InfoHub Logo

اقش-تىڭ كانادامەن شەكاراسىنداعى تولەدو ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ زەرتتەۋشىلەرى پلانشەتتەر مەن سمارتفونداردىڭ كوك ءتۇستى جارىعى ءبىزدىڭ كوزىمىزدىڭ جاسۋشالارىنا تەرىس اسەر ەتەتىنىن انىقتادى. بۇل كورۋدىڭ ناشارلاۋىنا كەيدە ءتىپتى كورۋ قابىلەتىنىڭ جوعالۋىنا دا اكەپ سوعادى.

سمارتفون كورۋ قابىلەتىن السىرەتەدى

كۇن سايىن ءبىز ەكراندارمەن جابدىقتالعان ءتۇرلى تەحنيكانى: تەلەديداردى، سمارتفوندار مەن كومپيۋتەرلەردى قولدانامىز. بارلىق ديسپلەيلەر كوك ءتۇستى جارىق ءبولىپ شىعارادى جانە وسى جارىق ءبىزدىڭ كوز جانارىمىزعا تەرىس اسەر ەتۋى مۇمكىن ەكەنىن ءجيى ەستىپ جاتامىز. تولەدو ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ زەرتتەۋشىلەرى سمارتفوندار ءبىزدىڭ كورۋ قابىلەتىمىزگە كەرى اسەر ەتۋىنىڭ سەبەبىن انىقتاي الدى. بۇل كوك ءتۇستى جارىقتىڭ اسەرى ەكەن. ارينە، بۇل ماسەلە تەك سمارتفوندارعا عانا قاتىستى ەمەس، دەگەنمەن ءدال وسى سمارتفون ءبىزدىڭ ءومىرىمىزدىڭ اجىراماس بولىگى بولىپ بارادى، سەبەبى ءبىز ودان توسەكتە دە، ءتىپتى كەيبىرىمىز دارەتحانادا دا اجىرامايمىز.

مىنە سول سەبەپتى، كۇنىنە قانشا رەت سمارتفوندى قولداناتىنىمىزدى باعدارلايتىن جانە بەلگىلى ءبىر قوسىمشالاردا وتكىزىلگەن ۋاقىتتى باقىلاۋعا مۇمكىندىك Google مەن Apple - دىڭ ەنگىزگەن جاڭالىقتارى بىزگە باستاپقىدا ويلاعاننان دا كوپ پايدا بەرە الادى ەكەن. 

بارىنە كىنالى كوك ءتۇس

سمارتفوندارداعى كوك ءتۇستى جارىق كوز تورىنىڭ مولەكۋلالارىندا، ياعني جارىققا سەزىمتال جانە ميعا سيگنال جىبەرەتىن فوتورەسەپتورلاردا ۋلى رەاكسيا تۋدىرادى. "ماكۋلا" نەمەسە سارى داق دەپ اتالاتىن تور قاباتىنىڭ ءبىر بولىگى ءبىزدىڭ كوزىمىزگە تۇسەتىن جارىقتىڭ 80%-دان استامىن وزىنەن وتكىزەدى. كوبىنە ءقاۋىپ ءدال وسى ماكۋلاعا تونەدى.

كوك ءتۇستىڭ تولقىن ۇزىندىعى تىم قىسقا بولعاندىقتان، ول ەنەرگيانى كوبىرەك تاراتادى، بۇل ءوز كەزەگىندە سەزىمتال رەسەپتورلارعا تيىسىنشە كۇشتى اسەر ەتەدى. ديسپلەيمەن جانە كوك ءتۇستى جارىقپەن تۇراقتى جانە ۇزاق بايلانىستا بولۋ "سارى داقتا" ۋلى مولەكۋلالاردى دامىتادى، سونداي-اق، ونىڭ جۇمىسىنىڭ بۇزىلۋىنا اكەپ سوعىپ، سالدارىنان كورۋ قابىلەتى ناشارلاپ، ءتىپتى سوقىرلىققا دەيىن اكەلەتىن — ماكۋلوديستروفيا اۋرۋىن تۋدىرادى. ال تورلى قابىقتاعى بۇزىلعان مولەكۋلالار قالپىنا كەلتىرىلمەيدى. سوندىقتان سوڭعى جىلدارى سمارتفوندار مەن پلانشەتتەردىڭ كوپشىلىگى ديسپلەيدىڭ مۇمكىندىكتەرىنە جاڭا فۋنكسيا — كوك جارىق سۇزگىسىن ەنگىزدى. ول قاراڭعى ۋاقىتتا زياندى جارىقتىڭ مولشەرىن ازايتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى، ءبىراق ديسپلەيلەردەن كوك ءتۇستى جارىقتى مۇلدەم الىپ تاستاۋعا بولمايدى.

سوقىرلىققا قارسى تامشىلار

تولەدو ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ عالىمدارى، تومەندە جازىلعان ۇسىنىستاردان باسقا، كوك ءتۇستى جارىقتان بولاتىن زياندى ازايتاتىن ارنايى قورعانىش تامشىلارىن جاساۋعا ءۇمىتتى. ارينە، بۇل ءبىراز ۋاقىتتى الادى جانە بارلىق ماسەلەنى شەشەتىن پاناسەيانى دا ويلاپ تابۋ مۇمكىن بولا قويماس. ءبىراق كوزدى كورۋ قابىلەتىنىڭ ەرتە ناشارلاۋىنان قورعاۋعا بولادى. كوزگە بايلانىستى ماسەلەلەر وتكەن عاسىردىڭ 60-شى جىلدارى، تەليەۆيدەنيەنىڭ بەلسەندى دامۋى جانە تەلەديداردىڭ جاپپاي ساتىلۋى كەزىندە پايدا بولدى. ال قازىرگى جاعداي ءبىز كوپ ۋاقىتىمىزدى سارپ ەتەتىن سمارتفوندارعا بايلانىستى ءتىپتى كۇردەلەنە تۇسۋدە. كوك ءتۇستى جارىق تەك كوزگە جاعىمسىز اسەر ەتىپ قانا قويمايدى، سونىمەن قاتار ول تىتىركەنۋ تۋدىرادى، ويتكەنى ونىڭ اسەرىنەن ۇيقى ناشارلاپ، اعزانىڭ مەلاتونين گورمونىن شىعارۋ قابىلەتى تومەندەيدى. سوندىقتان، عالىمدار ۇيقىعا جاتار الدىندا، جارتى ساعات بۇرىن سمارتفوندى قولعا الماۋعا جانە تەلەديدار كورمەۋگە كەڭەس بەرەدى.

وقۋعا كەڭەس بەرەمىز:

مەلاتونين دەگەن نە؟

60 سەكۋندتا ۇيقى كەلتىرەتىن ءادىس

ۇيقىنىڭ جايلى بولۋىنا ىقپال ەتەتىن 5 وسىمدىك

سەرگەك ويانۋعا ىقپال ەتەتىن 6/30 ەرەجەسى

ادام ۇيىقتاپ بارا جاتىپ نەگە سەلت ەتەدى؟

كوك ءتۇستىڭ زيانىن قالاي ازايتۋعا بولادى

ءبىزدىڭ گادجەتتەردەن تارايتىن جارىقتان پايدا بولعان زياننىڭ الدىن الۋ وڭاي: تەلەديدار كورمەۋ جانە سمارتفونعا قاراڭعىدا ۇڭىلمەۋ، سونداي-اق كۇننەن قورعايتىن كوزىلدىرىك كيۋ. كۇننىڭ ءوزى دە كوك ءتۇستى جارىق بولەدى. سوندىقتان كۇندىزدىڭ وزىندە كوزدى قورعاۋ ماڭىزدى. سونىمەن قاتار، سمارتفونمەن وتكىزەتىن ۋاقىت مولشەرىن ازايتۋعا تىرىسىڭىز. IOS 12-دەگى جاڭا فۋنكسيا سمارتفونمەن جۇرگىزىلگەن ۋاقىتتى تالداۋعا جانە بەلگىلى ءبىر قولدانبالارعا شەكتەۋ قويۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. Android Pie-دە مۇنداي فۋنكسيا بار جانە ول بەتا نۇسقاسىندا قول جەتىمدى.

البەتتە، وسى سالاداعى ءىرى كومپانيالار بۇل ماسەلەدەن حاباردار جانە قوعام مەن ءتۇرلى ۇيىمدار تاراپىنان بولعان قىسىمدى ەسكەرە وتىرىپ، ولار قۇرىلعىعا جاڭا فۋنكسيالاردى ەنگىزۋدە. كوك ءتۇستى جارىق سۇزگىسىن ەلەمەي كەتپەڭىز جانە ءار ءتۇرلى گادجەتتەرمەن ۋاقىتىڭىزدى زايا كەتىرمەگەنىڭىز ءجون. ءوزارا ءىس-قيمىل ۋاقىتىن مونيتورينگىلەۋ بويىنشا وپەراسيالىق جۇيەلەردىڭ جاڭا مۇمكىندىكتەرىن پايدالانىڭىز جانە ادامدارمەن شىنايى قارىم-قاتىناس جاساي وتىرىپ، تازا اۋادا كوپ ۋاقىت وتكىزىڭىز.

---