تاستاي بەرىك، گۇلدەي نازىك
جۇرت تىنا قالدى. ميتينگ اشىلدى.
— قاراقتارىم، — دەگەن داۋىس رەپرودۋكتوردان قارلىعا، ءتىپتى دىرىلدەي شىقتى.
ءسوز باتىردىڭ اناسىنا بەرىلىپ ەدى. قارت انا «قاراقتارىم» دەگەننەن باسقا نە ايتارىن بىلمەگەندەي ءۇنسىز قالدى. اينالا قارادى، قاپتاپ تۇرعان ادام تولقىنىن تىم باياۋ شولىپ ءوتتى. سول قالىڭ توپتى كىشكەنتاي تار قۇشاعىنا سىيدىرىپ جىبەرگىسى كەلگەندەي، قولىن جايدى. بۇرىن مۇنداي كوپشىلىك الدىندا سويلەپ كورمەگەن انا قول سوزعان كۇيى ەداۋىر تۇرىپ قالدى. ەندى ءبىر كەزدە يەگى كەمسەڭدەپ بارىپ:
— مەنىڭ نۇركەشىم ولمەگەن ەكەن، — دەدى.
1943 جىلى ستالينگراد تۇبىندە جاۋ ۇستىنە جاي وعىنداي قۇلاپ ءتۇسىپ، مەرت بولعان نۇركەندى «مەنىڭ نۇركەشىم ولمەگەن ەكەن» دەپ تۇرعان كەمپىردى جاقىنىراق كورگىم كەلىپ، جۇرتتى كيمەلەپ، العا ۇمتىلدىم. ءبىراق مىنا قارت ادامنىڭ اۋزىنان اندا-ساندا ءبىر شىققان ءسوزدى الدەبىر تابارىكتەي شاشاۋ شىعارماي قۇلاق ءتۇرىپ قالعاندارعا مەنىڭ بۇل ارەكەتىم مۇلدە ۇنامادى. ماعان جۇرت الا كوزىمەن قارادى. ايتسە دە مەن ولەرمەندىك پەن ەكى شىنتاقتىڭ ارقاسىندا تريبۋناعا تاياپ باردىم.
قارسىدان سوققان كۇزگى جەل قارا ءشالىنىڭ استىنان قارت انانىڭ ءبىر سەلەۋ ساماي شاشىن شىعارىپ الىپ جەلبىرەتىپ تۇر. سول ساتتە ول ماعان سۇراپىل سويقان داۋىلعا بەتپە-بەت قاراپ، قايتپاي قاسارىسىپ، ۇزاق جول ءجۇرىپ كەلە جاتقان وراسان الىپتاي بولىپ كورىندى. «مىنانداي انادان تۋعان بالانىڭ باتىر بولماۋى، شىنىندا، مۇمكىن ەمەس-اۋ» دەپ ويلادىم ىشىمنەن.
— مەنىڭ نۇركەشىم ءولدى دەپ كىم ايتتى! مەنى تۇلدىرسىز قالدى دەگەن كىم؟ وسىناۋ تۇرعان بارلىعىڭ مەنىڭ بالام ەمەسسىڭ بە؟! — قارت انانىڭ ءۇنى قاتقىل شىقتى. ادەپكىدەي ەمەس، كۇمىلجىمەي، جۇنجىمەي، جارقىن-جارقىن ەستىلدى. سول كەزدە جون-ارقامنان نەندەي قۇدىرەتتىڭ جوسىپ وتكەنىن بىلمەيمىن، تۇلا بويىم ءدۇر-ر سىلكىندى. ەكىنىڭ ءبىرى ايتىپ جۇرەتىن كونە سوزدەردىڭ ءوزى ءدال وسى ءبىر شاقتا ءبوروديننىڭ «قاھارمان» سيمفونياسىنىڭ زاڭعار نوتاسىنداي قاھارلى، ايبارلى شىقتى.
انا ودان ءارى سويلەمەدى، الدەنەگە بۋلىققانداي:
— راقمەت، شىراقتارىم... — دەپ ارەڭ ايتىپ ۇلگەردى دە بۇرىلىپ كەتتى.
ەسكەرتكىش ۇستىندەگى اق جامىلعى الىندى. العاشقى سەكۋندتاردا وعان جۇزدەگەن كوز، قالىڭ توپ قادالا قارادى. ەندى ءبىر ساتتە جۇرت بىر-بىرىمەن جابىرلاسىپ، سويلەسىپ الا جونەلدى. ەسكەرتكىشتىڭ قالاي شىققانى جايلى اركىم ءوز ويىن ايتىپ، ءوز باعاسىن بەرىپ جاتتى. بىرەۋ تۇرىپ: — ءساتتى شىققان ەكەن، — دەسە، ەندى بىرەۋ: — ونشا ەمەس، — دەدى.
— سكۋلپتۋرانى سالعان كىم ەكەن؟
— كىم دە بولسا ازامات ەكەن! — دەسىپ تە جاتتى.
ال سكۋلپتۋرانى اينالا پيونەرلەر گۇل شوقتارىن قويدى. ەسكەرتكىشتىڭ ەڭسەلى تۇعىرىنان التىن جازۋ ايقىن كورىنىپ تۇردى:
«داڭقتى جەرلەسىمىز، سوۆەت وداعىنىڭ باتىرى نۇركەن ابدىروۆكە قاراعاندى كومسومولەستەرىنەن»
وسى جازۋ جاڭاعى باعيلا اپانىڭ: «وسىناۋ تۇرعان بارلىعىڭ مەنىڭ بالام ەمەسسىڭ بە؟» — دەگەن ساۋالىنا جاۋاپ سىپاتتى ەدى.
باعيلا قارتتىڭ بالالارى وتە كوپ ەكەنى كامىل شىندىق. سول بالالارى بىلتىر ارداقتى اعاسىن ەسكە الىپ، ەسكەرتكىش ورناتپاقشى بولدى. ولار جاس شاحتەرلەر، جاس قۇرىلىسشىلار، ستۋدەنتتەر، وقۋشىلار ەدى اعا سىيلاي بىلەر جاقسى ىنىلەر جۇمىستان، ساباقتان تىس ۋاقىتتى پايدالانىپ ەڭبەك ەتتى. جەر استىندا بىرەر ساعات ارتىق قالىپ كومىر شاپتى، كوشە-كوشەگە اعاش وتىرعىزدى، سىنىق مەتالل جينادى، ونەرپازدارى ويىن كورسەتتى. ءجۇز مىڭ سوم اقشا وسى ەڭبەكپەن كەلدى. سول قارجىعا، مىنە، ەسكەرتكىش ورناتىلدى.
جۇرت تاراماي ەسكەرتكىشتى اينالا قاراپ ءجۇر. قۇلاق سالساڭ، اڭگىمە سىڭايى جاڭاعىداي، بىرەۋ ەسكەرتكىش مىقتى سالىنىپتى دەسە، ەندى بىرەۋ ورتاشا ەكەن دەيدى.
سول ساتتە مەن ەلدىڭ سوزىنە قۇلاق سالا جۇرسەم دە، باتىردىڭ اناسىنان كوز جازبادىم. ول ءوزىنىڭ باتىر ۇلىمەن ديدارلاسىپ تۇر ەدى. ساي-ساي ءاجىمدى قۋالاي تارام-تارام جاس اققان جۇزىندە جاتىرقاۋ جوق، ءبىراق تاڭدانۋ ما ەكەن، الدە ماساتتانۋ ما ەكەن، ايتەۋىر كوز جانارىندا ءبىر ۇشقىن جاتقانداي كورىنەدى ماعان.
مەن ويلادىم. مەن مىنا كىشكەنتاي ادامنىڭ ۇلكەن جان دۇنيەسىنە ۇڭىلگىم كەلدى، ونىڭ جان تەبىرەنىسىن كوز الدىما ەلەستەتكىم كەلدى. مەن بىلاي ويلادىم.
سوناۋ سوعىس جىلدارى وسى اناعا: «بالاڭ اسقان ەرلىكپەن قازا بولدى» دەپ ەستىرتتى. «جاۋدىڭ ونداعان سامولەتتەرى مەن تانكتەرىن، جۇزدەگەن اسكەرىن جايراتىپ جۇرگەندە، اقيىق سۇڭقارعا اسپانداعى ايقاستا توپشىسىنان وق ءتيىپ مەرت بولدى» دەدى.
بالاسىنىڭ بۇل ەرلىگىن ابزال انا كوز الدىنا سان رەت ەلەستەتەر ەدى. ۇزاق تۇندەردە قاراڭعى ۇيدە كوز جۇمباي جاتىپ، جاۋمەن ارپالىسقان نۇركەشىنىڭ بەينەسىن كورمەك بولىپ، سول بەينەنى، سوم بەينەنى، ولىمنەن دە زور بەينەنى زارىعا ىزدەپ، شارق ۇرار ەدى.
مىنە، يسكۋسستۆو سول بەينەنى جاساپتى. انا ۇلىن تانىدى. اسپانداعى ايقاستا نۇركەشىنىڭ سامولەتىنە سنارياد ءتيىپ ورتەنىپتى. ءورت جالىنى باتىردىڭ الدىن دا، ارتىن دا وراپ الىپتى. سۋسىمالى سۇم جالىن نۇركەشىنىڭ ەتەك جاعىن الا لاپىلداپ لاۋلاپ بارادى. اقيقات اجال القىمىنان العان كەز عوي بۇل! ال اجالمەن بەتپە-بەت كەزدەسكەن جان، مىنا ءبىر جاپىراق كەمپىردىڭ ۇلى سامولەتتىڭ رىچاگىن كۇرت باسىپ، سول قولىن كوكجالعا شۇيىلگەن قىرانداي سەرمەپ، تومەن قۇلديلاپ كەلەدى. كەلبەتى قانداي، كەلبەتى! سول كەلبەتتەن مەن زۇلىمدىق پەن ىزگىلىكتىڭ ايقاسىن، ادام بالاسىنا دەگەن سۇيىسپەنشىلىك پەن ادام زاتىنا دەگەن قاستاندىقتىڭ ارپالىسىن كورەمىن.
اناسى دا كوردى مۇنى.
— ءيا، مەنىڭ نۇركەشىم وسىنداي، — دەپ كۇبىرلەدى.
— ءيا، مەنىڭ نۇركەشىم ولگەن جوق ەكەن، — دەپ قايتالاعانداي بولدى انانىڭ ەرىن ەمەۋرىنى. سوندا ارداگەر اقىن مۇسا ءجاليلدىڭ:
ءتاندى كومەر توپىراق
كومبەس ءبىراق
جالىندى جىرعا تولى كوڭىلىمدى.
«ءولدى» — دەۋگە سىيا ما،
ايتىڭدارشى،
جەڭىپ ولسەك سۇراپىل بۇل ءولىمدى! —
دەگەن ءبىر اۋىز ولەڭى ەسىمە ءتۇستى.
سۇراپىل سۇم ەلىمدى جەڭىپ ولگەن بالا تۇر، تاس ءمۇسىن بوپ. «ءولدى» دەۋگە قيا الماي انا تۇر كارى ءتوسى بۇلك-بۇلك ەتىپ ەمىرەنىپ. تاس بالا مەن اق اش انانىڭ ءۇنسىز-تىلسىز كورىسكەنىن كورىپ ەل تۇردى تەبىرەنىپ... اينالا تۇرعانداردىڭ كوبى جاسوسپىرىمدەر، نۇركەننىڭ ىنىلەرى. انا ايتتى ولارعا: «ءبارىڭ مەنىڭ بالامسىن» دەدى. باتىر اعانى قاستەرلەگەنى ءۇشىم بالالارىنا: — «راقمەت، شىراقتارىم»، — دەدى.
...باس-اياعى ءبىر ساعاتتان اسار-اسپاس ۋاقىت قوي. وسى مەزگىل ىشىندە مەن قارت انانىڭ قاس-قاباعىنان كوز المادىم. ونىڭ قۋانعانىن دا، جىلاماسقا ءداتى قايسى، جىلاعانىن دا كوردىم. كوردىم دە، انا جانى تاستاي بەرىك، گۇلدەي نازىك ەكەن دەگەن ويعا كەلدىم.
You Might Also Like
-
تاۋىق كۇلگە اۋناعاندى ءتاۋىر كورەدى. ال ءقازىر بۇرىنعىداي ەسىكتىڭ كوزىنە شىعارىپ تاستاي سالاتىن كۇل جوق. ءقازىر جۇرت باللونمەن تاسىپ گاز جاعادى، ءۇي جىلىتۋعا كومىر ءتۇسىرىپ الادى. كومىردىكى قايران باياعى...
