توپىراقپەن سۋرەت سالۋ
ءپانى: ونەر ورنەگى (فاكۋلتاتيۆ)
كلاسى: 2
ساباقتىڭ تاقىرىبى: توپىراقپەن سۋرەت سالۋ.
ساباقتىڭ ماقساتى:
ا) وقۋشىلاردى شىعارماشىلىققا ۇيرەتۋ، باۋلۋ.
ءا) قيالىن، شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن دامىتۋ.
ب) ەكولوگيالىق تاربيەنىڭ ماڭىزدىلىعىن ءتۇسىندىرۋ، تابيعاتتى ايالاۋعا، قورعاۋعا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: پراكتيكالىق ساباق
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، توپىراق، سۋرەت سالۋعا ارنالعان ۇستەل، پ. ي. چايكوۆسكييدىڭ «ۆرەمەنا گودا» اۋەنى
ءپانارالىق بايلانىس: گەوگرافيا، ادەبيەت، حالىق اۋىز ادەبيەتى، ەكولوگيا، بەينەلەۋ ونەرى، مۋزىكا
ساباقتى بارىسى:
ءى. العاشقى ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى.
1. ۇيىمداستىرۋ
2. پسيحولوگيالىق ءسات
3. وتكەن ماتەريالمەن جۇمىس
«وي تولعاۋ»
ءىى. نەگىزگى ءبولىم.
ءمۇعالىم: بالالار، بۇگىنگى ءبىزدىڭ ساباعىمىز وتە قىزىقتى وتەيىن دەپ وتىر. ساباعىمىز ساباقتا ەمەس، ۇلگى - ءتالىم، وزىمىزگە كەرەكتى ماعلۇماتتاردا الىپ قالۋىمىز مۇمكىن، تىڭداپ كورەيىك.
ارايلىم: مۇحتار شاحانوۆ. 1992 جىلى وتىرار توپىراعىندا جەرلەستەرىمنىڭ سۇراۋىمەن شىعارماشىلىق كەشىم وتەتىن بولدى. قىرىق كۇن شىلدەنىڭ سوڭى. اسپان اينالىپ جەرگە تۇسەردەي قاپىرىق. ورتالىقتان وتىز شاقىرىم قاشىقتىقتا، اۋدان شەكاراسى سانالاتىن ەلسىز جەردە ءۇش مىڭعا تارتا جەرلەستەرىم توسىپ الدى. الەمنىڭ كوزىن كورگەن قاريالار مەن اق جاۋلىقتى كەيۋانالاردىڭ قۇشاعى بىرىنەن سوڭ ءبىرى تارتىپ الىپ، قاپەلىمدە بوساتار ەمەس. جەرگىلىكتى اقىندار كەزەكپەن كەزەك جىر ارناپ، مەن دالا ءان مەن بيگە بولەنىپ كەتتى. ءۇش اجە وتىرار توپىراعىن التىن جىپپەن ادەپتەگەن اق جىبەك ماتاعا تۇمار ەتىپ وراپ:
- قۇلىنىم، قايدا جۇرسەڭ دە، تۋعان توپىراعىڭنىڭ قاسيەتى جەبەپ - جەلەپ ءجۇرسىن، - دەپ موينىما تاقتى.
ءمۇعالىم: مىنەكەي، بالالار ارايلىمنىڭ ايتقان «وي تولعاۋ» سوزدەرىنەن نە تۇسىندىڭدەر.
(وقۋشىلار ەندى بۇگىنگى ساباعىمىزدىڭ تاقىرىبى: توپىراق. توپىراقپەن سۋرەت سالۋ)
ءمۇعالىم: ەندەشە، وسى توپىراقتا ءقادىر - قاسيەتتە، پايداسى بار ەكەن.
- ەگىن ەگەمىز،
- قۇرىلىستا پايدالانامىز (كىرپىش، اينەك)
- ەمدەلەمىز،
- ءتىپتى، بۇگىن ءبىز توپىراقپەن دە سۋرەت سالۋعا بولادى ەكەن.
1. توپىراقپەن سۋرەت سالعاندا، اينەكتىڭ بەتىنە تەڭىز تاسباقاسى كوكتەم مەزگىلى بولعاندا ماۋسىم ايلارىندا، جاعاعا شىعىپ، جۇمىرتقالارىن توپىراققا سالادى ەكەن. سونىمەن كۇن توپىراقتى قاتتى قىزدىرعاندا جۇمىرتقادان كىشكەنتاي تاسباقالار شىعىپ، تەڭىزگە جۇگىرەدى. ءبىر ۇيادا 30 - 40 جۇمىرتقالايدى. اڭ، قۇستار بايقاپ قالسا، جۇمىرتقالاردى جەپ كەتەدى ەكەن. ال انا تاسباقا ول جەرگە ەكىنشى رەت ۇيا سالمايدى ەكەن. كوزىنە جاس الىپ، تەڭىزگە كەتىپ قالادى.
ال، توپىراقتا ءشوپتى جەرلەردەگى ءومىر سۇرەتىن تاسباقا ورمان ارالاپ كەلە جاتقاندا، ساڭىراۋقۇلاقتار، جەمىس - جيدەك تەرۋگە ورمانعا بارعاندا، تاسباقانىڭ اۋزىندا جاسىل ءشوپ تىستەپ الىپ بارا جاتقانىن كورسەڭ، سول ادامنىڭ ومىرىندە ءبىر جاقسىلىق بولادى دەگەن ىرىم بار. ال تاسباقا بولسا، تەك ەمدىك شوپتەردى جەيدى. سوندىقتان تاسباقا 300 جىل ءومىر سۇرە الدى ەكەن. ەڭ ۇزاق ءومىر سۇرەتىن جاندىك ەكەن.
(ورىس ۇلى كومپازيتورى پ. ي. چايكوۆسكييدىڭ «ۆرەمەنا گودا» اۋەنى وينالادى)
(وقۋشىلار تاسباقانىڭ سۋرەتىن توپىراققا سالادى.
قيمىل - قوزعالىستارىن باقىلاۋ، كومەكتەسۋ)
2. شىعارماشىلىق جۇمىس (ءارى قاراي وقۋشىلار ءوز ويلارىن ەركىن تاقىرىپتا جەتكىزىپ كورەدى، ءوز سالعان سۋرەتتەرىنە بايلانىستى ولەڭ جولدارىن ايتىپ بەرەدى)
3. «ۆيدەو - كليپ» كورسەتۋ. توپىراققا بايلانىستى كورسەتۋ.
4. ادەبي مونتاج. «تابيعاتتى ايالايىق» ءبولىمى.
ءومىر سۇرەيىك الماسىپ. م. ماقاتايەۆ
عالامات:
جاپىراق – جۇرەك، جاس قايىڭ!
جانىمدى ايىرباستايىن.
سەن ادام بولا باستاساڭ،
مەن قايىڭ بولا باستايىن.
كەلىسەسىڭ بە جاس قايىڭ؟
كورىنەر، مۇمكىن، كىمگە ەرسى،
ءومىرىڭ ماعان ءبىر بەرشى!
دۇربەلەڭ مىنا دۇنيەنى.
ادام كوزىمەن ءبىر كورشى،
قايىڭ بوپ مەن دە باعايىن،
ورماننان ورىن تابايىن
بەيمالىم ماعان ومىرگە،
قايىڭ كوزىممەن قارايىن،
سەن - داعى جەردەن ءنار الدىڭ،
مەن - داعى جەردەن ءنار الدىم،
بىرەۋدەن سەن دە جارالدىڭ.
بىرەۋدەن مەندە جارالدىم.
ءتىلىڭ جوق، جاندى قايىڭ سەن،
ايىرماشىلىعىم – اداممىن!
تابيعاتتى ايالايىق
سايات: جەر بەتىندەگى ءولى جانە ءتىرى تابيعات ءبىر - بىرىمەن تىعىز بايلانىستا، ءوزارا ۇيلەسىمدى تىرشىلىك ەتەدى. وسى تىرشىلىكتەگى تەپە - تەڭدىك بۇزىلسا، تابيعات اپاتقا ۇشىرايدى. ونىڭ زيانى ادام بالاسىنىڭ ومىرىنە ءقاۋىپ تۋدىرادى. سوندىقتان تابيعات زاڭدىلىعىن بۇزۋعا بولمايدى.
نۇرسايا: تابيعات – ادام بالاسىنىڭ قۇتتى قونىسى، جايلى مەكەنى، ىرىس - داۋلەتى، دەنساۋلىعىنىڭ سەنىمدى ساقشىسى. سوندىقتان حالىق ونى ايامايدى، ءقادىر تۇتادى، كۇتىپ باپتايدى. ادامنىڭ ەكى اناسى بار: ءبىرى – تۋعان اناسى، ەكىنشىسى – تابيعات.
الىشەر: قورشاعان ورتا نەعۇرلىم تازا بولسا، ادامنىڭ دەنساۋلىعى مىقتى، كوڭىل - كۇيى كوتەرىڭكى بولادى. اۋانىڭ جەر مەن سۋدىڭ تابيعي تازا قاسيەتتەرىنىڭ قولايسىز وزگەرىستەرگە ۇشىراۋى – قورشاعان ورتانىڭ لاستانۋى. ولار ادامنىڭ دەنساۋلىعىنا، وسىمدىكتەردىڭ وسۋىنە، جانۋارلاردىڭ تىرشىلىك ەتۋىنە زيانىن تيگىزەدى.
تۋعان ەل. ءمولدىر:
بايتاق دالا – تۋعان جەردىڭ،
قىمبات ماعان ءار تاسى.
وزەن – كول، سامال جەلى،
اسقار تاۋى – بارشاسى.
باقىت نۇرى قۇشىپ مەنى،
كەڭ ولكەم تارقاشى!
ءدىلناز:
جايىن جۇرگىم كەلەدى، جايىن جۇرگىم،
ورتاسىندا ەركەلەپ سانسىز گۇلدىڭ.
ءتىلسىز، تىلسىم تابيعات ءتىلىن ۇعىپ،
قىزىعىنا باتاسىڭ تەرەڭ سىردىڭ.
ەرنار:
جىبەك گۇلدەر ءجۇزىڭدى جاڭارتادى،
جۇپار اۋا جانىمدى تازارتادى.
جاقسىلىعىن بەرگەندە مىندەت قىلماي،
الا بەر دەپ العانشا تاعى ايتادى.
اسحات:
تورقا، جۇمساق توسادى الاقانىن،
ايالاعان اناداي بالاپانىم.
گۇلىن يىسكەپ اۋناساڭ كوكىرەگىڭدە،
ەسىڭە كەپ تۇسەدى بالا شاعىڭ!
نە دەگەن كەرەمەت ەڭ باي تابيعات!
جاساۋلى داستارحانىڭ جاس ءسابي ب ا ق،
جەمىسىن جەپ، اۋناسام گۇل كورپەڭە،
رەنجىمەي، بالاسىڭ وعان دا شات....
سۇيەيىك تابيعاتتى ايالايىق!
ءبىز دە ونان جاقسىلىقتى ايامايىق!
اناداي تابيعاتتىڭ الدىندا،
جادىراپ جاس بالاشا دەمالايىق!
«تابيعات تۋرالى وي» التىنبەك
«ءبارى ءتىرى» سايان
سۋرەت كورىپ تۋعان جەر كەلبەتىنەن،
تابيعات بەسىگىندە تەربەتىلەم.
جەل جۇگىرىپ بارادى سۋ بەتىمەن،
سۋ جۇگىرىپ بارادى جەر بەتىمەن.
قالىقتايدى اقشا بۇلت كوكتى قارماپ،
تۇراق تاپپاي قاڭعىراپ كەتتى قاڭباق.
ۇشىپ ءجۇرىپ اۋەدە نەشە اينالىپ،
دالا ءتوسىن قىران قۇس ءوتتى بارلاپ.
ءمۇعالىم: (ق ر كارتاسىن ەكراننان كورسەتۋ)
ق ر فيزيكالىق كارتاسىنان قازاقستاننىڭ توپىراق جامىلعىسىنىڭ تۇرلەرىن كورسەتە وتىرىپ، توپىراقتىڭ تۇرلەرىن تانىستىرۋ
1. قارا توپىراقتى بەدەۋى: قوستاناي، سولتۇستىك قازاقستان، باتىس قازاقستان، اقتوبە، اقمولا، پاۆلودار وبلىستارى مينەرالدى زاتتارعا باي، قۇنارلى توپىراق
2. قارا – قوڭىر توپىراق بەلدەۋى: كارتادان كورسەتۋ.
توپىراقتىڭ ەروزياعا ۇشىراۋى
توپىراقتىڭ قۇنارلىعى ازايادى. توپىراقتىڭ قۇرىلۋ ياعني وتە كوپ ۋاقىت قاجەت ەتەدى. 1400 جىلدان 7000 جىلعا دەيىن ۋاقىت كەرەك ەكەن.
توپىراق ەروزياسىنىڭ ەكى ءتۇرى بار:
1. جەل ەروزياسى. (توپىراق كوشكىنى)
2. سۋ ەروزياسى (سۋ شايىپ كەتۋى)
ءىىى. قورىتىندى ءبولىم
ارۋجان: توپىراق تۋرالى ولەڭ جولدارىن وقيدى.
ءمۇعالىم: ساباق جۇڭگو حالقىنىڭ فيلوسوفى ويشىل دانىشپانى كونفۋسييدىڭ «جەر – قولقا جۇرەگىڭ» اتتى تۋىندىسىمەن قورىتىندىلانادى.
كلاسى: 2
ساباقتىڭ تاقىرىبى: توپىراقپەن سۋرەت سالۋ.
ساباقتىڭ ماقساتى:
ا) وقۋشىلاردى شىعارماشىلىققا ۇيرەتۋ، باۋلۋ.
ءا) قيالىن، شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن دامىتۋ.
ب) ەكولوگيالىق تاربيەنىڭ ماڭىزدىلىعىن ءتۇسىندىرۋ، تابيعاتتى ايالاۋعا، قورعاۋعا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: پراكتيكالىق ساباق
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، توپىراق، سۋرەت سالۋعا ارنالعان ۇستەل، پ. ي. چايكوۆسكييدىڭ «ۆرەمەنا گودا» اۋەنى
ءپانارالىق بايلانىس: گەوگرافيا، ادەبيەت، حالىق اۋىز ادەبيەتى، ەكولوگيا، بەينەلەۋ ونەرى، مۋزىكا
ساباقتى بارىسى:
ءى. العاشقى ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى.
1. ۇيىمداستىرۋ
2. پسيحولوگيالىق ءسات
3. وتكەن ماتەريالمەن جۇمىس
«وي تولعاۋ»
ءىى. نەگىزگى ءبولىم.
ءمۇعالىم: بالالار، بۇگىنگى ءبىزدىڭ ساباعىمىز وتە قىزىقتى وتەيىن دەپ وتىر. ساباعىمىز ساباقتا ەمەس، ۇلگى - ءتالىم، وزىمىزگە كەرەكتى ماعلۇماتتاردا الىپ قالۋىمىز مۇمكىن، تىڭداپ كورەيىك.
ارايلىم: مۇحتار شاحانوۆ. 1992 جىلى وتىرار توپىراعىندا جەرلەستەرىمنىڭ سۇراۋىمەن شىعارماشىلىق كەشىم وتەتىن بولدى. قىرىق كۇن شىلدەنىڭ سوڭى. اسپان اينالىپ جەرگە تۇسەردەي قاپىرىق. ورتالىقتان وتىز شاقىرىم قاشىقتىقتا، اۋدان شەكاراسى سانالاتىن ەلسىز جەردە ءۇش مىڭعا تارتا جەرلەستەرىم توسىپ الدى. الەمنىڭ كوزىن كورگەن قاريالار مەن اق جاۋلىقتى كەيۋانالاردىڭ قۇشاعى بىرىنەن سوڭ ءبىرى تارتىپ الىپ، قاپەلىمدە بوساتار ەمەس. جەرگىلىكتى اقىندار كەزەكپەن كەزەك جىر ارناپ، مەن دالا ءان مەن بيگە بولەنىپ كەتتى. ءۇش اجە وتىرار توپىراعىن التىن جىپپەن ادەپتەگەن اق جىبەك ماتاعا تۇمار ەتىپ وراپ:
- قۇلىنىم، قايدا جۇرسەڭ دە، تۋعان توپىراعىڭنىڭ قاسيەتى جەبەپ - جەلەپ ءجۇرسىن، - دەپ موينىما تاقتى.
ءمۇعالىم: مىنەكەي، بالالار ارايلىمنىڭ ايتقان «وي تولعاۋ» سوزدەرىنەن نە تۇسىندىڭدەر.
(وقۋشىلار ەندى بۇگىنگى ساباعىمىزدىڭ تاقىرىبى: توپىراق. توپىراقپەن سۋرەت سالۋ)
ءمۇعالىم: ەندەشە، وسى توپىراقتا ءقادىر - قاسيەتتە، پايداسى بار ەكەن.
- ەگىن ەگەمىز،
- قۇرىلىستا پايدالانامىز (كىرپىش، اينەك)
- ەمدەلەمىز،
- ءتىپتى، بۇگىن ءبىز توپىراقپەن دە سۋرەت سالۋعا بولادى ەكەن.
1. توپىراقپەن سۋرەت سالعاندا، اينەكتىڭ بەتىنە تەڭىز تاسباقاسى كوكتەم مەزگىلى بولعاندا ماۋسىم ايلارىندا، جاعاعا شىعىپ، جۇمىرتقالارىن توپىراققا سالادى ەكەن. سونىمەن كۇن توپىراقتى قاتتى قىزدىرعاندا جۇمىرتقادان كىشكەنتاي تاسباقالار شىعىپ، تەڭىزگە جۇگىرەدى. ءبىر ۇيادا 30 - 40 جۇمىرتقالايدى. اڭ، قۇستار بايقاپ قالسا، جۇمىرتقالاردى جەپ كەتەدى ەكەن. ال انا تاسباقا ول جەرگە ەكىنشى رەت ۇيا سالمايدى ەكەن. كوزىنە جاس الىپ، تەڭىزگە كەتىپ قالادى.
ال، توپىراقتا ءشوپتى جەرلەردەگى ءومىر سۇرەتىن تاسباقا ورمان ارالاپ كەلە جاتقاندا، ساڭىراۋقۇلاقتار، جەمىس - جيدەك تەرۋگە ورمانعا بارعاندا، تاسباقانىڭ اۋزىندا جاسىل ءشوپ تىستەپ الىپ بارا جاتقانىن كورسەڭ، سول ادامنىڭ ومىرىندە ءبىر جاقسىلىق بولادى دەگەن ىرىم بار. ال تاسباقا بولسا، تەك ەمدىك شوپتەردى جەيدى. سوندىقتان تاسباقا 300 جىل ءومىر سۇرە الدى ەكەن. ەڭ ۇزاق ءومىر سۇرەتىن جاندىك ەكەن.
(ورىس ۇلى كومپازيتورى پ. ي. چايكوۆسكييدىڭ «ۆرەمەنا گودا» اۋەنى وينالادى)
(وقۋشىلار تاسباقانىڭ سۋرەتىن توپىراققا سالادى.
قيمىل - قوزعالىستارىن باقىلاۋ، كومەكتەسۋ)
2. شىعارماشىلىق جۇمىس (ءارى قاراي وقۋشىلار ءوز ويلارىن ەركىن تاقىرىپتا جەتكىزىپ كورەدى، ءوز سالعان سۋرەتتەرىنە بايلانىستى ولەڭ جولدارىن ايتىپ بەرەدى)
3. «ۆيدەو - كليپ» كورسەتۋ. توپىراققا بايلانىستى كورسەتۋ.
4. ادەبي مونتاج. «تابيعاتتى ايالايىق» ءبولىمى.
ءومىر سۇرەيىك الماسىپ. م. ماقاتايەۆ
عالامات:
جاپىراق – جۇرەك، جاس قايىڭ!
جانىمدى ايىرباستايىن.
سەن ادام بولا باستاساڭ،
مەن قايىڭ بولا باستايىن.
كەلىسەسىڭ بە جاس قايىڭ؟
كورىنەر، مۇمكىن، كىمگە ەرسى،
ءومىرىڭ ماعان ءبىر بەرشى!
دۇربەلەڭ مىنا دۇنيەنى.
ادام كوزىمەن ءبىر كورشى،
قايىڭ بوپ مەن دە باعايىن،
ورماننان ورىن تابايىن
بەيمالىم ماعان ومىرگە،
قايىڭ كوزىممەن قارايىن،
سەن - داعى جەردەن ءنار الدىڭ،
مەن - داعى جەردەن ءنار الدىم،
بىرەۋدەن سەن دە جارالدىڭ.
بىرەۋدەن مەندە جارالدىم.
ءتىلىڭ جوق، جاندى قايىڭ سەن،
ايىرماشىلىعىم – اداممىن!
تابيعاتتى ايالايىق
سايات: جەر بەتىندەگى ءولى جانە ءتىرى تابيعات ءبىر - بىرىمەن تىعىز بايلانىستا، ءوزارا ۇيلەسىمدى تىرشىلىك ەتەدى. وسى تىرشىلىكتەگى تەپە - تەڭدىك بۇزىلسا، تابيعات اپاتقا ۇشىرايدى. ونىڭ زيانى ادام بالاسىنىڭ ومىرىنە ءقاۋىپ تۋدىرادى. سوندىقتان تابيعات زاڭدىلىعىن بۇزۋعا بولمايدى.
نۇرسايا: تابيعات – ادام بالاسىنىڭ قۇتتى قونىسى، جايلى مەكەنى، ىرىس - داۋلەتى، دەنساۋلىعىنىڭ سەنىمدى ساقشىسى. سوندىقتان حالىق ونى ايامايدى، ءقادىر تۇتادى، كۇتىپ باپتايدى. ادامنىڭ ەكى اناسى بار: ءبىرى – تۋعان اناسى، ەكىنشىسى – تابيعات.
الىشەر: قورشاعان ورتا نەعۇرلىم تازا بولسا، ادامنىڭ دەنساۋلىعى مىقتى، كوڭىل - كۇيى كوتەرىڭكى بولادى. اۋانىڭ جەر مەن سۋدىڭ تابيعي تازا قاسيەتتەرىنىڭ قولايسىز وزگەرىستەرگە ۇشىراۋى – قورشاعان ورتانىڭ لاستانۋى. ولار ادامنىڭ دەنساۋلىعىنا، وسىمدىكتەردىڭ وسۋىنە، جانۋارلاردىڭ تىرشىلىك ەتۋىنە زيانىن تيگىزەدى.
تۋعان ەل. ءمولدىر:
بايتاق دالا – تۋعان جەردىڭ،
قىمبات ماعان ءار تاسى.
وزەن – كول، سامال جەلى،
اسقار تاۋى – بارشاسى.
باقىت نۇرى قۇشىپ مەنى،
كەڭ ولكەم تارقاشى!
ءدىلناز:
جايىن جۇرگىم كەلەدى، جايىن جۇرگىم،
ورتاسىندا ەركەلەپ سانسىز گۇلدىڭ.
ءتىلسىز، تىلسىم تابيعات ءتىلىن ۇعىپ،
قىزىعىنا باتاسىڭ تەرەڭ سىردىڭ.
ەرنار:
جىبەك گۇلدەر ءجۇزىڭدى جاڭارتادى،
جۇپار اۋا جانىمدى تازارتادى.
جاقسىلىعىن بەرگەندە مىندەت قىلماي،
الا بەر دەپ العانشا تاعى ايتادى.
اسحات:
تورقا، جۇمساق توسادى الاقانىن،
ايالاعان اناداي بالاپانىم.
گۇلىن يىسكەپ اۋناساڭ كوكىرەگىڭدە،
ەسىڭە كەپ تۇسەدى بالا شاعىڭ!
نە دەگەن كەرەمەت ەڭ باي تابيعات!
جاساۋلى داستارحانىڭ جاس ءسابي ب ا ق،
جەمىسىن جەپ، اۋناسام گۇل كورپەڭە،
رەنجىمەي، بالاسىڭ وعان دا شات....
سۇيەيىك تابيعاتتى ايالايىق!
ءبىز دە ونان جاقسىلىقتى ايامايىق!
اناداي تابيعاتتىڭ الدىندا،
جادىراپ جاس بالاشا دەمالايىق!
«تابيعات تۋرالى وي» التىنبەك
«ءبارى ءتىرى» سايان
سۋرەت كورىپ تۋعان جەر كەلبەتىنەن،
تابيعات بەسىگىندە تەربەتىلەم.
جەل جۇگىرىپ بارادى سۋ بەتىمەن،
سۋ جۇگىرىپ بارادى جەر بەتىمەن.
قالىقتايدى اقشا بۇلت كوكتى قارماپ،
تۇراق تاپپاي قاڭعىراپ كەتتى قاڭباق.
ۇشىپ ءجۇرىپ اۋەدە نەشە اينالىپ،
دالا ءتوسىن قىران قۇس ءوتتى بارلاپ.
ءمۇعالىم: (ق ر كارتاسىن ەكراننان كورسەتۋ)
ق ر فيزيكالىق كارتاسىنان قازاقستاننىڭ توپىراق جامىلعىسىنىڭ تۇرلەرىن كورسەتە وتىرىپ، توپىراقتىڭ تۇرلەرىن تانىستىرۋ
1. قارا توپىراقتى بەدەۋى: قوستاناي، سولتۇستىك قازاقستان، باتىس قازاقستان، اقتوبە، اقمولا، پاۆلودار وبلىستارى مينەرالدى زاتتارعا باي، قۇنارلى توپىراق
2. قارا – قوڭىر توپىراق بەلدەۋى: كارتادان كورسەتۋ.
توپىراقتىڭ ەروزياعا ۇشىراۋى
توپىراقتىڭ قۇنارلىعى ازايادى. توپىراقتىڭ قۇرىلۋ ياعني وتە كوپ ۋاقىت قاجەت ەتەدى. 1400 جىلدان 7000 جىلعا دەيىن ۋاقىت كەرەك ەكەن.
توپىراق ەروزياسىنىڭ ەكى ءتۇرى بار:
1. جەل ەروزياسى. (توپىراق كوشكىنى)
2. سۋ ەروزياسى (سۋ شايىپ كەتۋى)
ءىىى. قورىتىندى ءبولىم
ارۋجان: توپىراق تۋرالى ولەڭ جولدارىن وقيدى.
ءمۇعالىم: ساباق جۇڭگو حالقىنىڭ فيلوسوفى ويشىل دانىشپانى كونفۋسييدىڭ «جەر – قولقا جۇرەگىڭ» اتتى تۋىندىسىمەن قورىتىندىلانادى.
You Might Also Like
