InfoHub Logo

رايىمبەك باتىر (1705-؟) — جوڭعار باسقىنشىلارىنا قارسى كۇرەسكەن قازاق باتىرى. شىققان تەگى — ۇلى ءجۇزدىڭ البان تايپاسىنىڭ ءالجان رۋىنان. كەيىنگى دەرەكتەردە «حانگەلدى رايىمبەك» دەپ اتالعانىمەن، حانگەلدى رايىمبەكتىڭ اكەسى ەمەس، اتاسى. اكەسى — حانگەلدىنىڭ كەنجە ۇلى تۇكە. بۇل رەتتە ەل اۋزىندا مىناداي اڭىز ساقتالعان. حانگەلدى باتىر ءوز كىندىگىنەن تاراعان ءتورت ۇلىن سىناماق بولىپ، كۇزدىڭ قارا سۋىعىندا بالالارىن كيىز ءۇيدىڭ سىرتىنا جاتقىزادى. سودان سوڭ ءوزى ەرتە تۇرىپ، ۇيىقتاپ جاتقان بالالارىن سىنايدى. كەۋدە تۇگى قىراۋلانىپ جاتقان ۇلكەنىن «باتىر بولادى ەكەن» دەپ، بۇركەنىپ جاتقان ورتانشىسىن «مومىن، شارۋاجاي بولادى ەكەن» دەپ، ءبىر بەتىن اشىپ، ءبىر بەتىن بۇركەپ جاتقان كەلەسى ۇلىن «اعايىنعا اقىل ايتار بولادى ەكەن» دەپ سىناپ، باسىن، كەۋدەسىن بۇركەپ، تومەنگى جاعىن اشىپ تاستاپ جاتقان كەنجەسى تۇكەگە كەلگەندە «ۇياتىن قىمتاپ، ءابيىرىن جاپپاعان بۇل كىمگە ابىروي اپەرەر دەيسىڭ» دەپ ءتۇڭىلىپ، باسىن شاپپاق بولعاندا، قاسىنداعى بايبىشەسى: «بۇل بالانى ولتىرمە، قايتا جاقسى جەردەن تاڭداپ، قىز اپەر، تۇقىمى اسىل تۋادى، ۇرپاعىنان باتىر شىعادى» دەپ توقتاتادى. اناسىنىڭ ايتقانى اقيقاتقا اينالىپ، تۇكەدەن اتى بۇكىل البانعا ۇران بولعان اتاقتى باتىر رايىمبەك تۋادى. كەيبىر زەرتتەۋشىلەر كەشەگى كەڭەستىك داۋىردە رايىمبەكتى ۇلى ءجۇز ەلىن روسسياعا قوسۋعا ەلەۋلى ۇلەس قوسقان اتاسىنىڭ ءىسىن جالعاستىرۋشى تىكەلەي مۇراگەرى ەتىپ كورسەتۋ ءۇشىن سول كەزدەگى قۇجاتتاردىڭ بارىنە «رايىمبەك حانگەلدى ۇلى» دەپ تولتىرىلعان دەگەندى ايتادى.

رايىمبەك زامانىندا ۇيىمداستىرۋ قابىلەتى جوعارى، ساربازدارىن جەڭىسكە جىگەرلەندىرە بىلگەن قازاقتىڭ بىلىكتى قولباسشىسىنىڭ ءبىرى بولعان. جان بەرىپ، جان الىسقان جاۋگەرشىلىكتى زاماندا اياق استىنان كۇتپەگەن قيىندىقتار پايدا بولىپ، قالىڭ قول تىعىرىققا تىرەلىپ، نە ىستەۋ كەرەكتىگىن بىلمەي تۇرعاندا قولباسشى رايىمبەكتىڭ قينالماي جول تاۋىپ، اسكەردى امان الىپ شىققان تالاي ەرلىكتەرى ەل ەسىندە ساقتالىپ قالعان. سولاردىڭ ءبىرى قامالىپ كەلىپ قالعان قالماق قولىنان ىعىسىپ بارىپ، جاۋىنگەرلەرى بۋىرقانىپ تاسىپ جاتقان ىلەگە تىرەلىپ، نە ىستەرىن بىلمەي تۇرعاندا قولباسشى رايىمبەكتىڭ كوزسىز ەرلىككە بارىپ، اسكەرىن وزەننەن امان وتكىزۋى. رايىمبەكتىڭ ۇنەمى ۇلى ءجۇز قولىنىڭ اتاقتى باتىرلارىمەن تىزە بىرىكتىرە وتىرىپ، اتامەكەندى جاۋدان تازارتۋداعى ەرلىكتەرى — ۇرپاققا ۇلگى بولارلىقتاي. ول تالاي رەت شاعىن توپپەن جاۋ شەبىنە باىرپ، توسىننان ءتيىسىپ، قارسى جاقتى ويران-توپان ەتىپ وتىرعان. ونىڭ ەرەكشە كوزگە ءتۇسىپ، ەرەن باتىرلىعىن تانىتقان «ويرانتوبە شايقاسى» سونداي شابۋىلدارىنىڭ ءبىرى عانا. «اقتابان شۇبىرىندى» كەزىندە جاۋ قولىن بوگەپ، بوسقان ەلدىڭ قىرعىنعا ۇشىراماي، امان قۇتىلىپ كەتۋىنە مۇمكىندىك جاساۋدان باستالعان باتىردىڭ ەرلىك جولى جەتىسۋ جەرى ازات ەتىلىپ، جوڭعارلاردى تۇرپاننان اسىرا قۋعان جەڭىس جولىنا ءۇزىلىسسىز كەلىپ جالعاسادى. ول وسى كەزدەردىڭ بارىندە اتتان تۇسپەي، قارۋلاس سەرىكتەرىمەن بىرگە تالاي شايقاستاردى باستان وتكىزەدى. رايىمبەك باتىر جونىندە اڭىز-اڭگىمەلەر، جىر-داستاندار كوپ. سولاردىڭ بارىندە رايىمبەكتى «اۋليە» دەپ اتايدى. تاسىپ جاتقان داريادان اسكەرىن امان وتكىزۋى، سۋسىز جەردەن سۋ شىعارۋى، بولاشاقتى بولجاعان كورىپكەلدىك ىس-ارەكەتتەرى ونىڭ ەل ەسىندە وسى اتاعىمەن ساقتالۋىنا مۇمكىندىك بەرگەن بولسا كەرەك. ءمۇيىزدى وتەگەن باتىر بىردە رايىمبەككە: «سەن ولگەندە شۋدىڭ استىندا قالاسىڭ» دەگەن ەكەن. سول ءسوز شىندىققا شىعىپ، باتىردىڭ مازارى بۇل كۇندە بۇرىنعى ۇلى جىبەك جولىنىڭ بويىنداعى، قازىرگى الماتىنىڭ ەڭ شۋلى كوشەسىنىڭ جيەگىندە تۇر.

وقۋعا كەڭەس بەرەمىز:

رايىمبەك باتىر

جوڭعار شاپقىنشىلىعى

رايىمبەك باتىر تۋرالى اڭىز-اڭگىمەلەر

---