تاۋىق جۇمىرتقاسى جانە ونىڭ پايداسى
كىرىسپە
جۇمىرتقا تۋرالى تۇسىنىك
جۇمىرتقا - تاعام ەسەبىندە پايدالانىلاتىن قۇستاردىڭ سوپاق قابىعى بار جىنىستىق كلەتكاسى. قابىعى ارشىلعان تاۋىق جۇمىرتقاسىنىڭ حيميالىق قۇرامى: 73، 6% سۋدان، 12، 8 % اقۋىزدان، 11، 5 % مايلاردان، 0، 7 % كەمىرسۋلاردان، مينەرالدىق زاتتاردان تۇرادى. جۇمىرتقادا ادام اعزاسىنا قاجەتتى، تىرشىلىك ءۇشىن ماڭىزى زور امين قىشقىلدارىنىڭ بۇكىل جيناعى بار. جۇمىرتقا ەمدامدىك تاعامدار قاتارىنا جاتادى. ەنەرگەتيكالىق قۇندىلىعى 157ككال.
ساۋدا ورىندارىنا نەگىزىنەن تاۋىق جۇمىرتقاسى تۇسەدى. سۋدا جۇزەتىن قۇستار جۇمىرتقالارى بالعىن كۇيىندە پايدالانىلمايدى، سەبەبى ولاردىڭ قابىقتارىنىڭ سىرتىندا ينفەكسيالىق اۋرۋلار تاراتاتىن ميكروورگانيزمدەر بولۋى مۇمكىن.
جۇمىرتقالار ولشەمدەرى مەن ماسساسى قۇستىڭ تۇرىنە، جاسىنا بايلانىستى ءار ءتۇرلى بولادى. تاۋىق جۇمىرتقالارىنىڭ ماسسالارى 45 - 76 گ، ۇيرەكتىكى – 75 - 100 گ، كۇركە تاۋىقتىكى – 80 - 100گ، قازدىكى – 160 - 200 گ بولادى.
جۇمىرتقانىڭ قاتتى قابىعى ىشىندەگى ىلعالدىڭ ۇشپاۋىنا قاجەت جانە جۇمىرتقانى سىرتقى ورتا اسەرىنەن قورعايدى. قاتتى قابىق وتە مايدا قۋىستاردان تۇرادى، ولار اسىرەسە جۇمىرتقانىڭ دوعال جاعىندا كوپ بولادى. وسى قۋىستار ارقىلى جۇمىرتقا ىشىنەن ىلعال سىرتقا شىعادى، ميكرواعزالار كىرەدى جانە اۋا الماسۋ پروسەسى وتەدى. قاتتى قابىق استىندا جۇمساق ءۇلدىر قاباتى بار. كوپ ساقتالعان جۇمىرتقادان سىرتقا ىلعال بۋلانادى دا، اقۋىز بەن جۇمساق ءمولدىر قابات اراسىندا قۋىس پايدا بولادى. جۇمىرتقا اقۋىزى سىرتقى، ىشكى سۇيىق قاباتتاردان جانە ورتاداعى تىعىز قاباتتان تۇرادى. تىعىز اقۋىز مولشەرى جۇمىرتقانىڭ بالعىندىعىن كورسەتەدى. جۇمىرتقا ورتاسىندا سارىۋىز بولادى.
جۇمىرتقانىڭ قۇندى بولىگىنىڭ ءبىرى - سارىۋىزى. سارىۋىزدىڭ جوعارى جاعىندا ۇرىق ورنالاسقان. سارىۋىز مايلار مەن اقۋىزدارعا، كومىرسۋلار مەن مينەرالدى زاتتارعا عانا ەمەس، سونىمەن بىرگە دارۋمەندەرگە (ا، ۆ، د، ە ت. ب.) دە باي. ادام اعزاسىنا سارىۋىزى جەڭىل سىڭەدى. شيكى جۇمىرتقا اقۋىزى ۇزاق قورىتىلادى، تەك پىسىرىلگەن كەزدە ونىڭ ءسىڭۋى ارتادى. جۇمىرتقالار كوپتەگەن تاعامنىڭ قۇرامىنا كىرەدى.
تاۋىق جۇمىرتقاسى - تاۋىق ءونىمى. ونىڭ قۇرامىندا تولىققاندى اقۋىزدار، مايلار، مينەرالدى زاتتار، ا، د، ق ۆ دارۋمەندەرى بار، ماسساسى – 45 - 75 گ. جۇمىرتقانىڭ سىرتقى قابىعى – 12 %، اقۋىزى - 56 %، ال سارىۋىزى – 32 %.
تاۋىق جۇمىرتقالارى ەمدامدىك جانە اسحانالىق بولىپ بولىنەدى. اسحانالىق جۇمىرتقا جاڭا، توڭازىتقىشتىق، يزۆەستەلىنگەن بولىپ بەلىنەدى. ەمدامدىك جۇمىرتقا ماسساسى 44 گ جوعارى جانە ساۋدا ورنىنا مينۋستىق تەمپەراتۋرادا ساقتالىنباعان، باسىلىپ شىققاننان سوڭ 7 تاۋلىك ىشىندە اكەلىنگەن جانە اكتەلمەگەن جۇمىرتقالار جاتادى.
اسحانالىق جۇمىرتقاعا ماسسالارى 43 گ (باسىپ شىققان كۇنىنە قاراماي) جانە 44 گ جوعارى (باسىپ شىققان كۇنى 7 كۇننەن اسىپ كەتكەن) جاتادى. باسىپ شىققان كۇنى 30 اسقان جانە - 1 دەن - 2 °س تەمپەراتۋرادا ساقتالعان جۇمىرتقالار توڭازىتقىش جۇمىرتقالارى دەپ اتالادى. ساقتاۋ مەرزىمىنە بايلانىستى ەمەس، اك ەرىتىندىسىندە ساقتالعان جۇمىرتقالار اكتەلگەن دەپ اتالادى.
تاعامدىق جۇمىرتقا - قاجەتتى قورەكتىك زاتتەكتەردىڭ ءبارى بولاتىن باعالى تاعامدىق ءونىم. كالوريالىعى جونىنەن تاعامدىق جۇمىرتقانىڭ قونىمدىلىعى ورتاشا سيىر ەتىنە پارا - پار.
تاماققا نەگىزىنەن تاۋىق، بودەنە، مىسىر تاۋىعى جۇمىرتقاسى پايدالانىلادى. تاعامدىق جۇمىرتقانىڭ ساپاسىن باعالاۋ ءۇشىن، ستاندارتتار مەن تەحنيكالىق شارتتار بەلگىلەنگەن، سونداي - اق ساقتالۋ مەرزىمى مەن ادىسىنە قاراي، ساپاسى مەن ماسساسى ەسەپكە الىنىپ، ديەتالىق جانە اسحانالىق بولىپ بولىنەدى.
2. 1. جۇمىرتقانىڭ شىعۋ تاريحى، قۇرىلىسى
جۇمىرتقا (تاۋىق جۇمىرتقاسى ) — ءدامدى دە ءنارلى تاعام. قابىعى ارشىلعان جۇمىرتقانىڭ ورتاشا حيميالىق قۇرامى: 73، 6% سۋدان، 12، 8% اقۋىزدان، مايلاردان، كومىرسۋلاردان، مينەرالدىق زاتتاردان (كالسيي، فوسفور، ت. ب.) تۇرادى.
2. 2. جۇمىرتقانىڭ پايداسى
جۇمىرتقانىڭ ادام اعزاسىنا بەرەر پايداسى مول ەكەنىن بۇرىننان - اق بەلگىلى. ونى پايدالانۋ ەجەلگى ءۇندى جەرىندە باستاۋ العان دەگەن دەرەك بار. ەرتەدە قىز - كەلىنشەكتەر ءاجىمنىڭ كوزىن جويۋ ءۇشىن نەمەسە شاشتارى قاتتى بولۋ ءۇشىن جۇمىرتقانى پايدالانعان. ال ەر ازاماتتار جورىققا نە شايقاسقا شىقپاس بۇرىن، جۇمىرتقامەن اۋقاتتانعان. سونداي - اق، ءوز جاراقاتتارىن جۇمىرتقا باسۋ ارقىلى جازعان ەكەن.
جۇمىرتقانى قايناتىپ يا قۋىرىپ جەۋ ارقىلى اسقازاندى عانا ەمەس، بار اعزانى پايدالى ەلەمەنتتەر مەن دارۋمەندەرمەن تولتىرۋعا بولادى. قۇرامىنداعى اققۋىز، يود، فوسفور، سەلەن ت. س. س. ەلەمەنتتەر سوزىلمالى اۋرۋلاردىڭ الدىن الادى. سونداي - اق، ونىڭ قۇرامىندا ا، ۆ، د، ە دارۋمەندەرىنەن باستاپ، باس - اياعى 13 دارۋمەن كەزدەسەدى.
ماڭعىستاۋ وبلىسى، ءتۇپقاراعان اۋدانى،
ەسبول ومىربايەۆ اتىنداعى ورتا مەكتەپ
ورىنداعان: 3 – سىنىپ وقۋشىسى سەرىكبايەۆا جۇماگۇل
جەتەكشىسى: باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى سۋلتانوۆا امانگۇل
تاۋىق جۇمىرتقاسى جانە ونىڭ پايداسى. جۇكتەۋ
جۇمىرتقا تۋرالى تۇسىنىك
جۇمىرتقا - تاعام ەسەبىندە پايدالانىلاتىن قۇستاردىڭ سوپاق قابىعى بار جىنىستىق كلەتكاسى. قابىعى ارشىلعان تاۋىق جۇمىرتقاسىنىڭ حيميالىق قۇرامى: 73، 6% سۋدان، 12، 8 % اقۋىزدان، 11، 5 % مايلاردان، 0، 7 % كەمىرسۋلاردان، مينەرالدىق زاتتاردان تۇرادى. جۇمىرتقادا ادام اعزاسىنا قاجەتتى، تىرشىلىك ءۇشىن ماڭىزى زور امين قىشقىلدارىنىڭ بۇكىل جيناعى بار. جۇمىرتقا ەمدامدىك تاعامدار قاتارىنا جاتادى. ەنەرگەتيكالىق قۇندىلىعى 157ككال.
ساۋدا ورىندارىنا نەگىزىنەن تاۋىق جۇمىرتقاسى تۇسەدى. سۋدا جۇزەتىن قۇستار جۇمىرتقالارى بالعىن كۇيىندە پايدالانىلمايدى، سەبەبى ولاردىڭ قابىقتارىنىڭ سىرتىندا ينفەكسيالىق اۋرۋلار تاراتاتىن ميكروورگانيزمدەر بولۋى مۇمكىن.
جۇمىرتقالار ولشەمدەرى مەن ماسساسى قۇستىڭ تۇرىنە، جاسىنا بايلانىستى ءار ءتۇرلى بولادى. تاۋىق جۇمىرتقالارىنىڭ ماسسالارى 45 - 76 گ، ۇيرەكتىكى – 75 - 100 گ، كۇركە تاۋىقتىكى – 80 - 100گ، قازدىكى – 160 - 200 گ بولادى.
جۇمىرتقانىڭ قاتتى قابىعى ىشىندەگى ىلعالدىڭ ۇشپاۋىنا قاجەت جانە جۇمىرتقانى سىرتقى ورتا اسەرىنەن قورعايدى. قاتتى قابىق وتە مايدا قۋىستاردان تۇرادى، ولار اسىرەسە جۇمىرتقانىڭ دوعال جاعىندا كوپ بولادى. وسى قۋىستار ارقىلى جۇمىرتقا ىشىنەن ىلعال سىرتقا شىعادى، ميكرواعزالار كىرەدى جانە اۋا الماسۋ پروسەسى وتەدى. قاتتى قابىق استىندا جۇمساق ءۇلدىر قاباتى بار. كوپ ساقتالعان جۇمىرتقادان سىرتقا ىلعال بۋلانادى دا، اقۋىز بەن جۇمساق ءمولدىر قابات اراسىندا قۋىس پايدا بولادى. جۇمىرتقا اقۋىزى سىرتقى، ىشكى سۇيىق قاباتتاردان جانە ورتاداعى تىعىز قاباتتان تۇرادى. تىعىز اقۋىز مولشەرى جۇمىرتقانىڭ بالعىندىعىن كورسەتەدى. جۇمىرتقا ورتاسىندا سارىۋىز بولادى.
جۇمىرتقانىڭ قۇندى بولىگىنىڭ ءبىرى - سارىۋىزى. سارىۋىزدىڭ جوعارى جاعىندا ۇرىق ورنالاسقان. سارىۋىز مايلار مەن اقۋىزدارعا، كومىرسۋلار مەن مينەرالدى زاتتارعا عانا ەمەس، سونىمەن بىرگە دارۋمەندەرگە (ا، ۆ، د، ە ت. ب.) دە باي. ادام اعزاسىنا سارىۋىزى جەڭىل سىڭەدى. شيكى جۇمىرتقا اقۋىزى ۇزاق قورىتىلادى، تەك پىسىرىلگەن كەزدە ونىڭ ءسىڭۋى ارتادى. جۇمىرتقالار كوپتەگەن تاعامنىڭ قۇرامىنا كىرەدى.
تاۋىق جۇمىرتقاسى - تاۋىق ءونىمى. ونىڭ قۇرامىندا تولىققاندى اقۋىزدار، مايلار، مينەرالدى زاتتار، ا، د، ق ۆ دارۋمەندەرى بار، ماسساسى – 45 - 75 گ. جۇمىرتقانىڭ سىرتقى قابىعى – 12 %، اقۋىزى - 56 %، ال سارىۋىزى – 32 %.
تاۋىق جۇمىرتقالارى ەمدامدىك جانە اسحانالىق بولىپ بولىنەدى. اسحانالىق جۇمىرتقا جاڭا، توڭازىتقىشتىق، يزۆەستەلىنگەن بولىپ بەلىنەدى. ەمدامدىك جۇمىرتقا ماسساسى 44 گ جوعارى جانە ساۋدا ورنىنا مينۋستىق تەمپەراتۋرادا ساقتالىنباعان، باسىلىپ شىققاننان سوڭ 7 تاۋلىك ىشىندە اكەلىنگەن جانە اكتەلمەگەن جۇمىرتقالار جاتادى.
اسحانالىق جۇمىرتقاعا ماسسالارى 43 گ (باسىپ شىققان كۇنىنە قاراماي) جانە 44 گ جوعارى (باسىپ شىققان كۇنى 7 كۇننەن اسىپ كەتكەن) جاتادى. باسىپ شىققان كۇنى 30 اسقان جانە - 1 دەن - 2 °س تەمپەراتۋرادا ساقتالعان جۇمىرتقالار توڭازىتقىش جۇمىرتقالارى دەپ اتالادى. ساقتاۋ مەرزىمىنە بايلانىستى ەمەس، اك ەرىتىندىسىندە ساقتالعان جۇمىرتقالار اكتەلگەن دەپ اتالادى.
تاعامدىق جۇمىرتقا - قاجەتتى قورەكتىك زاتتەكتەردىڭ ءبارى بولاتىن باعالى تاعامدىق ءونىم. كالوريالىعى جونىنەن تاعامدىق جۇمىرتقانىڭ قونىمدىلىعى ورتاشا سيىر ەتىنە پارا - پار.
تاماققا نەگىزىنەن تاۋىق، بودەنە، مىسىر تاۋىعى جۇمىرتقاسى پايدالانىلادى. تاعامدىق جۇمىرتقانىڭ ساپاسىن باعالاۋ ءۇشىن، ستاندارتتار مەن تەحنيكالىق شارتتار بەلگىلەنگەن، سونداي - اق ساقتالۋ مەرزىمى مەن ادىسىنە قاراي، ساپاسى مەن ماسساسى ەسەپكە الىنىپ، ديەتالىق جانە اسحانالىق بولىپ بولىنەدى.
2. 1. جۇمىرتقانىڭ شىعۋ تاريحى، قۇرىلىسى
جۇمىرتقا (تاۋىق جۇمىرتقاسى ) — ءدامدى دە ءنارلى تاعام. قابىعى ارشىلعان جۇمىرتقانىڭ ورتاشا حيميالىق قۇرامى: 73، 6% سۋدان، 12، 8% اقۋىزدان، مايلاردان، كومىرسۋلاردان، مينەرالدىق زاتتاردان (كالسيي، فوسفور، ت. ب.) تۇرادى.
2. 2. جۇمىرتقانىڭ پايداسى
جۇمىرتقانىڭ ادام اعزاسىنا بەرەر پايداسى مول ەكەنىن بۇرىننان - اق بەلگىلى. ونى پايدالانۋ ەجەلگى ءۇندى جەرىندە باستاۋ العان دەگەن دەرەك بار. ەرتەدە قىز - كەلىنشەكتەر ءاجىمنىڭ كوزىن جويۋ ءۇشىن نەمەسە شاشتارى قاتتى بولۋ ءۇشىن جۇمىرتقانى پايدالانعان. ال ەر ازاماتتار جورىققا نە شايقاسقا شىقپاس بۇرىن، جۇمىرتقامەن اۋقاتتانعان. سونداي - اق، ءوز جاراقاتتارىن جۇمىرتقا باسۋ ارقىلى جازعان ەكەن.
جۇمىرتقانى قايناتىپ يا قۋىرىپ جەۋ ارقىلى اسقازاندى عانا ەمەس، بار اعزانى پايدالى ەلەمەنتتەر مەن دارۋمەندەرمەن تولتىرۋعا بولادى. قۇرامىنداعى اققۋىز، يود، فوسفور، سەلەن ت. س. س. ەلەمەنتتەر سوزىلمالى اۋرۋلاردىڭ الدىن الادى. سونداي - اق، ونىڭ قۇرامىندا ا، ۆ، د، ە دارۋمەندەرىنەن باستاپ، باس - اياعى 13 دارۋمەن كەزدەسەدى.
ماڭعىستاۋ وبلىسى، ءتۇپقاراعان اۋدانى،
ەسبول ومىربايەۆ اتىنداعى ورتا مەكتەپ
ورىنداعان: 3 – سىنىپ وقۋشىسى سەرىكبايەۆا جۇماگۇل
جەتەكشىسى: باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى سۋلتانوۆا امانگۇل
تاۋىق جۇمىرتقاسى جانە ونىڭ پايداسى. جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
شىعارماماڭگىلىك ەلىمىزدىڭ - ماڭگىلىك ءتىلى
