جقتب - دان ساقتانايىق
ساباقتىڭ تاقىرىبى: جقتب - دان ساقتانايىق.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق.
وقىتۋ ءادىسى: اڭگىمە، پراكتيكالىق.
ساباقتىڭ ماقساتى:
1. بىلىمدىلىك ماقسات: اقتق/جقتب تۋرالى نەگىزگى جانە جۇقپالى اۋرۋ ەكەندىگى تۋرالى مالىمەتتەر بەرۋ.
2. تاربيەلىك ماقسات: اقتق - نىڭ جۇعۋ جانە قورعانۋ جولدارىن يگەرۋگە تاربيەلەۋ.
وقۋشىلاردىڭ قورعانۋ جونىندەگى ءىس ارەكەتتەرىن قاداعالاۋ.
3. دامىتۋشىلىق ماقسات: وقۋشىلاردى اقتق جۇقپاسىمەن جانە جقتب تۋرالى بار بىلىمدەرىن ءارى قاراي دامىتا وتىرىپ، تاربيەلەۋ.
وقىتۋدىڭ تەحنيكالىق قۇرالدارى جانە كورنەكى قۇرالدار: ينتەراكتيۆتى تاقتا، قوسىمشا ادەبيەتتەر، وقۋلىق، ماركەر، اق قاعاز.
ساباق بارىسى
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
• سالەمدەسۋ
2. وقۋشىلاردان جاڭا تاقىرىپ بويىنشا جالپى بار ءبىلىمىن تەكسەرۋ.
ساۋالناما
ءسىز جقتب - اۋرۋى تۋرالى نە بىلەسىز؟
ف. ا. ج.____________________________________________
توپ ___________________
№ سۇراقتار يا، جوق، بىلمەيمىن.
1 جقتب اۋرۋى تۋرالى تۇسىنىگىڭىز بار ما؟
2 جقتب جۇقپالى اۋرۋعا جاتا ما؟
3 جىنىسىنا قاراي ۇلكەن - كىشى دەمەي جقتب جۇقپالى ما؟
4 جقتب جۇعاتىن كەزەڭدەر:
ا. جىنىستىق قاتىناستا.
ب. مەديسينالىق ينەنى پايدالانۋدا.
ۆ. قان اۋىستىرعاندا.
گ. قولمەن سالەمدەسۋ.
د. اسحانا ىدىستارىن پايدالانعاندا.
ە. كوپشىلىك اجەتحاناعا بارعاندا.
ج. سىلەكەي ارقىلى، تۇشكىرگەندە.
ز. كوزدىڭ جاسى ارقىلى.
ي. كوپشىلىك ورىندا شومىلعاندا.
ي. اناسىنان جاڭا تۋعان بالاعا.
ك. جەزوكشەمەن كەزدەسكەندە.
5 جقتب – عا قارسى ۋكولمەن سالاتىن ءدارى بار ما؟
6 جقتب اۋرۋىن ەمدەۋگە بولا ما؟
7 اقتق – جۇقتىرىلعان ادام دايىنداعان تاعامدى ىشۋگە بولادى ما؟
8 جقتب – مەن اۋىرعان ادامنىڭ بەتىنەن ءسۇيۋ ءقاۋىپتى ما؟
9 اقتق – نى جۇقتىرۋعا بولادى، ەگەر مۇشەقاپ پايدالانباي، تەك ءبىراق قاتىناستا بولساڭ؟
10 مۇشەقاپتى دۇرىس پايدالانۋ اقتق – نى جىنىس جولدار ارقىلى بەرۋدەن قۇتىلۋعا كومەكتەسەدى ما؟
3. جاڭا ءبىلىم بەرۋ.
• ءمۇعالىم جاڭا تاقىرىپتى تۇسىندىرە وتىرىپ جانە تاقتاعا جازادى.
اقتق – ادامنىڭ قورعانىش تاپشىلىق قوزدىرعىشى.
ۆيچ – ۆيرۋس يممۋنودەفيسيتا چەلوۆەكا.
جقتب – جۇقتىرىلعان قورعانىش تاپشىلىعىنىڭ بەلگىسى.
سپيد – سيندروم پريوبرەتەننوگو يمۋننوگو دەفيسيتا.
جقتب العاش رەت 1981 جىلى اقش – تا تاراي باستادى، اسىرەسە اۋرۋلاردى باقىلاۋ ورتالىعى گوموسەكسۋاليستەر اراسىندا ەرەكشە ينفەكسيا سانىنىڭ كوبەيۋىن تۋعىزدى.
وسى ۋاقىتقا دەيىن بۇل ينفەكسيا تەك قانا قورعاۋ مەحانيزمدەرى ونكواۋرۋلارىمەن زاقىمدالعان نەمەسە يممۋندىق جۇيەنى السىرەتەتىن دارىلەردى ىشەتىن ادامدارعا عانا كەزدەسەتىن.
جاڭا اۋرۋدى نەگىزگى سەبەبى يممۋندىق جۇيەنىڭ بۇزىلۋى جانە جەتپەۋى ەكەنى، بۇل جەتىسپەۋشىلىك ۆيرۋس ارقىلى شاقىرىلعان، كەيىن بۇل ۆيرۋس اقتق (ادامنىڭ قورعانىش تاپشىلىق قوزدىرعىشى) دەپ اتالدى. ۆيرۋس 1983 جىلى اشىلدى.
بالكىم، اقتق عاسىرلار بويى ءقاۋىپسىز تۇردە ءومىر ءسۇرىپ، تەك جاڭا قازىرگى ۋاقىتتا اگرەسسيۆتى جاعدايعا كوشكەن بولار. جقتب - ءنى زەرتتەۋ ءالى كۇنگە دەيىن جالعاسۋدا، ءبىراق ەڭ ماڭىزدىسى مىنالاردى ءبىلۋ كەرەك.
جقتب ماسەلەلەرى ءالى دە بىرنەشە ونجىلدىققا دەيىن الەمدە ساقتالادى، ءتىپتى وعان كەرەك ۆاكسينا نەمەسە ەمدەۋ جولى تابىلسا دا.
اقتق ينفەكسياسىن ودان ارى تاراتۋدان اۋلاق بولۋ ءۇشىن جەكەلەنگەن، قوعامدىق، مەملەكەتتىك جانە حالىقارالىق دارەجەدە ءبىرقاتار شارالار قولدانىلادى.
اقتق مەن جقتب ارالىعىنداعى ايىرماشىلىعى.
ايىرماشىلىعى
اقتق جقتب
ۇساق ۆيرۋس، كادىمگى ميكروسكوپپەن كورۋگە بولمايدى. اقتق تۋدىراتىن اۋرۋ، ادام اعزاسىنا كىرىپ يممۋندىق جۇيەنى بۇزادى. ۆيرۋستار ءار ءتۇرلى اۋرۋدى تۋدىرادى، تۇماۋدان باستاپ، اقىر اياعى راكتىڭ كەيبىر تۇرلەرىن اقتق – مەن زاقىمدالعانىن، ياعني ۆيرۋستىڭ اعزاعا كىرگەنىن بىلدىرەدى، ءبىراق اۋرۋ ءالى بايقالمايدى. قازىرگى ۋاقىتتا جقتب – گە قارسى ۆاكسينا نەمەسە ءدارى جوق. اقتق – ءنىڭ اسەرىنەن يممۋندىق جۇيەنىڭ السىرەۋى ناتيجەسىندە اعزادا ينفەكسيا داميدى، ول وپپورتۋنيستىك دەپ اتالادى، ارى قاراي ول ولىمگە اكەلىپ سوقتىرادى. وپپورتۋنيستىك ينفەكسيا – بۇل ينفەكسيا (تۋبەركۋلەز، پنيەۆمانيا)، اسقازان، ىشەك ينفەكسيالارى (ديارەيا، ستوماتيت)، باس ميىنىڭ ينفەكسياسى (توكسوپلازموز، راك ىسىكتەرى، مەنينگيت).
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق.
وقىتۋ ءادىسى: اڭگىمە، پراكتيكالىق.
ساباقتىڭ ماقساتى:
1. بىلىمدىلىك ماقسات: اقتق/جقتب تۋرالى نەگىزگى جانە جۇقپالى اۋرۋ ەكەندىگى تۋرالى مالىمەتتەر بەرۋ.
2. تاربيەلىك ماقسات: اقتق - نىڭ جۇعۋ جانە قورعانۋ جولدارىن يگەرۋگە تاربيەلەۋ.
وقۋشىلاردىڭ قورعانۋ جونىندەگى ءىس ارەكەتتەرىن قاداعالاۋ.
3. دامىتۋشىلىق ماقسات: وقۋشىلاردى اقتق جۇقپاسىمەن جانە جقتب تۋرالى بار بىلىمدەرىن ءارى قاراي دامىتا وتىرىپ، تاربيەلەۋ.
وقىتۋدىڭ تەحنيكالىق قۇرالدارى جانە كورنەكى قۇرالدار: ينتەراكتيۆتى تاقتا، قوسىمشا ادەبيەتتەر، وقۋلىق، ماركەر، اق قاعاز.
ساباق بارىسى
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
• سالەمدەسۋ
2. وقۋشىلاردان جاڭا تاقىرىپ بويىنشا جالپى بار ءبىلىمىن تەكسەرۋ.
ساۋالناما
ءسىز جقتب - اۋرۋى تۋرالى نە بىلەسىز؟
ف. ا. ج.____________________________________________
توپ ___________________
№ سۇراقتار يا، جوق، بىلمەيمىن.
1 جقتب اۋرۋى تۋرالى تۇسىنىگىڭىز بار ما؟
2 جقتب جۇقپالى اۋرۋعا جاتا ما؟
3 جىنىسىنا قاراي ۇلكەن - كىشى دەمەي جقتب جۇقپالى ما؟
4 جقتب جۇعاتىن كەزەڭدەر:
ا. جىنىستىق قاتىناستا.
ب. مەديسينالىق ينەنى پايدالانۋدا.
ۆ. قان اۋىستىرعاندا.
گ. قولمەن سالەمدەسۋ.
د. اسحانا ىدىستارىن پايدالانعاندا.
ە. كوپشىلىك اجەتحاناعا بارعاندا.
ج. سىلەكەي ارقىلى، تۇشكىرگەندە.
ز. كوزدىڭ جاسى ارقىلى.
ي. كوپشىلىك ورىندا شومىلعاندا.
ي. اناسىنان جاڭا تۋعان بالاعا.
ك. جەزوكشەمەن كەزدەسكەندە.
5 جقتب – عا قارسى ۋكولمەن سالاتىن ءدارى بار ما؟
6 جقتب اۋرۋىن ەمدەۋگە بولا ما؟
7 اقتق – جۇقتىرىلعان ادام دايىنداعان تاعامدى ىشۋگە بولادى ما؟
8 جقتب – مەن اۋىرعان ادامنىڭ بەتىنەن ءسۇيۋ ءقاۋىپتى ما؟
9 اقتق – نى جۇقتىرۋعا بولادى، ەگەر مۇشەقاپ پايدالانباي، تەك ءبىراق قاتىناستا بولساڭ؟
10 مۇشەقاپتى دۇرىس پايدالانۋ اقتق – نى جىنىس جولدار ارقىلى بەرۋدەن قۇتىلۋعا كومەكتەسەدى ما؟
3. جاڭا ءبىلىم بەرۋ.
• ءمۇعالىم جاڭا تاقىرىپتى تۇسىندىرە وتىرىپ جانە تاقتاعا جازادى.
اقتق – ادامنىڭ قورعانىش تاپشىلىق قوزدىرعىشى.
ۆيچ – ۆيرۋس يممۋنودەفيسيتا چەلوۆەكا.
جقتب – جۇقتىرىلعان قورعانىش تاپشىلىعىنىڭ بەلگىسى.
سپيد – سيندروم پريوبرەتەننوگو يمۋننوگو دەفيسيتا.
جقتب العاش رەت 1981 جىلى اقش – تا تاراي باستادى، اسىرەسە اۋرۋلاردى باقىلاۋ ورتالىعى گوموسەكسۋاليستەر اراسىندا ەرەكشە ينفەكسيا سانىنىڭ كوبەيۋىن تۋعىزدى.
وسى ۋاقىتقا دەيىن بۇل ينفەكسيا تەك قانا قورعاۋ مەحانيزمدەرى ونكواۋرۋلارىمەن زاقىمدالعان نەمەسە يممۋندىق جۇيەنى السىرەتەتىن دارىلەردى ىشەتىن ادامدارعا عانا كەزدەسەتىن.
جاڭا اۋرۋدى نەگىزگى سەبەبى يممۋندىق جۇيەنىڭ بۇزىلۋى جانە جەتپەۋى ەكەنى، بۇل جەتىسپەۋشىلىك ۆيرۋس ارقىلى شاقىرىلعان، كەيىن بۇل ۆيرۋس اقتق (ادامنىڭ قورعانىش تاپشىلىق قوزدىرعىشى) دەپ اتالدى. ۆيرۋس 1983 جىلى اشىلدى.
بالكىم، اقتق عاسىرلار بويى ءقاۋىپسىز تۇردە ءومىر ءسۇرىپ، تەك جاڭا قازىرگى ۋاقىتتا اگرەسسيۆتى جاعدايعا كوشكەن بولار. جقتب - ءنى زەرتتەۋ ءالى كۇنگە دەيىن جالعاسۋدا، ءبىراق ەڭ ماڭىزدىسى مىنالاردى ءبىلۋ كەرەك.
جقتب ماسەلەلەرى ءالى دە بىرنەشە ونجىلدىققا دەيىن الەمدە ساقتالادى، ءتىپتى وعان كەرەك ۆاكسينا نەمەسە ەمدەۋ جولى تابىلسا دا.
اقتق ينفەكسياسىن ودان ارى تاراتۋدان اۋلاق بولۋ ءۇشىن جەكەلەنگەن، قوعامدىق، مەملەكەتتىك جانە حالىقارالىق دارەجەدە ءبىرقاتار شارالار قولدانىلادى.
اقتق مەن جقتب ارالىعىنداعى ايىرماشىلىعى.
ايىرماشىلىعى
اقتق جقتب
ۇساق ۆيرۋس، كادىمگى ميكروسكوپپەن كورۋگە بولمايدى. اقتق تۋدىراتىن اۋرۋ، ادام اعزاسىنا كىرىپ يممۋندىق جۇيەنى بۇزادى. ۆيرۋستار ءار ءتۇرلى اۋرۋدى تۋدىرادى، تۇماۋدان باستاپ، اقىر اياعى راكتىڭ كەيبىر تۇرلەرىن اقتق – مەن زاقىمدالعانىن، ياعني ۆيرۋستىڭ اعزاعا كىرگەنىن بىلدىرەدى، ءبىراق اۋرۋ ءالى بايقالمايدى. قازىرگى ۋاقىتتا جقتب – گە قارسى ۆاكسينا نەمەسە ءدارى جوق. اقتق – ءنىڭ اسەرىنەن يممۋندىق جۇيەنىڭ السىرەۋى ناتيجەسىندە اعزادا ينفەكسيا داميدى، ول وپپورتۋنيستىك دەپ اتالادى، ارى قاراي ول ولىمگە اكەلىپ سوقتىرادى. وپپورتۋنيستىك ينفەكسيا – بۇل ينفەكسيا (تۋبەركۋلەز، پنيەۆمانيا)، اسقازان، ىشەك ينفەكسيالارى (ديارەيا، ستوماتيت)، باس ميىنىڭ ينفەكسياسى (توكسوپلازموز، راك ىسىكتەرى، مەنينگيت).
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
ماقساتى: بالالارعا جىل مەزگىلدەرىنىڭ ايىرماشىلىعى مەن زور بايلىقتارى تۋرالى تولىق ءتۇسىندىرۋ. ءار مەزگىلدىڭ ءوز قىزىعى مەن ءسانى بار ەكەنىن ۇعىندىرۋ. كۇز ايلارىنىڭ حالىققا مولشىلىق الىپ كەلەتىنىن، قۋان...
