شانتاج قۇرباندارى
(اڭگىمە)
انداقۇلدىڭ شەشەسىنىڭ كورشى اۋىلدا تۇراتىن ءسىڭلىسى قايتىس بولىپ، سونىڭ نامازىنا جۇرەتىن بولدى. كەتەرىندە ول:
- قۇلىنىم، انا قاسقا سيىرى قۇرعىردى مال ورىستەن قارسى الىپ، قوراعا قاما. دالادا قالماسىن، ۇرى-قارى بار دەگەندەي،- دەپ قاتتى تاپسىرعان.
- اپا، ۇقتىم!- دەدى بۇل ءسوزىن ءبولىپ.
- قوي، كولىكتەن قالىپ قويارمىن، قوزعالايىن.
شەشەسى كەتكەن سوڭ، ول ۇيگە ءبىر كىرىپ، ءبىر شىعىپ قارا كەشتى، مالدىڭ ورىستەن قايتار شاعىن اسىعا كۇتتى. اقىرى، كۇن ۇياسىنا قونىپ، ورىستەن قايتقان مالدىڭ تۇياعىنان كوتەرىلگەن قارا شاڭ اۋىلدىڭ شەتىنە ىلىككەن تۇستا، بۇل دا شەشەسىنىڭ سيىر قايىرعاندا قولىنا ۇستايتىن شىبىعىن الىپ، مالدىڭ الدىنان شىققان.
ە-ە، مىنە، قاسقا سيىرلار دا كورىندى. تەك سول ساتتە عانا مۇنىڭ ءوزىنىڭ سيىرىن جىعا تانىمايتىنى ەسىنە ءتۇستى. سۇراي قوياتىن باقتاشى دا كورىنبەيدى. قاپ! سول ءسات وزىنە قاراي بەتتەپ كەلە جاتقان سيىرلار سارتپا-سۇرت سۇزىسە كەتتى. بۇلاردان مۇنى كۇتپەگەن ول سوستيىپ تۇرىپ قالعان ەدى.
اقىرى، قارسىلاسىنىڭ تىزەسىنە شىداماعان سيىرلاردىڭ ءبىرى بۇعان قاراي ويىسا بەردى. بۇعان تاقالا بەرىپ ءبىر ءتۇرلى جالىنىشتى ۇنمەن ءىشىن تارتىپ، ىشقىنا موڭىرەپ قويا بەردى. ونىڭ مۇنىسى: «ويباي-اۋ، نە قاراپ تۇرسىڭ؟ مەنى مىناۋ ولتىرەتىن بولدى عوي!»- دەگەن سىندى ەستىلگەن. سول-اق ەكەن بۇل قولىنداعى شىبىعىن شولتاڭداتىپ اراشاعا ۇمتىلدى. قولىنداعى شىبىعىمەن قاسقا سيىردى تىرقىراتا قۋىپ كەلە جاتقان سيىردى وڭدىرماي سالىپ-سالىپ جىبەردى. سول-اق ەكەن جاڭاعى سيىر تايقىپ شىعا بەردى.
اۋىلعا كىرگەن تۇستا قاسقا سيىرى قۇرعىر باسقا كوشەگە قاراي بۇرىلا بەردى. بۇل ونى قايىرىپ الەك. ال ول بۇدان لاق-لاق قاشىپ الەك. ەندىگى ساتتە اۋىل يتتەرى دە كوكتەن تىلەگەندەرى جەردەن تابىلعانداي ابالاي ءۇرىسىپ بۇلاردىڭ سوڭىنان سالعان. كەۋدەسىندە شىبىن جانى بار، اۋىلدىڭ ەڭبەكتەگەن بالاسىنان ەڭكەيگەن شال-كەمپىرىنە دەيىن ورىستەن قايتقان مالدارىن قارسى الىپ دالاعا شىققان تۇسى عوي. كەيبىرىنىڭ ەكى كوزى شاراسىنان شىعا، ەندى بىرەۋلەرى اۋىزدارىن اڭقايتا اشىپ نەمەن بىتەرى بەلگىسىز.
توسىن جايدى تاماشالاۋمەن تۇر. اقىرى، قاسقا سيىرى قۇرعىر ءبىر ءۇيدىڭ ەسىگى اشىق تۇرعان اۋلاسىنا سىپ ەتىپ قويىپ كەتكەن. سيىردى ءىز وكشەلەپ قۋعان. انداقۇل دا وسى اۋلاعا ەنە بەرگەن. انداقۇل وسى تۇستا، قارسى الدىندا جىميا كۇلىپ تۇرعان اياۋلىمدى كورگەن. –وپىراي، سوندا مانادان بەرى مۇنىڭ وكپەسى ءوشىپ، وكشەلەي قۋىپ جۇرگەنى وسى ءۇيدىڭ سيىرى بولعانى ما؟ ماسقارا-اي، ەل-جۇرت... ويلاماعان جەردەن انداقۇلعا انادايدان ورشەلەنە وكىرىپ، الدىڭعى اياعىمەن جەر تارپىپ، شاڭداتا باستاعان بۇقا تىعىرىقتان شىعار جول سىلتەگەندەي ەدى.
-ساعان كەلە جاتىر ەدىم،- دەدى بۇل. جولدا سيىرىڭدى ءسۇزىپ جاتقان بۇقادان ايىرىپ ايداي كەلدىم. سەندە شارۋام بار ەدى.
-ۇيگە كىر.
-جوق، جۇرە سويلەسسەك. مۇنى ەستىگەن اياۋلىمنىڭ اكە-شەشەسى ۇيلەرىنە بەتتەگەن.
شەشەسى: -اپىر-اي، ايەل قىرىق شىراقتى دەگەن وسى دا، قارشادايىنان سەنىڭ قىرىڭا ىلىگىپ، مەكتەپتى بىتىرەر-بىتىرمەستەن قالاعا وقۋ ىزدەپ قاڭعىپ كەتىپ، ءۇش-تورت جىل دەگەندە نە بىتىرگەن وقۋى، نە باسىبايلى بايى جوق جيىرما سەگىزگە دەيىن جار قۇشا الماي، كارى قىز اتانا باستاعان تۇستا بايعۇس بالانىڭ باعى بايلاندى-اۋ!- دەپ،- ىشكەنىم ءىرىڭ، جەگەنىم جەلىم بولىپ جۇرگەندە، شىنىمەن-اق باعى جانعالى تۇر ما؟- دەپ ءتاتتى ويعا بەرىلگەن...
اكەسى : «بۇل ءزانتالاق وقۋعا بارامىن دەپ قوياردا قويماي اتاڭ ولسە اتامايتىن قارا قاشاردى ساتتىرىپ، اقشاسىن جامباسىنا باسىپ كەتىپ ەدى. سودان نە ءولىمىن، نە ءتىرىمىن دەگەن حابارىن بىلدىرمەستەن جاتىپ الدى. شىققان قىز شيدەن تىسقارى، بۇل دا ونى ىزدەمەدى. «شەشەسى، قىزىڭدى ىزدەمەيسىڭ بە؟»-دەپ ىزىڭداپ قۇلاعىنىڭ قۇرتىن جەگەن تۇستا: «ءوزىڭ بارىپ ءبىر حابارىن ءبىلىپ كەل»،- دەۋمەن شەكتەلەتىن.
ءومىرى سارقامىستان اتتاپ شىقپاعان بۇل بايعۇستىڭ اۋزىنا قۇم قۇيىلاتىن. اقىرى، قۇرىسىنشى ءوزى كەلدى. ەسىكتەن كىرە مامىراپ: «قارا قاشاردىڭ اقشاسى»،- دەپ ءبىر بۋدا اقشانى قولىنا ۇستاتتى. قايدان العانىن كىم ءبىلسىن؟ بۇل سۇرامادى.
وسى ءسات كەمپىرىنىڭ:
- ءاي، شال!- دەگەن داۋسى ونىڭ ويىن بولگەن.
- ءيا،- دەدى بۇل جاقتىرماي.
- اردان-قوردان بەزگەن مىنا قار ەكى كەشتىڭ اراسىندا انداق ۇلى بار بولعىرمەن قولتىقتاسىپ قايدا كەتىپ بارادى؟ كورشىلەردەن ۇيات...
بۇل ساتتە ىشكى قىجىلى سىرتقا تەۋىپ، اشىنىپ تۇرعان شالى بۇعان الايا قاراپ:
- ءاي!- دەگەن زىلدەنە ءتىل قاتىپ،- قىزىڭنىڭ ابدەن اشىلىپ-شاشىلىپ بولعان ارتىن الاقانىڭمەن باسپاقسىڭ با؟ قىزىڭدى تىي، قالاعا جىبەرمە!- دەپ قۇدايدىڭ زارىن قىلعاندا...
- بۇل، بايعۇس، قيت ەتسە مەنى كىنالاپ شىعا كەلەدى،- دەپ ورامالىنىڭ ۇشىن كوزىنە اپارا بەرگەن ايەلىنە:
- ءجا،- دەدى الەمتاپىرىق بولعان ءجۇزىن جىلىتىپ،- سەن اللادان بۇگىن تۇندە ەكەۋىن توسەكتەس قىلا كور!- دەپ تىلە. سودان كەيىنگىسىن ماعان قالدىر،- دەگەن قىرىلداي سىبىرلاپ.
ال بۇل ساتتە انداقۇل اياۋلىمعا:
-اپام ۇيدە جوق ەدى، ۇيدە جوق،- دەپ قايتالاۋمەن كەلە جاتىر ەدى. ونىڭ مۇنىسىنا اياۋلىم:
ء-تىپتى جاقسى،- دەگەن نازدانا ەركەلەپ،-وندا ەكەۋمىز باستاڭعى جاسايمىز، ءبىلدىڭ بە؟ انداقۇل:
-باستاڭعى؟.. باستاڭعى دەيسىڭ بە؟- دەپ جول بويى سۇراۋمەن بولعان.
-مۇنى مۇنشالىقتى ماڭەس دەپ كىم ويلاعان؟ سەنىڭ وسى اشىق اۋىزدىعىڭدى پايدالانا السام جارار ەدى.
ءسويتىپ، تىرناعىما ءبىر ىلىكتەرسەم. قالادا جاپپاي قىسقارتۋدىڭ قۇربانى بولىپ جۇمىسسىز، جاتاحاناسىز قالعان تۇستا پاشا اتتى ورىس شالىنا ءۇي جۇمىسشىسى بولىپ جالدانىپ، جەكە باستى بەيشارانىڭ ءبىر ايعا جەتەر-جەتپەس ۋاقىتتا قوينىنا كىرىپ الىپ ايتقانىما كوندىرىپ، ايداۋىما جۇرگىزىپ، ءبىرشاما كولەمدى زەينەتاقىسىن كەرەگىمە جاراتتىم.
قارا قاشاردىڭ اقشاسىن اكەمە قالاي قايتارامىن دەپ ءجۇرىپ ءار كەش سايىن شالى قۇرعىردى قۇشاعىما الىپ، ونىڭ ازدى-كوپتى اقشاسىن سۇلىكشە سورىپ، اقىرى، اكەمنىڭ اقشاسىن جيناقتادىم. ءسويتىپ جۇرگەندە ونە بويىمدى بيلەي جونەلىپ، ىرقىمدى الىپ، دەگبىرىمدى قالدىرماي دەگەنىنە كوندىرەتىن ەركەكقۇمارلىق اتتى دەرتكە ۇشىراعانىمدى سەزبەي دە قالىپپىن.
سول ءسات انداقۇل ءۇيدىڭ ەسىگىن اشىپ، بۇعان:
-جوعارىلات!- دەگەن. ۇيگە كىرگەن بويدا مۇنى ديۆانعا قاراي جەتەلەگەن. اياۋلىم: «باستاڭعى باستايمىز!»- دەگەن ىنتىعا سىبىرلاپ. اپ-ساتتە ۇستىندەگى لىپاسىن كوز ىلەسپەس شاپشاڭدىقپەن شەشىپ تاستاعان ول مۇنى قۇشاقتاي ديۆانعا جانتايا بەرگەن.
-ەسىكتىڭ كۇرشەگى...
-الاڭ بولما، بۇل -باستاڭعى ...
ول ءۇشىن ەشكىم دە...وسى ءبىر اڭسارلى ءساتتى اڭساي كۇتكەن قۇمارلىق قۇرتى اياۋلىمنىڭ ونە بويىن بىلاي قويىپ، وي-ساناسىن بارعان سايىن تۇمانداتىپ جىبەرگەن ەدى. ول سول ساتىندە قۇمارلىق قۇرساۋىندا بولاتىن. كەشكى شاي ۇستىندە انداقۇل: «باستاڭعى دەگەن وسى دە!
كەرەمەت، كەرەمەت ەكەن!» - دەپ اۋزىن اشىپ، كوزىن جۇمىپ تامسانۋمەن بولعان.
-مۇنى مۇنشالىقتى اقىماق دەپ كىم ويلاعان؟ دەگەنمەن پاشاعا قاراعاندا، قۋاتتى تىزەلى ەكەن.
-ە-ە،-دەدى الدەن سوڭ الدەكە،- بۇل باستاڭعىنىڭ باسى عوي... ۇلكەنى الدا.
-سولاي ما؟ تەك ەسىڭدە بولسىن.
ەرتەڭ ۇيلەنۋ تۋرالى ءسوز بولمايتىن بولسىن.
تەك بۇگىنگى باستاڭعىنى نا ۆىسشەم ۋروۆنە وتكىزەيىك. ەكەۋى سوعان كەلىسكەن. بالكىم، ءوزارا باستاڭعى اتاندىرىپ، توسەكتە توستەرىن تۇيىستىرگەن ماحاببات اتتى ۇلى سەزىمگە جول اشۋعا قاۋقارى دا ىنتاسىن دا جەتە تۇسىنە قويمايتىن وسى ءبىر ۇشقالاق سەزىم لاپ ەتكەن ساتتە جالپ ەتىپ سونەر مە ەدى؟
تەك اياۋلىمنىڭ اكەسى، كەشەگى بەلسەندى قابىلقايىر ارالاسپاسا.
ول ايەلىنەن:
-قالاي قىزىڭا انداقۇل ءسوز ايتىپ پا؟- دەپ سۇراعان.
-جوق، ەكەۋى جاي...
-جايى قالاي؟
-ەندى جاستار عوي، ويناپ-كۇلىپ دەگەندەي...
بۇعان : «قاقپاس يت، سەن نە دەپ تۇرسىڭ؟ ويناپ-كۇلگەندى كورسەتەيىن مەن وعان!» - دەپ ەسىككە بەتتەگەن. كۇيەۋىنىڭ سۇستى جۇزىنەن سەسكەنگەن ول: « اللا، ءوزىڭ ساقتاي گور! مىنا شالى قۇرعىر انداقۇلدى اشۋ ءۇستى جازىم ەتپەسە جارار ەدى»،- دەۋمەن بولعان.
ونىڭ بۇل قورقىنىشى نەگىزسىز دە ەمەس ەدى. كەزىندە تالايدىڭ ءدام-تۇزىنىڭ يت جەككەندە تاۋسىلۋىنا سەبەپكەر بولعان بۇل سۇمىرايدىڭ قاندى شەڭگەلىنەن ابزال مارقۇم دا قۇتىلا المادى عوي. قۇتىلا المادى. ابزال بۇعان كوڭىل ءبىلدىرىپ جۇرگەن. ورتاعا بۇل كەلىپ كيلىكپەگەندە، كىم ءبىلسىن؟..
ونى ۇيىنەن الداپ الىپ شىعىپ، ىشكىزىپ ماس قىلدىرىپ، ءپىشتىرىپ تاستاپتى. اللا ساقتاسىن! جۇرت سولاي دەسەدى. ول كەزدە «باس جارىلسا، بورىك ىشىندە، قول سىنسا، جەڭ ىشىندە» دەپ بىلەتىن قاريالار بولار ءىس بولدى دەپ جابۋلى قازاندى جابۋلى كۇيىندە قالدىردى.
ال ابزال بايعۇس يت قورلىقپەن كوز جۇمدى عوي. ال مۇنىڭ اكەسى: «بايعۇس، ولە-ولگەنشە، جارىعىم-اي، شىبىن جانىمنان قورقىپ، سەنى قاندى بالاق قاراقشىعا بەردىم –اۋ! كەشىر اكەڭدى، كەشىرە گور!»- دەپ ەگىلىپ ءوتتى. ونى بۇلايعى جۇرت قايدان ءبىلسىن؟!..
تەرەڭ ويعا بەرىلگەندىگى سونشالىق:
-اپا، اپا دەيمىن، اۋىرىپ قالعانىڭ قاي جاعىسىڭ؟- دەگەن كورشى ايەل يىعىنان ءتۇرتىپ.
-جوق، جوق،- دەدى بۇل،- ءبىر ويعا بەرىلىپ تۇر ەدىم.
-ە-ە، مىنا زاماندا كىمنىڭ ويى ورنىندا دەيسىز؟
ء-بىز جۇگىمىزدى ءبۋىپ-تۇيىپ قويدىق.
ماشينا توسىپ وتىرمىز. قالاعا كوشەمىز. كەتەر الدىندا ءارۋاقتارعا قۇران وقىتپاقپىز. سوعان كەشكە اتام ەكەۋىڭىزدى شاقىرا كەلدىم.
-بارامىز، بارامىز،- دەدى بۇل،- اۋىلدا ەشكىم قالماي بارادى- اۋ.
-ونىڭىز راس بىزدەن كەيىن تاعى ەكى-ۇش ءۇي قالاعا كوشپەك.
ال بۇل ساتتە ورىسكە مالىن شىعارىپ تۇرعان انداقۇلدى اتىنىڭ كەۋدەسىمەن قاعا-ماعا توقتاعان قابىلقايىر قارعىپ ءتۇسىپ، ءتۇسىن سۋىتىپ:
ء-بىزدىڭ قىزعا قاشان قۇدا تۇسپەكسىڭدەر؟- دەپ سۇراعان.
-ونداي اڭگىمە بولعان ەمەس. ءبىز جاي... ويناپ- كۇلىپ...
وسى ءسات جان-جاعىنا جالتاقتاي قاراعان قابىلقايىر ماڭايدا ءتىرى جان جوق ەكەنىنە كوزى جەتكەن تۇستا، انداقۇلدىڭ كىندىگىنەن تومەن سارت ەتكىزىپ سالىپ جىبەرگەن. اڭداۋسىز تۇرعان بۇل كىندىك تۇسىن قوس قولىمەن باسىپ، قۇلىنداعى داۋسى قۇراققا شىعىپ، زارەسى ۇشىپ ەڭىرەپ جىبەرۋگە شاق قالعان.
-تىڭدا!- دەدى بۇل قاتقىل ۇنمەن،- سەن ابزالعا مەنىڭ نە ىستەگەنىمدى ەستىپ پە ەڭ؟
سول سياقتى سەنى دە ءپىشتىرىپ تاستاۋ، ءۇي ورمانىڭدى ورتەپ جىبەرۋ سەن سياقتى توقتىلىق توناۋى جوق سۇمەلەكتى تەرەڭ قازىپ تەبە كومە سالۋ ماعان تۇك ەمەس ءبىلدىڭ بە؟- دەپ اقىرىپ قالعاندا، بۇل شوق باسقانداي شوشىنىپ ىرشىپ تۇسكەن. وسى ءسات قابىلقايىر: «انا شەشەڭدى اياۋلىمعا قۇدا تۇسۋگە جىبەر! ۇقتىڭ با؟
وسى جۇمادان قالدىرما!»- دەگەن ىزبارلانىپ ءتىل قاتىپ. ونىڭ ءسوزى قانداي ىزبارلى بولسا، ءتۇرى سونداي ۇرەيلى ەدى. سول كۇننەن باستاپ بۇدان مازا كەتكەن. اسىرەسە قابىلقايىردىڭ: «تەرەڭ قازىپ، تەبە كومۋ»،- دەگەنى قۇلاعىنىڭ تۇبىندە ىزىڭداپ تۇرىپ العان.
ابدىراپ ءجۇرىپ جۇمانىڭ دا جاقىنداپ قالعانىن اڭداماي دا قالعان ەدى. دالاعا بەتتەپ بارا جاتقان مۇنى شەشەسى توقتاتقان.
جانىنا جايعاسا وتىرىپ:
-وسى اياۋلىم بىزگە كەلىن بولسا،- دەپ ءسوز باستاعان. بۇل ونىڭ ءسوزىن ءۇنسىز تىڭداعان.-قارسى ەمەسسىڭ عوي؟..
سول ءسات قابىلقايىردىڭ اشۋلى ءجۇزى كوز الدىنا كەلە قالعان بۇل: «قارسى ەمەسپىن»،- دەگەن. ءبىرتۇرلى بەرەكەسى قاشىپ، ساسقالاقتاپ . ءسويتىپ، اياۋلىم ەكەۋى شاڭىراق كوتەرگەن. سوعان دا جىل ءوتىپ بارادى. ءبىر كۇنى ويدا-جوقتا ناماز وقىپ وتىرعان شەشەسىنىڭ: «ارۋاعىڭنان اينالايىن، قارەكە-اۋ، جاتقان كورىڭنەن اقىرەتىڭدى سۇيرەتىپ كەلىپ، تاس قاراڭعى قورادا بىلەگىمنەن شاپ بەرىپ ۇستاي الىپ: «سەنىڭ ۇلىڭنان مەنىڭ شوپشەگىم... اياۋلىمنىڭ اياعى اۋىر»،- دەپ قىرىلداي سىبىرلاي ۇلىڭا كەلەر جۇمادان قالدىرماي شوپشەگىمدى ايتتىر دەگەن ەدىڭىز، ايتقانىڭدى ەكى ەتتىم بە؟ جوق.
تەك شوپشەگىم ەكىقابات دەگەن ەدىڭىز. پۇشپاعى قانار ءتۇرى جوق دەگەنىن قۇلاعى شالعان. سوندا مۇنىڭ ءبارى قابىلقايىر توبەتتىڭ شانتاجى بولعانى عوي . كوكەڭدى كوزىڭە كورسەتەيىن. ايتپەسە ومىردەن وزعانىنا ەكى عاسىرعا تاياۋ ۋاقىت وتكەن. قاراكەڭ... كوردەن شىعىپ، اقىرەتىن سۇيرەتىپ قايدان كەلسىن؟». ەسىككە بۇرىلا بەرگەندە ءۇي ءىشى قاراڭعىلانىپ اياق استى كوتەرىلگەن قۇيىن ۇشىرعان الدەنە اينەككە سارت ەتە ءتۇسىپ، شىنىسى بىت-شىت بوپ ناماز وقىپ تۇرعان شەشەسىن مۇرتتاي تۇسىرگەن.
-استاپىراللا!..
بۇل شەشەسىنىڭ سوڭعى ءسوزى ەدى...
اياۋلىم مەن انداقۇل شاعىن قالالاردىڭ بىرىندە تۇرىپ جاتىر. مۇندا كوشىپ كەلىسىمەن انداقۇل وسىنداعى بازاردا ساۋدا جاسايتىن قىز-كەلىنشەكتەردىڭ تاۋارلارىن بازارعا بازاردان قويمالارىنا تاسيتىن جۇكشى بولىپ ورنالاستى. تاڭعى التىدان بازارعا كەتىپ، كەشكى توعىز-وندا ءسۇرىنىپ، جىعىلىپ ۇيگە شارشاپ- شالدىعىپ ورالاتىن. ول تاماعىن اپىل-عۇپىل ءىشىپ توسەككە جىعىلاتىن. ءتىپتى مۇنى ەسىنەن شىعارعانداي ەدى. بۇعان ىزا بولعان اياۋلىم بىردە ۇستىنە قونجيا كەتكەن.
سول ءسات كوزىن اشىپ العان انداقۇل: -ارسىز نەمە، مەن ساعان شارشاپ جاتىرمىن،- دەدىم عوي دەپ. اتا تۇرىپ جاعىنان سالىپ جىبەرگەن. توقتار، اقىلعا كەلەر. اقىر سوڭىندا، توسەك قىزىعىنان باسقا دا ەرلى-زايىپتىلار اراسىندا عاسىرلار بويى قالىپتاسقان ادامي قارىم-قاتىناستار بارىن ۇعىنار دەگەن مۇنىڭ ويى كۇل بولىپ، كوككە ۇشقانداي ەدى.
كوپ ۇزاماي اياۋلىم ۇيدە تۇرعان ازدى-كوپتى اقشانى الىپ، بارىن كيىپ، بايلاۋىن سالىپ انداقۇل جۇمىسقا كەتكەندە كورشى قالالاردىڭ بىرىنە تايىپ تۇرعان. «اۋرۋ قالسا دا، ادەت قالمايدى» دەگەن راس ەكەن. قالانىڭ ورتاسىندا تامان كافە، رەستوران ءجيى شوعىرلانعان تۇستان پاتەر جالداعان. تەك قالتالارى قالىڭ، ايەلقۇمارلاردىڭ دا اياعىنا قارجىلىق تۇساۋ تۇسكەن كەزى ەدى بۇل.
سودان بۇل ءار قيىردان قالاعا جۇك اكەلەتىن، الىسقا قاتىنايتىن جۇرگىزۋشىلەردىڭ جولىن تورۋىلداپ، بىرەر رەت ازدى-كوپتى ءناپاقا دا تاپقان. بىردە ءتۇن ورتاسىندا تامان ءوزى مىنگەن ماشينانىڭ جۇرگىزۋشىسى:
-ويباي، ءبىزدىڭ جىگىتتەردى ماي توقتاتىپ، تەكسەرىپ جاتىر. ءسىز تۇسە تۇرىڭىز تەز، تەز!»- دەپ دەگىبىرىن العاندىعى سونشالىق- بۇل سومكەسىنە قول سوزعاندا: «ونى ماعان بەرىڭىز!»- دەپ قولىنان جۇلىپ العان. بۇل جەرگە تۇسكەن ساتتە ماشينا قوزعالىپ جۇرە بەرگەن.
ءسويتىپ، بۇل قۇدايدىڭ قۇبا جولىندا قاڭعىپ قالا بەردى. ءتولقۇجاتتان، اقشاسىنان ايرىلعان ول كوز جاسىن كولدەتە وتىرىپ انداقۇلدى ەسىنە العان. سول تۇستا انداقۇل دا بۇعان قانشا ىزدەۋ سالسا دا، كوردىم ءبىلدىم دەگەن جان بولماعان. ال پوليسياداعىلار: «ءسىز تاعى دا جوعالعان ايەلىڭىزدى ىزدەپ كەلدىڭىز بە؟ بالكىم، ونى ءوزىڭ ءولتىرىپ تاستاعان شىعارسىڭ؟..»- دەۋدەن ءارى اسا الماعان.
شاراسىزدىق، اقىر سوڭىندا، ءوزىن توسەككە الىپ ۇرعان. سىرقاتى كۇننەن-كۇنگە مەڭدەپ بارا جاتتى. دارىگەرلەردىڭ جازىپ بەرگەن ءدارىسىن الىپ ىشۋگە اقشاسى جوق ەدى.
-اپاي، وتىرىڭىز، قايدا باراسىز؟ بۇنىڭ جانىنا كەلىپ توقتاعان جىگىتتەرگە:
-ەكىباستۇزعا،- دەپ ءجونىن ايتقان.
ء-بىز دە سولاي قاراي بارامىز.
وتىرىڭىز، جىگىتتەردىڭ ءبىرىنىڭ كوزى مۇنىڭ موينىنداعى القاسىنا، قولىنداعى جۇزىكتەرىنە تۇسكەن. ول ءبىر اۋىلعا جاقىنداعان تۇستا جىگىتتەر: «بەل جازىپ الساق قايتەدى؟» - دەگەن.
ء-اي، مىنا قاتىن كەكسەلەۋ بولسا دا، جارامدى سياقتى. موينىنداعى القاسى، قولىنداعى جۇزىكتەرى.
-ۇقتىق،- دەستى انالار. تەك قانىنا ورتاقتاسپاي-اق قويايىق. اۋىلدىڭ الدىنداعى قالىڭ شىلىككە كەلىپ توقتاعان بۇلار:
-اپاي، ءتۇسىڭىز وسى ارادا ءبىراز بوي جازىپ، ويناپ-كۇلىپ الساق.
-وپىر-اي، ءا... ءجۇزى جىلىپ، جىمىڭداپ سالا بەرگەن.
-تۋ-ۋ، تاماشا، ايتارى جوق تاماشا ەكەنسىڭ.
بۇل ونىڭ ەستىگەن سوڭعى ماقتاۋى ەدى.
-ويباي، مەنىڭ استىم شانشىپ بارادى!
-نە دەيدى مىنا قاتىن؟
- ءبيچتىڭ ءوزى بولماسىن.
بىرەۋى مۇنى كوزدەن قويىپ جىبەرىپ،ەكىنشىسى مۇنى ۇرعاندا، ولتىرگەندە نە ونەدى؟ ونان دا القاسىن، سىرعاسىن، جۇزىكتەرىن الىڭدار. ەمدەلۋگە قاراجات كەرەك ەمەس پە؟ ال، كەتتىك،- دەپ تارتىپ وتىرعان. ابىروي بولعاندا، جول كۇتىپ تۇرعان مۇنى الدەكىم تانىپ:
ء-سىز انداقۇل اعانىڭ ايەلى ەمەسسىز بە؟
ء-يا،- دەدى بۇل.- وتىرىڭىز، اعاي ءسىزدى جوعالتىپ...
وسى ءسوز اياۋلىمنىڭ قۇلاعىنىڭ تۇبىندە ىزىڭداپ تۇرىپ العان. مىنە، ول وزدەرى تۇراتىن ۇيگە قاراي بەتتەپ كەلەدى. اپىر-اي، انداقۇل قارسى الار ما ەكەن؟.. قۋىپ شىقسا قايتەم؟- دەگەن كۇدىكتى وي مەڭدەگەنى سونشالىق – ءبىر ءسات ەشكىمنىڭ كوزىنە تۇسپەي- اق ماڭايداعى جۇمىسىن توقتاتقان كوپ شاحتالاردىڭ بىرىنە قۇلاپ ولسەم.
جوق، اسىلىپ ولسەم، - دەگەن سان-الۋان ويعا بەرىلگەن. جەمە- جەمگە كەلگەندە، ونە بويى قالتىراپ، تايقىپ شىعا بەرگەن.
بۇعان ەسىك اشقان كەكسە ايەل مۇنى تانىپ، جولىن كەس-كەستەپ:
-كەت، كەت، كوزىڭدى جوعالت! انداقۇل ماعان ۇيلەنگەن. ەندى انداقۇل- مەنىكى، كەت. اياۋلىم ونى قاعا-ماعا ەنتەلەپ ەنە بەرگەن. ءتىپتى بولماعاننان سوڭ كەۋدەسىنەن كەرى يتەردى.
سول-اق ەكەن سارتپا-سۇرت توبەلەس باستالىپ كەتتى. وتكەن ايلاردىڭ ىشىندە تالاي ەركەكتەن، تالاي ايەلدەن تاياق جەپ ءپىسىپ قاتقان اياۋلىمعا انا ايەلدىڭ ۇرىپ-سوققانى شىبىن شاققانداي اسەر ەتپەگەن. الدەن سوڭ ول انانىڭ شاشىن جۇلىپ، بەتىن تىرناپ، يتشە تەپكىلەپ، كوكەسىن كوزىنە كورسەتكەن. ابدەن سىلەلەي تاياق جەگەن اناۋ دالاعا اتىپ شىعىپ، بەزە جونەلدى.
بۇل ۇيگە كىرگەن تۇستا كەرەۋەت ۇستىندە سۇلىق جاتقان انداقۇل كوزىن اشىپ:
- كەلدىڭ بە، كەلدىڭ بە ؟ ءتىرى ەكەنسىڭ عوي؟!.. بار ەكەنسىڭ عوي؟!..- دەپ كەمسەڭدەي باستاعان. بۇل دا توسەككە تاڭىلعان انداقۇلعا قاراي قۇستاي ۇشقان.
- ساعىنتتىڭ عوي،-دەيدى انداقۇل ەنتىگە دەم،- الىپ كەتپەشى، قاسىمدا بولشى.
بۇل ونىڭ ومىردەن ءوز جولىن تابا الماي، ارىنا داق ءتۇسىرىپ، شانتاج قۇربانى بولعان بەيشارا اياۋلىمعا دەگەن ايانىشى ما، جوق الدە؟.. جاسقا دا، كارىگە دە بىرىنە ەرتە، بىرىنە كەش اق ساۋلەسىن تۇسىرەتىن ماحاببات شىركىننىڭ كەشەۋىلدەپ جەتكەن كورىنىسى مە؟.. تاپ باسۋ قيىن ەدى. ەكەۋى ءبىرىن-بىرى قۇشاقتاپ، ءسۇيىپ، بۇرىن-سوڭدى بولماعان ءلاززات سەزىمىن باستان كەشۋدە ەدى.
سۇلەيمەن بايازيتوۆ
You Might Also Like
-
ءيا، شىن مانىندە سولاي بولدى. «وتارقا» جاڭادان اشىلعان تۇستا قالادا كاسىبي ءجۋرناليستى اشىق كۇندە شاممەن ىزدەسە دە تابىلمايتىن. ءبىراق امانكەلدى اعا ادەبيەتتەن از كەم حابارى بارلاردى گازەت...
-
جەر بەتىندە سىرتقى كورىنىستەرىمەن باسقالارىنان ەرەكشەلەنەتىن مىڭداعان تىرشىلىك يەلەرى ءومىر سۇرەدى.
