تابيعي تالانت
نەسiپبەك ايت ۇلى — بۇگiندە قازاق پوەزياسىنداعى ەڭ تالانتتى وكiلدەرiنiڭ ورتاسىنان ويىپ تۇرىپ ورىن العان اقىن. باسقانى قايدام، مەن ءوزiم، ءدال وسىلاي ويلايمىن. ويتكەنi ونىڭ، شىن ءمانiندەگi، ەشكiمگە ۇقسامايتىن، وزگەشە، تiپتi توسىن جىرلارى، وسى سوزدەردi ەرiكسiز ايتقىزادى. ارينە، نەسiپبەك تۋرالى ءسوز از جازىلعان جوق، بiراق كوپ تە جازىلعان ەمەس. بiراق ەشۋاقتا دا مەن تۋرالى از جازىلدى دەپ اپشىعان دا، جاسىعان دا ەمەس. ونداي-ونداي پەندەشiلiككە الاڭداماستان، قايتا ءوز iشiنە ءوزi ءۇڭiلiپ، ءوز ءورiسiن ءوزi كەڭiتiپ، قاتپارلى، كۇردەلi تاقىرىپتاردى يگەرەتiن، ولاردى قورىتىپ-سومدايتىن قۇرال-سايماندارىن جىلدار بويى جەتiلدiرۋمەن بولدى. بۇعان مەنiڭ جاقىندا عانا شىققان ونىڭ «رۋحىمنىڭ پاديشاسى» اتتى كiتابىن وقىعاندا انىق كوزiم جەتتi.
بۇل كiتاپ — ورەلi، سالماعى اۋىر، كوتەرەر جۇگi مول، ساليقالى، بiر سوزبەن ايتقاندا، ناعىز حاس تالانتتىڭ قالامىنان تۋعان كiتاپ. وسى كiتاپتى وقىپ وتىرىپ، مەن مىناداي ويعا باتتىم. ەگەر وسى كiتاپقا كiرگەن ولەڭدەر اللا تاعالانىڭ قالاۋىمەن ءوسiمدiك دۇنيەسiنە اينالىپ كەتەر بولسا، وندا ولار تامىرىن تەرەڭنەن تارتقان، تۇتاس بiر القاپتى جايلاپ العان، كەرمەك ءدامدi جۋسانعا اينالىپ كەتكەن بولار ەدi. ەگەر سۋعا اينالسا، اينالانى كۇركiرەگەن سارىنعا تولتىرىپ تۇراتىن سارقىراما بولار ەدi. ال جەل بوپ سوقسا دۇنيەنiڭ ءبارiن قوزعالىسقا ءتۇسiرiپ، اسپان استىن مازاسىز گۋiلگە تولتىرار ەدi. ويتكەنi، ول جىرلار ەشكiمدi دە بەي-جاي قالدىرمايتىن، قالعىعاندى قايتادان وياتىپ، نەمكەتتi مەن نەمقۇرايلىنى سەلت ەتكiزiپ جان-جاعىنا قاراتاتىن قايراتتى دا، قۋاتتى جىرلار.
جالپى، نەسiپبەك ايت ۇلىنىڭ بۇكiل ماتەريالى دا، تاقىرىبى دا ءوزiنiڭ بويىندا. ويتكەنi ول تاعدىرلى تالانت. بارماقتاي بالا كەزiنەن كوڭiلiنە دە، كوكiرەگiنە دە كوپ-كوپ قۇبىلىستاردى قۇيىپ العان اقىن.
وعان ونىڭ:
كەڭ اسپاننىڭ استىندا پانا تاپپاي
ارى كوشكەن قازاقتار بەرi كوشكەن، —
دەگەن جولدارى كۋا. وسى جولداردىڭ استارىندا تۇتاس بiر عۇمىر، تولايىم-تاعدىر، الاساپىران زامان، الماعايىپ كەزەڭ، ەڭiرەگەن ەل، شىرقىراعان بالا، جول تابا الماي ساندالىپ سارسىلعان انا مەن اكە، قانشاما زورلىق پەن زومبىلىق، قانشاما قاسiرەت پەن قايعى جاتىر. بiزدiڭ نەسiپبەكتiڭ ماتەريالى دا، تاقىرىبى دا ءوزiنiڭ بويىندا دەيتiنiمiز سوندىقتان.
ءومiردi كوپ كورiپ، تاعدىر قيىندىعىن كوپ كەشكەن شىن اقىن قاشاندا دۇنيەدەگi بار كەلەڭسiزدiكپەن، زورلىق پەن زومبىلىقپەن، مەيiرiمسiزدiك پەن قايىرىمسىزدىقپەن، قاتالدىق پەن قايىرىمسىزدىقپەن جاعالاسىپ، ارپالىسىپ وتپەك. ول ءوز بويىنداعى ساۋلەسiن دۇنيەنi جىلىتۋعا، ءوز جانىنداعى شىراعىن اداسقاننىڭ الدىنا جاعىپ قويۋعا، ءوز جۇرەگiندەگi قۋاتىن قالجىراپ، شارشاپ-تالعاننىڭ قولتىعىنان دەمەۋگە جۇمساماق. ياعني، ونداي اقىن ءومiردەگi بار وسپادارلىق پەن وكتەمدiكتiڭ، بار سوراقىلىق پەن زىمياندىقتىڭ، بار قورلىق پەن سۇمدىقتىڭ، بار ايارلىق پەن كiءساپiرلiكتiڭ بەت پەردەسiن سىپىرىپ الىپ جۇرتقا كورسەتپەك. نەسiپبەك ايت ۇلى ءدال سونداي اقىن.
ەش نارسە جوق كەڭ عالامنىڭ
تار قۇرساعى قۋىرماس،
ءتاۋباسiنە تۇسكەن جاننىڭ
شيiن پەندە سۋىرماس.
قارا سۋدى قايتا-قايتا
قايناتقانمەن ماي شىقپاس،
سارقىلداعان قازانىڭنىڭ
بۇرقىلداعان بۋىن باc!
دۇنيەدە ەشتەڭە بiتiرمەسە دە ءوز-وزiنەن كۇپسiپ، ءوز-وزiنەن بۇتقا تولىپ، ءوز كوكiرەگiن ءوزi كەرiپ، اسپانداپ قاراپ، اسقاقتاپ شالقىپ جۇرەتiن وركوكiرەك، ءوزiمشiل جاندار از با؟! ونداي جاندار تەك ءوزiمەن ءوزi بولىپ، ءوزiن ءوزi كوككە كوتەرۋمەن تىنا قالسا ەكەن-اۋ، وندا دا ەشتەڭە دەمەس ەك. جوق، ولار ولاي ەتە المايدى. ونداي جاندار بارىڭدى جوق ەتۋگە، بيiگiڭدi الاسارتۋعا، اسىلىڭدى جاسىتۋعا، ادالىڭدى بىلعاۋعا، بiرلiگiڭدi ءبۇلدiرiپ، تiرلiگiڭدi بۇزۋعا دايىن تۇرماق. دايىن تۇرىپ قانا قويمايدى، سولاي ەتۋگە بiلەك سىبانىپ، بەل شەشiپ كiرiسiپ كەتەدi. ويتكەنi ونداي جاندار تەك وزدەرiن عانا اسپەتتەيدi. وزدەرi بولسا بولدى، وزگەلەر ول بولماسا، بۇل بولسىن. ءوزiمشiلدiك پەن وركوكiرەكتiكتiڭ يت پرينسيپi وسى.
ەندi اقىن دۇنيەگە باسقا بار راكۋرستان قاراپ وتىر. قىم-قۋىت الەم. تۇنىپ-تۇرعان قاراما-قايشىلىق. شەشiلمەي جاتقان ءتۇيiن. بىتىسىپ، شاتىسىپ كەتكەن تiرشiلiك.
ءسوز ءتاتتiسi اقىننىڭ تiلi ۇشىندا،
ماي ءتاتتiسi قارىننىڭ قۇرىشىندا.
جارقاناتتىڭ ۇياسى جارقاباقتا،
ۇلار قۇستىڭ مەكەنi ۇلى شىڭدا.
مiسە تۇتقان ءوز ورنىن تiرi جان جوق،
ءالiمساقتان الىسىپ، جۇلىسۋدا.
ەندi بۇل ولەڭ — ادامداردىڭ قاناعاتسىزدىعى مەن تويىمسىزدىعى تۋرالى ولەڭ. بار بالەنiڭ باسى وسى قاناعاتسىزدىق پەن تويىمسىزدىقتا. كەدەي باي، باي قۇداي بولام دەپ جاتىر. شەنسiزi شەن تاعام دەپ، شەندiسi ءوزiنەن مىقتىمەن تەڭ بولام دەپ ارپالىسۋدا. جاپپاي جانتالاس، الىس پەن جۇلىس. ال ونداي كەزدە كوپ-كوپ ادامنىڭ كوڭiلiن شاڭ، كوزiن شەل باسىپ، ويى مەن ساناسىن قوماعاي قۇلقىن مەن تويىمسىز وبىرلىق جاۋلاپ الماق. بiرiنەن بiرi وزام دەپ، بiرiنەن بiرi بيiك تۇرام دەپ، ار مەن ۇياتىن مۇلدە جيناستىرىپ تاستاپ، بiرiن بiرi جانشىپ، بiرiن بiرi تۇقىرتىپ، بiرiن بiرi تاپتاپ باقپاق. وسىنداي بەرەكەسiز بەتپاق باسەكەلiكتەن بەرەكە ءبۇلiنiپ، ىنتىماققا iرiتكi تۇسپەك. ياعني، ەل ازىپ، جەر توزباق. اقىن وسىعان كۇيiنەدi، جۇرەگi قارس ايرىلادى.
ارينە، ءومiر دەگەن كiل بiر كەلەڭسiزدiكتەن، كiل بiر كولەڭكە تۇستاردان تۇرماق ەمەس. ونىڭ دا شۋاقتى ساتتەرi، ساۋلەلi تۇستارى قۇدايعا شۇكiر، بارشىلىق. ال ونداي كەزدەردە اقىن جۇرەگi سونشالىقتى بايەك، سونشالىقتى سەرگەك.
ءسۇيiنشiگە قيىپ قىلداي جانىمدى
دومبىرانىڭ پەرنەسiنە تاعايىن.
بۇل دا، ويلانىپ قاراعان جانعا، استارلى جولدار. دۇنيەنiڭ قۋانىشى مەن قايعىسىنا، شاتتىعى مەن مۇڭىنا، تiرلiكتiڭ ەڭ بiر ءنازiك ىزىڭى مەن ەڭ بiر سىرشىل اۋەندi ىڭىنا كوڭiلi وياۋ، كوكiرەگi اشىق اقىننىڭ جانىنان قىلداي ەتiپ قيىپ العان پەرنەدەن وتكەن سەزiمتال، ودان وتكەن ويشىل، ودان وتكەن تەبiرەنiستi، ودان وتكەن تولقىنىسقا تولى پەرنە بولا ما؟!
سونداي-اق بۇل كiتاپتا مىناۋ جۇمىر جەردiڭ ءۇستiندە بولىپ جاتقان جۇمىر باستى پەندەنiڭ باسى جەتپەيتiن اسا كۇرمەۋلi كۇردەلi تۇستارىنا دا ءۇڭiلەدi. ارينە، اقىن ول كۇرمەۋلi تۇستاردى شەشiپ تاستامايدى. شەشەم دەپ جانتالاسپايدى دا. سەن دە ويلان دەپ، الدىڭا تارتادى. تاعى دا ول شەشۋi قيىن كۇرمەۋلi تۇستاردى قاراپايىم ءومiردiڭ قاراپايىم عانا تۇستارىنان الادى.
اقىن قاڭعىباس بiر بۇرالقى يتكە قايىرىم كورسەتكiسi كەلدi. ءۇيiنە اكەلiپ جۋىندى بەردi. كۇتتi. باقتى. بiراق بۇرالقى يت، ول قامقورلىقتى، ول كۇتiمدi سەزiنبەيدi. موينىنا تۇسكەن جiپتi تiسiمەن قىرشىپ، بوسانعىسى كەلەدi. اقىن:
سۇمدىقتاي كورiندi وعان مۇنداي شارا،
بوساتتىم، كونبەس تiپتi جۇندەي سابا.
ءوز باسىن ءوزi سۇراپ العانداي بوپ
بۇلكiلدەپ بارا جاتتى بiر بەيشارا.
مۇنى ەندi نە دەيسiز؟ ءوزiنiڭ بۇرالقى بوستاندىعىن اڭساۋ ما، الدە قايىرىم مەن مەيiرiمدi سەزiنۋدەن قالعان توپاس مiسكiندiگi مە؟ تابا المايسىز. بiراق ءسوزسiز ويلاناسىز. ويتكەنi ول — تاعدىر.
نەسiپبەك جيناعىندا مۇنداي ولەڭدەر كوپ. ونىڭ ءبارiنە تۇگەل توقتالۋ مۇمكiن دە ەمەس.
قورىتا ايتقاندا ن.ايت ۇلى تاعدىرلى اقىن.
You Might Also Like
-
جاراسقان، جەل ءۇپ ەتسە كەبiرi مەن سورىن كەبەكتەي سۋىرىپ شىعا كەلەتiن، اپتابى مەن اڭىزاعى قانداي ىستىق بولسا، ايازى مەن بورانى سونداي ىزعارلى سىرداريانىڭ ارالعا قۇياتىن كوپ سالاسىنىڭ بiر ساعاسىندا تۋىپ...
-
ءتۇن جارىمى اۋىپ قالعان كەز ەدى. ۇيدەگى بالا-شاعالار جاتىپ، ەرەسەكتەرى ەندى جاتۋعا جينالاپ جاتقان-دى. ال، مەن كەرەكتى ءبىر قاعازدارىمدى تابا الماي كونە ءبىر پاپكىلەرىمدى قوپارىستىرىپ، وز-وزىمنەن ابىگە...
