ساقتاردىڭ مەكەندەگەن جەرى. ساق قوعامى
ساقتاردىڭ مەكەندەگەن جەرى. ساق قوعامى
كونسپەكت
Cاق تايپالارى 3 توپقا بولىنەدى: تيگراحاۋدا (شوشاق بورىكتىلەر)، پارادارايا (تەڭىزدىڭ ارعى جاعىنداعىلار)، حاۋماۆارگا (حاوما سۋسىنىن دايىندايتىندار).
پارادارايا (تەڭىزدىڭ ارعى جاعىنداعىلار) تايپالارى ارال بويى مەن سىرداريانىڭ تومەنگى اعىسىن مەكەندەگەن. ولاردىڭ وڭتۇستىگىندە حاۋماۆارگالار قونىستانعان.
ساق قوعامى ءۇش توپتان تۇردى: جاۋىنگەرلەر، ابىزدار، مالشىلار مەن ەگىنشىلەر. ءار توپتىڭ كيىمدەرىنىڭ سيمۆولدىق تۇستەرى بولعان. جاۋىنگەرلەر قىزىل جانە سارى - قىزىل ءتۇستى كيىم كيگەن. ەجەلگى ءۇندى - يراندىق تىلىندە ولاردى “راتايشتار” (اربادا تۇرعاندار) دەپ اتاعان.
ب. ز. ب. 484 - 425 جىلدارى ءومىر سۇرگەن گرەك تاريحشىسى گەرودوت ساقتاردى ماسساگەت دەپ اتاعان. “ماسساگەتتەردىڭ كيىمى مەن ءومىر ءسۇرۋ داعدىسى سكيفتەرگە ۇقساس. ولار ەگىن ەكپەيدى، ءۇي مالدارى مەن وزەننەن اۋلايتىن بالىقتاردى ازىق ەتەدى. ءسۇت ىشەدى.”
تيگراحاۋدا ساقتارى (شوشاق بورىكتىلەر) جەتىسۋ، تيان - شان تاۋلارى، سىرداريانىڭ ورتا اعىسىن مەكەندەگەن. جەتىسۋ القابى ولاردىڭ ءجيى قونىستانعان ورتالىعى بولعان. شوشاق بورىكتى ساقتار وسى كۇنگى تاشكەنت ايماعىندا، سولتۇستىك قىرعىزستان، وڭتۇستىك قازاقستان جانە جەتىسۋ جەرىندە ءومىر سۇرگەن.
ساقتار – ب. ز. ب. 1 مىڭجىلدىقتا ورتا ازيا مەن قازاقستان جەرىن مەكەن ەتكەن ەجەلگى تايپا. Cاق تايپالارىنىڭ اتاۋىنىڭ ماعىناسى ءار ءتۇرلى بولىپ كەلەدى. پارسى جازبالارىندا – قۇدىرەتتى ەركەكتەر، يران جازبالارىندا – جۇيرىك اتتى تۋرلار، گرەك جازبالارىندا – ازيالىق سكيفتەر دەپ اتالادى.
گرەك دەرەكتەرىندە ساقتاردى “دايلار” دەپ اتاۋ كەزدەسەدى. ارال تەڭىزىنىڭ سولتۇستىك - شىعىسىن مەكەندەگەن ساق تايپالارىن جازبا دەرەكتەردە دايلار، يسسەدوندار، ارگيپپەيلەر دەپ اتايدى. بۇل تايپالار قازاقستاننىڭ ورال تاۋىنىڭ وڭتۇستىگىن، سولتۇستىك جانە ورتالىق ايماقتارىن قونىستانعان.
تەمىر ءداۋىرى ب. ز. ب. 8 عاسىر مەن ب. ز. 6 عاسىرى ارالىعىن قامتيدى.
ول ەكىگە بولىنەدى: ەرتە تەمىر ءداۋىرى ( ب. ز. ب. 8 – 3 عاسىرلار ) جانە كەيىنگى تەمىر ءداۋىرى (ب. ز. ب. 3 عاسىر – ب. ز. 6 عاسىرى).
تەمىر داۋىرىندە رۋلىق قاۋىمدىق قۇرىلىس ودان ءارى جەتىلە ءتۇستى. رۋلار ۇلكەن تايپالارعا بىرىگىپ، تايپالاردىڭ ءوزارا قوسىلۋىنان تايپالىق وداقتار قۇرىلدى. مىسالى ساق، سارمات، ەجەلگى ۇيسىندەر مەن قاڭلىلار جانە عۇنداردىڭ تايپالىق وداقتارى پايدا بولدى.
تەمىر داۋىرىندە العاشقى قاۋىمدىق قۇرىلىستىڭ ىدىراۋى، رۋ - تايپالاردىڭ ىشكى - سىرتقى قاتىناستارى العاشقى مەملەكەتتەردىڭ پايدا بولۋىن تۋعىزدى.
كونسپەكت سۇراقتار
1. تەمىر داۋىرىندەگى تايپالىق وداقتار:
2. تەمىر ءداۋىرىنىڭ كەزەڭدەرى:
3. ساقتاردى “دايلار” دەپ كورسەتەتىن دەرەك:
4. ساقتاردىڭ ورتا ازيا مەن قازاقستان جەرىن مەكەن ەتكەن مەرزىمى:
5. تيگراحاۋدا ساقتارى قونىستانعان ايماق:
6. گەرودوت جازبالارىنداعى ساقتاردىڭ اتالۋى:
7. ساق قوعامىندا قىزىل جانە سارى - قىزىل ءتۇستى كيىم كيەتىندەر:
8. ارال ماڭىن مەكەندەگەن ساق تايپالارى:
9. ساق تايپالارى ءبولىندى:
10. ساق قوعامى قانداي ءۇش توپقا ءبولىندى:
11. ساق قوعامىندا حان قالاي سايلانىپ وتىردى:
تاقىرىپتىڭ تەستى
ساقتاردىڭ مەكەندەگەن جەرى. ساق قوعامى. جۇكتەۋ
كونسپەكت
Cاق تايپالارى 3 توپقا بولىنەدى: تيگراحاۋدا (شوشاق بورىكتىلەر)، پارادارايا (تەڭىزدىڭ ارعى جاعىنداعىلار)، حاۋماۆارگا (حاوما سۋسىنىن دايىندايتىندار).
پارادارايا (تەڭىزدىڭ ارعى جاعىنداعىلار) تايپالارى ارال بويى مەن سىرداريانىڭ تومەنگى اعىسىن مەكەندەگەن. ولاردىڭ وڭتۇستىگىندە حاۋماۆارگالار قونىستانعان.
ساق قوعامى ءۇش توپتان تۇردى: جاۋىنگەرلەر، ابىزدار، مالشىلار مەن ەگىنشىلەر. ءار توپتىڭ كيىمدەرىنىڭ سيمۆولدىق تۇستەرى بولعان. جاۋىنگەرلەر قىزىل جانە سارى - قىزىل ءتۇستى كيىم كيگەن. ەجەلگى ءۇندى - يراندىق تىلىندە ولاردى “راتايشتار” (اربادا تۇرعاندار) دەپ اتاعان.
ب. ز. ب. 484 - 425 جىلدارى ءومىر سۇرگەن گرەك تاريحشىسى گەرودوت ساقتاردى ماسساگەت دەپ اتاعان. “ماسساگەتتەردىڭ كيىمى مەن ءومىر ءسۇرۋ داعدىسى سكيفتەرگە ۇقساس. ولار ەگىن ەكپەيدى، ءۇي مالدارى مەن وزەننەن اۋلايتىن بالىقتاردى ازىق ەتەدى. ءسۇت ىشەدى.”
تيگراحاۋدا ساقتارى (شوشاق بورىكتىلەر) جەتىسۋ، تيان - شان تاۋلارى، سىرداريانىڭ ورتا اعىسىن مەكەندەگەن. جەتىسۋ القابى ولاردىڭ ءجيى قونىستانعان ورتالىعى بولعان. شوشاق بورىكتى ساقتار وسى كۇنگى تاشكەنت ايماعىندا، سولتۇستىك قىرعىزستان، وڭتۇستىك قازاقستان جانە جەتىسۋ جەرىندە ءومىر سۇرگەن.
ساقتار – ب. ز. ب. 1 مىڭجىلدىقتا ورتا ازيا مەن قازاقستان جەرىن مەكەن ەتكەن ەجەلگى تايپا. Cاق تايپالارىنىڭ اتاۋىنىڭ ماعىناسى ءار ءتۇرلى بولىپ كەلەدى. پارسى جازبالارىندا – قۇدىرەتتى ەركەكتەر، يران جازبالارىندا – جۇيرىك اتتى تۋرلار، گرەك جازبالارىندا – ازيالىق سكيفتەر دەپ اتالادى.
گرەك دەرەكتەرىندە ساقتاردى “دايلار” دەپ اتاۋ كەزدەسەدى. ارال تەڭىزىنىڭ سولتۇستىك - شىعىسىن مەكەندەگەن ساق تايپالارىن جازبا دەرەكتەردە دايلار، يسسەدوندار، ارگيپپەيلەر دەپ اتايدى. بۇل تايپالار قازاقستاننىڭ ورال تاۋىنىڭ وڭتۇستىگىن، سولتۇستىك جانە ورتالىق ايماقتارىن قونىستانعان.
تەمىر ءداۋىرى ب. ز. ب. 8 عاسىر مەن ب. ز. 6 عاسىرى ارالىعىن قامتيدى.
ول ەكىگە بولىنەدى: ەرتە تەمىر ءداۋىرى ( ب. ز. ب. 8 – 3 عاسىرلار ) جانە كەيىنگى تەمىر ءداۋىرى (ب. ز. ب. 3 عاسىر – ب. ز. 6 عاسىرى).
تەمىر داۋىرىندە رۋلىق قاۋىمدىق قۇرىلىس ودان ءارى جەتىلە ءتۇستى. رۋلار ۇلكەن تايپالارعا بىرىگىپ، تايپالاردىڭ ءوزارا قوسىلۋىنان تايپالىق وداقتار قۇرىلدى. مىسالى ساق، سارمات، ەجەلگى ۇيسىندەر مەن قاڭلىلار جانە عۇنداردىڭ تايپالىق وداقتارى پايدا بولدى.
تەمىر داۋىرىندە العاشقى قاۋىمدىق قۇرىلىستىڭ ىدىراۋى، رۋ - تايپالاردىڭ ىشكى - سىرتقى قاتىناستارى العاشقى مەملەكەتتەردىڭ پايدا بولۋىن تۋعىزدى.
كونسپەكت سۇراقتار
1. تەمىر داۋىرىندەگى تايپالىق وداقتار:
2. تەمىر ءداۋىرىنىڭ كەزەڭدەرى:
3. ساقتاردى “دايلار” دەپ كورسەتەتىن دەرەك:
4. ساقتاردىڭ ورتا ازيا مەن قازاقستان جەرىن مەكەن ەتكەن مەرزىمى:
5. تيگراحاۋدا ساقتارى قونىستانعان ايماق:
6. گەرودوت جازبالارىنداعى ساقتاردىڭ اتالۋى:
7. ساق قوعامىندا قىزىل جانە سارى - قىزىل ءتۇستى كيىم كيەتىندەر:
8. ارال ماڭىن مەكەندەگەن ساق تايپالارى:
9. ساق تايپالارى ءبولىندى:
10. ساق قوعامى قانداي ءۇش توپقا ءبولىندى:
11. ساق قوعامىندا حان قالاي سايلانىپ وتىردى:
تاقىرىپتىڭ تەستى
ساقتاردىڭ مەكەندەگەن جەرى. ساق قوعامى. جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
II ءبولىم. ەرتە تەمىر داۋىرىندەگى قازاقستان. كوشپەلى مال شارۋاشىلىعىنىڭ قالىپتاسۋى
