InfoHub Logo

ون بەس وداقتاس مەملەكەتكە ورتاق مەرەيتوي بولعان ۇلى جەڭىسكە بيىل 72 جىل تولعانىمەن، بۇل مەرەكەنىڭ تويلانىپ كەلە جاتقانىنا 55 جىل. سەبەبى،  بىرەۋ بىلسە، بىرەۋ بىلمەس سوعىس بىتكەن العاشقى جىلدارى كسرو باسشىلىعى «مايدانگەرلەر سوعىستىڭ زاردابىن ۇمىتىپ،  حالىق سوعىس پسيحولوگياسىنان ارىلۋى كەرەك» دەگەن ۇستانىمدا بولىپ، 17 جىل قاتارىنان جەڭىس  كۇنى تويلانباعان ەكەن. دەگەنمەن، وتان ءۇشىن توككەن قاننىڭ ەسەسىندەي  جەڭىس كوڭىلگە مەدەۋ دەمەسەڭ، قانشاما ادامزاتتى قان قاقساتىپ، ەت جاقىنىنان ايىرعان قاسىرەتتى جىلداردا ەسەڭگىرەگەن حالىق وڭايلىقپەن سوعىس پسيحولوگياسىنان ارىلماسى انىق ەدى.

سۇراپىل سوعىس قازاق حالقى ءۇشىن دە 5 جىلعا سوزىلعان  وتە ۇلكەن، اسا اۋىر سىن بولدى. وسى جىلداردا ءبىر وتباسىنى  كۇيرەتىپ، ءبىر ەمەس، بىرنەشە ازاماتىنان  ايىرعان  جاعدايلار دا از بولمادى.  وسىنداي وقيعالاردىڭ ءبىرى اقباي اۋىلىندا ورىن العان.  ءبىر جىلدا، ءبىر جانۇيادان ءتورت بىردەي اعايىندىلار اتاپ ايتقاندا،  سانايەۆ وتەباي، ايتجان، الەن، ايتماعانبەت مايدانعا اتتانعان ەكەن.  وكىنىشتىسى، اعايىندى ازاماتتاردىڭ ەكەۋى عانا ەلگە ورالىپتى.

سانايەۆ وتەباي 1947 جىلى ەلگە ورالىپ، ەكى جىلدان كەيىن قايتىس بولعان. كەلىنى قاعاز سانايەۆانىڭ ەستەلىگىندە وتەبايدىڭ جارى جانسۇلۋدىڭ ايتۋىنشا، قايتىپ ورالعاندا كۇيەۋىنىڭ  دەنەسىندە وقتىڭ بىتىرالارى بولعان.  وسى دەنەدە قالعان وقتىڭ سەبەبىنەن الاپات اجالدىڭ  ورداسىنان امان كەلگەنىمەن، عۇمىرى ۇزاق بولماپتى. وتەبايدىڭ ەكى قىزى (ۇشىعا، باقتىلى) جانە ءبىر ۇلى (مۇحتار) قالعان.  سوعىسقا كەتەرىندە ۇشىعا مەنەن مۇحتار قالعان. سوعىستان ورالعاسىن باقتىلى ەسىمدى قىزدى بولىپتى.

سانايەۆ الەن دە ەلگە قايتىپ ورالعان.  ءۇش ۇلى مەن ءبىر قىزى قالعان. ەكى ۇلى  دۇنيەدەن وتكەن.  ال ميتكىل ەسىمدى قىزى مەن باقىتجان ەسىمدى ۇلىنىڭ كوزى ءتىرى. 

سانايەۆ ايتجان مايداننان ورالماعان. ايتجاننىڭ سوڭعى حاتى سانايەۆا قاعازدىڭ قولىندا ساقتاۋلى ەكەن. جاسىنان بىلىمگە قۇشتار بولعان ايتجانعا ۇستازدىق وقۋ ءۇشىن قاراجات تاپشىلىعى كوبىرەك سەزىلەدى. اكە بالاعا سىنشى دەگەندەي،  قولىندا جەتەرلىكتەي مال – مۇلىك بولعانىمەن، ساناي بالاسىن ۇستازدىق جولعا جىبەرگىسى كەلمەيدى.    سوندا اكەسى رۇقساتىن بەرمەگەنىمەن،  جەڭگەسى جانسۇلۋ ايتجانعا ۇلكەن كومەك جاساپ، ءوزى ساۋعان سيىرلاردىڭ  ءبىرىنىڭ موينىنا ءجىپ بايلاپ جىبەرىپ، ورىسكە شىققان سوڭ سول سيىردى تاۋىپ الىپ، سات تا كەرەگىڭە جارات دەيدى. ايتجان وسىلاي وقۋىنا قاراجات تاۋىپ، بىلىكتى مامان بولىپ ورالعان. عۇمىرى قىسقا بولسا دا، ەل ەسىندە قالاتىنداي ونەگەلى ىستەر جاساپ، اقباي اۋىلىنا  العاش رەت مەكتەپ اشىپ، ۇستازدىق ەتكەن ەكەن.  ايتجاننان  ەكى ۇل مەن ءبىر قىز قالعان. بەكتىباي جانە ءىزدىباي ەسىمدى ۇلدارى ۇلكەن قىزمەتتە بولىپتى.  قىزى ايجامال  اكەسىنىڭ ءىزىن قۋىپ جامبىل ولكەسىندە ۇستازدىق قىزمەت اتقارعان. ءبىراق، ۇشەۋىنىڭ دە كوزى ءتىرى ەمەس.

سانايەۆ ايتماعانبەت تە ورالماعان.  ول سوعىسقا كەتەردە ءبىر قىزى بولعان. ءبىراق كىشكەنتايىندا شەتىنەپ كەتىپتى.

مەن بۇل ماقالا ارقىلى نە ايتقىم كەلدى؟ ويلاڭىزشى، ءبىر ەمەس ءتورت بىردەي باۋىر ەتى بالالارىن اجال اۋزىنا جىبەرگەن انا قانداي كۇيدە بولدى ەكەن؟ ءىزىمدى جالعار ءىزباسارلارىم، ەرتەڭگى سۇيەنىشتەرىم دەپ سەنگەن اكەنىڭ كۇيى قانداي بولدى ەكەن؟  بۇل ءبىر عانا مىسال. سول ۋاقىتتاردا بۇدان دا اۋىر جاعدايلار قازاق دالاسىندا مىڭداپ سانالعان بولار.

قاق – سوقپەن ءىسى جوق، سوقتىقپاعانعا كۇشىن كورسەتپەيتىن حالقىمىز قانشاما زۇلماتتى جىلداردى باسىنان وتكەردى. ۇرپاعىم ءۇشىن دەپ ارعى اتالارىمىز قولىنان نايزا، قىلىشىن تاستاماعان بولسا، بەرگى اتالارىمىز تاعى دا ۇرپاعىم ءۇشىن، سولاردىڭ اماندىعى ءۇشىن دەپ اجالعا باس تىكتى.  اپتالداي ازاماتتاردان ايىرىپ، بولاشاعىمىزدى بۇلىڭعىر ەتكەن سوعىس، شىن مانىندە، قازاق حالقىن ويسىراتىپ جىبەردى.   شىنى كەرەك، جەڭىس كۇنى دەگەندە بىزدەردەي جاس بۋىننىڭ  ەلەڭ ەتە قالاتىنى شامالى. سەبەبى، ءبىز جولعا تەلمىرىپ، سارىلىپ اعامىزدى، ءىنىمىزدى نەمەسە اكەمىزدى كۇتكەن جوقپىز.   قان مايداندى، سوعىستى سەزىنگەن جوقپىز. بىزگە بەيبىت ءومىر وپ – وڭاي ورناي قالعان سياقتى. لايىم وسى بەيبىت ءومىرىمىز جالعاسا بەرگەي. دەگەنمەن دە، نە نارسەنىڭ دە ءقادىرىن بىلگەن دۇرىس. بۇل تىنىش ءومىرىمىز سول اتا-بابالارىمىزدىڭ ارقاسىندا ورناعانىن، سولاردىڭ ارقاسىندا ۇيقىمىز تىنىش، كوڭىلىمىز توق ەكەنىن ۇمىتپاساق ەكەن دەيمىن. بىزگە وسى تۇرعىدان كورگەن، بىلگەنىن ايتىپ، بەيبىت كۇننىڭ ءقادىرىن سەزىندىرەتىن  ءقادىرلى ارداگەرلەرىمىز ازايماسا عوي شىركىن!

---