InfoHub Logo

اعايىندى ابدۋلليندەردىڭ انشىلىك-شىعارماشىلىق ونەرى وتكەن عاسىردىڭ 40-70 جىلدارى ەۆروپالىق ۇلگىدەگى سازگەرلىك شىعارماشىلىقتىڭ شارىقتاۋ شىڭىنا جەتىپ گۇلدەنگەن كەزىنە تۇسپا-تۇس كەلدى. ريشات پەن ءمۇسلىم شىعارماشىلىق انشىلىك ونەردىڭ جارقىن جولىن ۇستاعان ونەر جۇلدىزدارى عانا ەمەس، ولار انشىلىكتىڭ وسىنداي ۇلگىسىن قالىپتاستىرعان وعان ءوز ۇلەستەرىن قوسقان قازاقستان ءۇشىن جاڭا ءبىر ءان جانرىنىڭ — ءان دۋەتىنىڭ العاشقى قارلىعاشتارى بولعان تىڭنان تۇرەن تارتقان قازاق ءانىنىڭ قوس كۇرەڭى بولدى.

ەگىز بولىپ تۋعان ريشات پەن ءمۇسلىم ابدۋلليندەر شىعىس قازاقستاندا وسكەمەن قالاسىندا 14 ناۋرىز 1916 جىلى دۇنيەگە كەلەدى. ەكەۋىنىڭ تاعدىرلارى دا بىرىنە-بىرى وتە ۇقساس بولدى. انگە دەگەن مۋزىكاعا دەگەن قابىلەت ەكەۋىندە دە ەرتە بالا جاستان-اق ءبىلىندى. تابيعات ولارعا وتە ءبىر ادەمى سۇلۋ داۋىستاردى سيلادى. ءوزىنىڭ مۋزىكالىق ءبىلىمىن ءمۇسلىم 15 جاسىندا سو كەزدە 1932 جىلى الماتىدا اشىلعان مۋزىكالىق-دراما تەحنيكۋمىنا ءتۇسىپ باستايدى. ءبىر جىلدان كەيىن 1933 جىلى وعان ريشات كەلىپ تۇسەدى. اسا تالانتتى، قابىلەتتەرى كۇشتى، كەلەشەكتەرى زور جاستار رەتىندە اعايىندى ابدۋلليندەر ماسكەۋ كونسەرۆاتورياسىنا پروفەسسور ا.ي. ۆيشنيەۆسكيي كلاسىنا وقۋعا جىبەرىلەدى. ءمۇسلىم وعان 1935 جىلى، ال ريشات 1936 جىلى قابىلدانادى. ماسكەۋ كونسەرۆاتورياسىن بىتىرگەن سوڭ ەكەۋى دە اباي اتىنداعى مەملەكەتتىك اكادەميالىق وپەرا جانە بالەت تەاترىندا وزدەرىنىڭ سوليستىك-انشىلىك قىزمەتتەرىن باستايدى. ءمۇسلىم 1938 جىلى، ريشات 1939 جىلى كەلىپ كىرىسەدى.

اعايىندى ابدۋلليندەر ورىس، باتىس ەۆروپا كلاسسيكتەرىمەن كەڭەس كومپوزيتورلارىنىڭ جەتەكشى وپەرالىق پارتيالارىن ايتتى. اشىق تەنور داۋىستى ءمۇسلىمنىڭ ەرەكشە ەستە قالارلىق پارتيالارى “ەۆگەنيي ونەگيندە” لەنسكيي؛ باريتوندى قويۋ داۋىستى ريشات وسى وپەراداعى ەۆگەنيي ونەگيندى، “دەمون” وپەراسىندا دەموندى، “تراۆياتادا” جەرموندى، “كارمەندە” ەسكاميلونى، “دايسيدە” كيازونى، تاعى دا باسقالاردى ايتتى. ءان ونەرىنىڭ قوس كۇرەڭى اتانعان ەكەۋى قازاقستان كومپوزيتورلارىنىڭ بارلىق وپەرالىق سپەكتاكلدەرىندە ويناپ ۇنەمى ولارمەن قويان-قولتىق ارالاسىپ ءجۇردى. ول ەكەۋى ۇمىتىلماس ەستە ماڭگى قالارلىق ساحنالىق بەينەلەردى جاسادى. ءمۇسلىم - “قىز جىبەكتە” تولەگەندى، “جالبىردا” قايراقپايدى، “ەر تارعىندا” بالپاندى، “ابايدا” ءازىمدى، ريشات - “ابايدا” ابايدى، “ەر تارعىندا” ەر تارعىندى، “ءبىرجان-سارادا” قوجاعۇلدى، “نازۋگۋمدە” گۋلماتتى سومدادى. “اباي” وپەراسىنداعى اباي بەينەسىن ءبىرىنشى بولىپ ايتقان جانە ونى كەرەمەتتەي بيىك دەڭگەيدە جارقىراتا وتە ءبىر عاجاپ سەزىمدە شەبەر ورىنداعان ريشات ءابدۋلليننىڭ ەسىمى قازاقتىڭ مۋزىكالىق ونەرى تاريحىندا ماڭگىلىك جازىلىپ قالدى. اعايىندى ابدۋلليندەر وسى وپەرانى 1948 جىلى قازاق ونەرىنىڭ ون كۇندىگىندە ماسكەۋدەگى دەكاداعا كورسەتىپ زور تابىسقا جەتتى.

قازاقستان ۇكىمەتى ولاردىڭ ەڭبەكتەرىن جوعارى باعالادى. 1947 جىلى ءمۇسلىم قازاق كسر-نىڭ حالىق ءارتىسى اتاعىن السا، 1967 جىلى ريشاتقا كسرو-نىڭ حالىق ءارتىسى جانە قازاق كر-ىڭ مەملەكەتتىك سيلىعىنىڭ لاۋرەاتى اتاعى بەرىلدى.

بۇل اتالعان ءان ديسكىسى ريشات پەن ءمۇسلىمنىڭ كامەرالىق انشىلىك-شىعارماشىلىعىنا ارنالعان قازاق ءانىنىڭ قوس كۇرەڭدەرىنىڭ رەسپۋبليكامىزداعى كامەرالىق ءان ونەرىنىڭ اسا كورنەكتى وكىلدەرى بولعاندىعىنىڭ جارقىن بەلگىسى. قازاقتار بۇل ەكەۋىن ەسكە العاندا ولاردىڭ قوسىلىپ ءان شىرقاۋلارىن جىر قىلىپ ايتادى. ەكەۋ بولىپ قوسىلىپ ايتۋ بۇل انشىلەردىڭ بويىنداعى ايرىقشا سيرەك ونەردى تانىتادى. بۇل شىن مانىندە اقيقاتتى شىندىق. قازاق ءانىنىڭ قوس كۇرەڭدەرىنىڭ بۇل ونەرلەرى ناعىز وتە سيرەك كەزدەسەتىن قۇبىلىس. بارلاساق ريشات پەن ءمۇسلىمنىڭ وسىنداي قوسىندى شۇرايلى مادەني تولىققاندى ونەردىڭ جاڭا ءبىر سونى-سيپاتىن ءتۇرىن تۋدىرعاندارى تالانتتى انشىلەردىڭ قۇدىرەتتى اسقاق انشىلىك باقىتتارى بولدى. ولار دۋەتتىك اندەردىڭ تۋاتىن ساتىنەن باستاپ-اق ماقتاعانىمىز ەمەس جارعاق قۇلاقتارى جاستىققا تيمەي تىڭداۋشىلارىنا جەتكىزگەنشە “مازاسىز” كۇي كەشەتىن، تىڭداۋشىلار ۇكىمىنە سالاتىن وسىنىڭ ءبارى سازگەرلەرمەن ايتىسا-تارتىسا ءجۇرىپ ۇلكەن ونەردىڭ وي قازانىندا قايناعان تۋىندى بولسا ريشات پەن ءمۇسلىم ءسوز جوق سول اندەردىڭ دۇنيەگە كەلۋىنە ات سالىسقان شىعارۋشىلارىنىڭ ءبىرى. دۋەتتىك جانر وسى اعايىندى قوس كۇرەڭدەردىڭ اتتارىمەن تىعىز بايلانىستى. بۇلارمەن جۇمىس ىستەۋ سازگەرلەر ءۇشىن زور ماقتانىش ءارى وتە جاۋاپتى ءىس بولدى. ولاردىڭ شىعارعان اندەرىن اعايىندى ابدۋلليندەردىڭ وزدەرى ايتادى دەگەن ماقتانىش سەزىم سونداي كۇشتى ەدى. سودان دا بولار ول ەكەۋىنە سازگەرلەردىڭ ىشىندەگى مۇيىزدەرى قاراعايداي اتاقتىلارى عانا ءان جازاتىن. ياعني انشىلەرگە تەرەزەسى تەڭ تالانتتارى وتە جوعارى قازاق سازگەرلەرىنىڭ “الداسپاندارى” مەترلەرى عانا اندەرىن ۇسىناتىن. ولار — ەۆگەنيي برۋسيلوۆسكيي، باقىتجان بايقاداموۆ، سىدىق مۇحامەدجانوۆ ەدى.

ريشات پەن ءمۇسلىم ابدۋلليندەر جەكە كامەرالىق كونسەرتتەرىمەن ەل الدىنا كوپ شىقپادى. ال ءبىراق شىعا قالعاندا دا ولاردىڭ ونەرلەرى رەسپۋبليكانىڭ تاريحي ومىرىندەگى ءىرى مادەني وقيعا بولىپ ەستە قالاتىن-دى. حالىق ول ەكەۋىنىڭ كونسەرتتەرىن اسىعا كۇتەتىن. وعان بارۋعا تايلى تۇياعى قالمايتىن. انشىلەردى جۇرت قاشان دا لىق تولى كورەرمەنىمەن دۋ قول سوعىپ قاتتى كۇتىپ ساعىنىپ قارسى الاتىن.

ريشات ءابدۋلليننىڭ ورىنداۋىندا نەگىزىنەن ۇلتتىق اندەر — قازاق، تاتار حالىق اندەرىمەن قوسا جاڭا شىققان اۆتورلاردىڭ اندەرى ورىندالاتىن. دەگەنمەن ونىڭ انشىلىك كامەرالىق ونەرىنىڭ شىققان بيىگى — تاتار كومپوزيتورى ر.ءياحيننىڭ اندەرى مەن رومانستارىن ايتۋى.

ال، ءمۇسلىم ابدۋللين بولسا ەڭ الدىمەن تىڭداۋشىلارىنا حالىق اراسىنا كەڭ تاراعان ورىس كومپوزيتورلارى ن. ريمسكيي-كورساكوۆتىڭ، م. گلينكانىڭ، پ. چايكوۆسكييدىڭ شىعارمالارىن ورىنداۋ ارقىلى جاعاتىن. ولاردىڭ قازاقشا ايتقان اندەرى دە مول تابىسقا جەتتى. انشىلەر قازاق ءتىلدى جۇرتتى ورىس كلاسسيكتەرى شىعارمالارىمەن تانىستىرىپ جاقىنداستىرۋعا كوپ كوڭىل ءبولدى.

---