ساتيرا جانرىنىڭ جۇيرىگى
قازاق ساتيراسىنىڭ دارا ساڭلاعى، ءارى ساربازى كورنەكتى دراماتۋرگ، كوركەمسوز شەبەرى س.ادامبەكوۆ 1922 جىلى 15 قاراشادا وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسى ارىس اۋدانى، قاراسپان اۋىلىندا دۇنيەگە كەلگەن. ارىس قالاسىنداعى تولەگەن تاجىبايەۆ اتىنداعى بالالار ۇيىندە تاربيەلەندى. زامانىمىزدىڭ زاڭعار جازۋشىسى م.اۋەزوۆتىڭ دۋالى اۋىزىمەن ايتىلعان «جەتى جۇلدىزدىڭ» ءبىرى جازۋشى اتامىزعا ءوزى تاربيەلەنگەن وتباسىندا، بالالار ۇيىندە جىلدا ۇلكەن قۇرمەت كورسەتىلىپ، جىل سايىن تۋعان كۇنى
ۇلى وتان سوعىسى (اشارشىلىق) جىلدارىندا سادىقبەك اتامىزدىڭ وتباسى مەن تۋعان تۋىسقاندارى قاراقالپاقستانعا قونىس اۋدارىپ بارا جاتقان كەزدە، سادىقبەك اتامىز اداسىپ كەتكەن. سوسىن، تاۋىپ العان ازاماتتار ارىس قالاسىنىڭ بالالار ۇيىنە تاپسىرىپتى. ول كەزدە شامامەن ون جاسار بالا بولعان ەكەن. كەيىنىرەك كوپ ۇزاماي، مۇسابەك اتاسى ىزدەپ، تاۋىپ كەلگەندە، نەمەرەسى بارعىسى كەلمەگەن كورىنەدى. ول جەردەن الىپ كەتسە، قايتا سوندا قاشىپ بارادى ەكەن. الىپ كەلگەن سايىن قايتا-قايتا قاشىپ كەتە بەرگەن-دى. سادىقبەك ادامبەكوۆتىڭ نەگىزگى العا قويعان ماقساتى وقۋ جولى بولعان. ءبىلىم جولىنان ءنار الىپ، ونەر جولىن قۇرعىسى كەلگەن-دى. ال، ەگەر اتاسىنىڭ قولىندا بولسا، مۇنداي مۇمكىندىكتەر بولماس ەدى. سەبەبى، ۇلكەندەر وقۋ ۇردىسىنە قارسى بولعان ەكەن. س.قوجانوۆ اتىنداعى ورتا مەكتەپتە ءبىلىم الادى. جاستايىنان ادەبيەتكە قۇمار، زەرەك تە سەزىمتال سادىقبەك ادامبەكوۆتىڭ تىرناقالدى تۋىندىلارى-ولەڭدەرى، ساتيرالىق اڭگىمەلەرى اۋداندىق «سوسياليستىك جول»، «وڭتۇستىك قازاقستان» جانە رەسپۋبليكالىق باسىلىمداردا مەكتەپ قابىرعاسىندا جۇرگەن كەزىندە-اق ءجيى جاريالانىپ تۇرعان. ۋنيۆەرسيتەت بىتىرمەي ۇلى اتانعان جازۋشى، قازاق ساتيراسىنىڭ ساردارى.
قازاق ادەبيەتىنىڭ ۇلىلارىنىڭ ءبىرى عابيدەن ءمۇستافيننىڭ مەرەيتويىندا سۋىرىلىپ ءسوز سويلەگەن سادىقبەك ادامبەكوۆ: «وداقتا ۋنيۆەرسيتەت بىتىرمەي ۇلى جازۋشى اتانعان قالامگەر - ۇشەۋ. بىرەۋى - اتىشۋلى ماكسيم گوركيي، ەكىنشىسى - عابيدەن مۇستافين. ال، ءۇشىنشىسى...» ‒ دەپ، تويشىل قاۋىمعا سىناي قاراعان ساتيريك از-كەم كىدىرىڭكىرەپ بارىپ، جۇلىپ العانداي بىلاي دەپتى: «ءۇشىنشىسى - سادىقبەك ادامبەكوۆ». كەيىنىرەكتە ءوزىنىڭ بەلگىلى سۇحباتتارىنىڭ بىرىندە عابيدەن مۇستافين «مەرەيتويىڭىزدان قانداي نارسە ەستە قالدى؟» دەگەن سۇراققا سادىقبەك اتامىزدىڭ جوعارىداعى سوزدەرىن ايتىپتى.
1941 جىلى قىزىلورداداعى پەداگوگيكا ۋچيليششەسىن ءبىتىرىپ، سونداعى پەداگوگيكا ينستيتۋتىنا تۇسەدى. ءبىراق، ۇلى وتان سوعىسىنىڭ باستالۋىنا بايلانىستى وقۋىن توقتاتۋعا ءماجبۇر بولادى. ونىڭ العاشقى شىعارماشىلىق جولى ۇلى وتان سوعىسى جىلدارىندا باستالادى. سادىقبەك ادادامبەكوۆ 40 جىلداردىڭ باسىندا ۇلى وتان سوعىسىنىڭ قيان كەسكى شاعىندا قالامىن ۇشتاپ، ۇلى مايداننىڭ شەرۋىنە قوسىلىپ قالام تارتتى. «ءتانىم تۋعان جەردىڭ توپىراعىنا ءتيسىن» دەپ ءومىرىنىڭ سوڭعى ونشاقتى جىلىن ارىستا وتكىزدى. 1990 جىلداردىڭ باسىندا الماتى قالاسىنان ارىس قالاسىنا قونىس اۋدارىپ كەلگەن. «قارتايدىق، قايعى ويلادىق، ۇلعايدى ارمان دەپ قايران اباي قالاي ايتقان؟» ‒ دەپتى ءبىر ساپارىندا جازۋشى اتامىز. جاس ەڭكەيگەن سوڭ، تۋعان توپىراقتىڭ قادىر-قاسيەتى دە ولشەۋسىز ارتا تۇسەدى ەكەن. كوكىرەكتە ارمان كوپ. ال، ارمانسىز ادام - ولگەن ادام. «كوزىنەن وت شاشىراعان، تابانىنان شوق شاشىراعان» سادىقبەك ادامبەكوۆ ءوزى ايتقانداي «جاعاسىن كىر شالماي، كوڭىلىن مۇڭ شالماي» ارىستىقتاردىڭ ايالى الاقانىندا سوڭعى ساپارعا اتتاندى. اششى مىسقىل مەن اجارلى كۇلكىگە سۋارىلعان كوركەم دۇنيەلەرىمەن قالىڭ وقىرمانىن جىلاتىپ وتىرىپ كۇلدىرەتىن جازۋشى اتامىز ەدى.
ءيا، قاسيەتتى ادامنىڭ قۇدىرەتى-اي دەسەڭشى. ساتيرانىڭ ساربازىنان ساردارىنا دەيىن كوتەرىلگەن س.ادامبەكوۆ سوڭعى كۇنىن كۇنتىزبەگە (كالەندارعا) بەلگىلەپ كەتىپتى. سادىقبەك ادامبەكوۆ 80 جىلدىق مۇشەل تويىنىڭ قارساڭىندا دۇنيەدەن وزدى. 2002 جىلى 17 قىركۇيەك كۇنى كوز جۇمعان بولاتىن. 19 قىركۇيەك كۇنى ەكىنشى مەككەگە تۇركىستان قالاسىنا اپارىپ جەرلەدى.
ساتيريكتىڭ ارعى اتاسى مۇسابەك ستارشىن بولعان. مۇسابەكتىڭ جارىنىڭ ەسىمى كۇلىمحان. ءتورت ۇلى بار، ولار: ادامبەك، اتابەك، سۇلتانحان، مولداحان.
سادىقبەك اتامىز ادامبەكتىڭ بالاسى.
ادامبەكتىڭ بەس ايەلى بولعان. بايبىشەسى ‒ الماگۇلدەن: قالدىكۇل جانە سادىقبەك. قالدىكۇل اپامىز سوعىستا حابارسىز كەتكەن جان-جارىن 9 جىل كۇتكەن. كۇدەرىن ۇزگەن سوڭ ەكىنشى رەت تۇرمىس قۇرعان. قالدىكۇل اپامىزدىڭ ماقبوزا جانە قاپيزا، فاتيما اتتى قىزدارى بار. ال، سادىقبەك اتامىزدىڭ ءبىر عانا قىزى بار - مارجان.
ەكىنشى ايەلى ‒ ايحاننان: التىنكۇل (اكەمنىڭ اناسى ياعني، مەنىڭ اجەم)، قۇندىزاي، تاڭىربەرگەن. تاڭىربەرگەن 16 جاسىندا سۋعا كەتىپ قايتىس بولعان. التىنكۇل اپامىز 2006 جىلدىڭ شىلدە ايىندا دۇنيەدەن وزعان بولاتىن. قۇندىزاي اپامىزدا ءقازىر ارامىزدا جوق. التىنكۇل اپانىڭ 9 ۇلى، 1 عانا قىزى بار. قۇندىزاي اپانىڭ 5 ۇلى، 3 قىزى بار.
ساتيريكتىڭ اكەسى ادامبەك ۇلىم جوق دەي بەرگەنگە ۇقسايدى. ال وعان سادىقبەك اتامىز قاتتى رەنجىگەن. سونداي-اق، اكەسىمەن ايتىسىپ قالا بەرگەن. ادامبەك ءۇشىنشى ايەلى ‒ ىرىسقالدى اجەمىزدى اكەلگەندە، سادىقبەك اتامىز: «ادامبەك الىپ ۇشىپ الدىڭ پۇشىق، كورسەڭ ەگەر كەتەدى زارەڭ ۇشىپ، ۇيىنە بارا قالساڭ اس ىشۋگە كەتەسىڭ قۇسىپ، قۇسىپ» دەپتى. سونىمەن نە كەرەك، ىرىسقالدى اجەمىزدەن بالا جوق.
ەندى، ءتورتىنشى ايەلى ‒ داريعادان: مەرەكە (جارىنىڭ ەسىمى جەڭىس. وقو قاراسپان اۋىلدىق وكرۋگىنە قاراستى ماقتاشى ەلدىمەكەنىنىڭ تۇرعىنى)، تاماشا، ساعىنبەك (جارىنىڭ ەسىمى نۇرحان. وقو ارىس قالاسىنىڭ تۇرعىنى)، الپىسباي، ەرسىنبەك (جارىنىڭ ەسىمى اتىرگۇل. وقو ارىس قالاسىنىڭ تۇرعىنى). مەرەكە اپامىزدىڭ 6 قىزى بار. ساعىنبەك كوكەنىڭ 3 ۇلى، 1 قىزى، ەرسىنبەك كوكەنىڭ دە 3 ۇلى، 1 قىزى بار.
بەسىنشى امەڭگەرلىككە العان ايەلى ‒ پەرنەكۇلدەن ارىستان ەسىمدى جالعىز ۇل. جانىسباي اتتى نەمەرە اعاسىنىڭ ايەلىن امەڭگەرلىككە العان ەكەن. مۇسابەكتىڭ ەكىنشى ۇلى – اتابەك. جارىنىڭ ەسىمى ءپىرۋ. اتابەك اتامىزدا كۇنسۇلۋ، ماناپ، حانشا، الىمبەك، امانتاي ەسىمدى 3 قىز، 2 ۇل.
ءۇشىنشى ۇلى ‒ سۇلتانحان. ونىڭ ەرمەك، سارسەن، ساتتار، ءابدىعالي، گۇلزيا، كۇلاش اتتى ءتورت ۇلى، ەكى قىزى بار.
ال ءتورتىنشى ۇلى مولداحان سوعىستا حابارسىز كەتكەن.
سادىقبەك اتامىز يسا بايزاقوۆتىڭ ماقبوزا اتتى (قارىنداسى بولۋى كەرەك) قىزىنا رەسمي تۇردە ۇيلەنگەن بولاتىن. ءبىراق، ودان نارەستە بولعانى-بولماعانى بەلگىسىز.
جازۋشى سوڭعى كۇندەرىن ساعىنبەك كوكەمىزدىڭ ۇيىندە وتكىزگەنى ماعان ءمالىم. ساعىنبەك جانە ەرسىنبەك كوكەلەرىمنىڭ اۋزىنان ءبىرشاما ەستەلىكتەر جازىپ العان ەدىم:
* * *
بىردە، ەسىكتىڭ الدىندا اقساق يتكە قاراپ، تاپشان ۇستىندە جاتقان كوكەمىز ساعىنبەككە:
‒ وي، ساعىنبەك، ساعىنبەك،
ەسىگىڭنىڭ الدىندا
اقساق يت پەن اقساق شال،
سەندە قانداي ارمان بار، ‒ دەگەن ەكەن.
* * *
سونداي-اق، ءبىر كۇنى ەسىكتىڭ الدىندا وتىرعان سادىقبەك اتامىزبەن، كوزىلدىرىك تاققان ءبىر تانىسى امانداسپاي، ءوتىپ بارا جاتقاندا:
‒ دۇنيەنىڭ ءتورت بۇرىشىن ۇستاپ تۇرعان سەن ەمەسسىڭ،
كوزىڭدى سوقىر قىلعان مەن ەمەسپىن،
نەگە سالەم بەرمەيسىڭ؟ ‒ دەگەن ەكەن.
* * *
جازۋشى وسىلاي ازىلىمەن ءوز ويىن ايتىپ، استارلاپ جەتكىزە بىلگەن.
ءبىر كۇنى ەرسىنبەك كوكەنىڭ ۇيىنەن تاڭەرتەڭگىسىن ۇيدەن شىعىپ كەتىپتى، پەنسياسىن الام دەپ. ول كىسىنىڭ ادەتى پەنسياسىن السا، نان الىپ، ەت الىپ، سوسىن اقشاسىن جەتىم بالالارعا تاراتىپ كەلەدى ەكەن. سوسىن تۇسكە تامان كەلىپ، كەلىندەرىنە ەتتى بەرىپ، اس ازىرلەتكىزەدى. ءبىراز ۋاقىتتان سوڭ، اقشاسىن ىزدەي باستايدى. ارينە بارلىعى بىرگە ىزدەيدى. سوندا اتامىز: «نەدە بولسا، مىنا بالالار العان عوي، وسىلاردان دۇرىستاپ سۇرايىق، وسىلار بىلەدى، وسىلار ايتادى»، ‒ دەپ، بالالاردان كورەدى. ءۇيدىڭ ءىشى ۋ-شۋ بولىپ جاتادى. ۋلاسىپ-شۋلاسىپ جاتقان كەزدە، ۇيگە قوناقتار كەلىپ قالىپ، بارلىعى بىردەن تىنىشتالىپ داستارقان جايا باستايدى. سوندا اتامىزدىڭ ايتقانى: «ءاي، شىراقتارىم، وندا جالعاسى كەلەسى ساندا»، ‒ دەپتى.
* * *
مىنە، وسىنداي كەكەسىن سوزدەرىمەن جان-جاعىن تەك جايپاي كۇلدىرە جۇرگەن ساتيريكتىڭ سىرتقى پىشىنىنە قاراساڭ، كۇلكىگە، كۇلدىرۋگە عانا جارالعان سەكىلدى. دەسەك تە، ىشكى بولمىسى كۇلىپ ءجۇردى مە ەكەن، كۇلكىگە جارالدى ما ەكەن؟
الماتىداعى اقىن جازۋشىلار، ادەبيەت سۇيەر قاۋىم سادىقبەك اتامىزدى ويناپ-كۇلىپ، ارقىن-جارقىن قابىلدايتىن بولعان. اسىرەسە، سىرباي ماۋلەنوۆ، تاحاۋي اقتانوۆ، قاينەكەي جارماعامبەتوۆ جانە باسقالارمەن دە دوستىعى، ءازىل-قالجىڭى جاراسىپ تۇرادى ەكەن.
قاينەكەي جارماعامبەتوۆ اسا سالماقتى، مىنەزدى، ۇلكەنگە دە، كىشىگە دە توننىڭ ىشكى باۋىنداي جاقىن، شۇيىركەلەسە كەتەتىن، وقىعان-توقىعانى كوپ، كەرەك دەسەڭىز، بىرگە قىدىرىپ كەتە بەرەتىن ادام بولعان.
كولەمى شاعىن بولعانىمەن، جۋرنالداردى شىعارۋ وڭاي ەمەس. ماتەريالدارى قىزىقتى دا، وتكىر بولۋى كەرەك دەگەندەي... باس-اياعى بەس-التى ادامنان اسپايتىن جازعىشتاردىڭ بار-جوعى بىردەن كوزگە تۇسەدى عوي. قاينەكەي جارماعامبەتوۆ كوڭىلسىزدەۋ وتىر ەكەن. كوزىلدىرىگىن ماڭدايىنا ىسىرىپ قويىپتى دا:
‒ الگى ساسقالاق سادىقبەك قايدا ءجۇر؟ ‒ دەپتى.
«مەنى رەداكتور سۇراي قالسا، رەداكسيا تاپسىرماسىمەن ءجۇر دەي سال» ‒ دەپ، ايتىپ كەتكەن اتامىزدى:
‒ ءا، ول نومىرگە ماتەريال ازىرلەۋ ءۇشىن كەتكەن، ‒ دەپتى مىڭباي ءراش.
‒ مەنى ىزدەدى مە، ەي؟ ‒ دەپ، سادىقبەك اتامىز كەلەدى.
‒ ىزدەگەندە قانداي! ساسقالاق سارى سادىقبەك قايدا ءجۇر؟ - دەپ جاتىر دەگەن كورىنەدى مىڭباي مىرزا..
‒ قاپ-اي، ءا! قاپ-اي! ‒ دەپ، تولقىپ، ىلە رەداكتورعا كىرىپ، سەبەبىن ايتىپ، كەرى شىعارىندا باستىقتان اقشا سۇراپتى. قاينەكەي جارماعامبەتوۆ مىرس ەتىپتى دە: «ەسىكتى جاۋىپ بولمەدەن شىق تا، ىلە قايتا كىرىپ، ءتورت جول ولەڭ شىعار. سوسىن كورەمىز» ‒ دەپتى.
ساكەڭ دە شاپشاڭ باسىپ، شىعىپ كەتەدى دە، ارتىنشا قايتا كىرىپ، ساحناداعىداي الدىنا كەلىپ، ءبىر تىزەرلەي، جۇگىنە قالىپ:
‒ قاينەكەي-اۋ، قاينەكەي
قارجىڭ بار ما، كانەكەي؟
سادىقبەگىڭ مىنەكەي،
رەستورانىڭ انەكەي! ‒
دەپ، تەرەزە جاقتى نۇسقاي، ايتقان ءازىلى كەيىن جۇرتقا تاراپ كەتكەن كورىنەدى. قاراپ تۇرسام، ارينە، قۇرداستارعا ءبارى دە جاراسادى.
* * *
ينستيتۋتتا وقىپ جۇرگەندە، سادىقبەك ادامبەكوۆ ورىستاردىڭ جەرلەۋىنە قاتىسىپ، ترۋبادا ويناپ، اقشا تابادى ەكەن. سىرباي ماۋلەنوۆ بولسا، سادىقبەكتى اڭدىپ تۇرىپ، تاپقان اقشاسىن ءبولىسىپ، سىرا ىشەتىن كورىنەدى. تاعى ءبىر اقشا تاپقان كۇنى سىراعاڭدى كورە سالىپ، ساكەڭ قاشا جونەلىپتى. سوندا، سىراعاڭ سوڭىنان:
‒ سادىقبەك-اۋ، اقشاسىز بولساڭ قاشپاس ەڭ،
كاپىر، كومۋ كاسىبىڭدى تاستا سەن!
تارتىپ الام قالتاڭداعى ارام اقشاڭدى،
قۇداي ايداپ قولىما ەگەر ءبىر تۇسسەڭ، ‒ دەپ، ايقايلاپتى. ساكەڭ مەن سىراعاڭ ءبىر جىلدىڭ ءتولى ەكەن. ەكەۋى شىنايى دوس بولىپ، ءازىل-قالجىڭدارىن ساپىرىپ جۇرەتىنىن جۇرت بىلەتىن.
* * *
سىراعا ەكەۋى سىرعا شومىلۋعا بارادى. سوندا:
‒ ويباي! سۋعا كەتتىم! ‒ دەپ، سۇڭگي جونەلگەن سادىقبەك اتامىزعا:
‒ ايتتىم عوي، يىرىمگە جولاما! – دەپ، سىراعا ۇرەيلەنىپ، تەزدەتىپ ءجۇزىپ بارىپ قۇتقارىپتى. ساكەڭ سىراعانىڭ قورىققانىنا قاراماستان تاعى دا، كوزىن اقشيتا قاراي، تىزەسىن نۇسقاي كورسەتىپ:
‒ ويباي اياعىم-اي، ‒ دەپ، ايقايعا باسىپتى. الدەن ۋاقىتتان سوڭ، سىراعا ساكەڭدى ارقالاپ الىپ، اۋىر دەنەسىمەن وسىنشا سالماقتى كوتەرىپ قارا تەرگە ءتۇسىپتى.
ويبايىن دوعارماعان سوڭ، دەمالماستان قوناق ۇيگە ارقالاپ بارادى. جەتكەننەن سوڭ، ەكى مەتردەي قالعاندا سىراعاڭنىڭ ارقاسىنان جەرگە قارعىپ ءتۇسىپ، «الدادىم»، ‒ دەپ، قاشقان ەكەن. سوندا سىراعاڭ: « ءاي، ساسقالاق سارى، سەنى مە، بالەم!» ‒ دەپ، كوزىنەن جاس شىققانشا كۇلگەن كورىنەدى.
* * *
قايران جازۋشى ون جىل بويى كورىسپەگەن دوستارىن، قۇرداستارىن اڭساپ جۇرگەن ەكەن. ساعىنىشىن، مىنا ءبىر مىنەزىمەن دالالدەيدى.
«سىر ايتام ساكەڭ تۋرالى» دەيدى زۇپار ءمۇسىلىموۆ:
‒ «ارىس» شيپاجايىنداعى ءنومىرى قىرىق بەسىنشى بولمەدە وتىرعانبىز گازەت قاراپ.
‒ ءزۇپارجان، ايدا، كەتتىك ۆوكزالعا، ‒ دەدى، شالت سويلەيتىن ادەتىمەن. «نەگە، نە ماقساتپەن بارامىز وندا؟» دەگىم-اق كەلىپ تۇر. ءبىراق، ساكەڭنىڭ اشۋى مۇرنىنىڭ استىندا ەكەنى وزىمە ايان. جينالا باستادىم.
«ارىس-1» ستانسياسىنداعى جولاۋشىلار ۆوكزالىنا كەلدىك. كوكەم كوڭىلدى. وتكەن-كەتكەندەردىڭ اراسىنان سۇلۋ قىز-كەلىنشەكتەر كورسە، ادەمى ءازىلىن دە جولداپ جاتىر.
«الماتى-ماسكەۋ» پويىزى ءبىرىنشى جولعا توقتايدى. ساق بولىڭىزدار!» ‒ دەپ حابارلاعاندا پەررونعا قاراي جىلدام جونەلدى. پويىزدان تۇسكەن جولاۋشىلاردىڭ اراسىنان بىرەۋدى ىزدەگەندەي الاق-جۇلاق قارادى.
«قاپ، الماتىداعى دوستارىمنىڭ ەشقايسىسى كورىنبەيدى عوي. جولاۋشىلاۋدى قويعان با، ءتايىرى»، ‒ دەپ، وكىنگەندەي بولدى. باسى تومەن سالبىراپ، باياۋ باسىپ، ءۇنسىز كەلە جاتتى دا، كەنەتتەن: «شىعار، قالامسابىڭدى»، ‒ دەپ، كىلت توقتاي قالعانى. سوندا جازىلعان شۋماق مىناۋ:
‒ شىعارىپ سالام كۇندە مەن،
الماتى-ماسكەۋ پويىزىن،
سافۋان دەپ قالامىن،
بىرەۋدى كورسەم بويى ۇزىن.
* * *
سابىر اعامىز «سوسياليستىك جول» گازەتىنىڭ رەداكسياسىندا ءبولىم مەڭگەرۋشىسى بولىپ جاڭادان كەلگەن كەزى ەكەن. كەڭسەدە رەداكتور مەن ونىڭ ورىنباسارى جوق كەزدە تەلەفون شىرىلدايدى. تەلەفون شىرىلداپ قويماعان سوڭ، كوتەرسە ارجاقتاعى ادام:
‒ ءاي، بۇل رەداكسيا ما؟ تىڭداپ تۇرعان قاي دانىشپان؟ ءقازىر مەن بارامىن. ەسىكتىڭ الدىنا شىعىپ كۇتىپ تۇر، ‒ دەپ، بۇيىرا سويلەپتى.
«دانىشپان» دەپ، مازاقتاماقشى بولعان كىم ەكەن، نەدە بولسا، كەلگەن سوڭ كورەرمىن، ‒ دەپ، ويلاپتى.
ءبىر كەزدە اياعىن سىلتەي باسقان اشاڭ سارى كىسى كەلىپ:
‒ مەنىمەن سويلەسكەن دانىشپان سەنبىسىڭ؟ تانىسىپ قوي، مەن ‒ سادىقبەك ادامبەكوۆپىن، ‒ دەپتى.
ءسويتىپ، كەڭسەگە كىرگەن سوڭ، ەتەنە تانىستىقتان سوڭ، سابىر اعامىزدىڭ اعاسى ءاشىم شايمەردەنۇلىمەن بىرگە ارىس بالالار ۇيىندە تاربيەلەنگەنىن، قىزىلوردادا وقۋعا بىرگە بارعانىن، 21-جاسىندا سوعىستا قايتىس بولعانىن، «ءبىزدىڭ ءۇيدىڭ جۇلدىزدارى» دەگەن پەساسىندا ونىڭ دا اتالاتىنىن ايتىپ بەرگەن ەكەن. سودان باستاپ، سادىقبەك اتامىزدى سابىر اعامىز تۋعان اعاسىنداي سىيلاپ، قۇرمەتتەگەن.
كوزى تىرىسىندە اتامىز: «سابىر! سەن قاي جاعىنان الساڭدا، ماعان جاقىن ادامسىڭ. ەڭ جاقىندىعى ‒ بايىرعى جۋرناليست، ءوزىڭ، ءالىڭدى بىلەتىن، قاناعاتتى ءجۋرناليستسىڭ - وسىنىڭدى جاقسى كورەم. «قاناعات» دەگەن ءسوز ‒ جالقاۋ، سىلبىر بولۋ دەگەن ءسوز ەمەس. جان-جاعىڭا سەزىمتال بولۋ دەگەن ءسوز. تەك ايتاتىندارىڭىزدى اۋداندىق گازەت بەتىندە عانا ايتپاي، ەل ازاماتتارىنىڭ اتىن وبلىس، رەسپۋبليكا كولەمىنە شىعارۋ كەرەك. سابىلا بەرمەي، ناۋقانعا ۇرىنا بەرمەي، گازەتتى وتە تازا ۇستاۋ ‒ سەنىڭ قولىڭدا. سۇيەككە بىتكەن مىنەز ەتپەن كەتەدى. ال، حالىققا قىزمەت ىستەۋ ‒ اردىڭ ءىسى»، ‒ دەپتى، سابىر اعامىزعا جولداعان حاتىندا.
ساتيرا جونىندە، ساتيراشىل جازۋشى جونىندە، ادەبي سىننىڭ شەڭبەرىندە تۇسىنىكسىز سىر بار سياقتى. ماسەلەن، وسى سادىقبەك ادامبەكوۆ شىعارمالارى جايىندا وسى ۋاقىتقا دەيىن جارىتىپ كىم جازىپتى؟ جالپى تىلىمىزدە، ءارتۇرلى شولۋلاردا اتالعانى بولماسا، جازۋشىنىڭ شىعارماسى تۇبەگەيلى ءسوز بولعان ەمەس. ماسەلەن، س.ادامبەكوۆتىڭ 1981 جىلى «ايۋبايدىڭ اجالى» دەگەن درامالىق شىعارمالار جيناعى باسىلىپ شىققانى بار، وسى ءۇش كىتاپ جونىندە ءالى كۇنگە دەيىن ءجىبى ءتۇزۋ تالداۋ جاسالىنبادى. جالپى ساتيرالىق شىعارماعا دا، كوزقاراستىڭ تۇزۋلىگى جوعارى دەڭگەيدە بولسا ەكەن دەيمىن.
باسىن بايگەگە تىككەن ءبىرتۋار الاش ارىستارى كەشە دە از بولماعان، بۇگىن دە از ەمەس. ەرتەڭدە از بولمايدى دەپ بىلەم. ۇلت تاۋەلسىزدىگى ناق وسىنداي ازاماتتاردىڭ كۇندەلىكتى، ءارى تەگەۋرىندى ىس-ارەكەتىنىڭ جەمىسى. ولار سوزىمەن دە، ىسىمەن دە، بۇكىل بولمىسىمەن دە ۇرپاق ەسىندە ماڭگى قالادى. ولاردىڭ ءبىرى – ساتيريك سادىقبەك ادامبەكوۆ ەكەنى داۋسىز.
بيمىرزايەۆا ايكەرىم ماحانبەت قىزى
تۇركىستان وبلىسى، تۇركىستان قالاسى
«كەرەمەت» باستاۋىش مەكتەپ-بالاباقشا كەشەنى
ديرەكتورىنىڭ تاربيە ءىسى جونىندەگى ورىنباسارى
You Might Also Like
-
ۇلى وتان سوعىسى كوپتەگەن پىكىرتالاستارعا قاراماستان، ءالى كۇنگە دەيىن كوپتەگەن ادامنىڭ ءومىرىن قيعان تاريحي وقيعا. قازاقستان سوعىسقا قاتىسقان ادامنىڭ سانى مەن شىعىننىڭ ناقتى سانىن ءالى تولىق انىقتاعان...
-
ۇلى دالانىڭ ۇلىق تۇلعاسى، دانالىق دىڭگەگى ءابۋ ناسىر ءال-فارابي زامانىنىڭ الەۋمەتتىك - ساياسي كوزقاراستارىن، ءتىل مادەنيەتىن، فيلوسوفيالىق-گۋمانيتارلىق (فيلوسوفيا، لوگيكا، ەتيكا، ەستەتيكا، ساياسات...
