سونداعى شالتاباي ولەڭىنەن
(ماناپ بايپاق ۇلى جيناعانىنان الىندى)
ءۇش قارقارا، كەڭ تەكەس قايران جەرىم،
قايعىسىز، قامسىز وسكەن قايران ەلىم.
كاپىردىڭ ۋىسىنا قالدىڭ ءتۇسىپ،
كۇن بولماس باياعىداي ەندى تەگىن.
ەل-جۇرتىم، تىلەۋلەس بول، امال بار ما.
تىستەۋلى قوس بارماعىم، كەتتى-اۋ كەگىم.
باسقا بالە تۇسكەندە، قىزىل ءتىلىم
امان بول دەيدى ەلىم، اعام، ءىنىم...
قولىنا ءتۇسىپ ورىستىڭ،
كوردىم دۇنيە جالعانىن.
تازابەك، ساۋرىق كۇش قوسپاي،
تارانشىعا سەنەم دەپ
تىستەۋلى كەتتى-اۋ بارماعىم،
ىشىمدە كەتتى-اۋ ارمانىم.
زامانداستار امان بول.
كوتەرەمىن موينىممەن
ورىستىڭ سالعان قارماعىن.
قوجەكە، سەنىڭ اكەڭ نازار ەدى،
جىگىتكە جۇرگەن جەرى بازار ەدى.
ءىلىپباي، ساۋرىق اعام امان بولسا،
ارتىمنان ءبىر قاعازدى جازار ەدى.
اۋىلىم كوشتى مە ەكەن جايلاۋىنا،
تۇرمايدى جالعىز بيە بايلاۋىنا.
ءىلىپباي، ساۋرىقپەنەن ءتىرى بولسا،
ورىستىڭ جىبەرمەس ەد ايداۋىنا.
مەنىڭ اتىم شالتاباي،
اسىلدان سوققان بالتاداي.
سىبىرگە ايداپ بارادى
مىناۋ كاپىر قايتەدى-اي.
قىلدى. مۇنىڭ ءبىرى البان تازابەك. تازابەك تارانشى حانىمەن سوزدەس بولىپ، ورىسقا باعىنعىسى كەلمەيدى. البانداعى قۇرمان ساۋرىق دەگەن كىسى دە ورىسقا باعىندىرماي، ەڭ بولماسا الباندى اجىراتىپ العىسى كەلەدى. وزىنە ەرگەن الباندى كوشىرىپ، قۇلجا ماڭايىنا كوشەدى. بۇعان بۇعى قىرعىزى دا قوسىلادى. ساۋرىق باتىش، جەتەن دەگەن ادامداردى ورىس ۇستاۋعا شىعادى. ساۋرىقتى ورىس قۋىپ، قىتايدىڭ سۋاسۋ دەگەن جەرىندە جاتقاندا، 30 كازاك-ورىس قازاقتان باسشى اپارىپ، ساۋرىقتى ۇستايدى. مۇنىڭ قولىندا قىرعىز بالباي دەگەن بولادى. بۇل ەكەۋىن الماتىعا اكەلىپ، «اباقتىدا ءولدى» قىلىپ كوزىن جوعالتادى.
«تازابەك ورىسقا قارسى» دەگەننەن تازابەكتى ۇستاۋعا الماتىدان 100-دەي كازاك-ورىس شىعادى. «تازابەككە ورىس شىقتى» دەگەندە تازابەك شىنداپ اتقا ءمىنىپ، جاقىن جەردەگى ورىس قاراۋىلدارىن ولتىرەدى. تازابەكتىڭ جيناعان ازىن- اۋلاق جاساعى بولادى. تازابەكتى قۋعان ورىس ىلە بويىندا تازابەكپەن كەزدەسىپ، اتىس بولىپ، ەكى جاقتان دا ءبىرقاۋىم كىسى ولەدى. اقىرىنداتازابەك تايقاپ، قىرعىزسايدى باسىپ، سۇمبەمەن اسىپ، قۇلجاعا كىرىپ كەتەدى. تارانشى حانى ابىل ۇلىنىڭ قولتىعىنان بارىپ كىردى.
ورىس ۋشاكوۆ تارانشىعا تاپ بەرىپ، قۇلجا ماڭايىنا اسكەر اتتاندىردى. بۇل اسكەر شالكودەنى باسىپ ءجۇردى.
البان جينالىپ، ەسەنامان دەگەن كىسىنى حابارعا جىبەرەدى تارانشىعا. تارانشىلار شابىنىسىپ، ورىستى توسادى. ورىس تارانشىعا كىسى سالىپ، تازابەكتى سۇرايدى. تارانشى ساۋرىقتى سۇرادى. ەكى جاق ءسوز كەلىسە الماي، ورىس بۇلادى. ول جولى تارانشىلار ورىستى تابانداتىپ جەڭىپ، ءبىرتالاي ادامىن ءولتىرىپ، اسكەرىن قاشىردى.
كولپاكوۆسكيي قايتا كۇش جيناپ، تارانشىعا اتتانادى. ىلەنىڭ ەكى جاعىن ورلەپ، ورىستىڭ كوپ اسكەرى جۇرەدى. كولپاكوۆسكيي ءوزى دە وسى جورىقتىڭ ىشىندە بولادى. ورىس تەپكىسىنە شىداماي، تارانشى ورىسقا باعىنادى. تارانشىلار (تازابەكتى) كولپاكوۆسكييدىڭ قولىنا بەرەدى. بۇل جولى شالتاباي دەگەن ساۋرىقتىڭ ءىنىسىن دە ورىس ۇستايدى. بۇل 1871 جىل ەدى.
تازابەكتى ورىس تۇرمەدە ساۋرىقشىلاتىپ ولتىرەدى. شالتابايدى سىبىرگە ايدايدى. شالتاباي سول كەتكەننەن 10 جىلدان سوڭ قايتىپ ەلگە قوسىلادى.
You Might Also Like
-
XIX عاسىردىڭ ورتاسىنا تامان (1830-1840 جىلدار اراسى) قازاق ىدىراپ، ورىسقا باعىنا باستادى. 1730 جىلدار قازاقتىڭ تابالدىرىعىن ورىس العاش اتتاۋى دەپ سانالادى. ويتكەنى كىشى ءجۇزدىڭ ءابىلحايىر دەگەن حانى ...
-
كەرەمەتتەي كوڭىلدى كەشتە بىلدەي مەكەمەنىڭ شارۋاشىلىق جاعىن كۇيتتەيتىن كەرەمەتتەي ءبىر قىزمەتكەرى يۆان دميترييەۆيچ چەرۆياكوۆ ەكىنشى قاتارداعى كرەسلولاردىڭ بىرىندە "كورنيەۆيل قوڭىراۋلارىن" ءدۇر...
