءبىلدىردى دە، ول قويعانشا شىداماي:
— ماسقارا بولدىق ماسقارا! بۇكىل اۋداندى ماسقارالادى مىنا «سەڭگىر». سۇمدىق قوي بۇل، سۇمدىق! — دەپ ايقايلايدى.
ەسىرقارانىڭ ايعايىسىز دا سوۆحوزدان تۇك ەستي الماي تۇرعان ەلەمەستىڭ قۇلاعى قاڭعىرلاپ، باسى زىڭىلداپ كەتتى. ايتەۋىر تەگىن ەمەس ەكەنىن قۇلاعىنا جەتكەن «ماسقارا-ماسقارا» دەگەننەن اڭعارعان ول، شىقىرلاپ-شىقىرلاپ كەتكەن ترۋبكانى قارا تۇعىرعا تاستاي بەردى. ەلەمەستىڭ ترۋبكانى تاستاۋى مۇڭ ەكەن، ەسىرقارا دارىلداپ-بارىلداپ، زارلاي جونەلدى. داۋسى ءتىپتى قۇلاقتى جارىپ بارادى:
— ماسقارا بولدىق ماسقارا! مىنا ماقتاپ جۇرگەن «سەڭگىرىڭدى» سەن ۇرىپتى، بۇكىل تۇيەسى قىرىلىپ قالىپتى. — ءورت سوندىرگەندەي ءولىپ-وشىپ تۇرعان ەسىرقارانىڭ ءجۇزىن كورىپ ەلەمەستىڭ ەسى كەتتى:
— نە بولدى، نە بولدى؟ — دەگەننەن باسقاعا شاماسى كەلمەي قالدى.
— مىنە، نە بولعانى. قارا مىناعان. — ەسىقارا استىن باتتيتىپ قىزىلمەن سىزىپ قويعان، «ولگەن» دەگەن گرافاداعى «ءجۇز پروسەنت» دەگەندى نۇقىپ، شۇقىپ كورسەتتى. ءبارى راس، «سەڭگىر» سوۆحوزىنىڭ تۇيەسى تۇك قالماق قىرىلىپ قالىپتى. «ويباي-اي، ەندى قايتتىك؟» دەپ ساسقان ەلەمەس دەرەۋ تەلەفون ستانسياسىنا بايلانىسىپ، ولاردان «سەڭگىر» سوۆحوزىمەن ءۇش كۇننەن بەرى بايلانىس ۇزىلگەن» دەگەن حابار الدى. پوچتاداعى قىزدار ءجۇز ەلۋ كيلومەتردەگى «سەڭگىر» تۇگىل، مىنا يەك استىنداعى «ەرمەندىمەن» دە بايلانىس بولماي تۇر دەپ حابارلاپتى. ەلەمەستىڭ ەسى شىعىپ كەتتى. ونىڭ ەسىن شىعارعان سوۆحوزدىڭ بار تۇيەسىنىڭ قىرىلىپ قالۋى ەمەس. ەسىرقارانىڭ مينۋت سايىن ايتقان «ماسقاراسى» ەدى.
ەلەمەس تە باسىن قورعاي بىلەتىن جىگىت ەدى، ساسسا دا، سالبىراسا دا، بۇل جاعدايدى وبلىستاعى ءوز باسشىلارىنا حابارلاۋدى ۇمىتپادى. ول ولاردى تابا الماعانىمەن، وبكومنىڭ اۋىل شارۋاشىلىعى بولىمىنە ايتىپ تىندى.
...وبلىستىق اكتيۆتەگى تۇسكى ۇزىلىستە قىسقا اعاش اۋپارتكومىنىڭ سەكرەتارى مەن اۋاتكوم پرەدسەداتەلىن پرەزيديۋمعا شاقىردى. ءبىر بولمەدە وبكومنىڭ ءبىرىنشى سەكرەتارى مەن وبلاتكوم پرەدسەداتەلى جەكە وتىر ەكەن. وبكومنىڭ ءبىرىنشى سەكرەتار! اۋدان باسشىلارىنا ولار وتىرماستان سويلەپ كەتتى جانە قىسقا بۇيىردى:
— اۋداندارىندا مال ءولىمى بولسا كەرەك. اكتيۆتى تاستاپ، دەرەۋ ەكەۋىڭ دە قايتىڭدار. جاعدايلارىڭدى تۇزەڭدەر.
اۋدان باسشىلارى بىرىنە ءبىرى قارادى. جاڭا عانا اكتيۆكە كىرەر الدىندا عانا حابارلاسىپ «ءبارى ورىنشا» دەگەن مالىمەت الىپ ەدى عوي. ياپىر-اي، قىس كۇنىنە سەنىم جوق-اۋ. «زىمىستاننىڭ ءبىر كۇنى قالسا قورىق» دەپ حالىق بەكەر ايتپاعان ەكەن-اۋ دەگەن ويمەن اۋدان باسشىلارى ماشيناعا كەلىپ وتىردى...
اۋداننىڭ ەكى باسشىسى ۇيلەرىنە بارماي، بىردەن اۋپارتكومعا ءتۇستى. كەڭسە ءىشى ابىگەر. نە بولعانىن انىق بىلە الماي كۇپتى بولىپ كەلگەن باسشىلار جاعدايدى بىلۋگە كىرىستى. جاندارىنان وتكەن قىزمەتكەرلەردىڭ ءبارى دە ەكى باستىقتىڭ بەتىنە تۋرا قاراي المايدى. ويتپەگەندە قايتسىن، باستىقتار جوقتا ءبىر مال، ەكى مال ەمەس، ءبىر سوۆحوزدىڭ بۇكىل تۇيەسى قىرىلىپ قالدى دەگەن سۇمدىق ەمەس پە! جانە بۇل بۇرىن مالى ءولىپ، شارۋاشىلىعى شايقالىپ تۇرعان سوۆحوز ەمەس، بيىل قىستاي اۋىزدان تۇسپەي ماقتالىپ كەلگەن جانە مال قىستاتۋدى وتكىزۋ جونىندە اۋدان اكتيۆتەرىنىڭ ءارقايسىسى-اق جاقسى لەبىز بىلدىرگەن «سەڭگىر» سوۆحوزى. ناعىپ قانا ەكى تاۋلىكتىڭ ىشىندە بۇلارعا توپالاڭ كەلىپ قالعانىن كىم ءبىلسىن، «اق شەلەگىڭ تۇسكىر» تۇيەلەردىڭ ايتەۋىر اق شەلەگى ءتۇسىپتى دە. ە بۇلاردا اق شەلەك تۇسەدى دەيسىڭ بە، ەڭ بولماسا ەتى دە جەۋگە كەلمەيدى.
«سەڭگىر» سوۆحوزىنىڭ تۇيەسىنىڭ ءولىمى بار، ونىڭ ۇستىنە باسشىلار اشۋلى كەزىندە كەزىنە تۇسپەۋ كەرەك دەگەن قاعيدا بار اۋداندىق مەكەمەلەردىڭ قىزمەتكەرلەرى وزدىگىنەن بۇگىن اۋپارتكومگە جولامادى. تەك ەسىرقارا مەن ەلەمەس ەكەۋى ەرەكشە ءبىر ەرەن ەرلىك جاساعانداي ەكەۋى اۋپارتكوم سەكرەتارىنىڭ كابينەتىنە قوسامجارلاي كىردى.
اۋپارتكوم سەكرەتارى ادىلبايەۆ تۇرەگەلىپ ارى-بەرى ءجۇر ەكەن، شاماسى كۇيىنىپ جۇرسە كەرەك، اۋاتكوم پرەدسەداتەلى بايسالبايەۆ سەكرەتار ۇستەلى الدىنداعى كرەسلودا ءۇنسىز وتىر، ونىڭ دا قاباعى تۇنجىراڭقى. ەلەمەس جاعدايدى بايانداۋعا سويلەيىن دەپ جينالىپ كەلە جاتىر ەدى، ەسىرقارا كولدەنەڭىنەن قويىپ كەتتى:
— ماسقارا بولدىق، ماسقارا. سوۆحوزدىڭ بۇكىل تۇيەسى قىرىلىپ قالدى. ەل امان جۇرت تىنىشتا، ەڭ بولماسا قىسقى اقپان-قاڭتاردا بولسا ەكەن-اۋ، كوكتەم شىعىپ قالعاندا...
— تۇرا تۇرىڭىز. مەن سىزدەن سۇراعان جوقپىن، — دەدى اشۋلى ادىلبايەۆ، مىنانىڭ ورىنسىز كيىپ كەتكەنىن ۇناتپاي. ەسىرقارا توسىلىپ قالعاندا بارىپ، ەلەمەسكە جان كىردى.
— «سەڭگىر» سوۆحوزىنىڭ بار تۇيەسى قىرىلىپ...— دەپ، ەلەمەس ايتا باستاعاندا اتى جوق، ءجونى جوق اۋاتكوم پرەدسەداتەلى بايسالبايەۆ كۇلكىنى قويىپ كوپ بەردى:
— وي، قۇداي ۇرسىن سەندەردى، وڭكەي توعىشار... — ول ءىشىن باسىپ الىپ كۇلدى. اۋپارتكوم سەكرەتارىنىڭ دا ءتۇسى جىلىپ سالا بەردى. مۇنى ەسىرقارا وزىنشە ۇقتى. بۇلار ونىڭ تۇيەسى تۇگىل، باسقا مالى قىرىلىپ قالسا دا، وعان شاڭ جۋىتقىسى كەلمەيدى. بىرەۋى كۇلىپ، ەكىنشىسى جىميىپ وتىر. ال ەلەمەس ەشتەڭە تۇسىنە الماي سۇلەسوق تۇرىپ قالدى. تىكەسىنەن تىك تۇر. ەسىرقارا قايتا ءتىرىلدى.
— ءسىز نەمەنەگە كۇلەسىز. سوۆحوزدىڭ مالىنىڭ قىرىلۋى سىزگە كۇلكى سياقتى. جوق بۇل كۇلەتىن نارسە ەمەس، ءبىز سوۆحوزدىڭ ديرەكتورىن، پارتكوم سەكرەتارىن، باس ماماندارىن تەگىس تەلەگراممامەن شاقىرتتىق. ولاردى تەگىس ورنىنان الۋ كەرەك...
ەلەمەس بۇل جەردە ءبىر كىلتيپان بار ەكەنىن ءبىلىپ جىم بولا قالدى. ناق وسى ءبىر ساتتە اۋپارتكوم سەكرەتارىنىڭ كومەكشىسى كىرىپ:
— «سەڭگىر» سوۆحوزىنىڭ باسشىلارى كەلدى، — دەگەندى ايتتى.
— كىرسىن، ءبارى دە.
تۇرلەرى كەتىپ، تۇستەرى قاشقان سوۆحوزدىڭ باسشىلارى ءبىر توپ بولىپ كابينەتكە كىردى. كۇلكىسىن باسا الماي وتىرعان بايسالبايەۆقا ەسىرقارا جابىسا ءتۇستى.
— مىنە، كورىڭىز، قىسى-جازى ماقتاعان سوۆحوزىڭىز. مىنە، سۇيسىنەر بولساڭىز، — دەدى دە ول، بايسالبايەۆتىڭ الدىنا ءبىر بەت قاعازدى تاستاي سالدى. بايسالبايەۆ كۇلكىسىن تىيىپ، قاتۋلانا باستادى:
— جەتەدى، وسى دۇرلىكتىرگەنىڭ دە.
— تۇيەنى قىرىپ تاستادىڭدار ما؟ — دەپ، جىميا سۇراق قويدى اۋپارتكوم سەكرەتار! سىلىڭعىر، بوزشا جىگىت ۇسەنوۆقا قاراپ. ۇسەنوۆ جاۋاپ بەرۋدىڭ ورنىنا:
— سول ما ەدى، ءتايىرى، — دەپ، سىلق ەتىپ وتىرا كەتتى. ەندى كابينەتتەگىلەردىڭ ءبارى كۇلدى. بۇلاردىڭ كۇلكىسىنە كۇيىنىپ كەتكەن ەسىرقارانىڭ داۋسى قايتا شىقتى:
— بۇل نە مازاق؟
ەندى اسىقپاي سوۆحوز ديرەكتورى ۇسەنوۆ ورنىنان تۇرىپ ماڭدايىنان تەرىن ءسۇرتىپ، جاۋاپ بەردى:
— جيىرما تورتكە كەلگەن جالعىز اتان وز-وزىنەن سولىپ، قارتايعانى ما، ورنىنان تۇرا الماي قالدى. شالداردىڭ ءبىرى سولما، ءبىرى قۇمىر بولدى دەگەن سوڭ مۇرنىنان قويدىڭ مايىن ەرىتىپ قۇيدىق. شىنىمەن قۇمىر بولعانعا ۇقسايدى. مايدى جۇتا بەرەدى. ءبىراق ەمنىڭ ەشقايسىسى دارۋ بولمادى. ءولدى. — ول تاعى تەرىن ءسۇرتتى.
— ول بىرەۋ عوي، باسقاسى شە؟ — ەسىرقارا ءالى كەنەدەي جابىسىپ بولمادى. سەكرەتار قاباعىن شىتىندى. ەسىرقاراعا توقتاڭىز دەگەن يشارا جاسادى. ول «سەكرەتار، مىنە، اشۋىنا ءمىندى، ءقازىر بايسالبايەۆتىڭ دا، سوۆحوز باسشىلارىنىڭ دا سازاسىن بەرەدى» — دەپ ويلادى. جوق، ولاي بولمادى. ادىلبايەۆ ەسىرقاراعا قاراپ سويلەدى:
— سوۆحوزدىڭ بارلىق تۇيەسى — جالعىز تۇيەسى ءولدى. قۇمىر بولدى، ياعني مايعا قۇمىر بولدى، ال ءسىز قالاقاي داۋرىقپاعا قۇمىر بولعانسىز، بار بولعانى وسى.
سالدەن كەيىن قالاقاي-ەسىرقارا ەڭسەسى ءتۇسىپ، مويىنى سالبىراپ اۋپارتكومنان شىعىپ بارا جاتتى. شاماسى بۇگىن ول كابينەتىنەن شىقپاي وتىراتىن بولار.
ەرتەڭىنە اۋپارتكوم مەن اۋاتكومنىڭ «بۇدان كەيىن ولگەن مالدىڭ ەسەبى پروسەنتپەن ەمەس، سانىمەن كورسەتىلسىن» دەگەن قاۋلىسى شىقتى. ءبىراق ءبىر جامان جەرى قالاقايدىڭ ەسىرقارا دەگەن جاناما اتى دا ۇمىتىلىپ، «قۇمىر بولعان تۇيە» اتانىپ كەتتى.
1987
You Might Also Like
-
بەتەر قالعىر، بەتەر ەمەس-اۋ، بەكەر قالعىر. مەنى بەتەر قالدىرعانى نەسى-ەي، العانىڭ اس بولماعىر، ەزىڭدىكى وزىڭە بۇيىرماي ارتىڭدا قالعىر. ونىكى بالا دا، مەنىكى بالپاق پا ەكەن؟! قۇداي بار بولسا، سول ما...
-
— قاربىزدارىڭ جاقسى ەكەن، جاقسى ەسىپتى، دەدى كولحوزدىڭ جاڭا پرەدسەداتەلى مارات ماركايەۆيچ. كەلگەلى بەرى قاباعى ءبىر اشىلماي قويعان پرەدسەداتەلدىڭ اۋزىنان شىققان جاقسى لەبىزگە بريگادير ەرەن قات...
