InfoHub Logo

№16 كوللەدج مكقك
ساپا مەنەدجمەنتى جۇيەسى
ورىنداعان: ق-55 توپ ستۋدەنتى – قۇتتىمۇرات بالنۇر

 

بۇگىندە قۇرىلىس گيپەرماركەتتەرىندە ارلەۋ ماتەريالدارىنىڭ الۋان تۇرلەرىن كەزدەستىرەمىز. كەز-كەلگەن ادام ءوز تالعامىنا جانە الاتىن زاتىنىڭ قۇنىنا بايلانىستى تاڭداۋ جاساۋعا مۇمكىندىگى بار. بارلىق قۇرىلىس ماتەريالدارىنىڭ ىشىنەن «ساندىك سىلاق قوسپالارىن» ەرەكشە اتاپ وتۋگە بولادى. ولار قولدانىستا وڭاي جانە ىڭعايلى، سونىمەن قوسا قابىرعالارداعى تەگىس ەمەس ايماقتاردى جوندەۋگە جانە باسقا دا ولقىلىقتاردىڭ ورنىن تولتىرۋعا كومەكتەسەدى.

سىلاق جۇرگىزىلگەن، دايىن قابىرعالار كوز تارتادى جانە بۇنداي قابىرعالاردى جۋۋ دا اسا قيىن ەمەس. كەڭ اۋقىمداعى تۇستەر پاليتراسى مەن سان ءتۇرلى تەكستۋرالار ارمانىمىزداعى ينتەرەردى جاساۋعا سەپتىگىن تيگىزەدى. ساندىك سىلاق تۇرلەرىنىڭ اسا كەڭ تارالعاندارى: ۆەنەسياندىق سىلاق، قۇرىلىمدىق سىلاق جانە ساندىك بوياۋ. قازىرگى زامانعى ونىمدەر الۋان تۇرلىلىگىمەن ەرەكشەلەنەدى. كەز كەلگەن ينتەرەر ءتۇرىن بىرەگەي جانە ەكسكليۋزيۆتى ەتۋگە مۇمكىندىك جاسايدى.  وسىنداي ارلەۋ ءتۇرى قىزىل اعاش، ءمارمار، ماتا جانە باسقا دا ماتەريالداردى يميتاسيالاۋعا وتە ىڭعايلى.

مودەرن، ارت-دەكو جانە كلاسسيكالىق ستيلدەردە ساندىك سىلاق ءمىنسىز ادەمى كورىنەدى. وعان قوسا بۇل ماتەريال كەز كەلگەن جيھاز تۇرىمەن ۇيلەسىم تابادى.

قانداي تاڭداۋ جاساۋ كەرەك؟

ساندىك سىلاق تۇرلەرىنىڭ كەڭ اۋقىمدىلىعى كوپتەگەن ساتىپ الۋشىلاردى شاتاستىرادى. الايدا، ءارتۇرلى اتاۋلار نەگىزىنەن ءبىر ماتەريالدىڭ  سورتتارى بولىپ تابىلادى. سىلاق تۇرلەرى بەتكى قاباتىنا جانە قولدانۋ تەحنولوگياسىنا بايلانىستى توپتاستىرىلادى. نەگىزىنەن ساندىك سىلاق تۇرلەرىنىڭ مىناداي بىرنەشە تۇرلەرى بەلگىلى:

فاكتۋرالىق سىلاقتار. كوبىنە قالىپتاۋدى جاساۋعا ىڭعايلى، سەبەبى ول اعاش قابىعى نەمەسە ەسكى قاعاز اسەرىن بەرەدى.

قۇرىلىمدىق سىلاقتار ءارتۇرلى ماتەريالدارعا ۇقساس اسەر قالدىراتىن تۇيىرشىكتەر تۇرىندە ساتىلادى (اعاش تالشىقتار ، تاستار، ت.ب.). ولار مينەرالدى نەمەسە سيليكاتتى نەگىزدە شىعارىلادى.

ۆەنەسياندىق سىلاق – «دۆورسوۆىي» دەپ اتالاتىن ستيلدە جاسالاتىن ينتەرەرلەردە قولدانىلاتىن وتە ساپالى ماتەريال. ول كلاسسيكالىق قاپتاۋعا ءمىنسىز بولىپ تابىلادى.

قابىرعالار مەن توبەلەرگە ارنالعان ساندىك بوياۋ -  قابىرعالار مەن توبەلەردىڭ بەتكى قاباتتارىنا وزىندىك بەدەر سالۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن ارلەۋ ماتەريالى. قولدانۋدا وڭايلىعى ارقاسىندا ديزاينەرلەر مەن قۇرىلىسشىلار اراسىندا تانىمالدىلىققا يە.

فاساد سىلاعى (عيماراتتىڭ سىرتقى بەتى) سىرتقى جۇمىستار كەزىندە قولدانىلادى. ونىڭ قۇرامى اشىق جەردە قولدانۋ ءۇشىن ارنايى دايىندالعان. عيماراتتاردىڭ سىلانعان سىرتقى قابىرعالارى ىلعال وتكىزبەيتىن قاسيەتكە يە، ايازعا ءتوزىمدى جانە كوگەرىپ كەتۋ ءقاۋپى تومەن. سىلاق قوسپالارى قويمالجىڭ، تۇتقىر، پلاستماسسا سياقتى بولادى.

قۇرىلىمدىق ساندىك قوسپالار دايىن كۇيىندە كونسيستەنسياسى بويىنشا بىردەي ەمەس، سەبەبى، قۇرامىندا ۇساق بولشەكتەر وتە كوپ بولادى: قۇم، گرانيت، سليۋدا نەمەسە باسقا قوسپالار. قۇرامىندا ءارتۇرلى قوسپالار بولعانى ءۇشىن وسىنداي سىلاق ءتۇرىن قۇرىلىمدىق سىلاق دەپ اتايدى. ال قابىرعالاردى سىلاعان كەزدە قوسپالار ارقاسىندا ەرەكشە بەدەرلەر قالعاندىقتان ولار ساندىك سىلاقتار دەگەن اتاۋعا يە بولدى.

قۇرىلىمىق سىلاقتار ەكولوگيالىق تۇرعىدان زيانسىز، تەمپەراتۋرا وزگەرىسىنە شىدامدى جانە ۇزاق ۋاقىت ەسكىرمەيدى. سونىمەن قاتار دايىن قوسپالار سەرپىمدىلىك قاسيەتكە يە. بۇل قاسيەت بىرەگەي ديزاينەرلىك ويلاردى جۇزەگە اسىرۋعا كومەكتەسەدى. تاعى ايتا كەتەتىن جايت، قۇرىلىمدىق سىلاقتاردىڭ بوياۋلارى وڭىپ كەتپەيدى، يىلگىش. قابىرعالار قانداي ماتەريالدان تۇرعىزىلعانى ماڭىزدى ەمەس. سىلاق جۇرگىزەر الدىندا دايىندىق ءجۇمىستارى دۇرىس جۇرگىزىلسە، سىلاق ۇزاققا شىدايدى.

دايىندىق جۇمىستارى دەگەنىمىز – قابىرعالاردى ەسكى سىلاقتان، ارلەۋ ماتەريالدارىنان تازارتۋ جانە ارنايى تەگىستەۋ ماتەريالدارىمەن تەگىستەۋ. سىلاقتى قابىرعالارعا قالاقشامەن نەمەسە بۇرىككىش كومەگىمەن جاعادى. سودان كەيىن عانا ارنايى قۇرالدارمەن وڭدەۋ ارقىلى كەرەكتى سيپاتقا كەلتىرەدى. قۇرىلىس نارىعىندا بارلىق باسقا ماتەريالدار اراسىندا ءدال وسى سىلاق ماتەريالدارى ەڭ ىڭعايلىسى بولىپ تابىلادى.

ساندىك سىلاقپەن سىلانعان قابىرعالاردى ۇنتاقپەن، سۇيىق تازالاۋ قۇرالىمەن، سابىنمەن نەمەسە جاي سۋمەن تازالاي بەرۋگە بولادى. قابىرعانىڭ بەتكى قاباتى زاقىمدانبايدى.

قازىرگى كەزدە سىلاق قوسپالارى دايىن كۇيىندە پلاستيك شەلەكتەردە ساتىلادى. ادەتتە، ساتىلىمدا اق ءتۇستى قوسپالار كەزدەستىرەمىز، تۇستەرىن ءارتۇرلى قىلىپ وزگەرتۋ اركىمنىڭ ءوز ەركىندە. سۇيىق بوياۋ قوسۋ ارقىلى ءوز قالاۋىمىزشا ءتۇسىن وزگەرتە بەرۋىمىزگە بولادى. باعالارى سىلاق قوسپاسىنىڭ قۇرامىنا قاراي ءارتۇرلى بولادى. ءبىراق، ءبىر نارسەنى ەستە ۇستاۋ كەرەك، ارزان قۇرىلىمدىق سىلاقتار قابىرعاعا ناشار جاعىلادى جانە ساپاسى تومەن بولادى. بۇل جاعدايدا ارزان باعاعا جۇگىرۋ وتە ورىنسىز.

زاماناۋي قۇرىلىس عيماراتتاردىڭ سەنىمدىلىگىمەن جانە ۇزاققا توزىمدىلىگىمەن قاتار، سىرتقى تۇرگە، ۇنەمدىلىككە جانە جۇمىستاعى قولايلىلىققا جوعارى تالاپتار ۇسىنادى. قازىرگى ۋاقىتتا، تىكەلەي مينەرالدى نەگىزدەمەلەرگە جاعۋ جاعدايلارىندا، سونىمەن قاتار جىلىتۋ جۇيەلەرىندە ساندىك قاسبەتتەردى جاساۋعا ارنالعان بارىنشا كەڭ تاراعان شەشىم قۇرىلىمدى سىلاقتار بولىپ تابىلادى. قۇرىلىمدى جانە جاقپالى سىلاقتاردى اجىراتۋ كەرەك. جاقپالى سىلاقتار كەيىن سىرلاۋ نەمەسە، مىسالى، كەراميكالىق سىرلى كىرپىش جابىستىرۋ ءۇشىن قابىرعالاردى قالىڭ قاباتپەن تەگىستەۋ ءۇشىن قولدانىلادى، ياعني نەگىزدەمە نەمەسە دايىندىق قاباتى بولىپ تابىلادى. قۇرىلىمدى سىلاقتار، كەرىسىنشە، ساندىك اسەر قۇرۋ ءۇشىن ارنالعان جانە اقىرعى جابىن بولىپ تابىلادى.

سىلاقتاردىڭ نەگىزگى تۇرلەرى:

1. سەمەنت نەگىزىندەگى مينەرالدى. قۇرعاق قوسپا تۇرىندە جەتكىزىلەدى جانە جاعۋ الدىندا سۋمەن سۇيىلتىلادى. كوپتەگەن مينەرالدى نەگىزدەمەلەر بويىنشا قولدانىلۋى مۇمكىن. جوعارى بۋ وتكىزگىشتىككە يە، جانبايدى، سوندىقتان "دىمقىل" ءتيپتى سىرتقى جىلىتۋ جۇيەلەرىندە كەڭ قولدانىس تاپقان.
2. اكريلدى شايىرلار نەگىزىندەگى اكريلدى. قولدانىسقا دايىن سۋ-ديسپەرسيالىق قۇرام تۇرىندە جەتكىزىلەدى. سونىمەن قاتار، سەمەنتتى سىلاقتار سياقتى، مينەرالدى نەگىزدەمەلەردىڭ بارلىق تۇرلەرى بويىنشا، سونىمەن قاتار ەسكى ديسپەرسيالىق جابىن بويىنشا قولدانىلادى. بۋ وتكىزگىشتىك بويىنشا مينەرالدى سىلاقتارعا ازداپ ەسە جىبەرەدى، ءبىراق كليماتتىق توزىمدىلىك بويىنشا ايتارلىقتاي اسىپ تۇسەدى.

ماتەريال ءتۇرىنىڭ تاڭداۋىن (قۇرعاق قوسپا نەمەسە دايىن ءونىم) ەگجەي-تەگجەيلى تالقىلاپ كورەيىك.

ماتەريالدى ساتىپ الۋ كەزىندەگى باستى كريتەرييلەردىڭ ءبىرى بارلىعىنان ءجيى باعا بولىپ تابىلادى. جانە قۇرعاق قوسپالار العاشقىدا قولايلى بولىپ كورىنەدى. ولار، اكريلدىگە قاراعاندا، قاپتاماداعى 1 كگ ونىمگە شاققاندا ايتارلىقتاي ارزان، بۇل تاڭداۋدىڭ ولارعا قاراي بۇرىلۋىن ايقىندايدى. الايدا وسى سىلاقتاردى تەرەڭىرەك سالىستىرۋعا تىرىسايىق. سالىستىرۋ ءۇشىن كەلەسى نەگىزگى پارامەترلەردى الامىز:

1. تاسىمالداۋ جانە ساقتاۋ بارىسىنداعى ەڭبەك شىعىندارى.
2. قۇرىلىس الاڭىنداعى ەڭبەك شىعىندارى.
3. ءدان ولشەمى
4. شىعىندالۋى
5. كەبۋ ۋاقىتى
6. كولەرلەۋ
7. قوسىمشا ماتەريالداردىڭ جانە جۇمىستاردىڭ قولدانىلۋى

1. ىزبەستى-سەمەنتتى سىلاقتار قاعاز قاپتامادا شىعارىلادى، بۇل تاسىمالداۋ جانە ساقتاۋ كەزىندە قيىندىقتار تۋعىزادى. ولار جوعارى ىلعالدىق جاعدايلارىندا ساقتالا المايدى جانە قاپتاردا قاتايۋ تاۋەكەلى بار. قاپتار جىرتىلادى، ال بۇل ءونىم شىعىندارى. الايدا قۇرعاق سىلاقتار قويماعا ورنالاستىرۋ جانە تاسىمالداۋ كەزىندە از ورىن الادى. اكريلدى سىلاقتار كوپ مارتە پايدالانىلاتىن پلاستيك ىدىسقا ولشەپ ورالعان 100% دايىن تۇرىندە شىعارىلادى. قۇرعاق سىلاقتىڭ قىزمەت ەتۋ مەرزىمى ادەتتە جارتى جىلدى قۇرايدى. جابىق شەلەكتەگى (ىدىستاعى) دايىن سىلاق ۇزاق (1 جىل) ساقتالادى جانە +5°C تومەن بولمايتىن تەمپەراتۋرانى قوسپاعاندا، ارنايى شارتتاردى قاجەت ەتپەيدى.
2. قۇرعاق سىلاقتاردى پايدالانۋ كەزىندە قۇرامنىڭ دۇرىس دايىندالۋى - بۇل وڭاي جۇمىس ەمەس، سەبەبى قۇرامنىڭ سۋمەن ارالاستىرىلۋى ايتارلىقتاي قاتاڭ رەگلامەنتتەلگەن. مىسالى، 25 كگ قوسپاعا 6،1 ل سۋ قوسىپ، تۇيىرلەردىڭ ءتۇزىلۋىسىز ارالاستىرۋ كەرەك، 15 مينۋت كۇتىپ، تاعى دا ارالاستىرۋ كەرەك. قۇرعاق قوسپالاردى، ەرتەرەك ايتىلعاناي، دايىنداۋ كەرەك. سونىمەن قاتار ءبىر رەتتە ءبىر تۇيىق بەتكە قاجەت بولاتىن مولشەردە دايىنداۋ كەرەك. مۇنى اركەز دۇرىس ەسەپتەۋ مۇمكىن بولايدى - سوندىقتان شىعىندار پايدا بولادى:
   1. ماتەريال – ەگەر كوپ جاسالسا؛
   2.   ۋاقىت – ەگەر از جاسالسا.

ەگەر ءسىز ىزبەستى-سەمەنتتىك سىلاق قوسپاسىن دۇرىس جاساماساڭىز، وندا كەيىن ءسىز تۇستەگى، بەرىكتىكتەگى، جىلتىرلىقتاعى اۋىتقۋلارعا جانە "تۇنبالاردىڭ" تۇزىلۋىنە، ياعني بەتتە ىزبەستى تۇزداردىڭ اق، اقشىل داقتارىنىڭ پايدا بولۋىنا تاپ بولۋىڭىز مۇمكىن. دايىن اكريلدى سىلاقتاردى قولدانىپ، ءسىز وسىنداي قاتەلىكتەر ىقتيمالدىعىن جوياسىز. قۇرعاق سىلاقتاردى دايىنداۋ ءۇشىن ارنايى ىدىس، جابدىقتار جانە سۋ قاجەت، بۇل اركەز قۇرىلىس الاڭىندا تابىلا قويمايدى. قۇرعاق سىلاقتاردى قولدانۋ كەزىندە ولاردى دايىنداۋعا قىمبات ۋاقىتتىڭ كوپ مولشەرى جۇمسالادى.

1. مينەرالدى سىلاقتار ۇساق ءدان ولشەمىمەن وندىرىلمەيدى، ال اكريلدى سىلاقتاعى ءدان ولشەمى 0.5 مم باستاپ 4 مم دەيىن بولۋى مۇمكىن، بۇل سۋرەتتى ناقتىراق جوسپارلاۋعا جانە ماتەريالدىڭ شىعىندالۋىن قاداعالاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
2. سەمەنتتى سىلاقتىڭ نورماتيۆتىك شىعىندالۋى – 3،8 كگ/م2. اكريلدى سىلاقتىڭ نورماتيۆتىك شىعىندالۋى ءدان ولشەمىنىڭ ءار ميليمەترىنە شاققاندا 1-1.2 كگ /م.كۆ.قۇرايدى. مىسالى، 2 ميلليمەترلىك ءدان كەزىندە نورماتيۆتىك شىعىندالۋ 2 -2.4 كگ/م.كۆ. قۇرايدى.
3. قۇرعاق سىلاقتاردىڭ كەبۋ ۋاقىتى، اكريلدىلەرگە قاراعاندا، ايتارلىقتاي ۇلكەن. جابىننىڭ قالىپتاسۋىنىڭ اقىرعى ۋاقىتى ىزبەستى-سەمەنتتى سىلاقتاردا– 28 تاۋلىك، اكريلدى سىلاقتاردا – 7 تاۋلىك. ەگەر ءسىز سىلانعان بەتتى سىرلاۋدى جوسپارلاساڭىز (ال سەمەنتتى سىلاقتار ءۇشىن بۇل مىندەتتى تالاپ بولىپ تابىلادى)، اكريلدى سىلاقتى كەلەسى كۇنى سىرلاۋعا بولادى، ال سەمەنتتى سىلاقتى تەك ول تولىق كەپكەننەن كەيىن سىلاۋعا بولادى، ياعني ءبىر ايعا جۋىق ۋاقىت كۇتۋ كەرەك! بۇل مەرزىمدى 2 اپتاعا دەيىن قىسقارتۋعا بولادى، ءبىراق قىمبات سيليكوندى قاسبەتتىك سىرلاردى ساتىپ الۋعا تۋرا كەلەدى. وسىلايشا، قاسبەتتىڭ جۇمىستاردى اياقتاۋ مەرزىمى ءبىر ايعا ەرەكشەلەنەدى.
4. قۇرعاق سىلاقتار اق تۇستە نەمەسە پاستەلدىك رەڭكتەردىڭ شەكتەۋلى مولشەرىندە شىعارىلادى، وعان قوسا، قاپتان قاپقا جانە توپتامادان توپتاماعا تۇستەردىڭ وزگەرىپ وتىرۋى ورىن الۋى مۇمكىن. ولاردى بەتتىڭ ەلەۋلى كولەمدەرىندەگى ماسسادا كولەرلەۋ قيىن جانە قىمبات. ءسىز قالاعان ءتۇستى الۋ ءۇشىن قىمبات سيليكوندى توسەمە بوياۋدى جانە قاجەتتى تۇسكە كولەرلەنگەن سيليكوندى قاسبەتتىك سىردى ساتىپ الۋ كەرەك. بۇل قۇرىلىس قۇنىنا ايتارلىقتاي اسەر تيگىزەدى. دايىن اكريلدى سىلاقتار اق تۇستە، نەمەسە ءسىزدىڭ تاڭداۋىڭىز بويىنشا پاستەلدەن قانىق رەڭكتەرگە دەيىن - ءار ءتۇرلى بەلسەندىلىكتەگى كەز كەلگەن تۇسكە كولەرلەنگەن تۇردە شىعارىلادى.
5. قۇرعاق سىلاقتار نەگىزدەمەگە قاتىستى ناشارلاۋ الگەزياعا يە جانە وسى سەبەپتەن بەتتىڭ مۇقيات دايىندالۋىن جانە وڭدەلۋىن قاجەت ەتەدى. سەمەنتتى سىلاقتار كليماتتىق جۇكتەمەلەرگە ءتوزىمدى بولمايتىندىقتان، ولار مىندەتتى تۇرلە (!) قاسبەتتىك سىرمەن سىرلانۋى ءتيىس. اكريلدى سىلاقتار نەگىزدەمەگە دايىندىعىنا ازىراق تالاپ قويادى، ولار ءۇشىن ادگەزيالىق توسەمە جاعۋ مىندەتتى ەمەس، جانە ولاردى قوسىمشا سىرلاۋ قاجەت ەمەس.

وسىلايشا، ءبىز العاشقىدا جاسىرىن بولاتىن، قۇرىلىستىڭ اقىرعى قۇنىنا اسەر ەتەتىن كوپتەگەن فاكتورلاردى كورىپ تۇرمىز. باستاپقى ءونىم كيلوگرامىنىڭ قۇنى بويىنشا قۇرعاق سىلاقتار، اكريلدىگە قاراعاندا، ايتارلىقتاي ۇنەمدىرەك. ەگەر شىعاندالۋدى، دايىندىق جۇمىستارىنىڭ قۇنىن، جاعۋ كەزىندەگى ەڭبەك ونىمدىلىگىن، قولدانىلاتىن قوسىمشا ماتەريالداردىڭ، جابدىقتاردى جانە كولەرلەۋدى، سونىمەن قاتار ماتەريالداردىڭ جانە جۇمىس ۋاقىتىنىڭ ىقتيمال شىعىندارىن ەسكەرىپ، دايىن قاسبەتتىڭ شارشى مەترىنىڭ قۇنىن ەسەپتەگەندە، اكريلدى سىلاقتاردى قولدانۋ قۇنى، قۇرعاق سىلاقپەن سالىستىرعاندا، كەم دەگەندە بىردەي، بالكىم، تومەن بولادى.

---