شالىق
— ءالى، جامان قۇرعىر-اۋ، وسى سەن بار ەمەس پە ەڭ، انادا ايتتىم عوي، تاپا-تال تۇستە جۇبان اتام ايان بەردى دەپ؟ سوندا جارىقتىق ۇلكەن مولدانىڭ ءوزى، ساعان وتىرىك، ماعان شىن، وسى تۇرەكەڭنەن قالعان قۇرىمنىڭ سىرتىندا «ءمىلدارت، ءمىلدارت» دەپ تۇر ەكەن. ە-ە، جانىمدا سەن دە بولدىڭ، يمانداي شىنىم، و جارىقتىق ۇرپاعىن جەلەپ-جەبەپ جۇرەدى، سوندا بار ما، ءالى ءمىلدارت ۇن بەرەمىز بيىل دەدىم. ايتقانىم كەلدى مە، جوق پا؟ قانە، دەشى ءبىرىڭ؟!
كەرى بايلاعان اق كاسىڭكەسىنىڭ شەت-شەتىنەن سول تۇستەس شاشى بەرەكەسىز، بۋدىراي توگىلەدى، ءالسىن-السىن ەكى ەزۋىن ءسۇرتىپ تاستايدى، جاس شاماسى الپىستى القىمداعان ىسقاياق قارا سۇر ادام اڭگىمەنى كويىتىپ وتىر.
— باياعىدا ساعان ايتىپ پا ەم، جامان قۇرعىر، سەن بىلاي شالىم بار دەپ شالىقتاماي جوندەپ تىڭدا، كىمنەن ارتىقسىڭ سەن، تۇرەكەڭدەردىڭ قاسىندا كىسى مە ونىڭ، الگى سوعىس بىتەردەن، يمانداي شىنىم، ءبىر ايداي بۇرىن كەشتىعۇرىم اۋلا سىرتىنا شىعىپ ەدىم، جۇبان اتام «تىنىشتىق، تىنىشتىق، تىنىشتىق» دەپ ءۇش قايتالادى. جارىقتىعىمنىڭ سونداعى داۋىسى ءالى قۇلاعىمدا. اتام بىلەدى. مىنا جامان قۇرعىرعا سوندا-اق ايتقانمىن. دەشى، قانە، وتىرىك دەشى! ءىمم، ارۋاق تا تاڭداپ قونادى، شىراق، ول ساعان ويىنشىق ەمەس. ءىش دارەتىن المايتىن سەپەلەكتەرگە قونسا كورمەي مە؟ سول اتام جارىقتىق قاباعىن ءبىر قاققاندا ارعى بەتتەگى اق وتاۋدى، كەسە-شاينەگىن سالدى-راتپاستان بەرگى بەتكە كوشىرە سالادى ەكەن. ولار قايدا-اا. مىنا بىزدەر ءقازىر بىلە قويامىز. ميسلەنكي، بۇرناۋگۇنگى جاۋىندى مەن الدىڭعى كۇنى ءبىلدىم. سەن كورىپ ەڭ عوي سوندا تەزەك جاۋىپ اتقانىمدى؟ قانە، دەشى؟ — كەمپىر ءسوزدى اعىتىپ-اعىتىپ اپ، «قانە، دەشى، دەشى» دەپ، اركىمگە تاپ-تاپ بەرەدى. اۋىق-اۋىق «اپا، ءشايىڭىز سۋىپ قالدى» سەكىلدى سىپايى ەسكەرتۋدەن بوتەن ەشقايسىسى ەشتەڭە قوسپايدى. ءبىر كەلىنشەك اۋىزىن باسىپ، ىرگەسىنە بۇرىلعان، جانىنداعىسى تىيىپ تاستادى:
— كۇلمە، كۇيىك قاققان كىسى.
ءقازىر ماليكەنىڭ انشىلىگىن جۇرت تۇگەل ۇمىت ەتكەن؛ كورىپ كەلدىك، ارۋاق جايىنداعى الاساپىران اڭگىمەلەرىنە بەيتانىس جۇرتتىڭ ءبارى كۇلەدى، ال ول كەشتە تالاي قابىرعانى قايىستىرىپ ەدى.
ءى
ءان بىرتىندەپ، ۇتىلاي كوتەرىلىپ بارىپ-بارىپ كىلت ءۇزىلدى، جىلان ارباعان بوزتورعايداي شىرقاۋ بيىكتەن ءبىر-اق قۇلادى. ارعى شىڭى تىم اسقاق، ءارى ۇزاق، ايگىلى «كوكجاردىڭ» راسىندا جاردان جىعىلعانداي سونشا ىلەز، ءيىنسىز ءبىتۋى تىڭداۋشى قۇلاقتى تۇگەل توسىرقاتقان-دى. ول كەلىنشەكتىڭ العاشقى سالعان ءانى ەدى. بۇعان دەيىن شال-كەمپىرلەردىڭ ەشقايسىسى تۇراش ۇيىندەگى كەلىننىڭ بۇزاۋعا ايقايلاعانىن دا ەستىمەگەن. ءقازىر تۇگەل اڭىرىسىپ وتىر. اۋەلى قارالى ايەلدىڭ قاراپتان-قاراپ ءان باستاعانى شوشىنتقان، ەندى سول ءاننىڭ مۇنشا شولاق قايىرىلعانىنا تاڭ بولىستى. ال ءانشى جۇرتتىڭ پيعىل، تۇيسىگىنەن بەيحابار، الگى شىرقاۋ بيىككە شىققان نۇكتەدە، ەكى قاسى تۇيىسكەن، تاماق تامىرلارى بىلەۋ-بىلەۋ كۇيدە قاتىپ قالدى. كەلەسى ساتتە مىنا سەكىلدى كۇتىلمەگەن جايدان قوزعالاق قاققان ەل تىنا قاپ، بەينە الدەنە كولدەنەڭ تۇردى ما دەگەن كىسىشە اشىق قالعان اۋىزعا ءۇڭىلدى. جۇقا، سۇرقاي ەرىندەردىڭ ءدىر قاعىپ وتىرعانىن سوندا اڭعاردى. جاڭاعى قۋاتتى ءۇننىڭ بوساعا، ۇلدىرىككە سۇيەي قويىلعان شىلاپشىن، لەگەن سىقىلدى جەز ىدىستارداعى جاڭعىرىق-شىڭىلى ءوشىپ ۇلگەرگەندە عانا ءاننىڭ ۇزىلمەگەنى، تەك ىڭىلعا، ىڭىرسۋعا اينالعانى ءمالىم بولدى. وسىنى سەزگەندە وتىرعاندار تەڭسەلىسىپ كەتتى، ءاندى دەم كۇشى — ايقاي سانايتىن جاستاۋ، جەلوكپەلەۋ بىرەۋ «ۋاي-حاي!» دەپ اقىرىپ جىبەرىپ، ونىسىنىڭ ورىنسىز ەكەنىن جۇرتتىڭ ىڭعايىنا قاراپ بىلگەندە قىزارىپ كەتتى. ۇلكەندەر شۇعىل، كورىنە شوگىپ بارا جاتقان. جاس جان توردەگى ەلگە جالتاق قاقتى، ءبىراق ەشكىمنىڭ ءجۇزىن، نە جانارىن ۇشىراتا المادى، تۇگەل تومەن تۇقىرىپتى. نەگە؟
بۇلار ءانشى الدىندا كىنالى كىسىلەر-دى. ونى ءبارى دە ىشتەي سەزىنەتىن. ءارقايسىسىنىڭ بەتىندە شىركەۋ بار، سولارىنان قىسىلادى.
سەبەبى ءارقايسىسى-اق شاراپات، قۇداي دارىتقان قايىر-دۇعادان قۇر ەمەس-تى.
اسىرەسە، اناۋ قارا قارت. وسى ءبىر قانشىرداي شال ەل باسىنا كۇن تۋعاندا ۇلكەن كوسەمدىك ەتىپ ەدى. قايىرىم، قامقورلىعىنىڭ ۇستىنە قايرات تا بەرە الاتىن بەتتى ادامنىڭ تىلەك-باتاسى بارىنەن مول-دى. سوعىس باستالعالى مۇنداي جاننىڭ، اسىرەسە، ءقادىرى ارتقان. جاقسى ءسوزدىڭ كەرەك ەمەس كەزى بار ما، كوڭىلىنە قاياۋ تۇسكەن ەل قارا شالسىز ءشاي ىشپەيتىن. قارا شال، راسىندا، قۇمنىڭ اساسىز اۋليەسى-تىن، ول بەدەلدى دە جويعان باياعى سوعىس. ءيا، سول!
بۇل وي وسى ءقازىر «اۋليەنىڭ» جۇيكە-جۇيكەسىنەن ەلەكتر توعىنداي لىپىلداپ ءبىر ساتتە جۇگىرىپ ءوتتى، قارتتىڭ ودان سايىن ماڭدايى ءجىپسىپ، باسى سالبىراي بەردى، يەگى توسكە تىرەلگەندە ساقال ۇشى جاپىرىلىپ، قايقايىپ-قايقايىپ شىقتى. قيمىلسىز. ءانشى جاققا قاباق استىنان قاراۋعا دا باتپايدى. تاعدىر اتتى قاتال پاتشانىڭ سىلت ەتكەننەن جازىپ قاپ، ۇكىمگە مويىنسۇنعان كارى ءۋازىرى سەكىلدى مۇلگىپ وتىر.
ءان قايىرماسى تاعى ءبىر قايتالاندى، بۇ جولى الدىڭعىداي قىرلانباي، ەنجار، ەرىنشەكتەۋ ءيىلدى. ەسەسىنە، سىر، شەر مولىراق ءبىلىندى، سودان تىڭداۋشىعا الگىندەگىدەن گورى دە قايعىلىراق اسەر ەتتى. تۇنىپ قالعان كوكىرەكتەر كۇرسىنىسىپ جىبەردى. الدىمەن جانە وڭگەلەردەن الدەقايدا اۋىر، تەرەڭ كۇرسىنگەن كوكىرەك — الگى قارت — قارا اۋليەنىڭ كوكىرەگى كۇيىپ كەتە جازداعان-دى، بوگدەدەن قۇرمەت، ەرەك ءىلتيپات كۇتپەي، كەبىستەرىن ءوزى سالىپ كيگەن كۇنى دە وسى بۇگىن. ودان بەرى تالاي ءشول نۋعا اينالدى، تالاي توي، شىلدەحانا ءوتتى، سانسىز اڭگىمە، ءان تۋدى. تەك سو ءبىر كەشتەگى «كوكجار» ءانىنىڭ توسىندىعى مەن ايتۋشىنىڭ حال-كۇيى، بەت-بەينەسى ءالى كۇنگە ەل ەسىندە.
ءىى
كۇيەۋى كولحوزدىڭ №1 وراقشىسى. ول سىلتەگەن وراقتان ءۇن شىقپايتىن. قۇلاشتاپ كەپ، قايىرىپ لاقتىرعاندا قۇشاق-قۇشاق قاۋداندى قياقتىڭ اۋادا ۇشقان سۋىلى عانا شالىناتىن. بۇل سىرت قاراعاندا دايىن ءشوپتى ايىرلاپ اتقانعا ۇقساۋشى ەدى. سونسوڭ شاپقان جەرى عۇمىرىندا قىلتاناق وسپەگەندەي اق-اياڭدانىپ جۇرە بەرەدى. ءبىر كورگەن جۇرت مۇنى ادەتتە وراقتىڭ وتكىرلىگىنە جوريدى.
— شىركىن، ۇستارا عوي مىناۋ.
— ءما، قىرىپ كور، — تۇراش كەڭك ەتىپ ءبىر كۇلەدى. شالعىنى تىلەپ العان كىسى بىرەر شوقالدى اينالىپ شىعادى دا، باسىن شايقاپ بەلىن ۇستايدى.
سول تۇراشتىڭ وراعىنان باسقا تۇلدىرى جوق-تى. اۋقاتتى ءۇيدىڭ جالعىز قىزى وزىنە قاشىپ تيگەندە جىگىت مىقتاپ قورلانعان. كەلىنشەگىن جەر-كەپەگە العاش الىپ كىرگەندە:
— وسى ەندى بارىم، — دەپ قازان-اياق جاقتان ساسقالاقتاي، قوقىپ-سوقىپ تۇرەگەلگەن بۇكىر كەمپىردى كورسەتتى. جاس قوساققا انا دا، بالا دا بولعان جاۋلىقتى كاريا سو جىلدىڭ كۇزىنە دۇنيە سالدى. الدەقايدان قاڭعىپ كىرگەن سوقا باستى كەدەي ءۇشىن ەڭ قيىن كۇندەر — و دا ءوتتى. سودان ءۇش قىس تاۋىسىلىپ، ءتورتىنشى جازعا اينالعاندا. ءالى ەسىندە، قالىڭ توپتى جارا باتاگوي قارت تۇراشتى الاقانىنا تۇكىرىپ اتتاندىردى. ارتىنان ۇزاق كۇبىرلەپ بەتىن سيپادى. سول كۇبىر-كۇبىرگە، بەت سيپاۋ — بەت سيپاۋعا ۇلاسىپ كەتە باردى. ون ءبىر ايدان سوڭ كەلگەن قارا قاعازعا دا الدىمەن بەت سيپاعان سول قارت باتاگوي. ماليكە ازاماتىن الگى شال باتالاپ جونەلتكەندە مىقتاپ ءسۇيسىندى، جولاۋشىنىڭ امان-ساۋ ورالارىنا شاك كەلتىرمەدى، كوڭىلىنە كادىمگىدەي مەدەۋ تۇتتى. باتانىڭ، دۇعانىڭ شاراپاتىنا يلاندى. بۇرىن تىم جاستىعىنان دا شىعار، ىرىم-سىرىمنان ادا جان وسى تۇستا كادۋىلگى تاقۋا بوپ الدى. تارى كوجەسىنە قاتىق تاپسا، قارا شالدى شاقىرىپ اۋىز ەتكىزدى، سونىڭ سارقىتىن ۇرتتاپ، ساۋاپ جيدى. ەڭبەك كۇنىنە جازىلعان از تالشىقتى اقشالاپ، ءۇر جاڭا توسەك جاسادى. ءالى ەسىندە، سوندا جالعىز كويلەگىنىڭ يىعى سىلىنىپ جۇرگەن-دى.
قارا قارت قازا حابارىن ەستىرتە كەلگەندە تۇڭعىش مارتە... جو-جوق، اۋليەلىككە، اۋليەگە كۇمانسىز-دى، حابارعا سەنبەدى، سونشالىق ۇعىنىقسىز، ۇزاق-سونار ماقال-ساقالعا مىنگەسكەن قايعىلى اڭگىمە قيسىنسىز كورىندى، ءارى بىرىنەن ءبىرى وتكەن قارا سوزدەردىڭ انا سەكىلدى پاك، قاسيەتتى اۋىزدان شىققانىنا تاڭىرقادى. تاڭىرقاعانى سونشا، ءتىپتى، جىلاۋدى، جوقتاۋدى ۇمىت قىلدى. ءسويتىپ، ءبىر كۇن، ءبىر ءتۇن مەڭىرەيگەن. ەسى ەرتەسىنە كىردى — قاسىرەتتى قاعاز العان وزگە زامانداستارى قۇساپ زار قاقتى، ءبىراق ارتىنشا بىرەر جۇباتۋ سوزدەن كەيىن جۇمىسقا شاقىرعان بريگاديرگە باس قايعىسىن بۇلدامادى، ءجۇزىن ەتەگىمەن ءبىر وسىپ تاستاپ ەرە بەردى. سو كۇننەن باستاپ تۇراشتىڭ وراعىن ۇستادى. بەس-التى كۇن قيقالاعان سوڭ ۇيرەنىپ شىققان. بۇل 43-جىلدىڭ جازى ەدى.
ءىىى
— مەنىڭ تەزەك جاپقانىمدى كورگەندە تۇرەكەڭ مارقۇم، الگى ازاماتىمدى ايتام-اۋ، ە-ەە، ءۇستىپ، انىقتاپ قويماسام مىنالار قايدان ءبىلسىن، سو بيشارا جىلقى تىستەرىن قىزىل ەتىنە شەيىن كورسەتىپ كەڭك-كەڭك كۇلەتىن. سوندا دەيمىن-اۋ بيشارا، بيشارا عوي ول، كۇلىپ-كۇلىپ الىپ، مۇڭايىپ وتىرىپ الاتىن. ءبىر كۇنى تايىنايىن با، نەگە بۇيتەسىن، باسىڭ نەگە سالبىرايدى دەپ قويىپ قالدىم. كوردىڭ بە كەرەمەتىن، جامان قۇرعىر-اۋ، سەن ءوزىڭ كورە قالدىڭ، مىنالار ەستىسىن دە، سويتسەم الگى بيشارا كەدەيلىگىن ءۋايىم قىلادى ەكەن. مۇنىسىنا كۇلكىم كەلدى، ءارى جانىم اشىدى. باياعى مەنىڭ كۇيىم عوي سونداعىسى، بۇگىنگى ادام قاتىن قامىن ويلاپ ءقايتسىن، و بيشارالار قايدا، قۇداي، انە كوردىڭ بە، ءبىر كۇنگىدەي بولعان جوق، ءوتتى دە كەتتى. ە-ەە، ەسىمە ەندى ءتۇستى، سو جولى ەكەن-اۋ، باقىردىڭ كوڭىلى كوتەرىلسىن دەدىم، سىراعدىم، شىنىم دا سول، — «سەندەي ازاماتى بار كىسى كەدەي بولۋشى ما ەدى»، — دەپ وپ-وتىرىك مايىسا قويدىم. سوندا دەيمىن-اۋ، ءالى كوز الدىمدا، ورىنىنان ورداڭ ەتىپ تۇرىپ كەپ، مىنە، تاپ مىنا مويىنىمنان قۇشاقتاي الدى. كوزىنە قاراسام، ساعان وتىرىك، ماعان شىن، مىنا شۇبار قاسىق تولعانداي جاس تۇر ەكەن. ارتىنشا: «قاپ، جاقسى كورەتىنىمدى سەزدىرىپ قويدىم-اۋ»، — دەپ وكىندىم. مىنە، قاراشى، مەن ءدۇزىقارا الگى بيشاراعا مىنەندەي باقىتتى كوپسىندىم عوي، دەشى، قانە، ءبىرىڭ. سولاي ەمەس پە، جامان قۇرعىر، ا؟! سوسىن، اۋىزىمنان، مىنا قاناقا قاققان اۋىزىمنان قالاي شىققانىن بىلمەيمىن، ايتەۋىر: «ءجا، ءجا، الدەقانداي بولماي-اق قوي، سەن سەكىلدى ەركەك بۇرالقى يتتەن دە كوپ»، — دەدىم. ال، قىلىپ ال! سۇيدەگەندە دەيمىن-اۋ، الگى قاسقا ماڭدايدىڭ، تۇرەكەڭدى ايتام، باسى قايتادان سالبىرادى، ماعان سونىسى ۇنادى، سۇيگەن ەركەگىڭنىڭ الدىڭدا قىرى سىنىپ، ءيتيىپ وتىرعانى قانداي جاقسى، ءبارى تاسقىندىق تا باياعى، ءالى جامان قۇرعىر-اۋ، ءتىلىڭ بار ما، دەشى بىردەڭە، قانە، دەشى! سەنىڭ بايىڭ قۇساعاندار ولمەيدى، انە سول. ۋھ! شپەشكەڭ تاستاشى، ءاي، قاتىن.
ءىV
و كۇنى كەلىنشەك ۇزاق اندەتكەن-دى. جۇرت تا جاپادان-جالعىز، ءارى قارالى ايەلدى زارلاتىپ تاستاپ، تاراپ كەتۋگە باتا الماعان. اركىم ىشىنەن ءوز سيىرىنىڭ پىشەنىن ويلاي وتىرا، كادىمگىدەي قايعىرعان، ءبارى الگى سورلىنىڭ ءحالىن قاپىسىز ۇعىنعان قالىپ تانىتتى. ءبىراق كىسى قاسىرەتى قاشانعا بارسىن، اقىرى، كوپشىلىك كىم جەسىر ەمەس ەكەن، كىمنىڭ نەسى تولىپ تۇر سەكىلدى سول ءبىر كۇندەردىڭ بۇلتارتپاس دالەلىن مالدانىپ، ۇيدى-ۇيلەرىنە قايتىستى، جالپىعا ورتاق اۋىرتپالىقتى كورە تۇرا ەلدەن الا-بولە جانە بۇ سىقىلدى ەرىن اشىقتان-اشىق ۇيالماي جوقتاعان جاس جەسىردىڭ «اساۋ سوقىرلىعىن» ايىپتاۋشىلار دا بولدى، ولار كوزىنشە مولتەكتەپ، اينالا بەرىپ ەرىندەرىن شىعارىستى: «تۇۆىت كۇشىك، كىمنەن ارتىقپىن دەپ وتىر؟!»
سول كەش ماليكەنىڭ بىلايعى ومىرىنە بەتبۇرىس جاسادى. بۇرىن كەلىنشەك ەرىنىڭ ەسىمىنە قوساقتالاتىن، سودان باستاپ ايەل اتى الۋان ءتۇرلى ەپيتەتتەرگە تىركەلدى، كەلە-كەلە ەپيتەتتەر دە ءار جىلدىڭ قاباتىندا قاپ، جوعالىپ تاۋىسىلدى. ال ءقازىر «مىنگەنى» — ءوز اتى، ءانشى، باقسى، كورىپ كەل، سۋايت سىقىلدى ۇعىمداردىڭ جيىنتىق ماعىناسىن بەرەتىن جالعىز ەسىم-سوز: ماليكە. ماليكە دەسە كوپتىڭ كوز الدىنا جيىرما ەكى جاسىندا جەسىر قالعان جالقى ايەلدىڭ تۇتاس ءومىربايانى كەلەدى. ماليكە اتىن شىعارعان دا سول باياعى سوعىس، جەسىرلىك. ايتپەسە، تۇراش ۇيىندەگى كەلىن كۇيىندە قارتايىپ، بالكىم دۇنيەدەن دە سول بەلگىسىز كۇيىندە وتەر ەدى عوي.
قىر ەلى كيە تۇتقان باياعى قارا اۋليە دە بۇگىندە توبە باسىندا. ماليكەنىڭ ارۋاعىنا الدىمەن باس ۇرعان سونىڭ ءوزى ەدى. اۋىلدى ارالاپ، باتا-دۇعاسىن ۇلەستىرە ءجۇرىپ شال ماليكەنىڭ ارۋاعىن ۇگىتتەدى، ونىڭ تارتقان تاسى مەن كورگەن ءتۇسىن اڭگىمە جاسادى، بىرەۋ اۋىرىپ الدىنا بارسا سوعان جۇمسادى، سو كەلىنگە بار، ۇشىعى جەڭىل دەپ يەك كوتەردى. ءسويتىپ، ماليكە اتى بۇكىل قوشالاققا جايىلدى. ول — سوعىستىڭ ءالى اياقتالماعان، اۋليە قارتتىڭ دا بەرەكە-بەدەلى تۇسپەگەن كەز-دى. كەيىن كوپشىلىك كەلىنشەككە جاپپاي يلانىپ الدى. سەبەبى ماليكە ءتۇس جورىتا، نە تاس اشتىرا كەلگەن كىسىنى ءدايىم قۋانا قارسىلايدى، بارىن اۋىزىنا توسادى، جانە، ءوز سوزىمەن ايتقاندا، ىلعي «اق سويلەپ» اتتاندىرادى. ەل سونىسىنا-اق ريزا. تابيعاتىنان ەڭبەكقور، العىر جان شارۋاسىن دا ەرەك تۇزەگەن-دى، ءوزى ەشكىلەرىنىڭ ۇشەم، ەگىز تاپقانىن: «جۇبان اتامنىڭ ماعان تارتقان سىباعاسى» دەپ تۇسىندىرەتىن.
قارا قارتتىڭ جارىمجان ۇلى جەلوكپەلەۋ كىسى-تىن، ءبىر كۇنى قارادان-قاراپ وتىرىپ: «مەن ماليكەگە بارىپ ءتۇس جورىتىپ قايتايىنشى، قارىنىم اشتى»، — دەگەن، اكەسىنەن وسىنىسى ءۇشىن تاياق جەدى.
سويتكەن قامقور قارا شال اۋىلدىڭ كوپ كارىسىنىڭ ولىگىن باستادى — قابىرگە بۇرىن تۇسكەن سول. ال ماليكە ول شالدىڭ اجالىنا كورىنگەن ءتۇسىن كەيىنىرەك ايتتى: «قارا اتام، ءاستاعى-پىراللا، ءتۇسىم كۇندىزگى دەپ ايتايىن، قولتىعىندا كۇرەك، قۇدىق كوزدەپ ءجۇردى، جامان قۇرعىر-اۋ، ساعان ايتىپ ەم عوي، سودان-اق ءىشىم تارتقام».
سوعىس باسىلعان جىلى ماليكە جۇكتى بوپ، ۇل تاپتى. كۇدىكتەنە قاراعان كوپ كوزدەن قىسىلعان جوق، تال تۇستە بوساندى. سوسىن ءدۇيىم اۋىلدى جيناپ شىلدەحانا وتكىزدى. وتكەن قىستا تۇراشتىڭ شالبارىن كيىپتى، ءوز ايتۋىنشا، بويىنا نارەستە جۇبان اتانىڭ جەلەپ-جەبەۋىمەن سو شالباردان ءبىتىپتى. جاقسى ادامدى رەنجىتۋگە بولمايدى، جۇرت بۇعان دا يلاندى.
V
— ءسۇيت، ءسۇيت. نە ايتىپ كەلە اتىر ەم ءالى، ولشەسە وزىمەن، قۇراشجاننىڭ ناق وسى بالالارداي كەزى، ءاي، جامان مىناۋىڭ نەشەدە بيىل؟ ءيا، و دا ۇشكە شىققان-دى، بۇلار قايدان ءبىلسىن، بىلمەيدى عوي، الگى تۇرەكەڭنىڭ شالبارىنان جارالعان جالعىزىمدى ايتام، سونى قاراقۇرت شاعاتىن كۇنى سىرتقا شىقسام الدەكىمنىڭ نىقىلىقتاپ تاڭدايىن قاققانىن ەستىدىم، جارىقتىق جۇبان اتام ەكەن. انا اششىڭنان قۇيىپ قويشى. بەيباق باسىم... ءسۇيتىپ، قىزىل ىڭىردە قىرىق پەرى كوشتى، جۇبان اتامنىڭ تاياعى استىنان تايىپ شىققان ءبىرىنىڭ قاناتىنىڭ لەبى ۇردى ۇلىمدى، مەنى... ۋاي، قارا قارتىم، قارا اۋليەم، مىنا پاندەلەرىڭ سەنبەيدى ماعان! — كەمپىردىڭ ءجۇزى كەنەت كوگىس تارتىپ جۇرە بەردى، كوزى شاتىناي، وتىرعان كىسىلەردىڭ باسىنان اسا قارادى. الدەقايداعى وزىنە عانا تانىس ءبىر بەينەگە قادالعان سياقتى. وسى مەزەتتە بۇرىن بۇل اۋىلدا كورىنبەگەن جاس كەلىنشەك كورشىسىنىڭ بۇيىرىنەن ءتۇرتىپ جىبەرىپ، سىڭق-سىڭق كۇلدى: ماسقارا-اۋ، مىنا شەشەي بالانىڭ اكەسى شىنىمەن كادىمگى شالبار دەپ وتىر ما؟
* * *
مايدا توپىراقتى بۇرقىلداتا كەشىپ، اۋىل شەتىندەگى مولاعا قاراي اۋىزىنا كەلگەنىن الۋ-دالۋ سويلەپ كەتىپ بارا جاتقان قارتاڭ ايەلدىڭ سوڭىنان باقىلاعان ەگدە ەكى ەركەكتىڭ ءبىرى:
— مايتالمان-اي، قاسقانىڭ قاسىرەتىن قوزعاپ الدىق-اۋ، — دەپ كۇرسىندى.
ەكىنشىسى باسىن شايقادى.
— ءيا، شالىعى ۇستاماسا يگى ەدى. ەمى جوق ەندى.
— ەمى — حيكاياسىن باستاي بەرگەندە كوڭىلىن باسقاعا بۇرىپ جىبەرۋ.
— كىم ءبىلسىن...
You Might Also Like
-
اسپان اۋىق-اۋىق وقىس قوزعالىس جاسايتىن سەكىلدى: جۇلدىزدار تامىپ-تامىپ كەتەدى.
-
ايەل وكسىپ جىبەرگەن-دى. كوكىرەگى تولا كەپ، سولق ەتكەندە وكپە-قولقاسى اۋىزىنان ىتىپ-ىتىپ تۇسكەندەي ەدى. عۇمىرى ۇتىك كورمەگەن ءبوز كويلەگىنىڭ جون قىرتىستارى جازىلىپ كەتتى. ەرىنە وسى ءسات ونىڭ بەت-جۇزى ...
