سۇيەگەنگە سۇيكەنە ءبىل
كۇنى بويى گازەتتىڭ كۇيبەڭىمەن، اراسىندا دوس-جاراننىڭ جىرتاڭىمەن ءجۇرىپ ۋاقىتتىڭ قالاي زىرلاپ كەتكەنىن دە بىلمەي قالامىن. ساعات كەشكى التى بولدى-اۋ دەگەندە باياعى سول «جەتىمدەر اۋلەتىنىڭ» جينالاتىن جاتاعى — «تاستاق» ەسىمە تۇسەدى... اۋەلى جارىم. بوقشاسىنا بىرەر بولكە نانى، قول باسىنداي كوكاياز كولباساسىن نىعارلاپ الىپ ول دا بۇرسەڭدەپ كەلە جاتقان شىعار-اۋ... ونان سوڭ جۇدىرىقتاي سامالىم. تاڭ اتپاي توسەگىنەن سۋىرىپ الىپ، دەدەكتەتىپ ساڭىراۋ كەمپىردىڭ قوراسىنا تاستاپ كەتەمىن، كەشكىسىن تاناۋىنىڭ قاسپاعىنان كوزى عانا جىلتىراعان جۇدىرىقتاي قىزىمدى ساڭىراۋ كەمپىردىڭ قوراسىنان تاۋىپ الىپ قايتامىن.
نيكولاي ءبىرىنشى دەيىن دەسەڭ ساقال-مۇرتى جوق، ەكى شوشقا، شىنجىرلى قاباعان قارا قانشىق كۇزەتكەن كۇڭگىرت اۋلانى نيكولاي ءبىرىنشى ەنشىسىنە تاستاپ كەتكەندەي ەكى قولى قوس مىقىنىنان بوسامايتىن بوشكەدەي ماتۇشكە سىلەۋسىننىڭ كوزىندەي جاپ-جاسىل جانارى شاقشيىپ، وسىدان ەكى ءجۇز جىل بۇرىن قازاقتىڭ قارا ورمانىنا قاعىپ قويعان جات جۇرتتىڭ قاراقشىسىنداي قاقشيىپ تۇرعانى. «پەروت پلاتي! پەروت پلاتي!» دەپ زەكي مە دەگەندە قابىرعاڭنان قىرىق مىڭ ينە قادالعانداي قاسىنان ءمايىسىپ زورعا وتەسىڭ-اۋ...
تاۋلىگىنە ءبىر-اق رەت، تەك ىمىرتتا عانا وت جاعىلاتىن جالعىز بولمەدە جارىڭنىڭ جاساۋراعان كوزىنە تىكتەپ قاراي الماي، جورگەگى كەپپەيتىن، تاناۋى تەرشىپ وتىراتىن اناسىنىڭ ومىراۋىن دا جانى كىرىپ وپپەيتىن ءسابيىڭدى جاتقىزار جىلى ورىن تاپپاعاندا كۇندىزگى جاستىعىڭ دا، ماستىعىڭ دا ادىرا قالىپ، كوڭىلىڭ قاپا، ءومىرىڭ ءبىر عاسىرعا قارتايىپ كەتكەندەي بولاسىڭ. ەگەر «جەتىمدەر اۋلەتى» قىزمەت پەن وتباسىنىڭ ورتاسىنداعى قىسقا جولدا سىراحاناعا جيىرەك ات شالدىرسا، ءوزىڭدى دە، ونەرىڭدى دە قورلاعان بوتەن ءۇي، بوستەكسىز ەدەن، تارتپايتىن بوساعا، سونان سوڭ قىرت تىرلىكتەن قىرشاڭقى بولعان جاماعاتىڭنىڭ كوز الدىندا الجىماي جاتىپ-اق تاۋسىلعان اپتاريحاڭ. كەشكىسىن ساۋىنى كەلگەن سيىرداي تۇلىبىن ساعىنا موڭىرەپ قايتقان ءبىر دوسىمدى كورگەم جوق، قايتا قۇلىنىنان جەرىگەن قۋلىقتاي مىندەت دەيتۇعىن قۇرىقتىڭ ىزعارىمەن عانا ءۇيىرىن تاپقانداي بولۋشى ەدى. مەنىڭ زامانداستارىمدى مەزگىلىنەن بۇرىن توزدىرعان دا وسى ءبىر قايىرىمسىز زامان، تالانتىڭدى دا، تالايىڭدى دا قاپەرىنە قىستىرماي تاپتاپ كەتە بەرەتىن، تەكتىڭدى تەپكىلەپ، سانالىڭدى ساناتقا دا قوسپاعان تەكسىز دە بوتەن جۇدىرىقتىڭ بيلىگى...
... شىبىن ۇرىككەندەي سىبدىر جوق. ەرتەڭگىسىن كەلىپ ماشىڭكەنى رايا اپايعا دەكتابايت قىلاتىن ماتەريالدى قاراپ وتىرعانىمدا ساعات التىدان اسىپ كەتسە كەرەك، ول كىسى دە ينە ۇستار ۇرعاشىنىڭ كىرپيازى، جازعانىڭنىڭ ءۇتىرى ورنىندا تۇرماسا يتەرىپ تاستايتىن ادەتى، امالسىز قاسىنا وتىرىپ الىپ ءتىلىڭ قايىستاي بولعانشا قاقساۋعا تۋرا كەلەدى.
بيللياردتىڭ باسىندا ءۇش-اق ادام قالعان ەكەن: عابەڭ، ەلشىبەكوۆ پەن سافۋان اعامىز.
— جاقسى كەلدىڭ، — دەدى عابەڭ باسىن بورلاپ جاتىپ. — ءبىر مۇرىن، ءبىر كوكالانىڭ ورتاسىندا جالعىز قالىپ، ءبىرىنىڭ قولىن، ءبىرىنىڭ اۋزىن توقتاتا الماي قور بولىپ تۇر ەدىم.
— ءا، كەتىك بالامىسىڭ؟ كەل، كەل! — دەپ ءبىر شاردى كوزدەپ جاتىپ احاڭ جيەنىن كورگەندەي جەلپىنىپ قالدى. جاقسى ويىنشى جانىندا جانكۇيەر تۇرسا ەكىلەنىپ كەتەتىن ادەتى. — جەتورقانى بۇرىشقا! — دەپ تاياعىن قۇلاشتاپ كوتەرە بەرگەن.
— بۇگىندە كەتىك ەمەس ءبۇتىن دۇنيە بار ما، — دەپ عابەڭ ادەتىنشە ارىپتەسىنە نازار دا سالماستان تاياعىنا ءتىل قاتقانداي بەيتاراپ كۇڭك ەتتى. — ونىڭ ءبارىن ساناي بەرسەڭ ساۋساعىڭا سىيعىزا الماي ساندىراقتاپ كەتەسىڭ دە. ونان دا سەن اناۋ جەتورقاندى سالىپ الساڭشى!..
— جىگىتتەر كەتىك، كەتىك دەي بەرگەن سوڭ... اۋىز شىركىننىڭ ۇيرەنىپ قالعانى دا، — دەپ احاڭ قيپاقتاعان بولدى.
— جىگىتتەر ايتسا — قۇرداسى، — دەپ زامانداسىنىڭ جاۋابىنا جارىماي قالعان عابەڭ جاقتىرماعان سىڭاي تانىتتى. — سەنى كوكالا قىرت دەيتىن مەنەن باسقا بىرەۋ بار ما؟..
جازعانىن جونساڭ كەتپەيتىن، سويلەسە وقتاي تيەتىن عابەڭنىڭ مەرگەن تىلىنەن قايمىعىپ قالدى ما، احاڭ بيللياردتى جاعالاپ: ون بەستى اتسام ون ءبىردى بەرىپ قويامىن-اۋ، ون ءبىردى ۇرسام ساقام تۇزعا شىعىپ كەتەدى-اۋ دەپ اينىپ ءجۇرىپ، اقىرى بەس ۇپاي تولەپ شىعىپ ەدى، سافۋان اعامىز: ون بەستى العاننان كورى بەستى بەرگەن ۇلكەن مىرزالىق قوي دەپ مىرس ەتتى.
— ساربايتسا بولدى! — دەپ اقتالدى احاڭ. ءبىراق، تاياعىنىڭ تايىپ كەتكەنى بەكەر ەدى.
سافۋان اعامىز كييدى سولاقاي ۇستايدى دا ستول ۇستىندە ونىڭ قۇلاشى جەتپەيتىن تۇسپال جوق، ساقا قاي بۇرىشقا بارىپ تىعىلسا دا: ەندى وڭ قولىم بار عوي دەيتۇعىن. شاردى ۇرعانىنىڭ ءوزى ونەر، كەيدە ونەر كورسەتەمىن دەپ ءجۇرىپ ۇتىلىپ قالاتىن كەزدەرى دە بولادى. عابەڭنىڭ: «ءبىرىنىڭ قولىن، ءبىرىنىڭ اۋزىن توقتاتا المادىم» دەپ تۇرعانى دا وسى.
بۇل بيللياردتى عابەڭ ات-تۇيەدەي قالاپ ءجۇرىپ مينيسترلەر سوۆەتىنىڭ دەمالىس ۇيىندە تۇرعان جەرىنەن ءوز اقشاسىنا ساتىپ العان ەدى. قايسىسى ەكەنىن كىم ءبىلسىن، ايتەۋىر، ءبىر گۋبەرناتوردان قالعان ەسكىنىڭ كوزى: ەدەنى ەكى قابات ءمارمار، بورتى تابيعي كاۋچۋكتەن جاسالعان قىزىل اعاش، شارلارى ەكى پارتيا، ءبىرى - بالا-شاعانىڭ ەرمەگى، ەكىنشىسىن عابەڭ شەتەلدەن اكەلگەن، ۇيدەن ءوزى الىپ كەلەدى دە ويىن سوڭىنان الىپ قايتادى، قانشا توقپاقتاساڭ دا ءمارمار مىڭق ەتپەيدى. بيلليارد ەمەس، ويىنعا ءوزى شاقىرىپ تۇراتىن سيقىرلى دۇنيە، جازۋشىلار وداعىندا ساعات التىدان كەيىن باستالاتىن وزىنشە ءبىر ءومىر ەدى.
— ءاي، جىگىتتەر، بورموتۋحاعا بىلعانىپ بۇرىش-بۇرىشتا دومالاپ جاتقانشا بيللياردتىڭ باسىندا ۇيىقتاڭدار، بۇل دا ونەردىڭ سىمباتتىسى، — دەيتۇعىن عابەڭ. — شاردى ساندەپ ءبىر ۇرساڭ سۇلۋدىڭ ساۋىرىنان سيپاعانداي ءلاززات الاسىڭ! — دەۋشى ەدى.
سۇلۋدىڭ ساۋىرىنان سيپايتىنداي قىسقا قولدىڭ مۇرساتى قايسى، ءبىز ءۇشىن اعالاردىڭ ءازىلىن تىڭداۋدىڭ ءوزى-اق قوڭىلتاق كوڭىلگە رۋحاني توقتىق ەدى. ءبىر بۇرىشتا شاحمات مايدانى، ءبىر بۇرىشتا تاناۋىنان تۇكىرىپ شاۋگىم تۇرادى، تاڭدايعا باسقان ءبىر ءبىر شاقپاق قانتتى كۇرەڭ شايمەن جىبىتسەڭ بۇل دا كايف. جاسىراتىنى جوق، ارا-تۇرا قارا كوفەگە شاي قاسىقپەن كونياك تامىزىپ قويساڭ، ءتىل قۋىرعان قىشقىلتىم ىستىق بۋ قارا تەرىندى ماڭدايدان ايداپ شىعاتىن. سىزدىقتاتىپ قانا ءىشىپ، سىپايى شىعىپ كەتۋدى دە عابەڭ ۇيرەتكەن. كەيدە ءوز ۇيىندە سىيلاپ وتىرىپ تا شىمشىقتىڭ بالاپانىنداي عانا سۇيكىمدى ريۋمكالاردى ءۇش دۇركىن تولتىرعان سوڭ جايساڭبەكتىڭ نارازى كەيپىنە قاراپ:
— مۇنان ارعىسى پياڭكەشتىك بوپ كەتەدى، — دەپ كونياكتىڭ اۋزىن اشىق قالدىراتىن ەدى.
بەيكۇنا ءازىل مەن تۇرتپەكسىز اڭگىمە كۇندىزگى ءار بۇرىشتان بيتشە ءورىپ شىعاتىن وسەك-اياڭدى ۇمىتتىرىپ، كابينەتتەر مەن كونفەرەنس-زالدا ايتىلىپ جاتاتىن ارتىق ماقتاۋ مەن تۇقىرتىپ داتتاۋدىڭ ەلىرتپەسىنە سۋ بۇركىپ، ەرەگەسىپ قالعان قىزبا جىگىتتەر وسى جەردە قايتا سۇيكەنىسىپ، قيماستارداي جىرتىلىپ زورعا ايىرىلىسىپ جاتاتىن.
عابەڭ بيللياردتى دا جاراستىقتىڭ ۇياسىنداي قىلىپ ۇستاعان. 1973 جىلى سۋىق قول سونى ۇرلاپ كەتتى. دەمالىس پاركىنىڭ سىڭار قول ماركەرى جىلاعانداي بوپ كەلىپ:
— ول بيللياردتىڭ جوعالۋى مۇمكىن ەمەس، جالپاق قازاقستانداعى جالعىز ەكزەمپلياردى جاسىرىپ تا ۇستاي المايدى، مەن جەر استىنان بولسا دا تاۋىپ كەلەيىن، تەك ءتىنتىپ قايتۋ ءۇشىن از-مۇز تيىن-تەبەن بەرىڭدەر، — دەپ جالىندى.
«وداقتىڭ بالانسىسىندا جوق بوق-شالاقتى قۋالاپ باسىمدى قاتىرماڭدار!» دەپ باسۋ ايتىلعان سوڭ ءۇنسىز قالا بەردىك. سونان قايتىپ اعالار ءۇشىنشى ەتاجداعى بالا-شاعاعا ءازىلىن كوتەرىپ شىقپايتىن بولدى. سونان بەرى بيللياردتىڭ ورنى ۇڭىرەيىپ بوس تۇر. سۋىق قول جاراستىعىمىزدى دا، اعالارىمىزدىڭ جاناشىر جايدارى كوڭىلىن دە توناپ كەتكەن سوڭ بىزدەن دە بەرەكە قاشا باستاعان سياقتى. كونەنىڭ كوزىندەي ءپىل سۇيەگىنەن جاسالعان ون التى شاردى ەندى عابەڭنىڭ مۋزەيىنەن عانا كورىپ ءجۇرمىز...
... بيللياردتان شىققاندا تۇنگى ساعات ءتورت ەدى. الاتاۋدىڭ ەدىرەيگەن شىڭدارى شۇبار اسپانعا شانشىلىپ تۇر ەكەن. الماتىنىڭ جىرتاقاي شۇبار ساعىمى شۇبار اسپاننىڭ ەتەگىن ءتۇرتىپ تۇر ەكەن. كوشەدەگى كوكجالبىر توندى قاراشتار دا سىلەيىپ ۇيىقتاپ قالىپتى. كۇندىز قاپىرىق ايدايتىن ءۋتارلى جەلەمىك تاۋدىڭ قوڭىر سالقىنىن جەتەلەپ، ساراڭ عانا ءمۇلايىم شالقيدى.
— ال، ەندى كىم قايدا بارادى؟ — دەپ عابەڭ شار سالعان تورى مەن كەيىن ماعان ۇستاتىپ مۇشتىگىن شىعاردى دا شىلىم شەگۋگە ىڭعايلاندى، سوسىن الگى سۇراعىنا جاۋاپتى دا ءوزى بەردى. — سافۋان، سەنىڭ ادىمىڭ اتان تۇيەنىڭ جەلىسىندەي، ءۇيىڭنىڭ توبەسى دە كورىنىپ تۇر، — دەدى. — ال سەن ساقالدى باسىڭمەن بۇگىن بالادان دا ۇتىلدىڭ، — دەپ احاڭا ارناعان ءسوزىن تەمەكىسىن تۇتاتىپ الىپ جالعاستىردى. — بايبىشەڭ كۇشەنبەي-اق بۇتىن كوتەرسە جەتەتىن جەر ەكەن، تەك ءۇيىڭدى تاپقانشا ساقانى قالاي، قايدا توقتاتۋدى ويلاپ بارعايسىڭ.
ماعان تيەتىن سىباعا: ءشايدى بوسقا سوراپتاپ، بوسقا تەر توككەننەن باسقا تۇك بىتىرمەيسىڭ دەيتىن شىعار دەپ ەدىم، جاي عانا قايدا تۇراتىنىمدى سۇرادى دا تاستاقتى ايتقانىمدا بەتىمە تىكتەپ ءبىر قاراپ:
— ياپىر-اي، وسى سەندەر... — دەپ ءسوزىنىڭ اياعىن شىلىم سورعان بولىپ ءۇزىپ تاستادى. كىمگە ايتقانى بەلگىسىز. ماعان ايتتى ما الدە ورگسەكرەتار سافۋان اعامىزعا ايتتى ما؟.. اللانىڭ ەسەبىندە بار شىعارمىن، ادامنىڭ ەسەبىندە جوق، الماتىنىڭ پروپيسكاسىنا دا جەتە الماي جۇرگەنىمدى عابەڭ بىلمەيدى ەكەن.
— وندا سەن تۇرا تۇر، ماعان كازىر ماشينا كەلەدى، — دەدى.
ايتقانىنداي «گاز-21» دەيتۇعىن سۇلىكتەي قارا «ۆولگا» سىپ ەتىپ جەتىپ كەلدى دە الا جونەلدى. عابەڭ ول كەزدە مير مەن اباي كوشەسىنىڭ بۇرىشىندا تۇراتىن ەدى. ماشينا توقتاسىمەن شارىن قولتىقتاپ كەتىپ قالدى. مەن تۇسەرىمدى دە، كۇتەرىمدى دە بىلمەي ارباكەشكە قاراپ ەدىم، ول دا دىم سىزباي ءۇنسىز وتىر. عابەڭ لەزدە قاسىقتاي قارا چەمودانىن ۇستاپ قايتىپ كەلدى دە تىسقا اتىپ شىققان ماعان:
— كەل، مەنىڭ قاسىما وتىر، — دەپ ارتقى ورىنعا جايعاستى.
الگىندە عانا ازىلىنە ەرىپ، ەزۋىم جايلاۋدا جۇرگەن باسىم قاسىنا وتىرۋعا جاسقانىپ، يمەنىپ زورعا كىردىم. قايدا باراتىنىمىزدى دا ايتقان جوق، ادەتتە قۇيرىق باسقان سوڭ سان ىرعالىپ، سان توڭكەرىلىپ، جايلى ورىن تاپقانشا ادامنىڭ كۇيى ورنىقپاي مازاسىزداناتىنى بار. عابەڭ وتىرعان قالپى ءتاسمۇسىن بولىپ قاتتى دا قالدى. ماعان ونىڭ كىرپىگى دە قوزعالمايتىن سياقتى كورىنىپ ەدى. مەن ونان سايىن قىسىلىپ، «مۇنان دا تاستاققا جاياۋ جەتكەنىم جاقسى ەدى-اۋ» دەپ شىعا قاشقىم كەلىپ وتىر. كەڭدىككە ءوزى شاقىرىپ، شىلبىرىڭدى ءوزى بوساتپاسا عابەڭنىڭ الدى اۋىر كىسى ەدى. ايتايىن دەگەنىڭنىڭ جارمىسى كوڭىلىندە قالاتىن، ءبىراق ونىڭ ەسەسىنە كوڭىلىندە قالعاندى كوزىنىڭ قيىعىمەن -اق ءوزى ساۋىپ الاتىن. بىردە ينە جاسىرىنبايتىن جالتىر، بىردە كوردەي استانانىڭ ءاسفالتىن جىرتىپ وتىرىپ قارا «ۆولگا» اەروپورتتان ءبىر-اق شىقتى. سويتسەم، عابەڭ جاپونياعا ءجۇرىپ بارا جاتىر ەكەن. ماشينادان تۇسەردە ارباكەشكە:
— مىنا جىگىتتى ۇيىنە اپارىپ، كىرگىزىپ سالىپ قايتاسىڭ، — دەدى، دەپۋتاتتار بولمەسىنە كىرگەن سوڭ: — قالاي جولاشار جاسايمىز با؟ — دەپ الدىنا الجاپقىش بايلاپ العان تۇساق بوكسە جيرەن كەلىنشەكتى شاقىرىپ الدى.
جاڭا تۋعان قۇلىننىڭ تۇياعىنداي ەكى كەسە كوفە مەن ەلۋ گرامم كونياككە جۇگىنىپ ەكەۋدەن ەكەۋ وتىرمىز. سىرانى ساپتاياقپەن توڭكەرىپ ۇيرەنگەن باسىم كوفەسى بار بولعىرى مەنىڭ ەكى ۇرتىمنان اسقان جوق، عابەڭ ونى دا كورمەگەن بولىپ بەيعام وتىر، ءتىپتى جول جۇرەتىن كىسى سياقتى ەمەس. الدەن ۋاقىتتا سول جايباراقات قالپى:
— مەن قايتىپ ورالعان سوڭ ۇمىتپاي جولىعارسىڭ، — دەدى.
ءمانىسىن ايتقان جوق، ءمان دە بەرگەن جوق، انشەيىن بولار-بولماس شارۋانى ەسكەرتكەن سياقتى قۇلاققاعىس جاساي سالعان...
... اكۋلا سەكىلدى جىرتقىش پوشىمدى قوماعاي سامولەت اعامىزدى جۇتىپ الدى دا اجداھاداي ىسقىرىپ، استانانىڭ شۇپ-شۇبار اسپانىنا ىزديىپ كوتەرىلدى. مەن تاڭ قالدىم... التى جاسار بالا اۋىلىنان قوزى كوشتىك ساپارعا شىقسا دا اعايىن بولىپ تىزگىنىن تۇزەپ، ۇزەڭگىسىن تۋرالاپ، اقسارباس شالاتىن ءداستۇر قايدا؟ جەر شەتىندەگى جاپونيا تۇرماق ىرگەدەگى ماسكەۋگە نوكەر جيناپ، ۇلى جىڭگىر سالتاناتپەن اتتانعانداردىڭ دا شەت جاعاسىن كوزىمىز شالىپ قالعان، جولاياققا شاقىرماسا دا جورتاڭداپ ءجۇرىپ جورالعىسىن جاسايتىن جاندايشاپتاردى دا ەپتەپ كوردىك. عابەڭنىڭ مۇنىسى نەسى؟ اعايىننىڭ بۇعىپ قالعانى نەسى؟.. ءبىر جەتىمەكتىڭ «اللا جار بولسىن!» دەگەن ىشتەي تىلەۋى ارىستاي اعا ءۇشىن تىم ارزان سياقتى كورىندى. باۋىرى جالپ-جالپ ەتىپ شۇپ-شۇبار اسپاندا ىزديىپ بارا جاتقان اكۋلا سامولەتتە اعامىز جەتىمسىرەپ بارا جاتقانداي كورىندى...
تاستاققا جەتكەندە تاڭ دا اتىپ ەدى، قۇلقىن سارىدە تۇزدەن قايتقان پىلدەي ماتۇشكەم تەڭسەلە باسىپ وگورودتى قاق جارىپ كەلەدى ەكەن، تاكسيدىڭ قاسقا ماڭدايىنداعى كوكشاعىر فونارىندەي شاقشيعان كوزى سۇلىكتەي قارا «ۆولگادان» ءتۇسىپ جاتقان ماعان ۇركە قارادى...
... عابەڭ جاپونيادان ورالعان كۇننىڭ ەرتەڭىندە جازۋشىلار وداعىنىڭ ءتوراعالىعىن تاستاپ كەتتى دە ورنىنا عابيدەن اعامىز كەلىپ وتىردى. ۇلكەن ۇيدەگى ۇلكەن ءبىر ادامعا جاقپاي قالىپتى دەگەندى ەستىگەنبىز. ءبىراق ءبىز ءۇشىن وداققا قوس عابەڭنىڭ قايسىسى كەلىپ وتىرسا دا كەمىستىگى جوق ەدى.
ارادا جاز ءوتتى. قىس تا كەلدى. بالام كوشىپ كەلەتىن بولدى دەپ ماتۇشكە مەنى ۇيدەن قۋىپ شىقتى دا تىرشىلىكتىڭ قىرت كۇيبەڭىنەن باس قاتىپ ءجۇرىپ اعامىزدىڭ ساپارعا شىعار الدىنداعى ءبىر اۋىز ءسوزىن مەن بەيباق ۇمىتىپ تا كەتكەن ەدىم. ءبىر كۇنى قۋان اعام رەداكسياعا كەلىپ:
— ءاي، كەتىك بالا، ەرتەڭنەن قالدىرماي ءوزىڭنىڭ، كەلىننىڭ پاشپىرتىن، سامالدىڭ كۋالىگىن الىپ كەل، سەن پاتەر الاتىن بولدىڭ، — دەدى.
سەنگەنىم جوق. قۋان اعام ەرتەڭگىسىن تاعى كەلدى.
— اكەلدىڭ بە؟
— اكەلگەم جوق.
— ەسىڭ دۇرىس پا؟! مىنا جاقتا جۇرت قىزىلشەكە بولىپ جاتسا!.. دەرەۋ كۆارتبيۋروعا جۇگىر! وكشەڭ جەرگە تيمەسىن!..
سەنگەنىم جوق. سەنبەسەم دە تەلمانعا تەلەفون سوقتىم. وسىلاي دا وسىلاي دەپ. تابان استىندا ماشينامەن جەتىپ كەلدى. تابان استىندا كۆارتبيۋروعا جەتىپ باردىق. كادىمگى وردەر: «تيميريازيەۆا 55 ا، كۆ 19» دەپ جازىلعان. 1963 جىل، قاڭتاردىڭ 13 كۇنى ەدى. مەنەن بەتەر قۋانعان تەلمان بولدى. ول مەنەن ءبىر جىل ءبىر كۇن بۇرىن پاتەر العان ەدى. ادرەسى: تيميريازيەۆا كوشەسى، 55 ءۇي. ەكى ءۇيدىڭ ىرگەسى ءتۇيىسىپ تۇر ەكەن. تەل قوزىداي ءومىرى بىر-بىرىمىزدەن اداسپاعان جاندار ەدىك. «ياپىراي، قۇداي بەرەدى ەكەن-اۋ!» دەدى. اكىم كەلىپ الدىمەن تۋالەتتىڭ ەسىگىن اشىپ، ۋنيتازدى تولتىرىپ شىقتى دا: «ىرىستىڭ باسى وسى بولادى!» دەدى. اسقار كەلدى دە قاشاندا بىرنارسەگە كوڭىلى تولماي جۇرەتىن ادەتىمەن: «نۋ ي چتو، ەتو نە دۆۋحكومناتنايا، ا پولۋتوركا!» دەدى. ءۇش كۇن، ءۇش ءتۇن جىرعادىق. ەدەننىڭ كەبە قويماعان سىرى قاتىنداردىڭ ءبىز وكشەسىندە كەتتى. ونىڭ ەسەسىنە باسپانالى بولىپ قالدىم. بالام بالالار باقشاسىنا ورنالاستى. كوپ كەشىكپەي مەنىڭ كەبىمدى كيىپ، كورىنگەن ماتۇشكەنىڭ بوساعاسىندا جۇرگەن اسقاردىڭ ءجۇز تەكەمەتى مەن ەلۋ كورپەسى كوشىپ كەلدى دە تاعى دا جىرعاپ قالدىق. ايتوتىم وسى كۇنگە دەيىن جۇزگە جەتپەيتىن ەدى عوي دەپ داۋ ايتادى. اسقار دەمەكشى...
... العاشقى كەزدە اسقارعا ادۆوكات بولىپ ءجۇردىم. قىرشاڭقى مىنەزى، قىرقىپ ايتاتىن تۋرالىعى، جازۋ ءستيلى دە تاپتاۋرىنعا ۇيرەنىپ قالعان گازەت-جۋرنالدىڭ اققاپتال سىنشىلارىنا ۇناعان جوق. قولىنا اسقاردىڭ ماقالاسى تۇسە قالسا، سەيداحمەت مارقۇم: «ويباي، مىنانىڭ اۋدارماشىسىن تابىڭدار» دەيدى ەكەن. اۋدارماشىسى مەن ەدىم. جايداق جۇرتقا جاتىقتى بولسىن دەپ اسقاردىڭ جال-قۇيرىعىن ەپتەپ كۇزەيتىنىم بارتۇعىن. ءسويتىپ جۇرگەندە ونىڭ «بەسىنى» جارىق كوردى. شىركىن-اي، اعالاردىڭ ءبىرىنىڭ كوزىنە ءتۇسىپ، اق ءسوزىن ايتسا ەكەن دەپ تىلەۋشى ەدىم. دەمالىس كۇنى كيوسكىدەن «قازاق ادەبيەتىن» الىپ اشىپ قالسام: «كىتاپ اتى بەسىن، اۆتورى اسقار» دەپ ايقايلاپ تۇر ەكەن. اۋەلى الىپ ۇشقان ەكى اياعىم ۇيگە جەتكىزە المادى. ءۇي ارتىنداعى قوس تەرەكتىڭ تۇبىنە وتىرا قالىپ وقىپ شىعايىن. «ناكونەس-تو!» دەپ ايقايلاپ جىبەرىپپىن.
— ءاي، شالدىڭ بال اسى، نە بولدى، — دەدى.
ءبىرىنشى ەتاجدا تۇراتىن جايساڭبەك تەرەزەسىن اشىپ قويىپ جەلكەمنەن ءۇڭىلىپ تۇر ەكەن.
— عابەڭ عوي!.. عابەڭ ايتىپتى عوي! — دەپ وعان دا ايعاي سالدىم...
اعامىزعا راحمەت ايتىپ شىعالىق دەپ اسقار ەكەۋمىز مەككەگە جينالعانداي ابىگەر بولدىق. جينالىپ الىپ، ۇيىنە باسىپ كىرۋگە باتا الماي ءبىر اي جۇردىك. اقىرى تەلەفونمەن تىلدەسۋگە بەكىنگەن ەدىك، اسقار مەنى يتەرىپ، مەن اسقاردى يتەردىم: مال يەسى سەن، تىلدەسسەڭ ءوزىڭ تىلدەس. انشەيىندە ۇلىقتىڭ الدىندا دا ۇلىقساتسىز كىرەتىن اسقارىم سويلەسپەي تۇرىپ-اق كەلىندەي مايىسىپ تەلەفون ترۋبكاسىن قولىنا الدى، الدىمەن امانداستى، سوسىن تاعى دا مەنى الدىنا سالىپ ءازىل ايتتى:
— عابە، قاتونقاراعايدان ءبىر كەرجاق كەلىپ قونالقى ورىپ تاپپاي تۇر. يت ەرتكەن قوناق جەكسۇرىن دەۋشى ەدى، قاسىندا ءپىرادار قوجاسى بار...
— نە دەدى؟
— قۇدايى قوناق سۇراپ كەلەتىن بە ەدى — دەدى، كۇتەمىن دەدى.
ءتۇن ىشىندە تۇرىپ الىپ ەكەۋمىز جىن قاققانداي بەزدىك. ەكى قالتامىزدا ەكى «ۆورسيحە». ەسىكتى ءوزى اشىپ، عابەڭ ءوزى قارسى الدى. باياعى سول مۇنتازداي قالپى، قىزمەتتە وتىرعانداي شىرت جاڭا.
— رايا، جىگىتتەر كەلىپ قالدى عوي.
تۇنەمەلدەن شىققان ۇيقىلى-وياۋ جەڭگەمىزگە قوس بوتەلكەنى ۇستاتا قويىپ ەدىك، قولىن مۇز قارىعانداي سەلك ەتىپ تاستاپ جىبەرە جازداعانى. عابەڭ كورسە دە بۇرىلىپ قاراماستان قوناق بولمەسىنە باستادى، ءبىراق ءبىزدىڭ ابەستىگىمىزدى كەشىرگەن جوق:
— قاليحاننىڭ ءجونى بولەك، كەرجاقتارمەن قوڭسى وسكەن جىگىت قوي، بۇلاردىڭ جانتورسىعىن جانىنان تاستامايتىنىن بىلەمىن، — دەدى. — قوجانىڭ ساۋابى قارا قازاقتىڭ قازانىندا دەۋشى ەدى، سەن ناعىپ ادەتىڭنەن جاڭىلىپ ءجۇرسىڭ؟
— عابە قوجا بەرسە قوينىڭا سال دەپ تە ايتۋشى ەدى عوي.
— قوجا قاراعا بىردەمە بەرىپتى دەگەندى ەستىسەم قۇلاعىم كەرەڭ بولسىن! دۇرىسى — قوجايىن بەرسە قوينىڭا سال ەمەس پە ەكەن؟..
— ويپىر-وي عابە، ءبىر جولعا جىعىلا سالساڭىز نەڭىز كەتەتىن ەدى؟ ونسىز دا قوجا مەن تورە دەسە قالامىڭىزدىڭ قاتتىراق قادالاتىنىن بىلەمىز. سۇيىكتى كەيىپكەرىڭىزدىڭ ءبىرى كۇرەڭ كوز قوجا ەدى، ەكى كوزىن ءبىر تيىندىق باقىردىڭ سوڭىنان جىرتىققا اعىزىپ جىبەرىپ ونى دا جەتىستىرگەنىڭىز شامالى.
— جىعىلدىم، جىعىلعان بولايىن... ءبىر جولعا، — دەپ عابەڭ ءماز بولىپ كۇلدى دە ستولدىڭ قاق باسىنا بارىپ وتىردى. — تۇرىكپەن ءتورىن بەرمەيدى. قالعان ورىننىڭ ءبارى دە سەندەردىكى دەدى.
كەز-كەلگەن قيىن سيتۋاسيادان قيالاپ شىعىپ كەتەتىن اسقار ازىلىمەن قىسىلىپ تۇرعان جانىمىزدى جايلاۋعا سالىپ جىبەرگەندەي بولدى. الدىندى ارشىپ، ارتىڭدى قىمتاپ جۇرەتىن قيماس دوستىڭ قىمباتتىعى دا وسىندا عوي. بوساعادان باستالعان ازىلدەن ارقا-باسىمىز كەڭەيىپ، مەن دە اعامىزعا سۇيكەنە باستادىم.
— عابە، ءسىزدىڭ تۇرىكپەن ەكەنىڭىزگە داۋىم بار، — دەپ ەدىم. شالقايىپ وتىرعان اعامىز وڭ شىنتاعىمەن كرەسلونىڭ جاقتاۋىنا جانتايا بەرىپ، «تىڭداپ وتىرمىن» دەگەندەي شانشىلىپ ءبىر قاراپ قويدى.
— ءسىزدىڭ اكەڭىز ماحمۇت، ونىڭ اكەسى كاجىمباي، كاجىمبايدىڭ اكەسى مۇسىرەپ، مۇسىرەپ ەلاماننان تۋعان، ەلامان جولىمبەتتەن، جولىمبەتتىڭ اكەسى، ءسىزدىڭ التىنشى اتاڭىز شىنىباي ادايلارمەن قوسىلىپ تۇرىكپەندەردى شاۋىپ، نادىرشە حاننىڭ قىزىن العان. ءبىراق ول كىسى بالا كوتەرمەپتى دە كەيىنگى ايەلىنەن ءبىر ۇلدى باۋىرىنا سالىپ بەرگەن ەكەن، سودان تاراعان ۇرپاق كەيىننەن تۇرىكپەن اتانىپ كەتكەن. شىنىباي بەسباي توحاننان، توحان سيباننان، سيبان اشامايلىعا بارىپ قوسىلادى. وسىنىم دۇرىس پا.
— ول راس، بىرەۋ-ەكەۋ بار ەكەنى دەپ سۇلتانماحمۇت ايتپاقشى، ونداي-وندايلار بولعان دەسەدى، — دەپ عابەڭ تاڭدانىسى دا جوق، قارسىلىعى دا جوق، سابىرلى ءجۇزىن وزگەرتپەستەن تاعى ءبىر اڭگىمەنىڭ ۇشىعىن شىعاردى. — ماحامبەتتى دە اشامايلى دەسىپ ءجۇر عوي. سۇلتاننىڭ ساراي اقىنى ماحامبەتتى قاشىرىپ جۇرگەن كەرەي ەدىڭ، جاتتىعىڭدى جاساپ حاندى شايقاپ، ەلدى ءبۇلدىردىڭ دەپ داتتاعان ولەڭىن دە وقىعان ەدىم.
ول ولەڭدى جايىق بەكتۇروۆتىڭ ارحيۆىنەن مەنىڭ دە وقىعانىم بار. ال دەرەك بويىنشا: اشامايلى — قۇرسارى — بالتا — بايرام — ءنادىر — كۇلمالى — شىبىنتاي — وتەمىس — ماحامبەت. اتاتەكتىڭ بۇل ەكى سحەماسى دا شاڭگەرەي شەجىرەسىنەن. امانتاي ساتايەۆتىڭ ارحيۆتىك كارتوتەكاسىنان كوشىرىپ العان ەدىم. شاڭگەرەي جازباسىنا جۇگىنسەك، بايرام تۇرىكپەندە تۇتقىندا بولىپتى دا ءنادىر باي ۇلى بەرىشتە قوبالالىقتا ءجۇرىپتى. وسىنى عابەڭە ايتقانىمدا اعامىز شىن كوڭىلىمەن امانتايدىڭ تاريحي دەرەكتەرگە ۇقىپتىلىعى مەن جينامپازدىعىنا رازى بولا وتىرىپ نارازىلىعىن دا جاسىرعان جوق:
— امانتايدىڭ جيعان-تەرگەنى ءبىر ينستيتۋتقا جۇك بولارلىق، ءبىراق سونى جيناقتاپ، جۇيەگە كەلتىرىپ جازبايتىنى نەسى؟ — دەپ مۇشتىگىنىڭ وڭەشىنە سىرىڭكەنىڭ شيىمەن ماقتا تىعىپ ءبىراز باپتانىپ وتىردى. — قىمبات قازىنانى حالىق كوزىنەن جاسىرۋعا بولمايدى عوي، كوپ بولسا الدە كىمدەردىڭ ءوتى جارىلار، جارىلماسا ءبىراز جابىلار دا قويار، اتا-بابانىڭ ارۋاعىنا اقىماق قانا تالاسىپ، اقىماق قانا قىزعانادى.، سيىنعانىمىز ءبىر اللا ەكەنى شىندىق بولسا، سول شىندىق بىزگە دە، كەيىنگىگە دە قىمبات...
... كەيىن وداقتاعى جالعىز بيللياردتان ايىرىلىپ، كومپوزيتورلار وداعىنا كىرىپتار بولىپ جۇرگەنىمىزدە وندا دا، كەزەك تيسە قول ۇيرەتىپ عانا، تيمەسە قوشقاردىڭ كەسپەگىندەي كولدەنەڭ سۇيرەتىپ بوس قايتىپ جۇرگەن كەشتەردىڭ بىرىندە سحەمانىڭ ەكەۋىن دە عابەڭە اپارىپ بەرگەن ەدىم...
...رايا جەڭگەمىز كۇرەڭ شايىن بەتىنە مايى تەرشىگەن قۇلا جيرەن قۇيماعىنا تەلىپ، باشما-باش دەگەندەي ارمياننىڭ ودبورنىي ەكى بوتەلكە كونياگىن الدىمىزعا تورس ەتكىزىپ قويىپ كەتتى. ستولدىڭ ءۇستى ىسىعان سوڭ كوڭىل دە ءجىپسىپ قويا بەردى. سول كەزدە عابەڭ:
— ءيا، قاليحان، پاتەر قانداي ەكەن، قاي جەردەن الدىڭ، — دەدى.
توبەگە ۇرعانداي وتىرىپ قالدىم. «اينالايىن اعاتاي! جامان ءىنىڭىز راحمەت ايتۋعا دا جارامادى عوي. كەشىرىڭىز!..» بۇل دا كەشىگىپ ايتىلعان، ايتىلعان ەمەس-اۋ، ايتا الماي ىشتە قور بولىپ قالعان قورقاق ءسوز ەدى. «وي، عابە كەرەمەت! ەكى بولمەلى ءۇي الدىم!» — دەدىم. پاتەر دەگەم جوق. ءۇي دەدىم. اسقار تاعى دا «پولۋتوركا» دەپ تۇزەتتى.
— ى - ى، اناۋ سارى ورىس ەكەۋمىزدى الداپ قاتىرعان ەكەن-اۋ، — دەدى عابەڭ. — اتاسى يگىلىكتىڭ ميلليونىنان مىسقالداي ەنشى بۇيىرماعان سوڭ وكىمەتتىڭ قۋىقتاي پاتەرىنەن دە ءبىر بولمە كەسىپ الىپ مال جينايىن دەگەن ەكەن عوي!..
كەيىننەن ءبىلدىم: پاتەر ءبولىسى باستالعاندا عابەڭ سەكرەتارياتقا كەلىپتى دە عابيدەن اعامىزعا: «مەن كورسوۆەتتەن سەگىز پاتەر الىپ ەدىم، سەن ناشارلىعىڭنان سونىڭ تورتەۋىنەن ايرىلىپ قالدىڭ. ءۇش بولمەلىكتەردىڭ بىرەۋىن قاليحانعا بەرەسىڭ، قالعانىن ورتەپ جىبەرسەڭ دە ءوزىڭ ءبىل!» دەپ شىعىپ كەتىپتى. عابەڭ كەتكەن سوڭ سەكرەتاريات مۇشەلەرى: ءۇيسىز جۇرگەن قاليحانعا ەكى بولمە بەرسەك تە جالپ ەتە قالادى دەپ شەشىپتى. پاتەر الدىم دەپ دالاقتاپ، اعانىڭ اەروپورت باسىنداعى ەمەكسىتكەن ءبىر اۋىز ءسوزىن ۇمىتىپ كەتكەنىم قاشان.
— ال، قاليحان، پاتەرىڭ قۇتتى بولسىن، — دەپ ارادا جەتى جىل ءوتىپ كەتسە دە ۇمىتپاعان عابەڭ مەنىڭ قونىسىما قۇت تىلەپ توس كوتەردى.
ەكى ءسوزدىڭ ءبىرى الداۋ، ءجۇز ۋادەنىڭ توقسان توعىزى وتىرىك بوپ تۇرعان مىناۋ جەلبۋاز زاماندا اعالاردىڭ سەرتتەن دە، شارتتان دا قىمبات ءبىر اۋىز لەبىزىنە قۇلاقتىڭ زار بولىپ، يەك قاقتى ەمەۋرىندەرىنىڭ ءوزىن دە ساعىنعانىمىز قاشان! اعالار بىزگە تىم قىمباتتاپ كەتكەن ەكەن-اۋ!..
«بەسىن» تۋرالى ءبىر اۋىز ءسوز ايتىلعان جوق. بۇل اعانىڭ گازەتتەگى اۆتورعا دەگەن ءىلتيفاتىن بۇلداماعانى. اسقار ەمىنىپ تاعى دا جابىسقان جوق. بۇل ونىڭ كوزبە-كوز ماقتامايتىن، ارتىنان داتتامايتىن اعا مىنەزىن جاتتاعانى ەدى. «جۋرنالىڭا راحمەت!» دەپ قايتا العىستى عابەڭ ايتتى. جۋرنال دەپ وتىرعانى نوۆىي مير. جىلت ەتكەن جاڭا ءبىر دۇنيە بولسا وسىندا باسىلاتىن كەز. جىلت ەتكەن جاڭا دۇنيەنى ءتىنتىپ ءجۇرىپ وقيتىن اسقار اعالارىن «سىنابجايت» قىلىپ تۇراتىن. اۆتورى ەسىمدە جوق، افريكانىڭ ءبىر جازۋشىسىنىڭ «لەوپارت» دەگەن پوۆەسى باسىلعان. عابەڭ الدىمەن اسقاردى ءبىراز سايراتىپ الدى دا تۇجىرىمىن ءوزى جاساعانداي بولدى.
— كەشە عانا ەركىندىك الا باستاعان قارا كونتينەنتتىڭ ينتەلليگەنسياسى ونەردە دە ءبىزدى باسىپ وزعانىن بايقايسىڭدار ما، وسىنىڭ سەبەبى نەدە؟ — دەپ الدىمەن ەكەۋمىزدى دە تۇيىققا اپارىپ قاماپ قويدى. عاسىردىڭ سيپاتى، الەمدىك مادەنيەتتىڭ دەڭگەيى سولاي عوي دەپپىز دە «سوندا ءبىز قالپاقتىڭ استىندا جاتىرمىز با» دەگەندى ويلاماپپىز. ىشىنە كىرە بىلسەڭ عابەڭنىڭ بەتى قاتتى ەمەس، ءبىراق الدىنا كەلگەندە ايتار ءسوز، قايتار جاۋابىڭ دۇرىس پا، بۇرىس پا دەپ ادامدى ءدۇدامالعا قالدىراتىن سيقىرى، ول قانشاما بەيعام وتىرسا دا سەنى اۋا جىبەرمەي تۋرا جاۋاپقا جەتەلەيتىن جيناق شىقتى، ول ارىپتەسىن وسى مىنەزىمەن-اق شۇلعىتىپ الاتىن.
— الەمدىك مادەنيەتتى اسپاننان اللا كيگىزگەن جوق قوي، قاي عاسىرىڭ بولماسىن، الدىمەن مەكتەپ كەرەك، جىگىتتەر، — دەپ عابەڭ مانادان بەرگى ءازىلىن جيىپ تاستادى. — افريكا وزىپ بارا جاتسا، اعىلشىنداي، فرانسۋزداي مەكتەبى بار، ال ولار ارعىسىن ايتساق شەكسپيردەن، بەرگىسىن ايتساق فلوبەردەن وسكەن ادەبيەت. ءبىز كەشە ماياكوۆسكيي بولامىز دەپ قازاقتىڭ قارا ولەڭىن قىرىق تۋراپ، بۇگىن ءبارىمىز دە بابايەۆسكيي بولامىز دەپ ونەردەن قارا جاياۋ قالا جازداعان جوقپىز با. ۇلت ادەبيەتى ءۇشىن ولاردان سان عاسىر وزىپ كەتكەن ابايدى بويعا سىڭىرمەي جاتىپ، ۇلىنى تارك قىپ، بىرەۋدىڭ قۇلىنا جۇگىندىك. سەندەر حەمينگۋەي دەيسىندەر، ءسوز جوق، شىرقاۋداعى جازۋشى، ءبىراق جازۋشى تابيعاتى ءبىر بولعانىمەن ونىڭ داۋاسى دا، ۋايىمى دا بولەك قوي... ولار باردى امان الىپ قالامىز دەپ جۇرگەن، ءبىز جوعىمىزدى جاساپ، جوعالتقانىمىزدى تاۋىپ الساق دەپ جۇرگەن جاندارمىز...
— رايا، جىگىتتەر جۇرگەلى جاتىر عوي، — دەدى عابەڭ ءبىزدى ەسىك كوزىنە دەيىن شىعارىپ سالىپ. — جاستار عوي، بۇلاردىڭ جول-جونەكەي ات شالدىراتىن جەرلەرى دە بار شىعار-اۋ.
اس بولمەدەن سىپ ەتىپ جەتىپ كەلگەن جەڭگەمىز باياعى ەكى بوتەلكە «ۆورسيحەنى» وڭەشىنەن قىلعىندىرىپ قالتامىزعا سالدى دا بەردى. ەتەگىنە جابىسقان اق جىپتەي سۇيكىمسىز ەكى بوتەلكە اقىرى سوڭىمىزدان قالماي بىزبەن ەرە شىقتى...
... بوزالا تاڭ ەدى. اسقار اياعىن تىق-تىق قاداپ باسىپ ارقان بويى الدا كەلەدى. قولىندا سالاقتاعان بوتەلكە. مەن ارتتا كەلەمىن. مەنىڭ دە قولىمدا سالاقتاعان بوتەلكە. اسقاردى قايدان بىلەيىن، مەن ءالى دە عابەڭنىڭ قاسىندا وتىرعانداي ءوزىمدى-وزىم قوراشسىنىپ، انشەيىندە بوسكەنمەن وسكەنىمىزدىڭ شامالى ەكەنىن مويىنداپ كەلەم. قوس عابەڭنىڭ مەنى مۇشەلىككە العانىن دا ەسىمە الدىم. «كىتابى بىرەۋ-اق ەكەن، ونىڭ ءوزى دە ءبيتتىڭ قابىعىنداي، تۇرا تۇرسا قايتەدى» دەپ تالاسقاندارعا عابيدەن اعامىز: ەندەشە سول ءبيتتىڭ قابىعىنداي كىتاپقا جولداما بەرگەن رەسەنزەنتتى دە وداقتىڭ مۇشەلىگىنەن شىعارىپ تاستاڭدار دەپ وتىرىپ الىپتى.
رەسەنزەنت عابيدەن اعامىزدىڭ ءوزى ەدى. ءتامام جۇرتتىڭ كوزىنشە مەنى شاقىرىپ الىپ عابەكەڭ:
— سەن جازۋشىلار وداعىنىڭ مۇشەلىگىنە قابىلداندىڭ! — دەدى.
— اۆانسوم! — دەدى عابەڭ.
اعادان العان سول نەسيە كۇنى بۇگىنگە دەيىن ازىق بولىپ، قولىما قالام ۇستاي قالسام، سونى وتەرمىن-اۋ دەگەن ۇمىتپەن ازاپ ارقالاپ كەلەمىن. اعادان اۆانس العاندار از با ەكەن. ىلگەرىنى قويىپ، ءبىزدىڭ بۋىننان ونىڭ الدىن كورمەگەندەر كەمدە-كەم شىعار.
... «تارازي» دەگەن تاققا جەتە الماي ءاشىموۆ بولىپ ەتەكتە جۇرگەن كەزىندە اكىم «ەتىكشى» دەگەن فەلەتون جازىپتى. سول كەزدە «ارا» جۋرنالىنىڭ باس رەداكتورى عابەڭ اۆتورىن شۋدان شاقىرىپ الىپ:
— فەلەتونىڭ باسىلمايدى، ءبىراق ءوزىڭدى قىزمەتكە الامىز، مىنا جىگىتكە ورىن تاۋىپ بەر، — دەپ جاۋاپتى حاتشى ابەن ساتىبالدييەۆكە تاپسىرعان ەكەن. دەمى شىقپاعان جانتورسىقتاي تورسيعان جاس جىگىت يتكىرمەگە دومالاپ جەتە بەرگەندە عابەڭ تاعى دا توقتاتىپ الىپ: — باسپاناعا ۇياتتىمىز، سىرتىڭنان قاراعاندا سۇبەڭ سۇيەمگە جۋىق سياقتى، تاسقا تۇنەسەڭ دە توڭباسسىڭ، — دەپتى دە، — جالاقىمەن جان باعام دەمە، تاپقانىڭ تاماعىڭا دا جەتپەيدى، توق جىگىت ەكەنسىڭ، شىدارسىڭ، ادەبيەتتىڭ ازابى ءالى الدا! — دەپ تاعى ەسكەرتسە كەرەك.
«ەتىكشى» دەگەن فەلەتوندى ەشكىم وقىعان ەمەس. نەگە باسىلمايدى دەپ عابەڭ دە سەبەبىن ايتپاپتى. نەگە باسىلمايدى دەپ اكىم دە سۇراماپتى. سەنزۋراعا جاقپايتىن ءبىر كىلتيپانى بولعانى دا. ايتپەسە ايدالادا ءوز نانىن ءوزى كۇيسەپ توق جۇرگەن الدە كىمدى شاقىرىپ الىپ قىزمەت ۇسىنعانداي نە كورىنىپتى. قالاي بولعاندا دا اكىم ءاشىموۆتى ادەبيەت دەيتۇعىن شاڭىراقتىڭ بوساعاسىنان كىرگىزىپ جىبەرگەن باتاگويى عابەڭ ەدى. اكىم كەيىن تارازي بولىپ اتقا قونعاندا دا عابەڭ ونىڭ ساحناعا شىققان ءار تۋىندىسىن قالت جىبەرگەن جوق. اسىرەسە داۋلى، الدە كىمدەردىڭ شىرقىن بۇزعان شاتاق دۇنيەلەرىن جۇرتتان بۇرىن كورىپ، پىكىرىن پىسىقتاردىڭ اۋزىن بوگەۋ ءۇشىن بۇرىنىراق ايتاتىن. بالانىڭ كىندىگىن كىم كەسسە، مىنەزى سوعان ۇقسايدى دەۋشى ەدى، يگى-جاقسىلار مەن زيالى قاۋىمعا زاۋالداي تيگەن زامانمەن جاعالاسۋمەن عۇمىر كەشكەن عابەڭنىڭ «قىرسىقتىعى» اكىمنىڭ وزىنە جۇقپاسا دا تۆورچەستۆوسىنا اسەرىن تيگىزگەنى حاق. سويتكەن عابەڭدى...
... كوزى تىرىسىندە كولەڭكەسىنە تالاسىپ، اۋزىنان تۇسكەن تۇكىرىگىن دە جەرگە جەتكىزبەي جۇتىپ قويىپ جۇرگەن كەيبىرەۋلەردىڭ اعامىزدىڭ بەتى جاسىرىنباي جاتىپ جامانداعانىن كوزىمىزبەن كورگەندە جانىمىز تۇرشىككەن. بۇل از دەسەڭ، كەيبىر ءپاتۋاسىز ونى نادان دەۋدەن دە قاشپايتىن كورىنەدى. جاماندىققا قيماعاندىقتان سولاردىڭ اتىن دا اتاعىم كەلمەي وتىر. قايتەمىز، اركىمنىڭ اۋزى وزىنىكى، قىزعانىش دەيتىن قىزىل يت ولگەنشە ۇرگەنىن قويمايدى دا...
... بوزالا تاڭ ەدى. استانانىڭ ەرىنشەك تورعايلارى ەندى عانا ويانا باستاپتى. ورتالىق الاڭداعى ۇلى كوسەم وكىمەت ۇيىنە الاقانىن جايىپ ءالى تۇر ەكەن.
— ءاي ىسقاقتىڭ الاكوزى، ات شالدىرمايمىز با؟..
شالدىردىق. ۇكىمەت ءۇيىنىڭ قىزىل تاسىنا وتىرىپ الىپ. تاياق ەربەڭدەتكەن ەكى ءمليسانىڭ ىسقىرىعىنا قاراپ وتىرىپ. اللادان اتامىزدىڭ اماندىعىن تىلەپ وتىرىپ... «ۆورسيحەنىڭ» اۋزىنان دوم تاتقان ەدىك...
You Might Also Like
-
قاس-كىرپىگىنە دەيىن قىراۋ شالسا دا باياعى ءبىر جيىرما بەسىن ۇمىتپاي، كارىلىگىن دە جۇرتقا مىندەت قىپ، جوتەلىن دە جوپشەڭكىگە قيمايتىن تاكاپپار شالداي شارت جۇگىنگەن اقبۇلاقتىڭ كوكشاعىر بيىگى قاق توردە ق...
-
شاحاڭ ءبىر بادىراقتى سۇيرەلەپ اكەلىپ، قۋىقتاي تار بولمەگە جەتەلەپ كىرگىزدى؛ جالماۋىزدىڭ جانارىنداي تەرەزەسى توبەسىنە بىتكەن كۇڭگىرت كابينەتتە كوزى تاناداي مەڭسىز قارا جىگىت نان تارتىپ وتىر ەدى، الا ...
