سويلەم تۋرالى وتكەندى قايتالاۋ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: «سويلەم تۋرالى وتكەندى قايتالاۋ» (پرەزەنتاسياسىمەن)
ساباقتىڭ ماقساتتارى:
بىلىمدىلىگى: وتكەن تاقىرىپتى ساياحات جاساۋ ارقىلى پىسىقتاۋ، سۋرەت بويىنشا سويلەم قۇرۋعا داعدىلاندىرۋ؛
دامىتۋشىلىعى: اۋىزشا جانە جازباشا تىلدەرىن دامىتۋ. سوزدىك قورىن جانە بايلانىستىرىپ سويلەۋىن دامىتۋ.
تاربيەلىگى: ادامگەرشىلىككە، ۇقىپتىلىققا، العىرلىققا، شاپشاڭدىققا باۋلۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ساياحات - ساباق.
كورنەكىلىكتەر: اۋىل سىزباسى، پاراقشالار، قورجىن، جۇمباقتار، ساندىق، قامشى،
ساباقتىڭ بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
- سالەمەتسىڭدەر مە، بالالار
- بۇگىنگى ءبىزدىڭ ساباعىمىز ەرەكشە بولماق، بىزگە قوناققا كوپتەگەن مۇعالىمدەر كەلدى
ساباقتىڭ تاقىرىبى جانە ماقساتتارىمەن تانىستىرۋ
- بۇگىن مامىردىڭ نەشەسى؟
- اپتانىڭ قاي كۇنى؟
- ءقازىر قاي مەزگىل؟
- كوكتەم.
داپتەرلەرىمىزگە بۇگىنگى كۇندى جازامىن
كوركەم جازۋ
اتا – بالاعا سىنشى.
- ءبىز بۇگىن «جەتى اتا اۋىلىنا ساياحاتقا شىعامىز»
- ساياحاتقا شىعۋ ءۇشىن وزىمىزگە كولىك سايلاپ الايىق. بۇرىن اتا - بابالارىمىز تەحنيكا دامىماعان، ماشينا بولماعان كەزدە كولىك رەتىندە نەنى پايدالانعان، ونى ءالى كۇنگە دەيىن اۋىلداردا قولدانادى؟
- اتتى، تۇيەنى، وگىزدى.
- سەندەر سونىڭ قايسىسىن قالايسىڭدار؟
- اتتى.
- جارايدى اتتى جولعا ازىرلەيىك. ول ءۇشىن وتكەن ساباققا توقتالايىق؟ وتكەن ساباقتا سويلەمدەگى ءسوزدىڭ بايلانىسىن وتتىك.
- سويلەمدەگى سوزدەر تۋرالى نە بىلەسىڭدەر؟
- ولاردىڭ بايلانىسىن قالاي بىلەمىز؟
- سويلەم تۋرالى نە بىلەسىڭدەر؟
- باس ارىپتەن باستالىپ جازىلادى، سوڭىندا نۇكتە، سۇراق بەلگىسى، لەپ بەلگىسى قويىلادى.
2. وتكەندى قايتالاۋ.
- بالالار، سۇراقتارعا جاۋاپ بەرىپ، اتامىزدىڭ اۋىلىنا كەلىپ قالىپپىز. «اتا» اۋىلى سەندەردىڭ بىلىمدەرىڭدى تەكسەرمەكشى ەكەن، مىناداي تاپسىرمالار ازىرلەپتى.
جىلت - جىلت ەتكەن،
جىرادان وتكەن. (سۋ)
ونەردە بار، تالاپتا جوق.
ورمەكتە بار، ويۋدا جوق (ءو)
مەيىزدە بار، ورىكتە جوق.
كيىزدە بار، سىرماقتا جوق (ز)
- ال، بالالار، جۇمباقتان قانداي ءسوز شىقتى؟ سوزدەن نە قۇرالادى؟
- دۇرىس بالالار «اتا» اۋىلىنىڭ سۇراقتارىنان دۇرىس وتتىڭدەر، ءارى قاراي «اكە اۋىلىنا ساياحاتقا شىعامىز.
- سويلەمدى دۇرىس قۇراستىرا الاسىڭدار ما؟ ونى ءبىلۋ ءۇشىن مىنا كيىز ءۇي سوزىنەن سويلەم قۇراستىرىڭدار (كيىز ءۇي تەز قۇرىلىپ، تەز جينالادى. كيىز ءۇيدىڭ شاڭىراعى، كەرەگەسى، ەسىگى بار. كيىز ءۇي قىستا جىلى، جازدا سۋىق بولادى.) (وقۋشىلار قيما سوزدەردەن سويلەم قۇراستىرادى)
جەر بالشىق، قۇلاپ قالماڭدار، ءبارىمىز ارباعا وتىرايىق.
- الماز، اتتى ايدا.
- ايت - شۋ جانۋار.
- - الدىمىزدا كورىنگەن قاي اۋىل ەكەن؟
- «بالا» اۋىلى
- مىنە، بۇل اۋىلعا دا كەلىپ قالىپپىز. باعانادان ەكى اۋىلعا ساياحات جاساپ شارشادىق، ەندى سەرگىتۋ ءساتىن جاساپ الايىق.
ورنىمىزدان تۇرامىز
الاقاندى ۇرامىز
ءبىر وتىرىپ، ءبىر تۇرىپ
ءبىز تىنىعىپ الامىز.
1. «نەمەرە» اۋىلىنا كەلىپ قالىپپىز. بۇل اۋىلدا «ويلان تاپ!» ويىنىن وينايمىز ويىننىڭ شارتى: «شوبەرە» اۋىلىنا ساياحات جاسايمىز. ۋاقىت بولسا تاقاپ قالدى.
- الماز، ايدا اتتى.
- ايت - شۋ، جانۋار.
- مىنە «شوبەرە» اۋىلىنا دا كەلدىك.
- بۇل اۋىل قورجىن ازىرلەپتى، وسى قورجىنداعى سۇراقتارعا جاۋاپ بەرەيىك.
1 - پاراقشا «بالالار» ءسوزىن قاتىستىرىپ سويلەم قۇرا.
2 - پاراقشا «ويىنشىقتار» سوزىمەن سويلەم قۇراۋ.
توڭىپ قالماۋ ءۇشىن «ساناماق» ويىنىن وينايىق
باسبارماعىم – العاشقى،
بالان ۇيرەك – جالعاسى،
ورتان تەرەك - اعاسى،
شىلدىر شۇمەك - ناعاشى،
كىشكەنتاي بوبەك – بالاقان،
بارىنە ورتاق الاقان.
مىنە «شوپشەك» اۋلىنا دا كەلىپ قالىپپىز.
بۇل اۋىل سەندەرگە جۇمباق ازىرلەپتى.
قىزىقتاپ كۇندە سەن،
سۋرەتىن كورەسىڭ،
وقيسىڭ ودان سەن
ەرتەگى، ولەڭدى، ول نە؟ (كىتاپ)
تىلدەرىمەن جۇرەدى،
ۋاقىتتى بىلەدى. (ساعات)
ۇلكەن الىپ تاباقتان
الەمگە نۇر تاراتقان (كۇن)
جۇمباقتاردىڭ شەشۋىنەن سويلەم قۇراستىرىڭدار، جانە مىنا بەلگىلەردى قولدانىڭدار..!؟
مىسالى: وقۋشى كىتاپ وقىدى. ساعات قانشا بولدى؟ الاقاي، كۇن جىلىندى!
سويلەم قۇراستىرعان وقۋشى تاقتاعا جازادى، ال قالعاندارى داپتەرىنە كوشىرەدى.
2. «نەمەنە» اۋلىنا ساياحات جاسايمىز. «نەمەنە» اۋىلى سەندەردىڭ سويلەم تاقىرىبىن قالاي مەڭگەرگەندەرىڭدى سىناماقشى. «سيقىرلى ساندىق» ازىرلەپتى.
- قانە، ساندىقتى اشىپ قارايىق. (ساندىقتان سۇراقتار وقۋ)
1 - وقۋشى: سويلەمدەگى سوزدەر ءبىر - بىرىمەن قالاي جازىلادى؟
2 - وقۋشى: سويلەمنىڭ ءبىرىنشى ءسوزى قالاي جازىلادى؟
3 - وقۋشى: سويلەمنىڭ سوڭىنا قانداي بەلگىلەر قويىلادى؟
4 - وقۋشى: سويلەمدەگى سوزدەر قانداي بولادى؟
5 - وقۋشى: سويلەمدەگى سوزدەردىڭ بايلانىسىن قالاي بىلەمىز؟
6 - وقۋشى: قازاقتىڭ تۇنعىش عارىشكەرى كىم؟
ەندى ءبارىمىز «ۇشتى - ۇشتى» ويىنىن وينايمىز
كوركەم جازۋ.
3. قورىتىندى ءبولىم.
- مىنە، بالالار، سىنىپقا دا كەلدىك. ساياحات ساباعىنا بارلىعىڭ جاقسى قاتىستىڭدار. جەتى اتا اۋىلىنىڭ ادامدارى سەندەردىڭ بىلىمدەرىڭە ريزا بولىپ جاتىر.
بۇگىن جەتى اتامىزبەن تانىسا وتىرىپ سويلەم جانە سويلەمدەگى سوزدەردىڭ بايلانىسى تاراۋلارىنان العان ءبىلىمىمىزدى قايتالادىق. جەتى اتاسىن بىلگەن وقۋشى، وسكەندە تۋعان، تۋىستارىنا مەيىرىمدى، جاقىنىن تانيتىن جاقسى ازامات بولىپ وسەدى دەگەن ەكەن.
اكەسىنىڭ بالاسىنىڭ بالاسى - نەمەرە،
نەمەرە بالاسى – شوبەرە،
شوبەرە بالاسى – شوپشەك،
شوپشەك بالاسى – نەمەنە بولادى.
ءارى قاراي وسكەندە بىلەتىن بولاسىڭدار.
8. بالالار بىلىمدەرىن باعالاۋ.
ساباقتىڭ ماقساتتارى:
بىلىمدىلىگى: وتكەن تاقىرىپتى ساياحات جاساۋ ارقىلى پىسىقتاۋ، سۋرەت بويىنشا سويلەم قۇرۋعا داعدىلاندىرۋ؛
دامىتۋشىلىعى: اۋىزشا جانە جازباشا تىلدەرىن دامىتۋ. سوزدىك قورىن جانە بايلانىستىرىپ سويلەۋىن دامىتۋ.
تاربيەلىگى: ادامگەرشىلىككە، ۇقىپتىلىققا، العىرلىققا، شاپشاڭدىققا باۋلۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ساياحات - ساباق.
كورنەكىلىكتەر: اۋىل سىزباسى، پاراقشالار، قورجىن، جۇمباقتار، ساندىق، قامشى،
ساباقتىڭ بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
- سالەمەتسىڭدەر مە، بالالار
- بۇگىنگى ءبىزدىڭ ساباعىمىز ەرەكشە بولماق، بىزگە قوناققا كوپتەگەن مۇعالىمدەر كەلدى
ساباقتىڭ تاقىرىبى جانە ماقساتتارىمەن تانىستىرۋ
- بۇگىن مامىردىڭ نەشەسى؟
- اپتانىڭ قاي كۇنى؟
- ءقازىر قاي مەزگىل؟
- كوكتەم.
داپتەرلەرىمىزگە بۇگىنگى كۇندى جازامىن
كوركەم جازۋ
اتا – بالاعا سىنشى.
- ءبىز بۇگىن «جەتى اتا اۋىلىنا ساياحاتقا شىعامىز»
- ساياحاتقا شىعۋ ءۇشىن وزىمىزگە كولىك سايلاپ الايىق. بۇرىن اتا - بابالارىمىز تەحنيكا دامىماعان، ماشينا بولماعان كەزدە كولىك رەتىندە نەنى پايدالانعان، ونى ءالى كۇنگە دەيىن اۋىلداردا قولدانادى؟
- اتتى، تۇيەنى، وگىزدى.
- سەندەر سونىڭ قايسىسىن قالايسىڭدار؟
- اتتى.
- جارايدى اتتى جولعا ازىرلەيىك. ول ءۇشىن وتكەن ساباققا توقتالايىق؟ وتكەن ساباقتا سويلەمدەگى ءسوزدىڭ بايلانىسىن وتتىك.
- سويلەمدەگى سوزدەر تۋرالى نە بىلەسىڭدەر؟
- ولاردىڭ بايلانىسىن قالاي بىلەمىز؟
- سويلەم تۋرالى نە بىلەسىڭدەر؟
- باس ارىپتەن باستالىپ جازىلادى، سوڭىندا نۇكتە، سۇراق بەلگىسى، لەپ بەلگىسى قويىلادى.
2. وتكەندى قايتالاۋ.
- بالالار، سۇراقتارعا جاۋاپ بەرىپ، اتامىزدىڭ اۋىلىنا كەلىپ قالىپپىز. «اتا» اۋىلى سەندەردىڭ بىلىمدەرىڭدى تەكسەرمەكشى ەكەن، مىناداي تاپسىرمالار ازىرلەپتى.
جىلت - جىلت ەتكەن،
جىرادان وتكەن. (سۋ)
ونەردە بار، تالاپتا جوق.
ورمەكتە بار، ويۋدا جوق (ءو)
مەيىزدە بار، ورىكتە جوق.
كيىزدە بار، سىرماقتا جوق (ز)
- ال، بالالار، جۇمباقتان قانداي ءسوز شىقتى؟ سوزدەن نە قۇرالادى؟
- دۇرىس بالالار «اتا» اۋىلىنىڭ سۇراقتارىنان دۇرىس وتتىڭدەر، ءارى قاراي «اكە اۋىلىنا ساياحاتقا شىعامىز.
- سويلەمدى دۇرىس قۇراستىرا الاسىڭدار ما؟ ونى ءبىلۋ ءۇشىن مىنا كيىز ءۇي سوزىنەن سويلەم قۇراستىرىڭدار (كيىز ءۇي تەز قۇرىلىپ، تەز جينالادى. كيىز ءۇيدىڭ شاڭىراعى، كەرەگەسى، ەسىگى بار. كيىز ءۇي قىستا جىلى، جازدا سۋىق بولادى.) (وقۋشىلار قيما سوزدەردەن سويلەم قۇراستىرادى)
جەر بالشىق، قۇلاپ قالماڭدار، ءبارىمىز ارباعا وتىرايىق.
- الماز، اتتى ايدا.
- ايت - شۋ جانۋار.
- - الدىمىزدا كورىنگەن قاي اۋىل ەكەن؟
- «بالا» اۋىلى
- مىنە، بۇل اۋىلعا دا كەلىپ قالىپپىز. باعانادان ەكى اۋىلعا ساياحات جاساپ شارشادىق، ەندى سەرگىتۋ ءساتىن جاساپ الايىق.
ورنىمىزدان تۇرامىز
الاقاندى ۇرامىز
ءبىر وتىرىپ، ءبىر تۇرىپ
ءبىز تىنىعىپ الامىز.
1. «نەمەرە» اۋىلىنا كەلىپ قالىپپىز. بۇل اۋىلدا «ويلان تاپ!» ويىنىن وينايمىز ويىننىڭ شارتى: «شوبەرە» اۋىلىنا ساياحات جاسايمىز. ۋاقىت بولسا تاقاپ قالدى.
- الماز، ايدا اتتى.
- ايت - شۋ، جانۋار.
- مىنە «شوبەرە» اۋىلىنا دا كەلدىك.
- بۇل اۋىل قورجىن ازىرلەپتى، وسى قورجىنداعى سۇراقتارعا جاۋاپ بەرەيىك.
1 - پاراقشا «بالالار» ءسوزىن قاتىستىرىپ سويلەم قۇرا.
2 - پاراقشا «ويىنشىقتار» سوزىمەن سويلەم قۇراۋ.
توڭىپ قالماۋ ءۇشىن «ساناماق» ويىنىن وينايىق
باسبارماعىم – العاشقى،
بالان ۇيرەك – جالعاسى،
ورتان تەرەك - اعاسى،
شىلدىر شۇمەك - ناعاشى،
كىشكەنتاي بوبەك – بالاقان،
بارىنە ورتاق الاقان.
مىنە «شوپشەك» اۋلىنا دا كەلىپ قالىپپىز.
بۇل اۋىل سەندەرگە جۇمباق ازىرلەپتى.
قىزىقتاپ كۇندە سەن،
سۋرەتىن كورەسىڭ،
وقيسىڭ ودان سەن
ەرتەگى، ولەڭدى، ول نە؟ (كىتاپ)
تىلدەرىمەن جۇرەدى،
ۋاقىتتى بىلەدى. (ساعات)
ۇلكەن الىپ تاباقتان
الەمگە نۇر تاراتقان (كۇن)
جۇمباقتاردىڭ شەشۋىنەن سويلەم قۇراستىرىڭدار، جانە مىنا بەلگىلەردى قولدانىڭدار..!؟
مىسالى: وقۋشى كىتاپ وقىدى. ساعات قانشا بولدى؟ الاقاي، كۇن جىلىندى!
سويلەم قۇراستىرعان وقۋشى تاقتاعا جازادى، ال قالعاندارى داپتەرىنە كوشىرەدى.
2. «نەمەنە» اۋلىنا ساياحات جاسايمىز. «نەمەنە» اۋىلى سەندەردىڭ سويلەم تاقىرىبىن قالاي مەڭگەرگەندەرىڭدى سىناماقشى. «سيقىرلى ساندىق» ازىرلەپتى.
- قانە، ساندىقتى اشىپ قارايىق. (ساندىقتان سۇراقتار وقۋ)
1 - وقۋشى: سويلەمدەگى سوزدەر ءبىر - بىرىمەن قالاي جازىلادى؟
2 - وقۋشى: سويلەمنىڭ ءبىرىنشى ءسوزى قالاي جازىلادى؟
3 - وقۋشى: سويلەمنىڭ سوڭىنا قانداي بەلگىلەر قويىلادى؟
4 - وقۋشى: سويلەمدەگى سوزدەر قانداي بولادى؟
5 - وقۋشى: سويلەمدەگى سوزدەردىڭ بايلانىسىن قالاي بىلەمىز؟
6 - وقۋشى: قازاقتىڭ تۇنعىش عارىشكەرى كىم؟
ەندى ءبارىمىز «ۇشتى - ۇشتى» ويىنىن وينايمىز
كوركەم جازۋ.
3. قورىتىندى ءبولىم.
- مىنە، بالالار، سىنىپقا دا كەلدىك. ساياحات ساباعىنا بارلىعىڭ جاقسى قاتىستىڭدار. جەتى اتا اۋىلىنىڭ ادامدارى سەندەردىڭ بىلىمدەرىڭە ريزا بولىپ جاتىر.
بۇگىن جەتى اتامىزبەن تانىسا وتىرىپ سويلەم جانە سويلەمدەگى سوزدەردىڭ بايلانىسى تاراۋلارىنان العان ءبىلىمىمىزدى قايتالادىق. جەتى اتاسىن بىلگەن وقۋشى، وسكەندە تۋعان، تۋىستارىنا مەيىرىمدى، جاقىنىن تانيتىن جاقسى ازامات بولىپ وسەدى دەگەن ەكەن.
اكەسىنىڭ بالاسىنىڭ بالاسى - نەمەرە،
نەمەرە بالاسى – شوبەرە،
شوبەرە بالاسى – شوپشەك،
شوپشەك بالاسى – نەمەنە بولادى.
ءارى قاراي وسكەندە بىلەتىن بولاسىڭدار.
8. بالالار بىلىمدەرىن باعالاۋ.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
پروزا ءتىلى مەن پوەزيا ءتىلىنىڭ ەرەكشەلىگى.
