قۇردىمعا قۇلدىراپ بارامىز
شارت ەتكەن شاپالاق داۋىسى كوفەحانانى قاق جارا جازدادى. گۋ-گۋ ءسوز ساپ بولدى، كارتانىڭ سۋسىلى، اسىقتىڭ تىرسىلى تىيىلا قالدى. جۇرتتىڭ ءبارى وقشاۋلاۋ ەكى جىگىتكە جالت قاراستى. ەكەۋدىڭ ءبىرى — ەڭگەزەردەي ءداۋ دە، ەكىنشىسى — شىناشاقتاي تاپال جىگىت. ءداۋدىڭ سول جاق بەتىندە تاپالدىڭ تاربيعان شاپالاق تاڭباسى الاۋلاپ تۇر. كىمنىڭ كىمدى سالىپ قالعانىن پوليسيا دا وپ-وڭاي بىلە قويعانداي.
ءداۋدىڭ تاپالدى باس سالىپ مىجعىلاپ تاستايتىنىنا ەشكىم دە ءشۇبالانعان جوق. ءبىراق ولاي بولمادى.
— مەن سەنى سوتقا بەرەمىن! — دەپ باجىلدادى ءداۋ.
جۇرتتا ءۇن جوق.
— سىزدەر كۋا بولاسىزدار! — دەدى ءداۋ. سونسوڭ ءوزىنىڭ كولەڭكەسىندەي عانا بولىپ وتىرعان تاپالعا بۇرىلدى. — ءجۇر، ۋچاستوككە بارامىز!
تاپال مازاسىن الا بەرگەن شىبىندى ۇركىتكەندەي بوپ قولىن ەربەڭ ەتكىزدى دە، ەرنىن ءشۇيىرىپ:
— شششت-پا! — دەدى.
ءداۋ تۇرا جونەلدى. ىشتەگىلەر كارتالارىن سۋسىلداتىپ، اسىقتارىن ءيىرىپ، ويىنعا تاعى كىرىستى. كوفەحانا ءىشى قايتادان گۋلەدى.
سالدەن سوڭ ءداۋ قايتىپ كەلدى. جانىندا پوليسەي بار. ءداۋ تاپالدى سۇق ساۋساعىمەن نۇسقاپ:
— مىنە، مىناۋ، — دەدى دە، جاعالاي قارادى. — ءبارى دە كوردى.
پوليسەي تاپالعا جانە كورشى ستولدا وتىرعان ءتورت كىسىگە سوڭىمنان ەرىڭدەر دەپ بۇيىردى.
ۋچاستوككە بارعان جەردە ءداۋ الاۋلاعان جاعىن ۇستاپ تۇرىپ:
— كوميسسار مىرزا، مەن مىنا سوتقاردى سوتقا بەرەمىن. بۇل مەنى ۇردى. مىنالار كۋا، — دەدى.
كوميسسار شاعىم يەسىنىڭ، جابىرلەۋشىنىڭ جانە كۋالاردىڭ كىم ەكەندىكتەرىن انىقتاپ الدى دا، جازۋ ماشينكاسىن سايلاپ ءازىر وتىرعان پوليسەيگە ولاردىڭ اتى-جوندەرى مەن ادرەستەرىن جازدىردى.
ءداۋ ءوزىن ۇرعان كىسىمەن بۇرىن تانىس ەمەستىگىن ايتتى.
— ءبىز دانەڭە دە كورگەن جوقپىز! — دەستى كۋالار.
ءداۋ تۇنەرە قالدى.
— شاپالاق داۋسىن دا ەستىگەن جوقسىڭدار ما؟
— ەشتەڭە كورگەن دە جوقپىز، ەستىگەن دە جوقپىز!
شىناشاقتاي سوتقارىمىز كوميسساردىڭ جانىنا باردى.
— مەن ايىبىمدى مويىندايمىن، — دەدى ول. — ۇرىپ جىبەرگەنىم راس.
— نە ءۇشىن؟ جانجالداسىپ قالدىڭدار ما؟ — دەدى كوميسسار. — ساعان ءتىل تيگىزدى مە؟
— جوق. مەن مۇنى تانىمايمىن دا.
— ەە!.. سوندا سەندەرگە نە جەتپەي ءجۇر؟
تاپال تۇسىندىرۋگە كىرىستى:
— كەشە كەشكە جۇمىستان كەلسەم، اقشاسىن تولەمەدىڭدەر دەپ ەلەكترىمىزدى قيىپ كەتىپتى. قاراڭعى ۇيدە قامالدىق تا قالدىق. تاڭ اتقانشا كوز ىلە المادىم. ەكى جىلدان بەرى شەشەم قاتتى اۋرۋ. اسقازانىنان بەينەت كورىپ-اق ءجۇر. دارىگەر ءبىر دارى-دارمەك جازىپ بەرگەن. سونى ىشسە ەپتەپ ءتاۋىر بولاتىن سياقتى. ءبىراق ول ءدارىنى مەن قايدان الامىن؟ دەفيسيت.
تاڭەرتەڭ تۇرايىن دەسەم: سول جاق قولىم، ءبۇيىرىم — ءبارى قوزعالتپاي قالىپتى. سۋىق تيگەن. تەرەزەمىزدىڭ كوزى ويىلىپ اڭىراپ تۇرعالى ءۇش اي بولعان. شىنى تابا المادىق، ول دا — دەفيسيت. تەرەزەمىزگە توسەكجاپقىشتى تۇتىپ قويامىز، ءبىراق ودان نە قايىر؟ بولمەمىزدى اڭىراپ جەل كەۋلەپ تۇرادى. مەن توسەكتەن تۇردىم دا، تۋراسىن ايتقاندا، كەشىرىڭىز، دارەتحاناعا باردىم. بارسام — سۋ جوق. قوجايىن سۋدى توقتاتىپ تاستاپتى. سىرتتا جاڭبىر شەلەكتەپ قۇيىپ تۇر، ال دارەتحانادا ءبىر ۇرتتام سۋ جوق. بولمەمە قايتىپ ورالدىم. مەنەن باسقالار دا قالشىلداپ توڭىپ وتىر. كومىر الۋعا وردەر بەرمەيدى. قىسقا قاراي ساتىپ العان ازىن-اۋلاق وتىنىمىز باياعىدا-اق تاۋسىلىپ قالعان بولاتىن. ءقازىر، قىس ىشىندە، وتىن تابىلمايدى.
پوچتالون گازەت اكەلىپ بەردى. كۇندە تاڭەرتەڭ جۇمىسقا كەتەرىمدە گازەتتى شولىپ شىعاتىنىم بار. قولعا الىپ، تاقىرىپتارعا كوز جۇگىرتتىم: «سۇلۋلىق كونكۋرسى!»-«گالاتاساراي» فۋتبول كومانداسى — ەلىمىزدىڭ چەمپيونى»، — «تاموجنيادا — ءۇش ءجۇز توننا كوفە!»، «ابيدين داۆەر» جۇك پاروحودى ايلاقتا تۇرىپ ءشىرىپ، جۇزۋگە جاراماي قالدى!» — دەگەندەردى وقىعاندا، ۇيدەن تەزىرەك تۇرا قاشقىم كەلدى.
ەسىك كوزىندە سوتتىڭ ءىس ورىنداۋشىسىمەن جانە قوجايىننىڭ ادۆوكاتىمەن بەتپە-بەت ۇشىراسىپ قالدىم. ءبىز پاتەر اقىسىن تولەمەگەن سوڭ قوجايىن ءبىزدى سوتقا بەرىپتى. سوتتىڭ چينوۆنيكتەرى كەلىپ دۇنيە-مۇلكىمىزدى جازا باستاعاندا مەن جىندانىپ كەتكەندەي بولامىن. ۇيدە ءىلىپ الار، ىسكە جارار دانەڭە جوق بولادى دا، مەن ۇياتتان ورتەنىپ كەتە جازدايمىن. «تاقتاي توسەك قالىپتى عوي، الىڭدار وسىنى!» — دەپ بۇيىردى ادۆوكات.
ول جاپقىشتى جۇلىپ الىپ، ۇستىنە ەسكى-قۇسقى شۇبەرەكتەر، جىرتىق كورپەلەر، توزىپ بىتكەن شالبارلار جيناپ قويىلعان «تاقتاي توسەگىمدى» — قاتار-قاتار تۇرعان بوس جاشىكتەردى كوردى. «راديوقابىلداعىشىن الىڭدار!» — دەدى ادۆوكات ەندى.
«مەيلى الا بەرسىن. بۇل قابىلداعىش ماعان سور بولىپ ءجۇر. جىل سايىن ون اي بويى جوندەۋدە جاتادى. تاڭنىڭ اتىسى، كۇننىڭ باتىسى تيتىقتاپ ءجۇرىپ تاپقان اقشاڭدى جۇتىپ الادى. ءبىزدى قايىرشىلىققا ۇشىراتقان وسى ەمەس پە ەكەن ءوزى؟» — دەپ ويلادىم.
ۇيدەن شىعا بەرگەنىمدە: «ەسىڭدە بولسىن، قىزىڭ مەكتەپكە بارا المايدى»، — دەدى ايەلىم. «نەگە؟» — «سپورتقا ارناۋلى كوستيۋم جانە اق رەزەڭكە تاپوچكا كيىپ كەلەتىن بول دەپتى ءمۇعالىم. ونسىز ساباققا كىرگىزبەيمىن دەپتى. ەندى نە ىستەيمىز؟» — «جارايدى، كورەرمىز»، — دەپ مەن قولىمدى سىلتەي سالدىم.
ايەلىم سوڭىمنان: «ۇيدە ءزايتۇن مايى دا ءبىتتى!» دەپ ايعايلادى.
مەن بەزىپ كوشەگە ءبىر-اق شىقتىم. جۇمىسقا كەشىگىپ قالدىم. «نە بولسا و بولسىن. بۇگىن ءتىپتى دە بارمايمىن» دەپ شەشتىم. جاڭبىر ءالى قۇيىپ تۇر. ءبىزدىڭ كوشەمەن ترامۆاي جۇرمەيدى. اۆتوبۋس دەگەنىڭنىڭ جارتى ساعاتتا بىرەۋى ارەڭ كەلەدى. وعان وتىرۋ قىرعىن ۇرىسقا كىرگەنمەن بىردەي. مارشرۋت تاكسيلەرىنىڭ شاڭىن عانا كورەسىڭ. مەنىڭ باتەڭكەم اۋزىن اشىپ، باشايلارىمدى سۋ جۋىپ كەلەدى. جاڭبىر شەلەكتەپ توگىپ تۇر. ءۇستى-باسىم سىعىپ العانداي بولدى. ءتىسىم تىسىمە تيمەي قالشىلداي باستادىم. ءبىر بالا جىگىت كولدەنەڭدەپ جانىما كەلدى. اعاتاي، عافۋ ەتىڭىز دەدى. ساعات نەشە بولعانىن سۇرايتىن شىعار دەپ ويلادىم. ال ول: «ءبىزدىڭ قۇراما كوماندا قالاي وينادى ەكەن، ەستىدىڭىز بە؟» — دەدى.
و، ءتاڭىرىم! فۋتبول مەنىڭ نە تەڭىم؟!
شالپ-شالپ اتتاپ كەلە جاتىپ قاراسام: كوفەحانا تۇر. كىردىم. سۋدان شىققان الباستىدايمىن. ءبىر كەسە ىستىق شاي سۇرادىم. مىناۋ كەلىپ جانىما وتىردى دا، گازەت وقۋعا كىرىستى. مەن: ەندى قالاي ءومىر سۇرەمىز؟.. نەندەي كۇيگە تاپ بولدىق؟.. مۇنىڭ اقىرى نە بولادى؟ — دەپ ويلاپ، ميىم اشىپ وتىرمىن. ال مىناۋ سول كەزدە گازەتىن لاقتىرىپ جىبەرىپ: «ماسقارا! ماسقارا! ءبىزدىڭ ەل قۇردىمعا قۇلدىراپ بارادى، ويباي!» دەپ بارقىراپ ۇشىپ تۇردى.
بۇل دا مەن سياقتى ءبىر سورماڭداي ەكەن عوي دەدىم. «و نە، اپەندى؟ سۇراماستى سۇراسام، عافۋ ەتىڭىز. ءسىز بىردەڭەگە قاتتى رەنجىدىڭىز-اۋ»، — دەدىم مىناعان. «رەنجىمەگەندە شە! ءبىزدىڭ ەلدە دەنى دۇرىس ءبىر دە ءبىر فۋتبول تورەشىسى جوق!» — دەدى مىناۋ.
سول كەزدە نە بوپ كەتكەنىمدى بىلمەيمىن، كوميسسار مىرزا. نە بولعانىمدى بىلسەم، — انت اتسىن. ءومىرى ءتىپتى شىبىن ءولتىرىپ كورمەپ ەدىم. ال بۇگىن... مەنى بىرەۋ ەلەكتر قۇرالعا اينالدىرىپ، كنوپكامدى باسىپ قالعانداي بولدى... مەن ۇشىپ تۇرىپ، مىنانى جاققا پەرىپ كەپ جىبەردىم. ماعان اللا-تاعالا كۇش بەرە قويسا كەرەك. مەن كىنامدى تولىڭ مويىندايمىن. مىنا كىسىنى ۇرعانىم راس، ءبىراق ۇرايىن دەپ ۇرعان جوقپىن. شىن ءسوزىم، مەندە ارام وي بولعان جوق. قالاي بولعانىن ءوزىم دە اڭعارماي قالدىم. بولارى بولعان سوڭ بارىپ قانا ەسىم كىردى. سوندا مەنىڭ قالاي قورىققانىمدى بىلسەڭىز عوي، كوميسسار مىرزا! «مىنا ءداۋ ءقازىر مەنىڭ قولقامدى سۋىرىپ الاتىن شىعار»، دەپ ويلادىم. ىشىمنەن يمانىمدى ايتا باستادىم.
كوميسسار ەندى داۋگە سۇستانا قاراپ، ءتىسىن شاقىرلاتىپ، ورنىنان قوپارىلا تۇردى دا:
— كانە، تاتۋلاسىڭىز! — دەدى، بۇيىرا سويلەپ.
— تاتۋلاسقىم كەلمەيدى، — دەدى ءداۋ، قىڭىرلانىپ.
كوميسسار پروتوكول جازىپ وتىرعانعا بۇرىلدى:
— جاز! «ءجابىر كورگەن كىسى كوفەحانادا وتىرىپ، كوپشىلىكتىڭ كوزىنشە، ءبىزدىڭ ەل شىڭىراۋعا قۇلاپ بارادى دەپ جار سالىپتى...» — ول داۋگە شۇقشيا قارادى. — تاتۋلاسىڭىز، كانە!
ءداۋ جاعىن ءبىر سيپاپ الىپ:
— جارايدى، اپەندى. تاتۋلاسايىق، — دەدى كۇرسىنىپ.
ورىسشادان اۋدارعان عابباس قابىشيەۆ
You Might Also Like
-
جۇمىس ىزدەپ كوشە كەزىپ كەلەمىن. تاعدىر مەنەن مۇلدە تەرىس اينالىپ كەتسە كەرەك. كىسىنىڭ ءسويتىپ جىگەرى قۇم بوپ جۇرگەندە باسىنا نەشە ءتۇرلى وي ۇيالايتىنى بار. «شىركىن-اي، ايەل بولسام عوي، — د...
