سىنىپتان تىس جۇمىستاردى ۇيىمداستىرۋدا ەسكەرەتىن جايتتار
سىنىپتان تىس جۇمىستار.
سىنىپتان تىس جۇمىستاردى ۇيىمداستىرۋدا ەسكەرەتىن جايتتار:
1. سىنىپتان تىس جۇمىس وقۋشىنىڭ ساباقتا العان بىلىمدەرى مەن داعدىلارى نەگىزىندە ۇيىمداستىرىلادى.
2. سىنىپتان تىس جۇمىس وقۋشى ينيسياتيۆاسىنان باستالىپ، ولاردىڭ جەكە قاجەتتىلىكتەرىن وتەيتىندەي باعىتتا جۇرگىزىلۋى كەرەك.
3. سىنىپتا تىس جۇمىس وقۋشىلاردى ماتەماتيكاعا قىزىقتىرۋ ماقساتىندا ءوتۋى ءتيىس.
سىنىپتان تىس جۇمىستاردىڭ ماقساتى:
- وقۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىق ىزدەنىستەرىن دامىتۋ.
- وزىندىك قابىلەتتەرىن دامىتۋ
- قوعامدىق قارىم - قاتىناستى قالىپتاستىرۋ.
مىندەتى:
- العان بىلىمدەرىن ءارى قاراي جەتىلدىرۋ
- ءوز ءبىلىمىن تەرەڭدەتۋ قابىلەتىن شىڭداۋ
- وقۋشىلاردىڭ بەلسەندىلىگىن، قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ
- وقۋشىلاردىڭ ءوزارا قارىم - قاتىناسىن قالىپتاستىرۋ
ەڭبەكتەنۋگە، ىزدەنۋگە ىقپال ەتۋ.
تالابى:
- وقۋشى قابىلەتىن ەسكەرۋ
- ءبىلىم مەن تاربيەنىڭ ءوزارا بايلانىسى
- وقۋشىنىڭ وي ەركىندىگى.
كۇتىلەتىن ناتيجە.
- جۇمىستارىن ءوز بەتىنشە جوسپارلاۋعا ۇيرەنەدى
- ورىنداۋ ءتارتىبىن تۇسىنەدى
- ءمۇعالىمنىڭ نۇسقاۋىن تىڭداپ، دۇرىس ورىنداۋعا ۇيرەنەدى
- ءوز جۇمىسىنا قورىتىندى جاساۋعا ۇيرەنەدى
- ءتىل بايلىعى مەن ويلاۋ قابىلەتى ارتادى.
سىنىپتان تىس جۇرگىزىلەتىن جۇمىس تۇرلەرى:
ءتىل شيراتۋعا ەسەپ داعدىلارىن جەتىلدىرۋگە زەيىندى شوعىرلاندىرۋعا تاپقىرلىعى مەن دۇنيە تانىمىن ارتتىرۋعا كەڭىستىكتەگى قيالىن دامىتۋعا جانە قيسىندى ويلاۋدى جەتىلدىرۋگە
ماتەماتيكالىق ساناماقتار، جاڭىلتپاشتار، ماقال ماتەلدەر لابيرينت - تەر، سيقىرلى فيگۋرالار، اريفمەتي - كالىق شىتىرماندار، تانگرامدار فيگۋرالار سانىن انىقتا، ايىرماشىلىعىن تاپ، ۇزبەي جۇرگىز، ۇقساستىعىن تاپ جۇمباقتار، ولەڭ ەسەپتەر، ماتەماتيكالىق فوكۋستار، ءسوز جۇمباق - تار، لوگيكا - لىق ەسەپتەر گەومەتريا - لىق كونسترۋكتورلار، موزايكا بولشەكتەرىن تابۋ، رەبۋستار، اريفمەتيكا - لىق رەبۋستار تاياقشالاردان فيگۋرا قۇراستىرۋ، ءسوزجۇمباقتار
ورىستىڭ ۇلى پەداگوگى ۆ. ا. سۋحوملينسكيي:”مەكتەپتىڭ باستى مىندەتى - ءاربىر ادامنىڭ دارىندىلىعىن اشۋ، ونىڭ تولىققاندى شىعارماشىلىق، ينتەللەكتۋالدىق ەڭبەك جولىن باعدارلاۋ، ءاربىر وقۋشىنىڭ دارىنىن ءدوپ باسىپ تابۋ، اشا ءتۇسۋ، قاستەرلەۋ” دەگەن.
بالا ومىرگە قانداي دارىنمەن كەلسە دە وقۋسىز، شىعارماشىلىقسىز دامۋى مۇمكىن ەمەس.
دۇرىس ۇيىمداستىرىلعان ساباق وقۋشىنىڭ وي ءورىسىن كەڭەيتەدى. ءمۇعالىم ۇنەمى وقۋشىلاردىڭ ويلاۋ بەلسەندىلىگىن ارتتىرىپ، بىلىمگە قۇشتارلىعىن تۋدىرعاندا عانا ساباق ماقساتىنا جەتەدى. ال قىزىعۋدى تۋدىرۋدىڭ ءادىس - تاسىلدەرى وتە كوپ. ولار ساباق بارىسىنداعى: جارىستار، ەستافەتالار، وليمپيادالار، ت. ب. ەگەر وقۋشى ساباققا قىزىقسا، ءبىلىمدى يگەرۋ وڭاي جانە عىلىمعا قۇرمەت سەزىمى قالىپتاسادى. سوندىقتان زامان تالابىنا سايكەس وقۋ ءۇردىسىن جەتىلدىرە وتىرىپ، قوعام سۇرانىستارىنا ساي جەكە تۇلعانى قالىپتاستىرۋ ءۇشىن وقۋشىنىڭ شىعارماشىلىق ءىس - ارەكەتىن دامىتۋ بۇگىنگى كۇننىڭ وزەكتى ماسەلەسى بولىپ وتىر.
كەيىنگى جىلدارى قازاقستاندا ءارتۇرلى ماتەماتيكالىق وليمپيادالار وتكىزىلە باستادى. ءداستۇرلى، ءداستۇرلى ەمەس، سىرتتاي ت. س. س. ءداستۇرلى وليمپيادالار ەرەجە بويىنشا بەس كەزەڭمەن وتكىزىلەدى: مەكتەپىشىلىك، اۋداندىق، وبلىستىق، ايماقتىق، رەسپۋبليكالىق. كەيىنگى جىلدارى وقۋشىلاردىڭ ويلاۋ قابىلەتىن ارتتىراتىن 3 - 10 سىنىپتار اراسىندا رەسپۋبليكالىق جانە ايماقتىق:“اقبوتا”، “كەنگۋرۋ” سياقتى ءتۇرلى ماتەماتيكالىق كونكۋرستار ءوتىپ ءجۇر.
ماتەماتيكالىق وليمپيادالار وقۋشىلاردىڭ ىشىنەن ماتەماتيكالىق تالانتتاردى ىرىكتەپ الۋ ءۇشىن جۇرگىزىلەدى.
وقۋشىلار اراسىندا ەڭ ءبىرىنشى ماتەماتيكالىق وليمپيادا 1894 جىلى ۆەنگريادا ءوتتى. تمد ەلدەرىنىڭ ىشىندە ەڭ ءبىرىنشى وليمپيادا 1934 جىلى لەنينگراد (قازىرگى سانكت-پەتەربۋرگ) قالاسىندا ءوتتى. قازاقستان بويىنشا تۇڭعىش ماتەماتيكالىق وليمپيادا 1963 جىلى الماتى قالاسىندا ءوتتى.
وقۋشىلاردى وليمپياداعا دايىنداۋعا ارنالعان نۇسقاۋلار:
ماتەماتيكالىق وليمپيادالاردا نەگىزىنەن ستاندارتتان تىس، شىعارماشىلىق ويلاۋلارى جوعارى، ماتەماتيكاعا بەيىمدىلىگى جوعارى، ماتەماتيكانى تەرەڭدەتىپ وقيتىن وقۋشىلار عانا جەڭىسكە جەتە الادى. ولاي بولسا، وقۋشىلاردى وليمپياداعا دايىنداۋدىڭ ءبىر جولى: وقۋشىلاردىڭ ماتەماتيكاعا بەيىمدىلىگىن دامىتۋ، ويلاۋ قابىلەتىن جەتىلدىرۋ.
وقۋشىلاردىڭ ماتەماتيكاعا بەيىمدىلىگىن دامىتۋ، ويلاۋ قابىلەتىن جەتىلدىرۋ ءۇشىن ساباقتا نە ىستەۋ كەرەك؟
- ساباقتا ءمۇعالىم پروبلەما تۋدىرا ءبىلۋ كەرەك، ياعني نەگىزگى ەسەپتەردى شىعارىپ بولعان سوڭ، وقۋشىلارعا ستاندارتتان تىس ەسەپ بەرۋ كەرەك.
- بەرىلگەن ەسەپكە ۇقساس ەسەپ تاۋىپ كەلۋگە نەمەسە ەسەپ ويلاپ تابۋعا تاپسىرما بەرۋ كەرەك.
- س توبىنداعى ەسەپتەردى شىعارۋعا كەڭەس بەرۋ كەرەك.
ماتەماتيكادان مىقتى وقۋشىنى دايارلاۋ ءۇشىن، ارينە “دارا” جۇمىس جۇرگىزىلۋى كەرەك.
سىنىپتان تىس جۇمىستاردى ۇيىمداستىرۋدا ەسكەرەتىن جايتتار:
1. سىنىپتان تىس جۇمىس وقۋشىنىڭ ساباقتا العان بىلىمدەرى مەن داعدىلارى نەگىزىندە ۇيىمداستىرىلادى.
2. سىنىپتان تىس جۇمىس وقۋشى ينيسياتيۆاسىنان باستالىپ، ولاردىڭ جەكە قاجەتتىلىكتەرىن وتەيتىندەي باعىتتا جۇرگىزىلۋى كەرەك.
3. سىنىپتا تىس جۇمىس وقۋشىلاردى ماتەماتيكاعا قىزىقتىرۋ ماقساتىندا ءوتۋى ءتيىس.
سىنىپتان تىس جۇمىستاردىڭ ماقساتى:
- وقۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىق ىزدەنىستەرىن دامىتۋ.
- وزىندىك قابىلەتتەرىن دامىتۋ
- قوعامدىق قارىم - قاتىناستى قالىپتاستىرۋ.
مىندەتى:
- العان بىلىمدەرىن ءارى قاراي جەتىلدىرۋ
- ءوز ءبىلىمىن تەرەڭدەتۋ قابىلەتىن شىڭداۋ
- وقۋشىلاردىڭ بەلسەندىلىگىن، قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ
- وقۋشىلاردىڭ ءوزارا قارىم - قاتىناسىن قالىپتاستىرۋ
ەڭبەكتەنۋگە، ىزدەنۋگە ىقپال ەتۋ.
تالابى:
- وقۋشى قابىلەتىن ەسكەرۋ
- ءبىلىم مەن تاربيەنىڭ ءوزارا بايلانىسى
- وقۋشىنىڭ وي ەركىندىگى.
كۇتىلەتىن ناتيجە.
- جۇمىستارىن ءوز بەتىنشە جوسپارلاۋعا ۇيرەنەدى
- ورىنداۋ ءتارتىبىن تۇسىنەدى
- ءمۇعالىمنىڭ نۇسقاۋىن تىڭداپ، دۇرىس ورىنداۋعا ۇيرەنەدى
- ءوز جۇمىسىنا قورىتىندى جاساۋعا ۇيرەنەدى
- ءتىل بايلىعى مەن ويلاۋ قابىلەتى ارتادى.
سىنىپتان تىس جۇرگىزىلەتىن جۇمىس تۇرلەرى:
ءتىل شيراتۋعا ەسەپ داعدىلارىن جەتىلدىرۋگە زەيىندى شوعىرلاندىرۋعا تاپقىرلىعى مەن دۇنيە تانىمىن ارتتىرۋعا كەڭىستىكتەگى قيالىن دامىتۋعا جانە قيسىندى ويلاۋدى جەتىلدىرۋگە
ماتەماتيكالىق ساناماقتار، جاڭىلتپاشتار، ماقال ماتەلدەر لابيرينت - تەر، سيقىرلى فيگۋرالار، اريفمەتي - كالىق شىتىرماندار، تانگرامدار فيگۋرالار سانىن انىقتا، ايىرماشىلىعىن تاپ، ۇزبەي جۇرگىز، ۇقساستىعىن تاپ جۇمباقتار، ولەڭ ەسەپتەر، ماتەماتيكالىق فوكۋستار، ءسوز جۇمباق - تار، لوگيكا - لىق ەسەپتەر گەومەتريا - لىق كونسترۋكتورلار، موزايكا بولشەكتەرىن تابۋ، رەبۋستار، اريفمەتيكا - لىق رەبۋستار تاياقشالاردان فيگۋرا قۇراستىرۋ، ءسوزجۇمباقتار
ورىستىڭ ۇلى پەداگوگى ۆ. ا. سۋحوملينسكيي:”مەكتەپتىڭ باستى مىندەتى - ءاربىر ادامنىڭ دارىندىلىعىن اشۋ، ونىڭ تولىققاندى شىعارماشىلىق، ينتەللەكتۋالدىق ەڭبەك جولىن باعدارلاۋ، ءاربىر وقۋشىنىڭ دارىنىن ءدوپ باسىپ تابۋ، اشا ءتۇسۋ، قاستەرلەۋ” دەگەن.
بالا ومىرگە قانداي دارىنمەن كەلسە دە وقۋسىز، شىعارماشىلىقسىز دامۋى مۇمكىن ەمەس.
دۇرىس ۇيىمداستىرىلعان ساباق وقۋشىنىڭ وي ءورىسىن كەڭەيتەدى. ءمۇعالىم ۇنەمى وقۋشىلاردىڭ ويلاۋ بەلسەندىلىگىن ارتتىرىپ، بىلىمگە قۇشتارلىعىن تۋدىرعاندا عانا ساباق ماقساتىنا جەتەدى. ال قىزىعۋدى تۋدىرۋدىڭ ءادىس - تاسىلدەرى وتە كوپ. ولار ساباق بارىسىنداعى: جارىستار، ەستافەتالار، وليمپيادالار، ت. ب. ەگەر وقۋشى ساباققا قىزىقسا، ءبىلىمدى يگەرۋ وڭاي جانە عىلىمعا قۇرمەت سەزىمى قالىپتاسادى. سوندىقتان زامان تالابىنا سايكەس وقۋ ءۇردىسىن جەتىلدىرە وتىرىپ، قوعام سۇرانىستارىنا ساي جەكە تۇلعانى قالىپتاستىرۋ ءۇشىن وقۋشىنىڭ شىعارماشىلىق ءىس - ارەكەتىن دامىتۋ بۇگىنگى كۇننىڭ وزەكتى ماسەلەسى بولىپ وتىر.
كەيىنگى جىلدارى قازاقستاندا ءارتۇرلى ماتەماتيكالىق وليمپيادالار وتكىزىلە باستادى. ءداستۇرلى، ءداستۇرلى ەمەس، سىرتتاي ت. س. س. ءداستۇرلى وليمپيادالار ەرەجە بويىنشا بەس كەزەڭمەن وتكىزىلەدى: مەكتەپىشىلىك، اۋداندىق، وبلىستىق، ايماقتىق، رەسپۋبليكالىق. كەيىنگى جىلدارى وقۋشىلاردىڭ ويلاۋ قابىلەتىن ارتتىراتىن 3 - 10 سىنىپتار اراسىندا رەسپۋبليكالىق جانە ايماقتىق:“اقبوتا”، “كەنگۋرۋ” سياقتى ءتۇرلى ماتەماتيكالىق كونكۋرستار ءوتىپ ءجۇر.
ماتەماتيكالىق وليمپيادالار وقۋشىلاردىڭ ىشىنەن ماتەماتيكالىق تالانتتاردى ىرىكتەپ الۋ ءۇشىن جۇرگىزىلەدى.
وقۋشىلار اراسىندا ەڭ ءبىرىنشى ماتەماتيكالىق وليمپيادا 1894 جىلى ۆەنگريادا ءوتتى. تمد ەلدەرىنىڭ ىشىندە ەڭ ءبىرىنشى وليمپيادا 1934 جىلى لەنينگراد (قازىرگى سانكت-پەتەربۋرگ) قالاسىندا ءوتتى. قازاقستان بويىنشا تۇڭعىش ماتەماتيكالىق وليمپيادا 1963 جىلى الماتى قالاسىندا ءوتتى.
وقۋشىلاردى وليمپياداعا دايىنداۋعا ارنالعان نۇسقاۋلار:
ماتەماتيكالىق وليمپيادالاردا نەگىزىنەن ستاندارتتان تىس، شىعارماشىلىق ويلاۋلارى جوعارى، ماتەماتيكاعا بەيىمدىلىگى جوعارى، ماتەماتيكانى تەرەڭدەتىپ وقيتىن وقۋشىلار عانا جەڭىسكە جەتە الادى. ولاي بولسا، وقۋشىلاردى وليمپياداعا دايىنداۋدىڭ ءبىر جولى: وقۋشىلاردىڭ ماتەماتيكاعا بەيىمدىلىگىن دامىتۋ، ويلاۋ قابىلەتىن جەتىلدىرۋ.
وقۋشىلاردىڭ ماتەماتيكاعا بەيىمدىلىگىن دامىتۋ، ويلاۋ قابىلەتىن جەتىلدىرۋ ءۇشىن ساباقتا نە ىستەۋ كەرەك؟
- ساباقتا ءمۇعالىم پروبلەما تۋدىرا ءبىلۋ كەرەك، ياعني نەگىزگى ەسەپتەردى شىعارىپ بولعان سوڭ، وقۋشىلارعا ستاندارتتان تىس ەسەپ بەرۋ كەرەك.
- بەرىلگەن ەسەپكە ۇقساس ەسەپ تاۋىپ كەلۋگە نەمەسە ەسەپ ويلاپ تابۋعا تاپسىرما بەرۋ كەرەك.
- س توبىنداعى ەسەپتەردى شىعارۋعا كەڭەس بەرۋ كەرەك.
ماتەماتيكادان مىقتى وقۋشىنى دايارلاۋ ءۇشىن، ارينە “دارا” جۇمىس جۇرگىزىلۋى كەرەك.
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: جۇمىر قۇرتتارعا جاتاتىن جاندىكتەردىڭ نەگىزگى ەرەكشەلىكتەرى.
