ساعىم ءسات، جولساپار!
ادام بالاسى ساياحاتتاعاندا، رۋحاني بايىپ، ۇمىتىلاس، ءسوزسىز اسەرلەر الادى. بالكىم، جان دۇنيەڭە اۋاداي قاجەت جولساپاردىڭ، جاقىن ادامداردىڭ سەنىڭ ومىرىڭدە وزگەرتۋگە ءوز ىقپالىن تيگىزەرى، سەنى جاڭاشىلدىققا جەتەلەر. بۇلاي دەمەگىم، اڭىزداردا كەزدەسەتىن قوبىزىن قولىنان تاستاماعان قورقىت پەن جەلماياسىن ءمىنىپ، جەلدىرتكەن اسانقايعىنى مىسال رەتىندە الساق بولادى. اسانقايعى قوي ۇستىندە بوز تورعاي جۇمىرتقالاعان جەرۇيىقتى ىزدەۋ بارىسىندا جولساپاردا ساياحاتتاپ بارعان ءار ەلدىڭ ەرەكشەلىگىن ايتىپ، قونىسقا دەگەن ءوز كوزقاراسىن ءبىلدىرىپ وتىرعان. ماسەلەن، ۇزىن اققان ەرتىستى كورگەندە: «مىنا شىركىننىڭ بالاسى تويدىم دەپ قاراپ وتىرماس، قارىنىم اشتى دەپ جىلاپ وتىرماس. سيىردىڭ ءمۇيىزى، دوڭىزدىڭ قۇلاعى شىعىپ تۇرعان جەر»،— ەكەن دەپتى. اقىرى اسانقايعى «شۇرايلى قونىس، نۇرلى ولكە» - جەرۇيىقتى تابا الماپتى. ءبىراق، ءار ارالاعان، شارلاعان ولكەلەردىڭ سارىارقا سياقتى سيپاتتاپ، كەلەشەك ۇرپاققا ايتىپ كەتكەن-دى. ال، اڭىز بويىنشا، قورقىت اتا ۇيىقتاپ كەتىپ، “ەگەر ءولىمدى ەسىڭە الماساڭ، ماڭگى ءومىر سۇرەسىڭ” دەگەن ايان ەستيدى. قورقىت اتا حالقىنىڭ باياندى دا، باقىتتى ءومىر ءسۇرۋىن قالاعاندىقتان ماڭگىلىك ءومىر سىرىن ىزدەپ دۇنيەنىڭ ءتورت بۇرىشىن كەزىپ كەتەدى. بۇل جاندار قاراپايىم حالقىنىڭ جاقسى تۇرمىسى ءۇشىن، الاۋىزدىقتىڭ ارباۋىنا تۇسپەي، بەيبىت، تىنىش ەلدە ءومىر ءسۇرۋى ءۇشىن كۇيىنگەن. بۇگىندە جاساعان جولساپارلارى تاريحي، ادەبي مۇرا، اتا-بابادان ميراس، جالپاق جۇرتقا ۇلگى.
مەنىڭ جولساپارىم تاريحي جادىگەر بولىپ قالماسا دا، مەنىڭ ومىرىمە ايتۋلى وزگەرىستەردى ەنگىزگەنى بىلىنەدى. ول وتباسىممەن بىرگە تاۋ بوكتەرىنە كوككە شىعۋىمىز. مەنىڭ قۇربى-قۇرداستارىم ەل اسىپ، شەتەل اسىپ، ەل-جەر كورگەن ساياحاتتارىن بايانداسا، مەن جاي عانا جەتى ادامنان قۇرالاتىن وتباسىممەن قالاي جولساپارعا بارعانىمدى باياندايتىن بولامىن. وسىدان 1 جىل بۇرىن ماۋسىم ايىنىڭ 15ء-شى جۇلدىزىندا ەسىك اۋىلدى مەكەنىنە تاۋ بوكتەرىنە كوككە شىعىپ، دەمالۋ بارىسىندا بۇكىل وتباسىمىزبەن جولعا شىقتىق. بەس ادام سياتىن تەمىر تۇلپارعا جەتى ادام سىيىسىپ، كوڭىل كوتەرىپ، اندەتىپ باردىق. مەنىڭ اكەم ەشقاشان قىز بالانىڭ بەتىن قايتارىپ، قول كوتەرگەن ەمەس. كەرىسىنشە ماڭدايىمنان ءسۇيىپ، باسىمدى سيپاپ، الپەشتەپ وتىراتىن. ال انام بولسا، وتباسىمىزدىڭ ۇيىتقىسى، جارىق ساۋلەلى شۇعىلاسى. ۇيدە بەس اعايىندىمىز. ۋ-شۋ لاسىپ، قۋانىشتان ءدال ءبىر كوككە ۇشىپ كەتەتىندەي كەيىپتەمىز. مەنىڭ جاسىم 18-دە بولسا دا، باۋىرلارىممەن ويناسىپ، اتا-انامنىڭ قۇشاعىنا كىرىپ، ماۋقىمىمدى باسىپ جاتتىم. سول كۇنى جاڭا تۋىلعان سابيدەي كەيىپتەنىپ، ونە بويىمدى باقىت پەن شاتتىق سەزىمدەرى اسقاقتاتىپ تۇردى. سەبەبى، ءبىز بۇل ساپاردى ۇزاق كۇتتىك. تەك وتباسىمىزبەن عانا شىعامىز دەپ جوسپارلاعان كۇننىڭ تۋعانىنا قۋانىشتىمىز. ەسىك قالاسىنا جەتۋگە اسىقپىز. تاۋعا شىعۋعا قۇمارتىپ تۇرعان بىزدەر، ۋاقىتتى ساناپ، انامىز بەن اكەمىزگە «قاشان جەتەمىز؟»، «جەتىپ قالدىقپا؟»، «از قالدىما؟» دەۋمەن كەلەمىز. اسىعا كۇتكەن مەكەنگە دە جەتتىك. جەر ءجانناتى- جەتىسۋ بولۋشى ەدى، ال بىزگە ءدال وسى ساتتە جەر ءجانناتى- ەسىك قالاسىنىڭ تاۋ بوكتەرى بولاتىن. كەرەمەت تابيعات اياسى، سالقىن سامال جەل، كوكتىڭ ءيىسى، جۋساننىڭ يىستەرى مۇرىندى جارىپ بارادى. ونە بويىم ەركىندىكتى سەزىنىپ، تابيعات اياسىندا بالقىپ سالا بەردى. 1 مينۋت ۇنسىزدىكتە تۇرىپ قالدىم. كوزىمدى جۇمىپ، كۇندەلىكتى كۇيبەلەڭ تىرىشىلىكتەن شارشاعان مەن، تابيعاتپەن سىر شەرتىسىپ جاتتىم. تەرەڭ دەمدى بويعا الىپ، قۇستاردىڭ اندەتە سايراعان داۋىستارىن قۇلاعدار ەتىپ تۇرعان كەز. اينالا جاپ-جاسىل، تىپ-تىنىش، كۇننىڭ كوزى سۋ بۇلاقتارىمەن شاعىلىسىپ، اينالانى جارىققا بولەپ تۇرعان كەز...
تالدىڭ بوكتەرىنە وتىرىس ءۇشىن، كولەڭكەنىڭ كوزىن ىزدەپ، كالىڭ وتىرىس كورپەشەمىزدى توسەي باستادىق. انام مەن اكەم ىستىق تاماقتى پىسىرۋگە كوشتى. تابيعات اياسىندا پىسىرىلگەن، قازان وشاققا پىسكەن، ساماۋرىنعا بۇرقىلداپ قايناعان ءداستۇرلى اسقا نە جەتسىن؟ ءبىر ۇزىك ناندى ءبولىسىپ، قايتادان ۋ-شۋ بولىپ تاماقتاندىق. قۋانىشتا شەك جوق ! شىنايى كۇلكى، شىنايى باقىت، شىنايى ماحاببات مەكەنى. ناعىز ەسكە الارلىق مەزەت. مەن وتباسىممەن ءتورت كوزىمىز تۇگەلدەنىپ، اسىرىرەسە، اتا-انامنىڭ ءوز قولدارىنان پىسىرگەن تاعامدارىنان ءدام تاتىپ وتىرعانىما ءمازبىن، ءارى قۋانىشتىمىن. بۇكىلىمىز بيىك تاۋدىڭ شىڭىنا شىعۋعا ۇمتىلدىق. قول ۇستاسىپ، ەنتىگىپ، ارەڭ دەگەندە شىڭعا دا جەتتىك. ماڭدايدان شىققان سالقىن تەردى، سامال جەل سىپىرىپ الىپ كەتكەنداي. ال شىڭداعى كورىنىس، ءبىر بولەك اڭگىمە. فيلدەردەگىدەي ايتپاقشى، اينالى الاقانداعىداي كورىنەدى. بۇكىل الەم ءبىر الاقانعا توعىسقانداي. ونى باقىلاۋشى ايرانداي ۇيىتقىعان ءبىر وتباسى. ءبىر-بىرىمىزدى قۇشاقتاپ، اكەمىزبەن، انامىزعا، ەڭ باستىسى اللاعا شۇكىرشىلىك جاساپ، العىسىمىزدى ايتىپ جاتتىق. ەحح، شرىكىن، نەدەگەن باقىتتى ءسات دەسەڭىزشى! بالالارى ءۇشىن، بالالارىنىڭ قۋانىشى ءۇشىن التىندى ۋاقىتتارىن ەلەمەي، بار ماحابباتىن بولگەن جانداردى قالايشا قۇرمەتتەپ، سىيلامايسىڭ؟ قالايشا جاقسى كورمەيسىڭ؟!
بۇل جولساپاردى نەگە باياندادىم دەپ ويلايسىز؟ قانداي ماقساتتا؟ نە ءۇشىن؟ وسى ساپاردان مەن نە ءتۇيدىم؟
مەن وسى ساتتە شىنايى باقىتتى بولدىم. سەبەبى، ەڭ -ەڭ دەگەن جاقىندارىم جانىمدا. بويىما تاراعان قانداستارىم جانىمدا. سارقىلماس ماحابباتىڭ وشاعىندا. اتا-انانىڭ قۇشاعىندا بولعان ءسات. ەش ۋايىم جوق، ءبىر بولەك الەمدى شارلاعان ءسات. ەڭ باستىسى «ۇمىتىلماس ءسات»! نەگىزگى بايانداۋداعى ماقساتىم، وسىنداي انا مەن اكەلەر بولسا ەكەن، اتا-انانى وسكەلەڭ ۇرپاق باعالاسا ەكەندىگى. كوپ جاندار ءبىر ۇيدە تۇرسا دا، جىراقتا بولسا دا، بىر-بىرىنە كوڭىل بولىسپەيدى. ماحابباتتى سىرتتان ىزدەيدى. ءبىراق،شىنايى ماحاببات ول –وتباسىدا! انانىڭ مەيىرىمى مەن اكەنىڭ قامقورىندا. «قىزىم»، «التىنىم»، «بوتام» دەگەن مەرەيلى اسىل سوزدەرىندە. مەنىڭ ەڭ ۇلكەن قورقىنىشىم، ول وسى جانداردى جوعالتىپ الۋ. تەلەفونعا اناشىم،اكەشىم دەگەن ماڭىزدى قوڭىراۋلار مەن حابارلامالاردىڭ كەلمەۋىنەن قورقامىن. مەنىڭ جانىمنان تابىلماي قالاتىنىنان ۇرەيلەنۋ. ىستىق قۇشاقتارىنان ايىرىلۋدان قاشقاقتاۋ. ويلانىپ قاراڭىزشى، ءسىز اناڭىزدىڭ ءسىز ءۇشىن جاساعان ىستىق تاماعىن ساعىناتىن بولاسىز. ەش ۋايىمسىز ءسابي كەزىڭىزدى ساعىناتىن بولاسىز. بىرگە وتكىزگەن تالاي ۋاقىتتاردى، ساعىم ساتتەردى ساعىناتىن بولاسىز. جورا-جولداس اركەز تابىلادى. مەنىڭ تۇيگەنىم، وتباسىممەن، انا مەن اكەممەن ۇزاق ۋاقىت بىرگە وتكىزۋ. ەرتەڭ باس-بارماعىمدى تىستەپ، ءومىردىڭ ناعىز ءتاتتى دە ءماندى كەزىنەن جىراقتا قالعىم كەلمەيدى. ۇيادا نە كورسەڭ، ۇشقاندا سونى ىلەرسىڭ. ايتپاعىم، ماحابباتقا تولى وتباسىدا ءوسىپ، ناعىز تالىم-تاربيە الساڭ ەرتەڭگى كۇنى سەندە ءبىر شاڭىراقتىڭ ۇيىتقىسى بولاسىڭ. ەل بولامىن دەسەڭ بەسىگىڭدى تۇزە. وتان- وتباسىنان باستالادى. مىنە، وتباسى بۇكىلىنىڭ تۇپنەگىزى، شىنايى باستاۋى، تاربەنىڭ وشاعى، ماحابباتتىڭ وتانى، ەل ەرتەڭىنىڭ ىرگەتاسى. جولساپار سىزگە بوستان-بوسقا، تەكتەن-تەن ۋاقىت وتكىزۋ ەمەس. ول شىنايى رۋحاني ومىرلىك ازىق الۋ. ال، ءبىز وتباسىمىزبەن بۇل ساپاردى داستۇرگە اينالدىردىق. ءسىزدىڭ دە قارا شاڭىراعىڭىزعا ءدال وسىنداي ساعىم ساتتەردىڭ بەلەڭ الۋىنا تىلەكتەسپىن قۇرمەتتى وقىرمان!
«تۇران» ۋنيۆەرسيتەتى جۋرناليستيكا ماماندىعى 2 كۋرس ستۋدەنتى اۋبەل ءمولدىر مۇرات قىزى
You Might Also Like
-
سىزدەردى 9-مامىر – ۇلى جەڭىس كۇنىمەن شىن جۇرەكتەن قۇتتىقتايمىن!
-
تىرناقتىڭ استىنان كىر ىزدەگەن حالىققا تاماعىن شايناپ بەرسەڭ دە جاقپايسىڭ. وسى حالىقتىڭ اراسىندا كەڭىنەن تارالعان وزەكتى ماسەلەلەردىڭ ءبىرى – حالىققا قىزمەت كورسەتۋ ورتالىقتارىنىڭ ساپاسى. كەرەك...
