InfoHub Logo

اپام سالىپ بەرگەن جارتى تابا نانى مەن ءبىر قۇتى قوي ءسۇتى تۇستە تالعار تالشىعىم. شۇبەرەك دوربانى بىلەگىمە ءىلىپ، كوك ءيىرىمنىڭ جارقاباقتى جولىن ارالاپ قۇلديلاعان جالعىز اياقتى سوقپاققا ەندى ىلىنگەنىم سول ەدى، ارتىمنان:

— بولەتاي، — دەگەن قارلىعىڭقى ءۇن ەستىلدى. بەتىم اۋىل شەتىندەگى قىرمان. كۇجىر ەكەۋمىز كەزەكتەسىپ مالاتاسقا مىنەمىز. جالت بۇرىلدىم. جاناتاي برىگادىر. سىلتي باسىپ توبەدەن ءتۇسىپ كەلەدى ەكەن.

— ءاۋ، ءداۋاپانىڭ بالاسى، سالەم قايدا؟

— اسسالاۋماعالەيكۋم اعا.

— الىكسالام بالا، — دەدى ول قولىن ۇسىنىپ. — اكەڭنەن حات كەپ تۇر ما؟ باسىمدى يزەيمىن.

— دۇرىس-اق. سولار امان كەلسە ەكەن، — دەدى ول كۇرسىنىپ. — ال ۇزىن ءسوزدىڭ قىسقاسى بولەتاي وزىڭدە شارۋام بار.قولعابىسىڭ قاجەت.

— مەن دايىن. تەك قىرمان باستىق ىزدەپ قالماسا، — دەيمىن.

— ەح، دۇنيە-اي. قۇداي قارعايتىنداي جازىعىم جوق ەدى. قۋ اياقتىڭ قيسىق بىتكەنىن كورمەيسىڭ بە؟ ايتپەسە قولىما قارۋ الىپ، مايداندا جۇرمەيمىن بە؟ ەل كوزىنە كۇيىك بوپ كورىنگەنشە. گۇجىردى ەرتە وياتىپ جىبەرگەنمىن. ساسپا، وزىڭە بارا جاتقان بەتىم ەدى. جاناتايدىڭ بەز- ەۋ قاپتاعان شۇپ-شۇبار دومالاق ءجۇزى بۇلك-بۇلك ەتىپ، دوعال مۇرنىنىڭ استىنان كورىنگەن كوزدەرىنە مۇڭ تولدى دا دەمىن جۇتتى.

— بولەتاي، مەن ءقازىر وسى بەتتە كەڭسەگە بارامىن. ال سەن ءبيبىجامال سۇلۋدى ەرتىپ كەل.

تاڭ-تاماشا كۇيى جاناتايعا قارادىم.

— وۋ، ءبيبىجامالدى تانىمايسىڭ با؟ وجار باسقارمانىڭ جاس كەلىنشەگى شە؟

— بىلەمىن عوي. ءبىراق...

جاناتايدىڭ جانارىنان اشۋ وتى جىلت ەتتى.

— ونى نەسىنە اۋليەسىتەمىز، ە. اسپاننان اياعى سالبىراپ تۇسسە دە ەل قاتارلى جۇمىسقا شىقپايدى. ەكى بالاسىمەن شىرىلداتىپ ءۇرىمحاندى جەسىر قالدىرعانى اناۋ. شاينام اقىلى بولسا وزىنەن جيىرما بەس جاس ۇلكەن وجارعا كۇيەۋگە تيە مە؟ قوس بالانىڭ كوزىنىڭ جاسى تەگىن جىبەرە قويماس. اسقانعا ءبىر توسقان. ۇيىنە كىر دە «ۋاكىل مەن بىرگادىر كەڭسەگە شاقىرىپ جاتىر» دە. وجار ەرتەڭگىسىن اۋدانعا كەتكەن. جۇرەكسىنبەي، ءتورىنىڭ توبەسىنە ءبىر اق شىق، — دەدى قۇشىرلانا سويلەگەن جاناتاي.

—  ماقۇل، اعا!

— كۇتىپ وتىراتىن ۋاقىت جوق. تاۋىق بوپ شاقىرماساڭ تاڭ اتپايدى. تەز كەلسىن. ۇشىپ جەتسىن.

جاناتاي كەڭسەگە تارتتى. ءبىر اياعىن سىلتي باسادى. قادامىن نىق العانىنا قاراعاندا، الدە نەگە بەل بۋىپ بەكىگەن سىڭاي تانىتادى.

سالىپ ۇرىپ وجار باسقارمانىكىنە جەتتىم. ەلدەن ەرەكشە كورىنەتىن ەڭسەلى ءۇيدىڭ ماڭى تىم-تىرىس. كورشىدەگى ورىنعايشا كەمپىر شەلەگىن داڭعىرلاتىپ باسقارمانىڭ سيىرىن ساۋىن جاتىر. جۇندەس، قۇيرىعى يىرىلگەن ءىرى توبەت كەمپىردىڭ اياعىنا ورالىپ، تاماق دامەتىپ، ماعان كوز قىرىن دا تاستامادى. جاناتايدىڭ كەسىمدى ءسوزى دەم بەردى مە، كىم ءبىلسىن، ەسىكتى اشىپ، ۇيگە باتىل كىردىم. تىم-تىرىس. اۋىز بولمەگە ءوتتىم. شىبىننىڭ ىزىڭى عانا ەستىلەدى. تورگى ۇيگە ەندىم. مۇندا دا ءتىرى جاننىڭ دەمى سەزىلمەيدى. ىشكە كوز تاستادىم. كوز الدىم جايناپ تۇر. كەرەگەدە كونەتوز شاعىن كىلەم. وڭ قابىرعادا شىلتەرى توگىلگەن اق شىمىلدىق. سول جاق بۇرىشتا ۇستىنە كورپە جينالعان الپامساداي ابدىرا ساندىق. تابالدىرىقتان تورگە دەيىن جايىلعان ويۋلى كيىز. تۇلكى تۇماق. توعىز ورىمدىك ساپتى قامشى. وندىق شام.

— ە... ە... ە... كىرپىگىمدى قاعىپ قالدىم. اق شىمىلدىقتىڭ تۇپكىرىنەن الدەكىمنىڭ ىڭىرانا ۇيقىسىراعانى سەزىلدى. ايەل دەمى. وجار باسقارما بار دۇنيەسىن اجىراسقان ايەلى مەن بالالارىنا تيەپ بەرىپ، «جىگىتتىك» جاساعانى قايدا؟ ءبيبىجامالدىڭ اكە-شەشەسى قىزىنا مۇنداي جاساۋ جاساي الۋعا قۇدىرەتى جەتپەيدى. سۇيەكتەرىنە سۇيەنىپ زورعا جۇرگەن تاقىر كەدەي. ياعني، وجار وجارلىعىن جاساعان. ءبيبىجامالدىڭ كەرىگەتىن دە ءجونى بار ەكەن. تۇلا بويىم دىرىلدەپ:

— تاتە! — دەپ داۋىستاپ قالدىم. ەشكىم ءۇن قاتپادى.

— ءبيبىجامال!

— ءاۋ. بۇل كىم؟

— بۇل مەن. قۇدياردىڭ بالاسى بولەتايمىن. —

ءسوزىم دىك-دىك.

— ە، اينالايىن-اي. جايشىلىق پا؟ ءقازىر كيىنەيىن. اۋىز ۇيگە شىعا تۇر. اعاڭ ءبىر نارسەگە جىبەرگەن عوي.

«جوق» دەي جازداۋعا ارەڭ قالدىم. جاناتاي سياقتى نىعىرلاپ سويلەپ، بۇل كەلىنشەكتىڭ زارەسىن ۇشىرايىن. ۋاكىل دەسە ءوزى دە ىشكەن اسىن جەرگە قويار.

تۇپكى بولمەدەن سۋسىلداعان كيىمنىڭ سىبدىرى، اقىرىن عانا جوتەلگەن ءبيبىجامالدىڭ تىرلىگى بايقالدى. سول جاق قابىرعاعا ۇلى كوسەم ءستاليننىڭ سۋرەتى ءىلىنىپتى. دوڭگەلەك ۇستەلدىڭ جانىڭدا بۋ شىعارعان سارى ساماۋرىن. داستارحان بەتى قىزىل-قوڭىر باۋىرساق، دوبالداي كەسەك قانتتار، ماي، قايماق. ەندى ءبىر شەتتە اۋزى اشىپ ىشىلگەن اراقتىڭ قۇمىراسىنىڭ باسى قىلتيادى. باسقارمانىڭ ەرتەڭگى تاماعىنىڭ ءتۇرى. اسىقتى جىلىك جارتىلاي مۇجىلىپ، بولمەنى اينالا ۇشقان قارا شىبىننىڭ ۇلەسىنە ءتيىپتى. پاح، پاح شالقىدى دەگەن وسى-ay. ەزۋىم سىلەكەيلەنىپ، تاماعىم جىبىرلايدى. اپامنىڭ «بۇلىنگەننەن بۇلدىرگى الما» دەگەن ءسوزى تىزگىن تارتتىرىپ، «قىلمىسقا» بۇرىلتار ەمەس.

— ءا، قاينىم سەن ەكەنسىڭ عوي، — دەدى ەسىكتەن كورىنگەن ءبيبىجامال. ويپىر-اۋ، بۇرىن قالاي عانا كوز سالماعانمىن. باسقارمانىڭ كەلىنشەگى ءۇرىپ اۋىزعا سالعانداي ادەمى ەكەن. قوي كوزدەرى تۇڭعيىق، قوس بەتىنىڭ ۇشى شيەدەي قىزىل. قىر مۇرىنى، ويماقتاي ەرنى، قيىلعان قاستارى اققۇبا وڭىنە سۇلۋ رەڭ بەرىپ تۇر. ۇزىن قوس بۇرىمى جەلبىرلى كوگىلدىر كويلەگىنىڭ وڭىنا ءبىر، سولىنا ءبىر تولقىپ، كۇمىس شولپى سىڭعىر-سىڭعىر ەتەدى. مىنا وجاردىڭ بالەسى-اي. مىنانداي اققۋ بويجەتكەندى قالاي عانا قولىنا قوندىرعان. كەنەت ءبيبىجامال ەكەۋمىزدىڭ كوزىمىز بىر-بىرىنە ۇشىراسا كەتتى
دە، باسقارمانىڭ سۇلۋ كەلىنشەگى جىميا كۇلدى.

— ەرتەڭگى استان ءدام ال، — دەدى سۇيكىمدى ەركە داۋىسپەن.

— راحمەت، — دەدىم قاتقىل عانا. — ءسىزدى ۋاكىل مەن بىرگادىر جاناتاي كەڭسەگە شاقىرىپ جاتىر. الدەنەگە ەڭكەيگەن ءبيبىجامال جەردەن باسىن كوتەرىپ الدى.

— ۋاكىل دەيسىڭ بە؟

— ءيا، ۋاكىل. جانىندا بريگادير جاناتاي بار، ۇشىپ جەتسىن دەيدى. وزدەرى اسىعىس.

— جايشىلىق پا ەكەن؟ ءبيبىجامال سۇراۋلى پىشىنمەن ماعان بۇرىلدى.

— ول جاعى ماعان بەلگىسىز. قاباقتارى قاتۋلى كورىنەدى، — دەدىم وتىرىكتى قوسىپ جىبەرىپ. ادام بالاسى كەيدە قىزىق. ءبيبىجامالدىڭ سۇلۋ دا، نازىك كەلبەتىنە، تال بويىنا قاراپ وتىرىپ، قياناتقا قيمايسىڭ.

— اعاندى كوزىڭ شالمادى ما؟

— اعاسى كىم؟ تاعى دا وپ-وتىرىك بىلمەگەنسىپ تۇرمىن. ءبيبىجامال سىڭعىرلاي كۇلىپ جىبەردى.

— ءبىزدىڭ ءۇيدىڭ وتاعاسى شە؟ ءوزىڭ زىرك-زىرك ەتەسىڭ عوي، — دەدى ەزۋىنە كۇلكى ۇيىرىلگەن ءبيبىجامال. — قۇددى ۋاكىل سياقتىسىڭ.

— ىح، ىح... ءبيبىجامال بىرگادىردى دە، ۋاكىلدى دە شيراعىنا ءىلىپ تۇرعان جوق. تۇيەدەن تۇسكەندەي ءسوزىن قارا. ايتپەسە ۋاكىل سياقتىسىڭ دەپ كەلەمەجدەمەس ەدى عوي.

— حابارشى بالا، ءسال ايالدا. بىر-ەكى شىنى شاي ءىشىپ، جۇرەگىمدى جالعاپ الايىن، — دەدى كەلىنشەك.

— مەنىڭ مىندەتىم ايتۋ. ۋاكىل اسىعىپ وتىر، — دەدىم تاعى دىكىڭدەپ.

— قاپ، سىعىر قىلعان قۇداي-اي. جالعانعا نە جازىپ قويىپ ەك. مەنىڭ سۇستى ءپىشىنىم، ءدوڭ ءسوزىم اسەر ەتتى مە كىم ءبىلسىن، ول داستارحانداعى باۋىرساقتى قايماققا باتىرىپ، ءبىر تىستەدى دە، ستول شەتىنە تاستاي بەرىپ، تورگى بولمەگە ەندى.

— ەسىك الدىنان كۇت، — دەدى سونان سوڭ سىڭعىر ەتىپ. ۇنىندە قوبالجۋ سەزىلدى. ويپىر-اۋ، مىنا جاناتاي برىگادىردىڭ كاللەسىندە نە جاتىر. ەكى ورتادا قوس تاۋدىڭ ورتاسىندا شىبىن ولەدىنىڭ كەرى بوپ، توبەمە اڭگىر تاياق ويناماسىن. برىگادىر جاناتايدا ەسەپ بار. وجار اۋدانعا كەتتى. ونى ءبىلىپ وتىر. ۋاكىلدىڭ اتى بار، زاتى جوق. جاناتاي ءبىر نارسەنى بۇلدىرمەك. ە، مەيلى، برىگادىر بۇيىردى، ورىنداۋعا مىندەتتىمىن. بارىنەن دە بۇل ىسكە قۇشتارلانا كىرىسكەنىمدى ايتساڭشى. جاناتايدىڭ بيبىجامالمەن ەسەپ ايىرىسپاسىنا كىم كەپىل. ءۇرىمحان مەن ءتىرى جەتىم اتانعان ەكى ءسابيىن ەسكە الدى. شىندىعىڭدا كوكيىرىمدە ءتىرى جەتىمدەر وتىزعا جەتىپ جىعىلامىز عوي. ياعني، بريگادير وجاردى دا، ايەلى ءبيبىجامال سۇلۋدى دا جەك كورەدى. ادام بىلمەس تۇڭعيىق جۇمباق. ىرعالا باسىپ ۇيدەن شىققان ءبيبىجامال، ەسىك كوزىندە كۇيبەڭدەپ جۇرگەن ورىنعايشا كەمپىرگە بۇرىلىپ:

—  اپا، ءقازىر قايتىپ كەلەمىن. ساماۋرىنعا وت سالا سالىڭىز، — دەپ ءبىر كۇڭك ەتتى.

— ال، باستا قاينىم. الگى ۋاكىل نە دەر ەكەن؟ ەرسىلى-قارسىلى قوس بولمە قوڭىر تاقياسىن شەكەسىنە كيىپ، الدە نەگە شۇقشيعان جاناتاي بريگادير ءبىزدى سۋىق قارسى الدى. ءبيبىجامالدىڭ سىڭعىر ەتىپ: — ءاۋ، ۋاكىل دەپ وكىرىشتەگەنىڭ مومىن قايناعانىڭ بالاسى ما؟ — دەگەنىنە دە تىرس ۇندەمەدى.

— ءاي، ازامات كۇلشىكباي ۇلى. سەن بەرى جاقىن وتىر، — دەدى ءبىر ءسات قاباعىن تۇيگەن كۇيى، ماعان قاتۋلانا قاراپ.

— بار جاعدايعا قانىق. كورگەن-بىلگەنىڭە جاۋاپ بەرەسىڭ. موينىن بۇرا بەرىپ، ماعان كوزىن قىسىپ ۇلگىردى.

— ءبيبىجامال جەڭەشە، الگىندە ۋاكىل وتىنشىبايەۆ وسى جەردىڭ شاڭىن قاعىپ كەتتى، — دەدى اڭگىمەسىن بريگادير قاتقىل باستاپ.

— قىرمانداعى بيداي قىزىپ بارادى. اۋدارۋعا ءالىمىز جەتپەي جاتىر. سوعىستىڭ قىرسىعى عوي، ءبارى. ەر-ازامات قان كەشىپ ءجۇر. قۇدايعا ءتاۋبا، جاۋدى ۇڭگىرىنە قۋىپ بارادى. وڭشەڭ بالا-شاعا. «بىلاي جۇرسەڭ وگىز ولەدى، ولاي جۇرسەڭ اربا سىنادىنىڭ» كەرى... ءبيبىجامال جاعىن سۇيەنگەن كۇيى ءۇنسىز تىڭداپ وتىر. جاناتاي ءالسىن-السىن ءسوزىن ءۇزىپ جىبەرىپ، تىنىس الادى. شاماسى ءبيبىجامالدىڭ لەبىزىن تىڭداماق.

— جان القىمعا كەپ الىسىپ جاتقانىمىز مىناۋ. وكىمەت پەن پارتيا جوسپار ورىڭدا، اسكەرگە تاماق كەرەك دەيدى. اۋىلداعى ايەل اتاۋلى بۇگىندە ەركەكتىڭ ورنىن باستى. بالا-شاعا اكە ورنىندا-اكە، شەشە ورنىندا-شەشە.

— پاۋ، جاناتاي-اي. مەن دە جاعدايدى تۇسىنەمىن-اۋ. ءبىراق الگى اعاڭ جىبەرە قويمايدى عوي... جايدى بىلەسىڭ، — دەدى ءسوز باسىن اقجارقىن باستاپ، اياعىن ءجۇزى قىزىل رەڭگە بويالىپ، كۇلىمسىرەي بىتىرگەن ءبيبىجامال.

— ايتپەسە، ءوزىم دە قاراپ قالماس ەم...

— قىزىق ەكەن. ۋاكىلگە دە كونبەي مە؟ مەنىكى وتىنشىبايەۆتىڭ ءسوزى عوي.

— سولاي دەڭىز. وندا وجەكەڭنىڭ ءوز وبالى وزىنە، — دەدى ءبۇرق ەتكەن جاناتاي.

—  ۋاكىلگە بەرگەن ۋادەمدى ورىندادىم. ءبيبىجامالدىڭ شاراسى ۇلكەن كوزدەرى زورايىپ، جاناتايدىڭ ەر قيمىلىن ءجىتى قاداعالاي باستادى. برىگادىردىڭ قويۋ قاباقتارى ءتۇيىلىپ، بۇرىشتا تۇرعان قارا تەلەفونعا جارماستى.

— ەل جان الىپ، جان بەرىپ جاتىر. ال، باسقارما ايەلىن جۇمىسقا جىبەرمەيدى. ادىلدىك قايدا، جولداستار. جاناتاي تەلەفوننىڭ قۇلاعىن بۇراپ-بۇراپ جىبەرىپ، داۋىستاي سويلەپ اۋدان ورتالىعىن شاقىرا باستادى.

— ءاي، قاينىم. وجارعا سويلەسپەك بوپ وتىرسىڭ با؟ — دەدى ورنىنان ۇشىپ تۇرعان ءبيبىجامال.

— ول ءالى قىزىلارىققا جەتە قويعان جوق. جاناتاي كەلىنشەككە الا كوزدەنە قارادى.

— الەۋ، قىزىلارىق پا! قىزدار. سروچنىي جاعداي. ۋاكىل وتىنشىبايەۆتىڭ اتىنان سويلەپ تۇرمىن. ماعان ستەكەڭ كەرەك ەدى. ءيا، دۇرىس. سول كىسىمەن بايلانىسۋ كەرەك ەدى. ويدا-جوقتا ءبيبىجامال ورنىنان اتىپ تۇرىپ، برىگادىر جاناتايعا ەنتەلەي جاقىنداپ كەلدى.

— قاينىم-اۋ، كىممەن سويلەسپەكسىڭ. تاماعىنا تاس تىعىلعانداي برىگادىردە ءۇن جوق.

— الەۋ، الەۋ. سالەمەتسىز بە، يوسىف ۆيسوريونوۆىش. حال-احۋالىڭىز جاقسى ما؟ الەۋ، ءۇزىپ جىبەردىڭدەر عوي. وي، ۇلكەن كىسىدەن ۇيات ەمەس پە قىزدار. وزدەرىڭ دە جازالارىڭدى الاتىن شىعارسىڭدار. ءاللو-اۋ...

— ويباي-اۋ، قاينىم-اۋ، ۇلكەن كىسىنىڭ ءوزى مە؟ — دەپ جانۇشىرا داۋىستاعان ءبيبىجامال. جاناتاي بۇل جولى دا ءمىز باقپادى، تەلەفوننىڭ قۇلاعىن ۇستاعان كۇيى ارى قاراي ەكىلەندى.

— ءاللو-وۋ، ستەكە جاعداي قيىن. قىرمانداعى استىق قىزىپ بارادى. ايتقانىڭىزعا قۇلدىق. بار كۇشتى سالىپ جاتىرمىز. ستەكە... پاۋ، تاعى ءۇزىلىپ كەتتى عوي. الەۋ، موسكەۋ...

ءبيبىجامال اي-شاي جوق جاناتاي برىگادىردى يىعىنان تارتىپ قالدى.

— ءاي، سەن كىممەن سويلەسىپ تۇرسىڭ، ءوزى. جاناتاي بۇل جولى دا تەلەفوننىڭ، قۇلاعىنان ايىرىلا قويمادى.

— الەۋ، ستەكە. ءبىزدىڭ كولحوزدا ءبىر ىڭعايسىز جاعداي بوپ تۇر. وجار دەگەن باسقارمانىڭ كەلىنشەگى... الەۋ، تفۋ تاعى دا ءۇزىلىپ كەتتى.

— ءاي، سەنىڭ ءتىلىڭ كەسىلىپ قالدى ما؟ ءستالىننىڭ وزىمەن بە؟ جاناتاي تەلەفوننايا اۋزىن الا بەرىپ، بۇرق ەتتى. — ەندى كىم دەپ ەدىڭ.

—  ماسقارا-اي، ەندى ءقايتتىم؟ — دەگەن وكىنىشتى ءۇن ەستىلدى.

— الەۋ، ستەكە. سول كەلىنشەك كۇيەۋىم جىبەرمەيدى دەپ جۇمىسقا... الەۋ، - تفۋ... جەر قاشىق قوي. وسى ءبىر ساتتەگى ءبيبىجامالدىڭ تىرلىگىن كورسەڭ. جۇزىندە ءقان-سول جوق، جاقتارى سۋالىپ، قياردىڭ قابىعىنداي كوگەرىپ كەتتى. ونە-بويى بەزگەك ادامداي قالش-قالش ەتىپ قوس قولىن العا سوزا بەرىپ، جاناتايعا تۇتىعا سىبىرلادى. جالبارىندى ءپىشىن.

— اينالايىن، جاناتاي. قۇلىڭ بولىپ وتەيىن. ستەكەڭە جامانداماشى. قىرمانعا ءقازىر بار دەسەڭ، ءقازىر كەتەيىن. تەك ۇلكەن كىسىگە ايتپاشى. ماسقارا-اي... جاناتايدىڭ كوزى جىلت-جىلت ەتىپ، ءبيبىجامالعا قۋلانا قارادى دا، ارتىنشا قاباعىن تۇيە قويدى.

— باسقارما كۇيەۋىڭ جۇمىسقا جىبەرمەيدى عوي. بيلىكتى بىلەگىنە ىلگەن برىگادىر سىزدەن سەنگە كوشىپ وكتەم-وكتەم كىجىندى. ونىمەن قويماي، سەن بىرەۋدىڭ وشاعىن بۇزدىڭ. بالاسىن زار جىلاتتىڭ. ەندى كەپ كەرگيسىڭ. اسقانعا ءبىر توسقان.

قاتۋلانىپ العان جاناتاي دەس بەرەر ەمەس.

— ءاي، بالا. مەن ەشكىمدى زورلاپ، ءماجبۇر ەتىپ وتىرعان جوقپىن. جاس ەمەسسىڭ، كوردىڭ عوي. برىگادىر ماعان بۇرىلىپ كوزىن تاعى قىسىپ قالدى. تۇسىنسەم بۇيىرماسىن. العاشقىدا شولجاڭداپ، وڭ-سولىن مىسە تۇتپاعان سۇلۋ كەلىنشەك ۇلى پاتشا — جاناتايدىڭ قۇلدى باسىبايلى كانيزاگىندەي.

— ءاي، جاناتاي. مەنى قۇتقار. جىگىت باسىڭمەن توزاققا تاستاعانىڭ با؟ وجاردى ايەلىنەن اجىراستىرعان مەن ەمەس. ءوزىم الدانىپ قالدىم.
جۇمىسقا شىعامىن. اينالايىن، قاينىم، — دەدى جانارى جاسقا كەپتەلگەن ءبيبىجامال سۇلۋ.

—  ءيا، ءيا. جاعدايىڭ قيىن ەكەن. الگى ۋاكىلى قۇرعىر بىردەڭە دەپ جۇرمەسە. ءبىراق مەن دە ايتىپ كورەرمىن. ءاي، ءبيبىجامال-اي، مەنى قيىنعا جۇمسادىڭ-اۋ — دەدى برىگادىر كادىمگىدەي ويلانىپ.

— ەرتەڭگى كۇنى وجار اعامىز، ۇياتقا قالدىرىپ جۇرمەي مە؟ ال سەن ءۇشىن ءبىر سىلكىنەيىن. ماسكەۋ الىنا قويسا. ءالوۋ...

ءبيبىجامال سۇلۋ قۇددى قۇلشىلىق قىلعان پەرۋاناداي جاناتايدان كوز الار ەمەس.

— اللەۋ، ءيا. ستەكە. مىنا تەلەفون قايتا-قايتا ءۇزىلىپ. الگىندەگى باسقارمانىڭ كەلىنشەگى جونگە كەلدى. جۇمىستان قالماسىن دەيسىز بە. دۇرىس، دۇرىس. راحمەت، ستەكە. بالا-شاعاڭىزدىڭ  قىزىعىن كورىڭىز. «جاڭاتالاپ» بيىل ۋادەدەن شىعادى. ايەلىنە ايتىڭىز دەيسىز بە. ءيا. كۇيەۋىنە مەن تۋرالى ەشتەڭە ايتپاسىن. ءيا، ماقۇل. باسقارمامەن ءوزىڭىز كەيىن سويلەسەسىز عوي. راحمەت، ستەكە. ادام اتانعان سوڭ، كەمشىلىك بولادى. مازالاعانىما كەشىرىڭىز. ساۋ بولىڭىز. قانعا قان، جانعا جان، ۇلى كوسەم. جاناتاي تەلەفوندى ىلە بەرىپ «ۋح» دەپ كۇرسىنىپ وتىرا كەتتى. ءبيبىجامال دا ورىندىعىنا سىلق ەتكەن. قان سورپا ءجۇزىن بەت ورامالىمەن سۇرتكەن بولدى.

— ال، ءبيبىجامال جەڭەشە! ستەكەڭمەن اڭگىمەنى ەستىدىڭ عوي.

— راحمەت، قاينىم. ەستىدىم. بۇل جاقسىلىعىندى ءومىر بويى ۇمىتپاسپىن. قارىزدارمىن.

— وسىمەن اڭگىمە ءبىتتى. ەستىدىڭ عوي. كۇيەۋىڭە دە ايتپا. ستەكەڭنىڭ ءوزى سويلەسەر. ەل ەستىمەسىن. بالا سەن دە اۋزىڭا بەرىك بول. كوسەمنىڭ قۇلاعى شالسا، ۇيات شارۋا.

— ماقۇل، جاناتاي قاينىم. تۇستەن كەيىن قىرمانعا بارامىن. تۋح، جان تەرىم شىقتى عوي. ال مەن بوسپىن با؟ — دەدى ءبيبىجامال سۇلۋ ەلپەكتەپ. جاناتاي سۇق ساۋساعىن اۋزىنا اپاردى.

— ماسكەۋ جاپ-جاقىن كوردىڭ عوي. ۋاكىل وتىنشىبايەۆ تا جۇمىسقا شىققانىڭدى كورسە كوڭىلى ورنىنا تۇسەر. ال، كەزدەسكەنشە، سۇلۋ جەڭەشە، — دەدى سىبىرلاي سويلەپ.

سۇلۋ ءبيبىجامال الدى-ارتىنا قاراماي زىتتى. جاناتاي ىشەك-سىلەسى قاتا كۇلسىن كەپ. بەتىنە تاڭىرقاي قارايمىن.

— ال، بالامىسىڭ دەگەن. اساۋلاردى وسىلاي قۇرىقتايدى. قىرمانىڭا قاراي ۇش، — دەدى ول.

— قۇپ بولادى.

ءقازىر دە وسى ءبىر وتكىنشى كورىنگەن وقيعا ەسىمە تۇسسە بىردە كۇلەمىن، بىردە جانارىما جاس كەلەدى. اقساق برىگادىر جاناتاي سول كەزدە ون بەستەن ون التىعا جاڭا تولعان ەكەن. ءوزىم وننان جاڭا اسقان اۋزىمنان ەمشەك ءسۇتى كەتپەگەن بالامىن. پا، شىركىن، دۇنيەنىڭ وڭ-سولىن پايىمداپ، جاقسىلىققا قۋانىپ، جاماندىققا جۇرەگىمىزبەن اۋىرىپ، ادىلەتسىزدىككە قارسى تۇرۋعا شامامىز بىردە كەلىپ، بىردە كەلمەپتى-اۋ. بارىنە: ءبيبىجامالدىڭ تاعدىرىنا ءۇرىمحاننىڭ جەسىر اتانۋىنا، ءسابيدىڭ شىرقىراعانىنا، وجاردىڭ وجارلىعىنا، سوعىس كىنالى ەكەن. قارعىس اتقان قۋ سوعىس. ال جاناتايدىڭ تەرەڭ تۇكپىردەگى «جاڭاتالاپ» كولحوزىنىڭ كەمتار جاس برىگادىرى سوناۋ ماسكەۋمەن، ناعىز دوكەي يوسيف ۆيسساريونوۆيچ ستالينمەن سويلەسەدى دەگەنىنە كىم سەنەدى؟ بالالىق جۇرەگىمىزبەن سەزىنگەن قاتالدىق، قاتىگەزدىكتىڭ تۇساۋىنان شىعا الماپپىز. ايتپەسە، وسى ءبىر وقيعا ادام تۇسىنە دە ەنبەس ەدى-اۋ.

قازىرگى كۇندە جاناتاي قارتتى كورسەك ءبىر كۇلىپ الامىز. ارتىنشا «ۋح» دەپ ءبىر كۇرسىنۋىمىز انىق.

---