تەرەزا دارىگەر بولعاندا
— جوق، جوق، بيكەش، مەن سىزگە ايتتىم عوي، دوكتور بۇگىن ەندى جۇمىس ىستەمەيدى. كەتە بەرۋىڭىزگە بولادى.
كاتريننىڭ بۇل سوزدەرىن ەستىگەن دوكتور ەليزە شۆارس بولمەدەن باسىن شىعارىپ جانە ايەلىنە كوز سالماستان حاتشىسىنا سويلەدى:
— ءبىر مينۋتتان سوڭ ءسىزدى شاقىرامىن. جانە ەسىڭىزدە بولسىن، بۇل جەردە ءسىز تەك مەنىڭ ءامىرىمدى عانا ورىندايسىز.
پارپەن بيكەشتىڭ وقتى كوزبەن قاراعانىنا شىداپ، كاترين شۆارس جىميدى دا قولىنا كىتاپ الىپ، بالكوننىڭ ەسىگىنە كەلدى. تەرەزە قاقپاعى ايقارا اشىق ەدى؛ سۋ بۇلاردىڭ جەتىنشى قاباتتاعى پاتەرىنىڭ كەڭ بالكونى ارقىلى جىلجىپ اعىپ جاتتى؛ دوكتوردىڭ كابينەتىن جارقىراتىپ تۇرعان ليۋسترانىڭ جارىعى جىلتىراپ جاتقان جاڭبىر جىلعاعا ءتۇستى. كاتريننىڭ كوزدەرى ءبىر ءسات سوپاقشا جارىق داققا — قارا تۇنەك مۇلگىگەن زاۋىتتاردىڭ اراسىندا سوزىلىپ جاتقان الىس گرەنەل كوشەسىندەگى قوس قاتار شامدارعا ءتۇستى. مىنە، تاعى دا، كەيىنگى بۇكىل جيىرما جىل بويعىداي، ەليزە بۇعان ورنىن نۇسقاپ، تومەندەتۋدەن ءلاززات الۋىنان باس تارتپادى، — دەپ ويلادى بۇل. — ايتسە دە، بۇگىن ول سازايىن تارتادى: پارپەن بيكەشكە نە ايتىپ جازدىرا الار دەيسىڭ؟ ءارى كەتكەندە ءۇش-تورت بەت... "بلەز پاسكالدىڭ جىنىسقويلىعى تۋرالى" جۇمىسى العا باسپاي قويعان: ايگىلى پسيحياتور ادەبيەت تاريحىندا ءوز ءىزىن قالدىرماق بولىپ قۇلشىنعالى بەرى كۇن وتكەن سايىن ونىڭ باستاعان جۇمىستى جالعاستىرۋى قيىنداي تۇسكەن-دى.
حاتشى باستىقتىڭ ەسىگىنىڭ الدىندا قاققان قازىقتاي قاقيىپ تۇرىپ قالدى؛ ونىڭ كوزدەرى ادال ءيتتىڭ كوزدەرىندەي ەدى. كاترين كىتاپتى اشتى، وقىماك بولدى. ءبىراق شام جاڭا ساندەگى وتە باكەنە ۇستەل ۇستىندە تۇر ەدى، ديۆان دا تىپتەن الاسا بولعانىمەن، ءماتىندى انىق كورۋ ءۇشىن بۇل كىلەمگە ءتۇسىپ وتىردى. جوعارعى قاباتتا تۇراتىن قىز فورتەپيانودان ساباق الىپ جاتتى، ءبىراق بۇل شۆارس حانىمعا باسقىش الاڭىنداعى كورشىدەن ەستىلىپ جاتقان راديونىڭ حابارىن تىڭداۋعا كەدەرگى كەلتىرە قويمادى. "يزولدانىڭ ءولىمى" دەگەن حابار كۇرت ءۇزىلدى دە، فرانسۋز ساۋىق-سايران انىنە اۋىستى. تومەندەگى جاس جۇبايلار شاڭ-شۇڭ ەتەدى، ەسىكتەرى تارس جابىلدى.
مۇمكىن ناق وسى ساتتە كاترين ءبىر كەزدە ءوزىنىڭ اتا-اناسى تۇرعان بابيلون كوشەسىندەگى وڭاشا ۇيدە، ونىڭ توڭىرەگىندە اۋلادا جانە باقتا قانداي تىپ-تىنىش بولاتىنىن ەسىنە العان شىعار-اۋ. وندا ءدال سوعىستىڭ الدىندا شىعۋ تەگى جارتىلاي ەۆرەي جاس دارىگەرگە كۇيەۋگە تيگەندە كاترين دە بوررەشتى ەلىكتىرگەن وسى ادامنىڭ سول كەزدە بۇعان مۇلتىكسىز كورىنگەن پاراسات تارتىمدىلىعى ەمەس-تى، قايرات قارىمى — ەندى جيىرما جىل وتكەن سوڭ دا وسىناۋ وكتەم كۇشى ەمەس-تى، ناۋقاستاردىڭ قيساپسىز كوپتىگى يلىكتىرگەن ەدى. جوق، 1910 جانە 1913 جىلدار اراسىندا بارون دە بوررەشتىڭ قىزى ءوز وتباسىنىڭ دەگەنىنە كونبەي قاسارىستى؛ وعان ءتۇرى ۇسقىنسىز، الدەبىر كۇناكارداي قۇبىجىق اكەسى جيرەنىشتى ەدى (مىنە وسى بەتباق قۋىرشاققا اعزاسىنداعى الدەبىر بوساعان بۇراندالارىن نىعايتۋ ءۇشىن اپتاسىنا ەكى رەت دوكتور ەليزە شۆارسقا كەلىپ تۇراتىن). بۇل شەكتەۋلى، ءبىر سارىندى ءومىر ءسۇرىپ جاتقان اناسىن دا سونداي جەك كورە قارادى. ول كەزدە مۇنىڭ توڭىرەگىندەگى قىزدار ءۇشىن مۇنداي كوزقاراس بەينە ءبىر، مىسالى، ادەبيەت بويىنشا ليسەيگە نەمەسە سوربونناعا وقۋعا ءتۇسۋ ءۇشىن تىرىسىپ وقۋ سياقتى كورىنەتىن. بۇل شۆارستى اسىعىس تاڭعى اس ۇستىندە جىلت ەتىپ كورىپ قالاتىن، ال مەرەكەلىك تۇسكى اس ءىشۋ كەزىندە ۇستەلدىڭ اناۋ باسىنان جەتەتىن ونىڭ سىڭعىرلاعان ءۇنىنىڭ قۇبىلىسىنا قۇلاق تۇرەتىن. بالاۋسا كاتريننىڭ كوزىنە ول وزىق ويدىڭ، قاسيەتتى عىلىمنىڭ بەينەسىندەي كورىنەتىن-دى. بۇل وسى نەكەنى ءوزىنىڭ جانە ءوزى سىرت اينالعان دۇنيەنىڭ اراسىنداعى قابىرعاداي سەزىندى. راسىن ايتقاندا، سول كەزدىڭ وزىندە تانىمال عالىم، ادام قۇقىقتارى ليگاسىنىڭ حاتشىسى ەليزە شۆارس بىتىمگەرشىلىك مىندەتتى وزىنە قۇلشىنا العان بولاتىن: كاتريندى وتباسىمەن تاتۋلاستىرىپ، ول دە بوررەشتىڭ ايدىك ۇيىنە ءاردايىم الدىڭعى ەسىگىن شالقايتا اشىپ كىرە الار ەدى؛ ونىڭ بۇعان قولى جەتۋگە ءسال-اق قالعان-دى. ول ءوز جوسپارىن تاسىلقويلىقپەن ىسكە اسىرىپ جاتتى جانە ودان تەك قالىڭدىق مۇنىڭ پيعىلىن اڭعارىپ قويعان سوڭ عانا باس تارتتى. ءسويتىپ، العاشقى كۇننەن ولاردىڭ اراسىندا كومەديا ويىنى باستالىپ كەتتى: وزىنەن كاتريننىڭ كوز المايتىنىن سەزگەن شۆارس ءوزىنىڭ مەنمەن نيەتىمەن القىمنان الۋعا كىرىستى دە، وزىق ويلى عالىم كەيپىنە قايتا ەندى.
ول ەسەسىن كەيىن قايتاردى، بۇعان ءجۇردىم-باردىم قارادى، ۇنەمى، اسىرەسە، جۇرتتىڭ كوزىنشە دورەكىلىك كورسەتتى. رەتى كەلسە بولدى مۇنى كەمسىتۋ جيىرما جىل بىرگە تۇرعان ءومىر ىشىندە ونىڭ داعدىسىنا اينالدى: بۇل ۇيرەنشىكتى ءىس بولىپ كەتكەنى سونداي، بۇگىنگى كەشتەگى سياقتى بۇعان ەسەپسىز، قاراپتان-قاراپ تالاي رەت ءتيىستى.
ءوزىنىڭ ەلۋ جاسىندا ول قويۋ اق شاش باسقان ىزگى باسىن اسقاق ۇستايدى. ونىڭ كۇرەڭ جۇمساق جۇزىندە شىراي وينايدى. مۇنداي ءتۇر باسقا تۇرلەردەن گورى ۇزاعىراق ساقتالادى. ونىڭ بەت تەرىسى جاپ-جاس بولىپ ۇلپىلدەپ تۇر، اۋىزى ۇلكەن-اق. "كاتريندى ۇستاپ تۇرعان وسى"، — دەيتىن جۇرتشىلىق كۇماندانباي (ءبىر كەزدە بۇل قاشقاقتاعان ادامدار مۇنى ءبارىبىر تاپقان ەدى: ەندى ولارعا مۇنىڭ سولشىل كوزقاراستارى تارتىمدى-تىن). ءتىپتى "بۇعان توقپاق ۇنايدى" دەيتىن ولار. ءبىراق مۇنىڭ اناسى بارونەسسا دە بوررەشتى بىلەتىندەر كاترين ىرىم-جىرىمنان ادا ەركىندىگى ءۇشىن، بۇنى ءوزى اڭعارماسا دا، ناق اناسىنا تارتقان دەپ سانايتىن، بۇل قاسيەتتەر بۇعان ونىڭ ءبىرشاما الاڭسىزدىعىمەن، كەڭ پەيىلدىگىمەن جانە ءساننىڭ قانداي دا ءبىر جاڭالىقتارىن ەسكەرە قويمايتىن كيىم كيىسىندەگى وزگەرمەيتىن قاتاڭ مانەرىمەن بىرگە بويىنا سىڭگەن ەدى.
سول كەشتە كاترين كىلەمگە وتىردى، بۇل ونىڭ "مانەرىنە" تۇبىرىمەن قايشى ەدى. مۇنىڭ قىسقا شاشىنىڭ كەي جەرى اعارعان، شاشى تىريعان جەلكەسىن جالاڭاشتاپ تۇر. بۇنىڭ شاعىن بەتى ەرگەجەيلىنىڭ جيىرىلعان ءبىر ۋىس تۇمسىعى ىسپەتتى، جانارى جالت-جۇلت ەتەدى ءارى تىك قارايدى. تىقىلداپ سويلەگەندە ويماقتاي اۋزى قيسايىپ، الدەكىم ونى مازاق ەتىپ كۇلىپ تۇر دەپ جاڭىلىس قابىلداۋى مۇمكىن ەدى.
پارپەن بيكەش دوكتورعا كەلۋشىلەردىڭ ساۋساق ىزدەرى قالعان بۇكتەلگەن سۋرەتتى جۋرنالدى تۇرەگەپ پاراقتاپ تۇردى. وسى سەمىز مىقىرعا بەلدەۋ تايانىش ارتىقتىق ەتپەس ەدى. تەلەفون قوڭىراۋى ونى اۋىز بولمەگە شاقىرعاندا، ول ەسىكتى ءمان بەرە تىعىز جاپتى: بۇل قيمىلى شۆارس حانىمعا تەلەفون اڭگىمەسى مۇنىڭ قۇلاق سالۋى ءۇشىن ەمەستىگىن اڭعارتۋ ەدى. بەكەر تىراشتانادى: مۇندا ءبىر بولمەنىڭ بار دىبىسى ەكىنشىسىنە كەدەرگىسىز وتەدى؛ فورتەپيانودا ويناۋ ساباقتارى مەن راديوتەلەگراف كورشىلەردىڭ جىنىن كەلتىرەتىن. ونىڭ ۇستىنە حاتشى بارعان سايىن داۋسىن كوتەرە ءتۇستى:
— حانىم، ءسىزدى قابىلداۋعا جازايىن با؟ دوكتوردى ءقازىر، وسىنداي ۋاقىتتا كورۋ؟ بۇل تۋرالى ويلاماي-اق قويىڭىز! جو-جوق، حانىم، سۇراماڭىز... ءبىراق، حانىم، ونىڭ سىزگە ۋادە بەرۋى مۇمكىن ەمەس... جوق، ءسىز شاتاستىرىپ تۇرسىز، دوكتور ەليزە شۆارس تۇنگى ساۋىقحانالارعا بارمايدى... مەن سىزگە تىيىم سالا المايمىن، ءبىراق ەسكەرتۋگە ءتيىسپىن، ءسىز بەكەر اۋرە بولاسىز...
پارپەن بيكەش دوكتوردىڭ كابينەتىنە اۋىز بولمەگە اپاراتىن ەسىك ارقىلى كىردى. ونىڭ تىقىلداعانىن ەستۋ ءۇشىن كاتريننىڭ تىڭ تىڭداۋىنىڭ قاجەتى جوق ەدى:
— مىرزا، الدەبىر ەسۋاس ايەل، ءسىز ونى كەز كەلگەن كۇنى جانە ساعاتتا قابىلدايمىن دەپ ۋادە بەرگەن ەدى دەيدى... ءسىز ونىمەن ەكى جىل بۇرىن شاراپحانادا تانىسقان سياقتىسىز... "جەرلي؟"، "جەرني؟": اتىن ونشا تۇسىنە المادىم.
— دەمەك، ءسىز وعان باس تارتتىڭىز عوي؟ — دەپ، گۇج ەتە قالدى دوكتور. — كىم سىزگە مۇنداي قۇقىق بەردى؟ ءسىز نەگە ارالاساسىز؟
ساعات ون بىرگە تايادى، ءسىز رۇقسات ەتەدى دەپ ويلاعانىم جوق...، — دەپ بۇل جۋىپ-شايىپ جاتتى. ءوزىڭنىڭ بولجامدارىڭمەن اۋلاق ءجۇر دەپ، دوكتور ايعايعا باستى. نە قىلعان قارالۋشى ەكەنىن جاقسى بىلەمىن: جاعدايى وتە ەرەكشە... مىنە، سەن ناقۇرىستىڭ كەسىرىنەن تاعى دا ءبىر مۇمكىندىكتەن ايىرىلدىم...
— جوق، مىرزا، ول جارتى ساعاتتان كەيىن وسىندا بولامىن دەپ ايتتى...
— ا، ول دەگەنمەن، كەلە مە؟
دوكتوردىڭ جىنى قوزعان سياقتى، ءبىر ءسات ءارى-سارى كۇيگە ءتۇسىپ، ابىرجىپ قالدى...
— وندا جاقسى، ونى بىردەن ماعان ەرتىپ كەلىڭىز دە مەتروڭىزعا جۇرە بەرىڭىز.
وسى كەزدە كابينەتكە كاترين كىردى. دوكتور ەشتەڭە بولماعانداي جۇمىس ۇستەلىندە وتىرعان ەدى. مۇنى كورىپ، ورىندىعىنان ءسال كوتەرىلدى دە كوكىرەكتەنە بۇعان نە كەرەكتىگىن سۇرادى.
— سەن ول ايەلدى قابىلدامايسىڭ عوي، ءالي؟
كاترين ونىڭ الدىندا تىعىز قوڭىر ماتا كويلەكتە، قىرلى قۋشىق بوكسەسىن بۇلتيتا، جەلكەسىن كەكجيتە نىق تۇردى. ليۋسترانىڭ وتكىر جارىعىنان كىرپىكسىز كوزدەرىن سىعىرايتتى؛ ۇزىن دا ادەمى وڭ بۇرىمى توسىندە جاتتى، ساۋساقتارى مارجان القاعا ءىلىنىپ قالدى.
— Aha، سەن تىڭ تىڭداۋمەن اينالىسادى ەكەنسىڭ عوي؟
كاترين وتە جاعىمدى نارسە ەستىگەندەي جىمىڭ ەتە قالدى:
— ءيا. سەن ەسىكتەردى كيىزبەن قاپتاۋعا، قابىرعالاردى، توبەنى جانە ەدەندى تىعىنمەن تىعىنداۋعا ءامىر بەرمەيىنشە وسىلاي بولعانى بولعان... قانشاما بايعۇس كەلىپ اعىنان جارىلاتىن بۇل پاتەردە مۇنداي ەستىلۋ ءتىپتى قىزىق تا...
— جارايدى...، ەندى ماعان جۇمىس ىستەۋگە مۇرشا بەر.
زۋلاعان اۆتوبۋس بۋلەنۆيلە كوشەسىمەن ءوتتى. ەندى كاترين تۇتقانى ۇستاعان كۇيى ارتىنا بۇرىلىپ:
— پارپەن بيكەش، ول ايەلگە سەن ونى قابىلداي المايدى دەپ ايتار، ارينە؟ — دەدى.
دوكتور ورىندىعىنان تۇرىپ، بۇعان جاقىن كەلدى دە قولىن قالتاسىنان شىعارماي، سالماقتى يىقتارىمەن مەڭزەي: بۇنداي وي باسىڭا ءجيى كەلە مە؟ — دەپ سۇرادى. سونان سوڭ ارزان تەمەكىسىن تارتىپ تۇرىپ:
— سەن تىم بولماعاندا اڭگىمە نە تۋرالى جانە كىم تۋرالى ەكەنىن بىلەسىڭ بە؟ — دەپ سۇرادى.
— بىلەمىن جانە بىلگەندە قانداي، — دەپ جاۋاپ قاتتى كاترين جىلىتقىشقا سۇيەنىپ تۇرىپ. — ول كەش مەنىڭ ەسىمدە: ءۇش جىل بۇرىن، اقپاندا ما الدە ناۋرىزدا ما، سەن ول كەزدە كوپشىلىك ورتاسىندا ءجيى بولاتىنسىڭ؛ سەن كەلگەن كەزىڭدە ماعان ءبارىن ايتىپ بەرگەنسىڭ؛ ول سەنى ۋادە بەرۋگە ءماجبۇر ەتكەن سول وجەت ايەل عوي...
دوكتور جاۋىرىنىن كۇجىرەيتىپ، كىلەمدەگى ورنەكتەردى مۇقيات زەردەلەي باستادى... ءوزى ۇيالىپ قالعان سياقتى. كاترين دوكتور ەليزە ءوزىنىڭ ەمەن-جارقىن اڭگىمەلەسۋ ورنى دەپ اتاعان ديۆانعا وتىردى. مىڭ سان بايعۇس ءوز ومىرلەرىنىڭ جان سىرىنا بويلاي ءارى ول تۋرالى ەشتەڭە تۇسىنبەيتىن كەيىپ بىلدىرە وتىرىپ، وزدەرى ويلاپ شىعارعاندارىن تۇتىعا مىڭگىرلەر ەدى... كورشى پاتەردەن راديوتەلەگراف ديكتورىنىڭ ليەۆيحان دۇكەنىنەن جيھاز ساتىپ الۋعا شاقىرعان بايسالدى، ءبىر عاجابى — توپاستاۋ داۋسى ەستىلدى. ماشينالار تەرەزە تۇبىندەگى قيىلىستا ءالى گۋىلدەپ، دۇرىلدەپ جاتتى. تىنىشتىق ءتۇن ورتاسى اۋماي ورنامايدى، وندا دا، ەگەر بۇل ۇيدە ەشكىم قوناق شاقىرماعان بولسا.
دوكتور كوزدەرىن كوتەردى جانە جازۋ ماشەڭكەسى بار ۇستەلشە جانىندا تۇرعان پارپەن بيكەشتى كوردى. بۇل وعان اۋىز بولمەگە بارۋدى جانە ايەلدى سوندا كۇتۋدى بۇيىردى. ول شىعىپ كەتكەن كەزدە كاترين بۇيرىقتى دەرلىك ۇنمەن:
— سەن ونى قابىلدامايسىڭ! — دەپ تالاپ ەتتى.
— ءبىز ونى ءالى كورەرمىز.
— سەن ونى قابىلدامايسىڭ، بۇل ءقاۋىپتى...
— ودان دا قىزعانامىن دەپ تۋراسىن ايتسايشى...
ەليزە شىن كوڭىلىمەن ءارى وقىس جادىراي قارقىلداپ كۇلدى.
— اھ، جوق، بايعۇس ىركىلدەگىم... قايداعى قىزعانىش...
ءبىر ءسات ءوزىنىڭ مۇنى قىزعانعان كوزدەرىن مۇڭايۋسىز ويشا ەسىنە الدى. كەنەت كاترين بەينە تىعىنى اعىتىلىپ كەتكەندەي لەكىتە جونەلدى:
— مەنەن گورى سەنىڭ تاپانشادان ەكى وق العىڭ كەلىپ تۇر عوي... الدە بۇلاي بولۋى مۇمكىن ەمەس دەيسىڭ بە؟ ءپوسسيدى ەسىڭە ءتۇسىر... سەن ماعان ونى بىلمەيسىڭ، ونى ەش ۋاقىتتا كورگەن ەمەسسىڭ دەرسىڭ؟.. سول كەشتە سەنىڭ نە ايتقانىڭنىڭ ءبارى سوزبە-سوز ەسىمدە. ساعان قاتىستىنىڭ ءبارى مەنىڭ جادىمدا جاقسى ساقتالادى. ەگەر سەن مەنىڭ كوزىمشە بىردەڭە ايتساڭ، ەش نارسە، بىردە-بىر دىبىس زايا كەتپەيدى. مەن ونى ەش ۋاقىتتا كورمەسەم دە، مەن تاتار تۇرپاتتى ول ايەلدى تانىعان بولار ەدىم؛ ول سەنىڭ جالاڭاش ارقالى سىلقىمدارىڭنىڭ اراسىندا ەلدەن ەرەكشە جۇرەدى: ول ۇستىندە ۇنەمى اعىلشىن كوستيۋمى، كوزىنە تۇسىرە كيگەن قالپاق بار... سول كەشتىڭ سوڭىنا قاراي ونىڭ جەلىگى ۇستاپ، قىسقا شاشتارىمەن كەڭ ماڭدايىن جارقىراتىپ شوشاڭدادى ەمەس پە... سەن مۇنىڭ ءبارىن ماعان ايتقان كەزىڭدە كوڭىلدى ەدىڭ... "سونداي عاجاپ، مۇندالاپ تۇراتىن اشاڭ ماڭداي..." — دەپ ايتىپ قويماعانسىڭ. وسىنى قويماي قايتالاعانىڭدى ۇمىتتىڭ با؟ جانە ايتقانسىڭ: "قالماق تۇرپاتتى ايەلدەرگە سەنۋگە بولمايدى..." دەپ. سەن ءقازىر دە ولارعا سەنبەيسىڭ، راس قوي... سەنىڭ قازىرگى ەڭ ۇلكەن نيەتىڭ ول قاتىندى دانەڭەسىز قايتارۋ. ەگەر ونى قابىلداساڭ — وڭدا دا جالعان ۇياتتان عانا...
ەليزە مۇنى مۇقاتىپ جاۋاپ بەرىپ جاتپادى. ەركەكتىك كورسەتۋگە تۇرارلىق جان ەمەس دەپ ءبىلدى. ونىڭ تەك باسەڭ عانا ايتقانى: "مەن ۋادە بەرىپ ەدىم" بولدى.
بۇلار ءۇيدىڭ كىرەبەرىسىندەگى تاسىر-تۇسىرعا قۇلاق ءتۇرىپ ءۇنسىز قالدى، ول دىبىس ءليفتىنىڭ جۇرگەنىن بىلدىرەتىن ەدى. دوكتور: "بۇنىڭ ول بولۋى مۇمكىن ەمەس... ول جارتى ساعاتتا دەپتى عوي..." دەپ كۇبىرلەدى. جۇبايلاردىڭ ءارقايسىسى ءوز ويلارىما شومدى، مۇمكىن دوكتور ايگىلى سىلقىم زيزي بيلودەلدىڭ ىزىنەن قالماعان سول ءبىر كەزدى ەسىنە تۇسىرگەن بولار. ول كەزدە مۇنىڭ شىنايى كەيپى سىرتىنا شىققان ەدى. "ساعان ءبارى كۇلىپ ءجۇر"، — دەپ كاترين كۇن سايىن ءمۇجيتىن. بۇل ودان جاسىرىپ جەكە ءوزى بي ۇيرەندى، زيزي مەن ونىڭ توبىرى مۇنى ەلىكتىرگەن ءاربىر ءتۇنى ساۋىقحانالاردا الپامسا دەنەلى شۆارستىڭ قانداي ىلكىم ءارى تىراشتانعان كەيىپتە بەرىلە بيلەيتىنىنە جاستاردىڭ كۇلكىدەن ىشەگى قاتاتىن. بۇل بورشا-بورشا بولىپ تەرلەپ، جاعاسىن اۋىستىرۋ ءۇشىن اجەتحاناعا ءجيى شىعاتىن. ول كەزدە سۋرەتشى بيلودەل ءالى زيزيگە ۇيلەنبەگەنىمەن، قىز ونىڭ تەگىنە كوشىپ العان ەدى دە ءالى "باسىبايلى" بولماعاندىقتان، كەيبىر اسا تالاپ قويا بەرمەيتىن اقسۇيەك ادامدارمەن قارىم-قاتىناس جاساپ جۇرەتىن. "ولەتىن جەرىن بىلەدى" دەگەن اتاق العان سول تىعىرشىقتاي، سارى شاشتى بيكەش اقىلدى قىز اتىنا تولىق لايىقتى: بەيباستىق ءومىر ورتاسىندا ول جۇگەنسىزدىككە ۇرىنبادى، بىلايشا ايتقاندا، سولاي كورىنە ءبىلدى؛ بۇل سياقتى ەتى ءتىرى ەمەس باسقا بىرەۋ ءولىپ كەتەتىن جەرلەردە بۇل العىر شالىمدىلىعىنىڭ ارقاسىندا ابىروي-اتاققا بولەنىپ ءجۇردى. ءوزى سوڭىنان ەرتكەن جانداردى دا قانداي ابىرويسىزدىقتاردان امان الىپ شىقتى دەسەڭىزشى. كاترين سول كەزدە بارلىق جەردە: دوكتور وندا زەردەلەۋ ءۇشىن تاماشا ماتەريال جيناپ ءجۇر، سيرەك كەزدەسەتىن تۇرپاتتاعى جاندارمەن جولىعادى، عالىم ول ىردۋ-دىردۋدان ءوز پايداسىن الىپ جاتىر،— دەپ ايتىپ ءجۇردى... ونىڭ وسى اسىرە سوزىنە جۇرت ادەتتە سەنەتىن. ايتسە دە، ءزيزيدىڭ توبىرىنداعى ءبىر ايەل مۇنى راسىندا دا قىزىقتىرعان-دى. ءوزىنىڭ جاس سەرىكتەرىمەن بيلەپ جۇرگەن زيزي بيلودەلدىڭ كوز الدىنان دوكتوردى بۇرىپ اكەتۋ تەك سونىڭ عانا قولىنان كەلگەن-دى.
كەنەت دوكتورعا تەلەفون شالعان جانە انە-مىنە كەلىپ قالادى دەپ كۇتىپ وتىرعاندارى ناق سول ايەل ەدى.
كاترين وقىپ وتىرعان كەيىپ كورسەتكەن كۇيەۋىنە جاقىن كەلدى دە قولىن ونىڭ يىعىنا سالدى:
— تىڭدا، سەن ونى كەز كەلگەن كۇنى جانە ساعاتتا قابىلداۋعا ۋادە بەرگەن سول كەشتە ونىڭ ساعان نە تۋرالى اشىق ايتقانى ەسىڭدە مە؛ ول ءوز كۇيەۋىن ۋلاندىرۋعا ارەكەتتەنىپتى، ونى ولتىرمەك نيەتى بويىن بيلەپ، مەڭدەپ الىپتى... جانە بۇل دۇنيەدە ەشقانداي دا جازا ونى توقتاتا الماعان... مىنە، سونداي ايەلمەن سەن كەشكى ون بىردە جالعىز قالماقسىڭ!
— بۇنىسى راس بولسا، ول ماعان وندا ەشتەڭە ايتپاعان بولار ەدى. ول جاي مەنى الداۋسىراتتى... ونىڭ ۇستىنە، جالپى قانداي ءقاۋىپ تۋرالى سوز بولىپ وتىر؟ سەن مەنى كىم دەپ وتىرسىڭ؟
كاترين ءوزىنىڭ قۋلىقسىز كوزدەرىن بۇعان تىكتەپ، داۋسىن كوتەرمەي:
— سەن قورقىپ وتىرسىڭ، ءالي. ءوزىڭنىڭ قولدارىڭا قاراشى، — دەدى.
ەليزە قولدارىن قالتاسىنا سالىپ جىبەردى دە يىعىن قيقايتتى، باسىن وڭعا قيسايتىپ:
— بار ءارى جانە جىلدام، تاڭ اتقانشا سەنى مۇندا كورمەيتىن بولايىن،— دەدى.
كاترين ەش ساسپاستان اۋىز بولمەنىڭ ەسىگىن اشتى. دوكتور ۇرىمتال ءساتتى پايدالانىپ، دالىزدە ۇزىنشا ورىندىقتا وتىرعان حاتشىسىنا: الگى ايەل كەلگەن كەزدە ونى ەرتىپ كەل دە دەرەۋ كەتىپ قال،— دەپ داۋىستادى.
ەسىكتى جاپقان كەزدە كاترين مەن پارپەن بيكەش ەكەۋى بىرەر سەكۋند قاراڭعىدا قالدى. حاتشى ىلە جارىقتى جاقتى.
— حانىم!
كاترين بولمەسىنە اپاراتىن باسقىشقا اياق باسقان ەدى. بۇل ارتىنا بۇرىلعان كەزدە سەمىز ايەلدىڭ دىمقىل بەتىن كوردى.
— حانىم، كەتپەڭىز!
ونىڭ داۋىسىندا باتىلدىقتىڭ ءىزى دە قالماپتى. حاتشى جالىندى:
— ول ايەل باقىلاۋدا تۇرعانىن سەزۋى كەرەك، كورشى بولمەدە الدەكىمنىڭ بار ەكەنىن ونىڭ اڭعارعانى قاجەت... مۇمكىن مەن دە قالارمىن؟ — دەپ قوستى ول كەنەت. — ەكەۋمىز سۇيەنىش بولامىز... ءبىراق ول تىيىم سالدى عوي...
— مۇنى وعان بىلدىرمەۋ وڭاي...
حاتشى باسىن شايقاپ، كۇبىرلەدى: "بىردەڭە بولماسا جارار ەدى!.." وعان ءوزىن جۇمىسىنان قۋۋ ءۇشىن مۇنى ارانداتىپ وتىرعانداي كورىندى. شۆارس حانىم ونى جۇباتتى. ايەلدەر تىنشي قالدى: بۇل جولى ليفتىگە سونىڭ ءوزى مىنگەن سياقتى. كاترين باياۋ عانا:
— ونى كابينەتكە ەرتىپ اپارىڭىز دا الاڭ بولماي دەمالۋعا كەتە بەرىڭىز. بۇل ءتۇنى دوكتورعا ەشتەڭە بولا قويمايتىنى كامىل. مىنە، جيىرما جىل ونى ماپەلەپ كەلەمىن؛ مەن سىزگە ارقا سۇيەگەن جوقپىن عوي، بيكەش.
ءسويتتى دە بۇل باسقىش قاراڭعىلىعىنا ءسىڭىپ كەتتى. ايتسە دە، الاڭقايعا دەيىن بارۋىن بارعانىمەن، بۇل بىرنەشە تەپكىشەك قايتا تومەن ءتۇستى، ءسويتىپ جاقتاۋدان قارادى.
ءليفتىنىڭ ەسىگى سارتىلداپ، قوڭىراۋ قىسقا شىلدىرلادى... بۇل جەردەن، جوعارى جاقتان، پارپەن بيكەش الدىنان ىعىسىپ جول بەرگەن ايەلدىڭ ءجۇزى ەش كورىنبەيتىن ەدى. جاعىمدى داۋىس دوكتور شۆارس وسىندا تۇرا ما دەپ سۇرادى. ءبىراق سۇراق قويعان ايەل حاتشى ودان ىلعال قولشاتىرىمەن بىرگە سومكەسىن الماق بولعاندا، بۇعان ەش بەرگىسى كەلمەدى.
كاترين تەپكىشەككە وتىردى. پارپەن بيكەش ۇرەيلى تۇرمەن بۇعان جۇگىرىپ كەلىپ، بەيمالىم ايەلدەن ۆيسكي ىشىمدىگىنىڭ ءيىسى اڭقىپ تۇرعانىن سىبىرلادى. بۇلار قۇلاقتارىن ءتۇردى: تەك دوكتوردىڭ عانا داۋسى شىعىپ جاتتى. كاترين ول ايەل نە كيگەن دەپ سۇرادى: ءتيىن ءتۇبىت تارىزدەس جاعاسى بار ايتارلىقتاي كونەرگەن قارا پالتو كيگەن ەكەن.
— بىلسەڭىز، حانىم، مەنى ونىڭ سومكەسى الاڭداتىپ تۇر؛ ول ونى قولتىعىنا قىسىپ العان... سومكەنى الىپ قويۋعا تىرىسۋ كەرەك پە ەدى... مۇمكىن وندا تاپانشا تىعۋلى بولار...
بەيتانىستىڭ كۇلكىسى ەستىلدى، سونان سوڭ دوكتور قايتا سويلەپ كەتتى. كاترين پارپەن بيكەشتى "ابىرجىماۋعا، اقىلعا جەڭدىرۋگە" شاقىردى. حاتشى مۇنىڭ قولىنان ۇستاي الدى جانە ەرىكسىز "راحمەت" ايتىپ جىبەردى، ءبىراق ىلە-شالا مۇنىسى كۇلكىلى، ەرسى شىققانىن ۇقتى.
باسقىشتا تۇرىپ جوعارىدان كاترين بايعۇس قىزدىڭ قالاي ايناعا قاراعانىن، قالپاعىن تۇزەگەنىن جانە بەزەۋ باسقان بەتىنە وپا جاققانىن ەشقانداي مۇسىركەۋسىز باقىلادى. اقىرى ول كەتىپ قالدى.
پارپەن بيكەشتىڭ سوڭىنان ەسىكتىڭ جابىلعانىن كۇتىپ، كاترين قايتادان تەپكىشەككە وتىردى. مۇنىڭ كۇيەۋى مەن ايەلدىڭ داۋىستارى الما كەزەك شىعىپ جاتتى. ولار بەيبىت، شاڭ-شۇڭسىز سويلەستى. ەليدى سىرتتاي تىڭداۋ جانە ونىڭ كوز الدىندا بولماۋ قىزىق ەكەن! كەش كەلگەن قوناقپەن سويلەسىپ وتىرعان مىنا ادام باسقا بىرەۋ، سونداي بيازى جانە موماقان، تىپتەن بەيتانىس ادام دەپ، بۇل انت ىشۋگە دايىن ەدى. كۇيەۋىنىڭ كەلۋشىلەرى بۇعان: "ول سونداي سۇيكىمدى، بىلسەڭىز عوي، سونداي ءىلتيپاتتى، سونداي جۇمساق..." دەپ ءجيى نەگە قايتا-قايتا ايتاتىنىن ەندى ءتۇسىندى.
كاترين قالاعانىنداي، ايەل داۋىستاڭقىراپ سويلەپ وتىردى. مۇمكىن ونى ىشىمدىك قىزدىرىپ، اسەر ەتكەن بولار؟ مىنا نويىستاۋ كۇلكى قاۋىپتەنىپ وتىرعان زايىپتىڭ قاتەرىن وياتتى. بۇل جەڭىل باسىپ تومەن ءتۇستى دە قوناقجايعا جىپ ەتىپ كىرىپ، جارىقتى جاقپاستان جايعاستى.
مۇنىڭ الدىندا پەردەلىك ماتانىڭ ار جاعىندا جاۋىن قۇيعان بالكون قول سياقتى جالتىراپ جاتتى. گرەنەل كوشەسىنىڭ وتتارى جاڭبىرلى ءتۇندى ايگىلەپ تۇردى. دوكتور ىزگى اڭگىمەنى جالعاي وتىرىپ، زيزي بيلودەل تۋرالى ءسوز قوزعادى، ونىڭ توبىرىنىڭ جاي-كۇيىن سۇراستىردى.
— ولار تىپتەن دەرلىك تاراۋعا اينالدى، دوكتور... مەنىڭ تۇسىنە باستاعانىم، "دىردۋ توبىرلار" تەز تاراپ كەتەدى ەكەن... دەگەنمەن، ويلاپ قاراسام، وندا ۋاقىتتى جامان ەتكىزبەپپىن... ال ءوز يىرىمىنە بىرنەشە اپتا ءسىزدى تارتقان سول توپتان دوكتور، تەك بيلودەل جانە مەن عانا قالدىم. پالەزي، ەسىڭىزدە مە، اناۋ سىلقىم جىگىت، ول سونداي كوپ ىشەتىن ەدى عوي (جانە بۇكىل كوڭىل كوتەرۋى وسى تازا ىشىمدىك ىشۋگە اينالاتىن) — ونىڭ ميى زاقىمدانىپتى، ول ءقازىر لانگەدوكتا تۋىستارىندا تۇرادى. ال كىشكەنتاي سيۋررەاليست، تىپتەن تۇرپايى، الگى باسىنا مايلىق جامىلىپ الىپ، قاراقشىلاردى بەينەلەپ، بالالاردى قورقىتقانداي ىلعي ءبىزدى قورقىتپاق بولىپ الاسۇراتىن شە (ول قاسىن جيىرىپ، ۇنەمى ۇيپا-تۇيپا شاشىمەن جۇرەتىن، جانكەشتىنىڭ كەيپىن كورسەتەتىن جانە قانشا تىرىسقانىمەن ءبارىبىر شيكى وكپە ەكەنى كورىنىپ تۇراتىن ەدى عوي)... ءبىز ودان سەنىڭ ءوزىڭدى-وزىڭ ءولتىرۋىڭ ەرتەڭگە بەلگىلەنگەنى راس پا دەپ سۇرايتىنبىز.،.. ال مەن كۇلمەيتىنمىن، ويتكەنى اناشا باسقا ەسىرتكىلەردەي ەمەس، ونىمەن اۋەستەنۋدىڭ اياعىنان ىلعي جامانشىلىق كۇتە بەر... مىنە، وتكەن ايدا... ازيەۆەدو ويناپ ءتۇن ورتاسىندا ونىڭ تەلەفون ءنومىرىن تەرگەن، ءوزىن اتاماعان جانە دورا سىلقىمىڭ رايمونمەن كوڭىلدەس، سەنىڭ كوزىڭە شوپ سالىپ ءجۇر دەپ بوسكەن. بۇل وتىرىك بولاتىن... مۇنداي قاڭقۋ ءسوز بار-تىن، ءبىراق ونىڭ جالعان ەكەنىن ءبارى بىلەتىن... ازيەۆەدو: "مۇنىڭ راستىعىنا ءسىز كومىل سەنىمدىسىز بە؟" دەگەن بىلجىر سۇراقتى جانە تارس ەتكەن اششى داۋىستى ەستىگەن...
بەيتانىس جەڭىل دەمىگە، جىلدام سويلەپ وتىردى؛ كاترين دوكتوردىڭ نە جاۋاپ ايتقانىن تۇسىنبەي قالدى، ويتكەنى مۇنى ونىڭ سونداي قامقور ءارى بايسالدى ءۇنى باۋراپ العان-دى: ول ەش ۋاقىتتا مۇنىمەن وسىلاي سويلەسكەن ەمەس. قاراڭعى قوناقجايدا ىلعال تەرەزە اينەگىنەن وسىناۋ سۋ ساۋلاپ جاتقان شاتىرلارعا، مىناۋ سانسىز شاعىلىسقان جىلتىراققا قاراي وتىرىپ، بۇل وزىنە: مىنا ادام تەك ماعان عانا ءوزىنىڭ قاھارىن توككەن...، ءيا، تەك ماعان عانا...،— دەپ قايتالاي بەردى.
— و، قىسىلماڭىز، ازيەۆەدو تۋرالى ماعان ايتا بەرۋىڭىزگە بولادى، — دەپ سەندىرىپ باقتى ايەل... — ەندى مەنىڭ وعان پىسقىرعانىم بار!
جوق، بەكەر... ەشقانداي ماحاببات ءىزسىز كەتپەيدى. مەن ونى جەككورۋگە ءتيىس ەدىم...، ءبىراق ول ماعان جاماندىق جاساعانىمەن، ءالى دە مەنىڭ كەز الدىمدا الدەقالاي سۇيكىمدى. مەن ءقازىر ونى ول شىن مانىندە قانداي بولسا، سولاي قابىلدايمىن: بيرجادا جانە وندا ءبارىنىڭ دە باعاسى ناق وسكەن كەزدە اقشا تابا الاتىن جان؛ جانە ول — مەنىڭ جان-تانىمدەگى سونداي اۋىردى جەڭىلدەتە العان ادام. ەڭ تالانتتى ادامدار وزدەرى بيلەپ العان جاندار ءۇشىن ۇلى تۇلعالار بولىپ قالا بەرەدى. مىنە، سول مالعۇننىڭ كەسىرىنەن مەن سونشالىقتى تومەنشىكتەدىم، بارعان سايىن تۇڭعيىققا باتىپ، ەڭ سوڭعى شەككە دەيىن جەتتىم...
دوكتور ايالى ۇنمەن:
— ءبىزدىڭ اياۋلى كىشكەنتاي حانىم ماحاببات دەرتىنەن تولىق ايىعا الدى ما ەكەن؟ — دەپ سۇرادى.
جاۋاپ ورنىنا بەيتانىستىڭ قارقىلداي كۇلگەنى سونداي، كاترين سەلك ەتە قالدى: قاق جارىلعان ماتەريانىڭ قۇلاق تۇندىرعان تارسىلىنا ۇقساعان وسىناۋ شاتتىق سىلكىنىسى ءۇيدىڭ بۇكىل سەگىز قاباتىن كوكتەي ءوتىپ، ءتىپتى جەرتولەگە دەيىن جەتكەن بولار.
— وسى جەردە مەن ساعات ون بىردە وتىرار ما ەدىم!.. ءسىز نە، مەنىڭ تۇلا بويىم وت بولىپ جانىپ وتىرعانىمدى ءالى سەزگەن جوقسىز با؟ وندا ءسىزدىڭ بۇكىل عىلىمىڭىز نە كەرەك؟
دوكتور ءوزىن ەشقاشان مايرامپاز دەپ تانىستىرماعانىن جۇمساق ازىلمەن ايتىپ ءوتتى.
— مەن تەك ءسىزدىڭ ايتقانىڭىزدى عانا قاپەرگە الامىن... مەن تەك تىڭدايتىن عانا اداممىن، بارى سول عانا... مەن سىزگە ءتۇيىندى شەشۋگە كومەكتەسەمىن...
— ادامدار ءوز قالاۋىنشا عانا اشىلادى عوي...
— قانداي جاڭساقتىق، حانىم! بۇل كابينەتتە ادامدار ەڭ الدىمەن وزدەرىنەن-وزدەرى جاسىرۋعا تىرىسقان سىرلارىن اشادى. نەمەسە، دۇرىسىراق ايتقاندا، مەن ولار جاسىرعىسى كەلگەندى جانە ءبارىبىر وز اۋىزدارىنان شىعاتىن سىردى اڭدايمىن، ال سونان سوڭ مۇنى وزدەرىنە كورسەتەمىن ءارى ءىشتىڭ ءبىر جەرىندە تىرنالاپ جاتقان كىشكەنتاي جىرتقىشتىڭ اتىن اتايمىن؛ ءسويتىپ ولار ەندى قورىقپايتىن بولادى...
— ءسىز ءبىزدىڭ سوزىمىزگە بەكەر سەنەسىز... ماحاببات بىزدە قانداي جالعاندىق كۇشىن وياتادى!.. مىنە، تىڭداڭىزشى، مەن ازيەۆەدومەن قاتىناستى ۇزگەنىمدە، ول ماعان مەنىڭ حاتتارىمدى قايتارىپ بەردى. مەن سول بۋمامەن تۇتاس كەش وتىردىم: ولار ماعان سونداي جەڭىل كورىندى! مەن بۇرىن بۇل حات-حابار تەك شابادانعا عانا سياتىن شىعار دەپ ويلايتىنمىن، سويتسەم ۇلكەن كونۆەرت جەتكىلىكتى ەكەن. مەن بۋمانى الدىما قويدىم. بۇل بۋما حاتتار قانشاما ازاپتى بۇگىپ جاتىر دەگەن وي كەلدى دەسەم، ءسىز ماعان كۇلەرسىز، مەن ورەكپىگەن قۇرمەت پەن سۇمدىق سەزىمدى باستان كەشتىم (مىنە، مەن ءبىلدىم عوي! ءسىز كۇلەسىز...) بۇل سەزىمنىڭ كۇشتى بولعانى سونداي، وقۋعا باتىلىم بارمادى. ايتسە دە، مەن دەگەنمەن، ەڭ ۇرەيلى حاتتى اشۋعا بەل بايلادىم: مەن ونى تامىزدا كاپ فەررادا جازعان سول كۇنگە ويشا ورالدىم؛ تازا كەزدەيسوق جاعدايدىڭ ارقاسىندا مەن وزىمە-وزىم قول سالمادىم... ەندى مىنە، ءۇش جىل وتكەندە، مەن ەندى اقىرى ايىعىپ كەتكەندە، مەنىڭ دىرىلدەگەن ساۋساقتارىمدا سول ءبىر پاراق قاعاز قايتادان سەلكىلدەپ تۇردى... بۇل نە؟ سەنەسىز بە، حات ماعان سونداي سۇرەڭسىز كورىندى، مەن قولىما باسقا پاراق تۇسكەن شىعار دەپ ويلادىم... جو-جوق، بۇل ءولىم اۋزىندا تۇرعاندا جازىلعان سول جولداردىڭ ءوزى ەكەنى كۇمانسىز ەدى؛ ول جولداردا مەن ءوزىمنىڭ قاتتى قينالعان وكسىگىمدى بۇركەمەلەۋگە تىرىسقان بەيشارا شەشىمنەن باسقا وقي قوياتىن ەشتەڭە جوق-تىن: سۇيىكتىمنىڭ جەك كورۋشىلىگىن دە، مۇسىركەۋىن دە تۋعىزباۋ ءۇشىن، ۇيالعاننان، ءتانىم جارالى بولسا دا ءدال سولاي ەتكەن بولار ەدىم... قىزىق ەمەس پە، دوكتور؟ ءبارىبىر ەشتەڭە بەرمەيتىن وسى قۋلىقتىڭ ءبارى... Meن ءوزىمنىڭ جورتا سەلقوستىعىممەن ازيەۆەدودا قىزعانىش تۋعىزۋدى ويلادىم. جانە باسقا حاتتاردىڭ ءبارى دە سونداي مانەردە جازىلعان-دى... عاشىقتاردىڭ قىلىعىنا جەتەر تابيعي، ودان وتكەن دەگبىرسىز ەشتەڭە جوق قوي... جوق، مەن سىزگە ەشتەڭە ۇيرەتىپ وتىرعان جوقپىن، ءسىز بۇل ورايدا سۇڭعىلاسىز؛ مۇنىڭ ءبارىن ەشكىم دە سىزدەي بىلمەيدى؛ سۇيە وتىرىپ، مەن ۇمىتتەنۋىمدى، امالداۋىمدى، تامسانۋىمدى قويمايمىن، ءبىراق ءبارى بەكەرشىلىك، تەك وسىنىڭ ءوزى-اق مەنىڭ بۇكىل ءۇستىرت ايلا-امالىم ارنالعان جاننىڭ جۇرەگىن تولقىتا الار ەدى، ءبىراق بۇل ونىڭ تەك ىزاسىن كەلتىردى...
كاترين شۆارس قاراڭعىدا وتىرىپ ءبىر دىبىستى دا قالت جىبەرمەدى. سوزدەر بۇعان تىركەس ىرعاعى تىپتەن جوق ءبىر ءتۇرلى ۇزىك-ۇزىك تۇردە جەتىپ جاتتى؛ بەينە ءبىر ايتۋشى داۋىسىن قۇبىلتىپ جىبەرەتىندەي. "بۇل نەگە ەليدى تاڭداپ الدى؟ — دەپ سۇرادى وزىنەن كاترين. — ول نەگە جان سىرىن بۇعان سەنەدى؟" بۇنىڭ كابينەت ەسىگىن ايقارا اشىپ، بەيتانىسقا: "ونىڭ سىزگە بەرەر ەشتەڭەسى جوق، ول ءسىزدى الگى ۇيىققا ودان ءارى تەرەڭ باتىرۋدى عانا بىلەدى! ءسىزدىڭ كىمگە جۇگىنەتىنىڭىزدى بىلمەيمىن، ءبىراق تەك بۇعان ەمەس، بۇعان ەمەس!" — دەپ ايعاي سالعىسى كەلدى.
— باسىمدى شايقايمىن، سۇيكىمدى حانىم، ەگەر ءسىز قايتادان ماحاببات تورىنا ءتۇسىپ قالماعانىڭىزدا، ول تۋرالى سونداي تاماشا ايتپاعان بولار ەدىڭىز... مەن دۇرىس ايتتىم با؟
ول جۇمساق، اكەلىك قامكورلىقپەن، بايىپتى، ءىلتيپاتتى سويلەدى. ءبىراق قوناق ايەل ونى كۇرت، دورەكى دەرلىك ءۇزىپ جىبەردى:
— ال، قالاي! مۇنى تەك سوقىر عانا بايقاماس...، سوندىقتان مەنەن ءسوز سۋىرتپاقتاۋ ءۇشىن سونشالىقتى قارابايىرلاۋدىڭ كاجەتى جوق. ءسىز نە، بۇل جەردە ماعان شەر تارقاتۋدان باسقا بىردەڭە كەرەك دەپ ويلايسىز با؟ ەگەر ءسىز شىعىپ كەتسەڭىز دە مەنىڭ اڭگىمەلەسۋشىم مىنا ۇستەل، مىنا قابىرعالار بولار ەدى...
مىنە وسى جەردە كاترين كەنەت ءوزى قانداي اۋىر قىلىق جاساپ وتىرعانىن انىق ءتۇسىندى: دارىگەردىڭ ايەلى ەسىكتىڭ سىرتىندا تىڭ تىڭداپ، كۇيەۋىن سەنىم ارتقانداردىڭ جان سىرلارىن جاسىرىن ءبىلىپ وتىر... ونىڭ ەكى بەتى دۋىلداپ كەتتى. بۇل ورنىنان تۇردى دا اۋىزعى بولمەگە ءوتتى، شاعىن باسقىشپەن ليۋسترا جانىپ تۇرعان ءوز بولمەسىنە كوتەرىلدى. ايناعا كەلدى، ءوزىنىڭ وسى كەيپىمەن ءومىر ءسۇرىپ جاتقان سۇرەڭسىز بەت الپەتىنە ۇزاق قارادى. جارىق، داعدىلى زاتتار مۇنى ساباسىنا ءتۇسىردى. بۇل نەدەن قورقادى؟ قانداي قاۋىپتەن؟ تۇپتەپ كەلگەندە، بۇل ايەل العاش كەزدەسىپ وتىرعان جان ەمەس قوي...
وسى ساتتە قاتتى شىققان داۋىس مۇنى سەلك ەتكىزدى. بولمەنىڭ ەسىگى شامالى اشىق تۇرعان-دى، بۇل ونى يتەرە سالدى دا بىرنەشە تەپكىشەك تومەن ءتۇستى — كەلۋشى ناق نە دەپ ايعايلاپ جاتقانىن (ايعايلاعان سول ەدى) ءتۇسىنۋ ءۇشىن بۇل ءالى جەتكىلىكسىز ەدى، تاعى بىرنەشە تەپكىشەك تەمەن ءتۇستى، كاترين ەندى ءاربىر ءسوزدى انىق ەستىدى. كاسىپتىك قۇپيا... ءبىراق مۇمكىن ەليدىڭ ءومىرى قىل ۇستىندە تۇرعان شىعار... كاترين قايتادان الدانىشقا بەرىلىپ، الدىڭعى بولمەدەگى ديۆانعا وتىردى. ءليفتىنىڭ تارسىل-گۇرسىلى بىرەر سەكۋند بۇعان ەشتەڭە ەستىرتپەي جىبەردى. سونان سوڭ قايتادان ايەلدىڭ داۋسى جەتتى:
— ...سىزگە بۇل تۇسىنىكتى مە دوكتور؟ ماعان ەش ۋاقىتتا ەشكىم دە فيلي سياقتى كەرەك بولعان جوق ەدى، ءتىپتى ازيەۆەدو دا. جانىمدا فيلي بولماعان كەزدە مەنىڭ تىنىسىم تارىلىپ كەتەتىن. مەنى الىستاۋ ۇستاۋ ءۇشىن ول نە ويلاپ تاپپادى دەسەڭىزشى: جۇمىس باستىلىق، كەزدەسۋلەردەن قول تيمەۋشىلىك. ال ءىس جۇزىندە ونىڭ باي قىزعا ۇيلەنگىسى كەلدى. ءبىراق ۋاقىت ءوتىپ جاتتى... ونىڭ ۇستىنە ول ەندى اجىراسقان، ءيا، جيىرما تورتتە... مەن بۇل ۋاقىتتا كەزىپ جۇرگەن ەدىم. ءومىرىم نەگە اينالعانىن سىزگە جەتكىزىپ ايتا المايمىن: مەن ونىڭ حاتتارىن كۇتەتىنمىن. قاي قالاعا تاپ بولايىن، وندا مەنى ءبىر عانا نارسە: تالاپ ەتۋ پوشتاسىنىڭ كوشەسى قىزىقتىردى. ساپارعا شىعۋ مەن ءۇشىن ءاردايىم تالاپ ەتۋ پوشتاسىن اينالشىقتاۋعا اينالىپ ەدى.
كاترين ەندى تەك بورىش سەزىمىمەن عانا، شابۋىل بولا قالعان جاعدايدا كۇيەۋىنە كومەككە ۇمتىلۋ ءۇشىن عانا تىڭ تىڭداپ وتىرماعانىن جاقسى ءتۇسىندى. جوق! مۇنى — ءىجداعاتتى، اسىرە قاراپايىم كاتريندى بوي بەرمەس اۋەستىك قينادى. مىنا بەيتانىس داۋىس ونى ارباپ العان ەدى جانە سونىمەن قاتار بۇل وسى بەيباقتى كۇتىپ تۇرعان كوڭىلى قالاتىنى تۋرالى ويدى دا ەسىنەن شىعارا المادى. ەلي ونى تۇسىنەتىن دە، ءتىپتى مۇسىركەيتىن دە كۇيدە ەمەس ەدى. ول ءوزىنىڭ باسقا قۇرباندىقتارى سياقتى مۇنى دا ءوزىن-وزى الدارقاتۋعا يتەرمەلەيدى. ءجان-تانىڭدى قاناعاتتاندىرۋ ارقىلى رۋح ەركىندىگىنە جەتۋ: مىنە، ونىڭ ءادىسىنىڭ نەگە اكەلەتىنى. ول ەرلىكتى، قىلمىستى، قاسيەتتىلىكتى، ءوزى وزىنەن باس تارتۋدى ءتۇسىندىرۋ ءۇشىن وسى سۇرقيا ءادىستى پايدالاناتىن... بۇل ءبىر ءسوزدى دە قالت جىبەرمەي تىڭداپ وتىرعان كابينەتتەگى اڭگىمەمەن جارىسا وسىنداي بەيبەرەكەت ويلار كاتريننىڭ باسىنا كەلىپ-كەتىپ جاتتى.
— ...ءفيليدىڭ حاتتارى ۇزاعىراق بولىپ بارا جاتقانىن، ول بۇلاردى ماعان قامقورلىقپەن، مەنى جۇباتۋ، شات كوڭىل ەتۋ نيەتىمەن جازاتىنىن اڭعارعانىمدا، تاڭىرقاعانىمدى كورسەڭىز. كۇز جاقىنداعان سايىن حات تا جيىلەي ءتۇستى، كوپ ۇزاماي مەن ولاردى كۇندە الا باستادىم.
— بۇل جايت ءار جىلى مەن قىزىممەن بىرگە وتكىزەتىن وتكەن اپتادا بولدى. قىزىم ءقازىر ون ءبىر جاستا. مۇعاليما ونى مەن الدىن الا اتايتىن جەرگە الىپ كەلەدى، ءبىراق ول جەر كەز كەلگەن جاعدايدا بوردودان كەمىندە بەس شاقىرىم بولۋى ءتيىس: كۇيەۋىمنىڭ تالابى وسىنداي. اۋىر كۇندەردى باستان كەشەمىن: ماعان تاعىلعان ايىپ قىزىما بەلگىلى مە بىلمەيمىن، ءبىراق ونى ۇرەيلەندىرەتىنىم كۇمانسىز. مۇعاليما بارلىق ۋاقىتتا مەن ولارعا سۋ جانە باسقا دا سۋسىندار قۇيا المايتىنداي ەتىپ جايعاستىرادى... ءسىز، ارينە، تۇسىنەرسىز: مەنىڭ قولىمنان ءبارى كەلەدى. قاسىرەتتى كۇندەر كەزىندە، مەنىڭ ءىسىم قىسقارتىلعان كۇنگى سول كەشتە كۇيەۋىم ايتقان (قۇمداقتا تۋىپ-وسكەن جاننىڭ اۋىر سويلەۋ مانەرى ءقازىر دە قۇلاعىمدا): "سىزگە بالانى قالدىرادى دەپ دامەتپەگەن دە بولارسىز دەپ ويلايمىن؟ ونى ءسىزدىڭ دارى-دارمەكتەرىڭىزدەن ساقتاندىرۋ كەرەك. ەگەر ءسىز مەنى ۋلاندىرىپ ولتىرە العانىڭىزدا، جەرىمە باسقا ەشكىم دە ەمەس، جيىرما ءبىر جاسىندا قىزىم مۇراگەرلىك ەتەر ەدى... ال ءسىز كۇيەۋىڭىزدەن كەيىن بالانى دا نىساناعا الار ەدىڭىز! ءسىز ونىڭ دا كوزىن جويۋدان تايىنباس ەدىڭىز!" قالاي بولعانىمەن دە، جىل سايىن ونى ماعان ءبىر اپتاعا سەنىپ تاپسىرادى؛ مەن ونى مەيرامحاناعا، سيرككە اپارامىن... ءبىراق، جالپى العاندا، گاپ مۇندا ەمەس... سىزگە ايتتىم عوي، ءفيليدىڭ حاتتارى مەنى قاتتى قۋانتتى، قايتىپ جابىرقامايتىن بولدىم. ول ءبىزدىڭ كەزدەسۋىمىزدى كۇتىپ جۇرە المادى؛ مەنەن دە گورى سوندايلىق شىدامسىزدىق كورسەتتى؛ مەن باقىتتى ەدىم، الاڭسىز ەدىم... ءسىرا، بۇل مەنىڭ سىرت كەيپىمە دە اسەر ەتسە كەرەك؛ ماري مەنەن بۇرىنعىعا قاراعاندا ونشا قورىقپايتىن بولدى؛ بىردە كەشكە ۆەرسالدا پتي-تريانون جانىندا مەن ونىڭ باسىنان سيپادىم... بايعۇس ماقاۋ! مەن سەنىپ، ۇمىتتەنىپ جۇرسەم... قۇدايعا ريزاشىلىق ەتۋگە، ءومىر تىلەۋگە دەيىن باردىم...
كاترين ورنىنان قايتا تۇرىپ، ءوز بولمەسىنە كوتەرىلدى؛ ونىڭ ەكى بەتى دۋىلداپ كەتتى. بۇل ءوزىن قىلمىسكەر سەزىندى؛ مىنا ەسىكتىڭ ار جاعىندا بۇل ەڭ ماسقارا ۇرلىقتى جاسادى. ەلي ءوزىنىڭ اياعىنا جىعىلىپ، ىشىندەگىسىن اقتارىپ جاتقان بۇل بايعۇسقا نە ىستەر ەكەن؟ ورنىنا وتىرىپ ۇلگەرمەي جاتىپ، بۇل قايتا كوتەرىلدى، باسقىشتاعى ءوزىنىڭ تىڭ تىڭداۋ ورنىن تاۋىپ الدى. بەيتانىس اڭگىمەسىن جالعاستىرىپ جاتتى:
— ول مەنى تاڭعى ساعات جەتىدە ۆوكزالدىڭ شىعار اۋزىندا كۇتىپ تۇردى. بۇل قانداي تاماشا، ءتىپتى تاماشا بولعانىن ويلاساڭىز. مەن ونىڭ قاسىرەتتى كەيپىن كوردىم؛ ول قاجۋلى، مۇقالۋلى كورىندى. ءبىراز كورمەي ءجۇرىپ سۇيىكتىڭدى كورگەندە جالت ەتەر ءبىر ءسات بولادى عوي... وسى ساتتە ول كوز الدىڭىزعا ءبىز ەسىمىز كەتە تاڭعان بەينەدەن ارىلىپ، ءوزىنىڭ شىن كەيپىندە كەلەدى. راس پا، دوكتور؟ وسى سەكۋندتا ءبىز جالعان ىنتىزارلىقتى اشكەرەلەي الامىز... ءبىراق ءبىز زارىعۋدان ارىلۋدان گورى ءوزىمىزدىڭ ىنتىعا تۇسكەنىمىزدى تىم جاقسى كورەمىز. ول مەنى "د’ورسە" ءدامحاناسىنا الىپ باردى. ءبىز اڭگىمە شەرتىپ، بىردەن-بىرگە ءوتىپ، ءبىر-بىرىمىزدى قايتا سەزىندىك. ول مەنەن قارا ماي تۋرالى، قاراعايلار جايلى، شاحتالارعا ارنالعان تىرەۋلەر جونىندە سۇراستىردى (مەن سول تۇستا ءوز يەلىكتەرىمنەن كەزەكتى كىرىسىمدى الۋعا ءتيىس بولاتىنمىن). مەن وعان بيىل بەلبەۋدى تارتا بۋىنىپ جۇرۋگە تۋرا كەلەدى دەپ كۇلدىم. قارا مايدىڭ كۇنى ءوتتى! امەريكاندار ونى الماستىراتىن دەگەندى ويلاپ تاۋىپتى. ەندى ورماندى ساتا المايسىڭ: اعاش كەسۋشىلەر پولياك شىرشالارىن كەسۋدە، ءسويتىپ ەكى قادام جەردە ءوسىپ تۇرعان قاراعايلاردى تامىرىندا تۇرىپ شىرۋگە قالدىرىپ جاتىر. جالپى العاندا، ءبىرىڭعاي كەدەيلەنۋ، ءبىراق ءقازىر بۇكىل الەمدە سولاي... مەن ايتىپ وتىرعانىمدا فيلي كوز الدىمدا كۋارىپ كەتتى. ول قاراعايلاردى ارزان باعامەن بولسا دا ساتۋعا بولا ما دەپ دەن قويدى، مەن وعان بۇل كۇيرەۋ بولار ەدى دەپ تۇسىندىرە باستاعانىمدا، ونىڭ ىنتاسى جوعالىپ بارا جاتقانىن سەزىندىم. ارجەلۋز قاراعايلارىمەن بىرگە مەن دە قۇردىمعا قۇلادىم. تۇسىنەسىز بە، دوكتور؟ مەن جىلاعانىم جوق، كۇلدىم، وزىمە-وزىم كۇلدىم، ءبىلدىڭىز بە. ول ەندى مەنەن مىڭ شاقىرىم الىستا ەدى... ول مەنى كايتىپ كورگەن جوق... مۇنىڭ نە ەكەنىن ءتۇسىنۋ ءۇشىن بۇل ازاپتى باستان كەشۋ كەرەك. سەن ءۇشىن ودان باسقا ەشكىم جوق ادامعا بار-جوعىڭ ءبارىبىر بولۋ... مەن ونى وزىمە تارتۋ ءۇشىن بارىنە بارۋعا دايىن ەدىم، ابايلاۋ تۋرالى ءتىپتى ۇمىتىپ كەتتىم... مەنىڭ نە ىستەگەنىمدى ەش ۋاقىتتا ويلاپ تابا المايسىز، دوكتور...
— اڭداۋ قيىن ەمەس...، ءسىز وعان ءوزىڭىزدىڭ وتكەن ءومىرىڭىز تۋرالى...، اناۋ ايىپتاۋ جايلى ايتتىڭىز...
— ءسىز قايدان ءبىلدىڭىز؟ ءيا، مەن ناق سولاي ىستەدىم. ءفيليدى الدەكىم جۇگەندەپ ۇستاپ وتىرعانى، ونى بوپسالايتىنى، پوليسياعا ۇستاپ بەرەمىن دەپ قورقىتاتىنى مەنەن جاسىرىن بولماي قالدى (جالپى، مەن سىزگە بۇل تۋرالى ايتپاۋىم كەرەك ەدى). ءسويتىپ، مەن وعان ءوز بايانىمدى ايتۋعا ۇيعاردىم...
— ول بۇعان دەن قويدى ما؟
— Aha! ماعان سەنسەڭىز، ول مەنى وتە مۇقيات تىڭدادى... مەن وزىمنەن-وزىم ىڭعايسىزداندىم؛ مەن وعان جان سىرىمدى اشا وتىرىپ، ەلەۋلى قاتەلىك جاساپ جاتقانىمدى سەزىندىم. ءيا، مەن ەندى قىزىقتىردىم، ءبىراق تىم قىزىقتىرىپ جىبەرىپپىن، تۇسىنەسىز بە! اۋەل باستا ول مەنى بوپسالايتىن بولار دەپ قورقىپ كەتتىم. ءبىراق ويتكەن جوق... راسىندا دا، مەنى نەمەن قارماۋعا بولادى؟ مەن ەندى ەشتەڭەدەن قورىقپايمىن، ءىسىم جابىلعان. جوق، وعان باسقا وي كەلىپتى؛ ول مەنى وزىنە پايداسى تيەدى دەپ ۇيعارىپتى...
— پايدالى؟ نەمەن؟
— ءسىز نە، اقىماقسىز با، دوكتور؟ ونىڭ ويىنشا، ءوزىنىڭ باتىلى بارا بەرمەيتىن تىرلىكتى مەن جاساي الادى ەكەنمىن... "وسى ءىستى جايعاستىراسىڭ، سول زاماتتا-اق ۇيلەنەمىز، — دەپ انت ءىشتى ول، — ماڭگى بىرگە بولامىز"، ويتكەنى مەن ونىڭ ۋىسىندا بولامىن، ال ول مەنىڭ ۋىسىمدا بولادى. ونىڭ جوسپارى بار ەكەن جانە ونىڭ سەندىرۋىنشە، مەن ءۇشىن قاتەر جوق. ءبىر كەزدە جاساعانىمدى مەن تاعى دا ىستەي الار ەدىم. سىزگە ايتايىن، ءفيليدىڭ دۇشپانى، مۇنىڭ تۇبىنە جەتۋى مۇمكىن الگى ادام قالانىڭ سىرتىندا تۇرادى: ول ۇساق كاسىپكەر، ءىس جۇزىندە شارۋا، وڭتۇستىك-باتىستا ونىڭ ءوز جۇزىمدىگى بار. مەن شاراپ ساتىپ الۋشى رەتىندە ونىڭ سەنىمىنە كىرىپ العانمىن. ءسىز بىلەسىز عوي، قازىرگى كەزدە ايەلدەر كەز كەلگەن كاسىپتى، ونىڭ ىشىندە كوميسسيالىق اقى ءۇشىن ىسكەرلىك قىزمەت كورسەتۋدى دە مەڭگەرە الادى: مەنىڭ كومەگىممەن ول بىرنەشە ءتيىمدى مامىلە جاسادى. ءبىز ول ەكەۋمىز ۇرالارىن ارالاپ، شاراپ ءدامىن تاتىپ كورەمىز... اڭعاراسىز با؟ ءبىر ۇستاعاننان ىشەمىز... ول ىشكىشتىگىمەن ايگىلى ادام... ونىڭ بىرنەشە رەت شامالى تالماسى ۇستاعانى بار... تاعى ءبىر مارتە باتىڭقىراپ ۇستاسا، ەشكىم دە تاڭعالماس ەدى... ونىڭ ۇستىنە، ءوزىڭىز بىلەسىز، قالانىڭ سىرتىندا پاتولوگاناتوم تىپتەن جوق؛ ياعني ەشقانداي ءىشىن اشۋ بولمايدى...
ايەل ءۇنسىز قالدى. دوكتور ەشتەڭە جاۋاپ قاتپادى. مۇندا قاراڭعى باسقىشتا كاتريننىڭ جۇرەگى الاسۇرىپ قويا بەردى. مىنە، بۇل قايتادان بەيتانىستىڭ داۋسىن ەستىدى. ءبىراق بۇل باسقا داۋىس ەدى:
— قۇتقارىڭىز مەنى، دوكتور... ول مەنى القىمداپ بارادى... تۇپتەپ كەلگەندە، مەن توتەپ بەرە المايمىن، كەلىسىپ قويامىن... ول سۇمدىق جان، ال تۇرىنە قاراساڭ، سۇيكىمدى بالاقاي... پەرىشتە كەيىپتى جاندارعا قوناتىن بۇل نەتكەن كۇش؟.. ولاردىڭ مەكتەپكە بارعانى جاڭا عوي... ءسىز جادىگويدىڭ بولاتىنىنا سەنەسىز بە، دوكتور؟ زۇلىمدىقتىڭ ءبىر نارسە ەمەس، الدەكىم ەكەنىنە سەنەسىز بە؟
كۇيەۋىنىڭ كۇلكىسىنە كاترين شىداي الماي كەتتى. بۇل ءوز بولمەسىنىڭ ەسىگىن ىشتەن جاپتى دا كەرەۋەتتىڭ جانىنا بارىپ تىزەرلەپ قۇلاي كەتتى، قۇلاقتارىن بىتەدى، ءسويتىپ وسىنداي كەيىپتە الدەبىر تۇڭعيىققا قۇلاپ تۇسكەندەي، ال-دارمەنسىز، ويسىز ۇزاق قاتىپ قالدى... كەنەت بۇل ۇرەيلى باجىلداعان داۋىستى ەستىدى جانە سول باجىل اراسىنان ءوزىنىڭ اتى اتالىپ، شاقىرىپ جاتقانىن ايىردى. بۇل اتىپ تۇردى دا باسقىشپەن زىمىراي ۇشىپ، كابينەتكە جۇگىرىپ كىردى. كۇيەۋىن بىردەن كورە قويمادى، ونى ولتىرگەن ەكەن دەپ ويلادى. ءبىراق كۇيەۋىنىڭ داۋسى شىقتى:
— ول ساعان ۇمتىلمادى ما... ءبارىبىر ابايلا... دەرەۋ ونىڭ قارۋىن الىپ قوي!.. ونىڭ قارۋى بار.
كاترين دوكتوردىڭ جازۋ ۇستەلىنىڭ استىنا كىرىپ كەتكەنىن ءتۇسىندى. بەيتانىس قابىرعاعا سۇيەنىپ تۇر ەدى؛ ول سومكەسىن ءسال اشىپ، ون قولىن سونىڭ ىشىنە سالىپتى. ءوزىنىڭ تۋرا الدىنداعى ءبىر نۇكتەگە قادالىپ قالعان. كاترين اسىقپاي ونىڭ بىلەگىنەن ۇستاي الدى؛ ايەل قارسىلاسقان جوق، سومكەسى ءتۇسىپ كەتتى، ءبىراق ۋىسىنا تاپانشاعا تىپتەن ۇقسامايتىن بىردەڭەنى قىسىپ ۇستاپ العان. ولىكتەي سۇپ-سۇر بولىپ كەتكەن دوكتور كورىندى؛ ول جازۋ ۇستەلىنە ءىلىنىپ قالعان دىرىلدەگەن قولدارىن جاسىرۋدى ۇمىتىپ كەتتى. كاترين ايەلدىڭ بىلەگىنەن ايىرىلماي، ونىڭ ساۋساقتارىن جازۋعا تىرىستى. اقىرى اق قاعازعا وراۋلى بۋما كىلەمگە ءتۇسىپ كەتتى.
بەيتانىس كاترينگە كوز سالدى. ول تىم كەڭ ماڭدايىن، كەسىلگەن، ۇسقىنسىز ءارى سيرەك، كەي جەرى اعارعان شاشىن جالاڭاشتاپ، باس كيىمىن شەشتى؛ ونىڭ ارىعان جۇزىندە، كەزەرگەن ەرنىندە، شىعىڭقى بەت سۇيەگىندە وپا دا، دالاپ تا كورىنبەيدى. سارعىش تەرىسى كوزدەرىنىڭ استىندا قوڭىرقاي رەڭ تارتقان. كاتريننىڭ ەدەننەن بۋمانى الىپ، بۇكتەۋدەگى جازۋدى اجىراتىپ وقۋىنا كەدەرگى جاساماققا ساۋساعىن دا قيمىلداتپادى: ونىسى كادىمگى ءدارىحانا قاعازى ەكەن. ايەل قولىنان قالپاعىن شىعارماي ەسىكتى اشتى. ول اۋىز بولمەدە قولشاتىرىم بولعان ەدى دەدى. كاترين جۇمساق ۇنمەن:
— قالاساڭىز، تەلەفونمەن ماشينە شاقىرايىن با؟ نوسەر جاڭبىر جاۋىپ تۇر، — دەپ ۇسىنىس ايتتى.
ول ءوزىنىڭ كىشكەنتاي باسىن شايقادى. كاترين باسقىش الاڭىنا الدىمەن شىعىپ، جارىق جاقتى.
— ءسىز قالپاعىڭىزدى كيمەيسىز بە؟
ەشقانداي جاۋاپ كۇتپەستەن، كاترين قالپاقتى الدى دا بەيتانىستىڭ باسىنا كيگىزدى، ونىڭ پالتوسىن تۇيمەلەدى، ءتيىن ءتۇبىت ءتارىزدى جاعاسىن كوتەردى. جانە وعان جىميىپ، قولىن يىعىنا سالۋى كەرەك پە ەدى... كاترين ونىڭ باسقىش قويناۋىندا عايىپ بولعانىن كوردى؛ ءبىر ءسات ءارى-سارى تۇرىپ قالدى دا سونان سوڭ پاتەرگە قايتىپ كىردى.
دوكتور قولىن قالتاسىنا سالىپ، ەندى بولمەنىڭ ورتاسىندا تۇر ەكەن. ول كاترينگە قاراعان جوق.
— سەن دۇرىس ايتىپسىڭ: ىرىققا كونبەيتىن جىندىپاش؛ ەندى مەن اباي بولامىن. ول وزىندە تاپانشا بارداي كەيىپ كورسەتتى. مەنىڭ ورنىمدا كەز كەلگەن ادام سەنەر ەدى. قالاي بولعانىن سەن مەنەن نەگە سۇرامايسىڭ؟ مىنە بىلاي: ءوزىنىڭ بولماشى ءومىر تاريحىن بايانداپ، ول ءوزىن ەمدەۋىمدى تالاپ ەتتى... مەن وعان ىشىڭدەگىنى اقتارۋ مۇمكىندىگى بولعانىنىڭ ءوزى تولىق جەتكىلىكتى، ەندى وزىڭە كوپ نارسە تۇسىنىكتى بولدى، ءوز ايلا-امالىڭدى ودان ءارى جالعاستىرىپ، الگى مۇلايىمنەن ونىڭ تالاپتارىن ەشقانداي ورىنداماي-اق، قالاعانىڭا قول جەتكىزە الاسىڭ دەپ تۇسىندىرۋگە تىرىسقانىمدا، اشۋى شاپشىپ شىعا كەلگەنى... ونىڭ قالاي باقىرعانىن ەستىدىڭ بە؟ ول مەنى كوز بوياۋشى دەپ كەلەمەجدەدى: "ءسىز جان دۇنيەنى ەمدەۋگە تىرىسقان بولاسىز، ال ءوزىڭىز ادام جانىنا سەنبەيسىز... پسيحياتور — جان داۋاسىن دارىتۋشى، ال ءسىز جان جوق دەيسىز..." جالپى، بىلەسىڭ عوي، كادىمگى كوكىمە... ءوزىنىڭ بۇكىل بىلايعى تىرشىلىگىنىڭ ەسەسىن ەڭ تۇرپايى رۋحقا تابىنۋشىلىقپەن وتەۋگە بەيىمدىك...
— سەن نەگە كۇلىپ تۇرسىڭ، كاترين؟ مۇنىڭ نەسى قىزىق؟
ول ايەلىنە تاڭىرقاي قارادى. ەش ۋاقىتتا ونىڭ مۇنداي جايدارى، راقاتتانعان ءتۇرىن كورگەن ەمەس-تى. ايەلى اقىرى قولدارىن ءتۇسىرىپ، الاقانىن كويلەگىنەن جەڭىل اكەتىپ، بىلاي دەدى:
— ماعان جيىرما جىل كەرەك بولىپتى... ءبىراق ەندى جەتەر، وسىمەن ءبىتتى! مەن ازاتپىن، ەلي، مەن ەندى سەنى سۇيمەيمىن.
اۋدارعان اقايدار ىسىم ۇلى
You Might Also Like
-
جوڭعار الاتاۋى مەن بارلىق تاۋىنىڭ ەكى ارالىعىنداعى جازىق وتكەلدى قازاقتار ەجەلدەن جوڭعار قاقپاسى دەيدى. بارلىق تاۋى — تارباعاتايدىڭ ۇلكەن ءبىر سىلەمى. الاكولدەن وتكەن سوڭ-اق ەكى تاۋدىڭ اراسى ب...
