InfoHub Logo

ەرتەدە ءبىر باعباننىڭ الما باعى بولدى. كوكتەمدە باعبان المانىڭ ءار تۇرىنەن قيىپ الىپ كوشەتتەر وتىرعىزدى. بۇرشىك جارىپ كوكتەي باستاعان جاس شىبىقتار بوي تۇزەپ، اينالاسىنا كوز تىكتى. الما كوشەتىنىڭ ورتا تۇسىندا ءبىر شىبىق ءوسىپ كەلەدى. سىرتقى پوشىمى دا باسقاشا. ۇزىن بويىندا تىكەنەك سەكىلدى تۇكتەرى بار. بويى تەز ءوسىپ، ۇشار باسىنا تومپيىپ بىردەڭە پايدا بولدى.

ءبىر كۇنى تاڭەرتەڭگىسىن جاس شىبىق ءوز كوزىنە ءوزى سەنبەي تاڭ قالدى. ونى تاڭداندىرىپ جۇرگەن تومپيعان نارسە، اپ-ادەمى گۇلگە اينالىپ كەتىپتى. ءتۇسى قىپ-قىزىل. ال قىزىل گۇلگە كوزى تويماعان جاس شىبىق ۇلكەن تالدان:

— ۇلكەن تال، بىزگە ەش جەرى ۇقسامايتىن مىناۋ قانداي اعاش. گ ۇلى قانداي كەرەمەت، — دەپ تامسانا سۇرادى.

— بۇل اعاش ەمەس، — دەپ ءتۇسىندىردى تال، — الەمدە تەڭدەسى جوق تاڭعاجايىپ گۇلدەر بار. مىناۋ سونىڭ ءبىرى، اتى — راۋشان، جۇپار شاشىپ، اينالاسىن حوش يىسكە بولەيدى، — دەدى.

— ول بۇل جەرگە قالاي پايدا بولدى؟

— ولاردىڭ ءوز مەكەندەرى بار. ال مىنا راۋشاننىڭ ءدانى كۇزدە ۇشادى. كۇزدە جەل ءبىر ءداندى وسىندا اكەپ تاستاعان. قىس بويى توپىراق استىندا جاتقان ءدان كوكتەم شىعا كوكتەپ، مىنە، كەرەمەت گۇلگە اينالدى.

— ءيا، راۋشان دەسە، راۋشان ەكەن. شىركىن، مەن دە راۋشانداي سۇلۋ بولسام عوي، — دەگەن جاس شىبىق. “جەلگە ايتىپ، راۋشاننىڭ مەكەنىنە قونىس اۋدارسام قايتەدى” دەپ ارماندادى.

ول جەلدىڭ كەلۋىن ۇزاق كۇتتى. قالىڭ ويعا شومعان جاس شىبىق سامال جەل بەتىن سيپاپ وتكەندە سەلك ەتە ءتۇستى. جالما-جان:

— جەل! جەل! — دەپ، ونى داۋىستاپ شاقىرىپ الدى دا اسىعا اپتىعىپ:

— جەل، جەل، الەمدە سەنىڭ اياعىڭ جەتپەيتىن جەر جوق. دۇنيەجۇزىن ەركىن ارالايسىڭ. راۋشان گ ۇلىنىڭ مەكەنى سەكىلدى اعاشتاردىڭ كەرەمەت مەكەنى بار ما؟ بار بولسا ماعان سوندا جەتۋگە كومەكتەسشى، — دەپ جالىندى.

— مەن ءبىر عاجايىپ جەر بىلەم، — دەگەن جەل بىردەن كەلىسە كەتتى.

ءيا، شىنىندا دا ءبىر عاجايىپ جەر بار ەدى. ونىڭ اسقار شىڭىندا اسىر سالىپ ويناقتاۋ جەلدىڭ ەڭ سۇيىكتى ءىسى بولاتىن. قىسى-جازى بيىك شىنارىنان اپپاق ۇلپا قار كەتپەيتىن جەردەن جۇماق، ودان كەرەمەت جەر جەل ءۇشىن جوق ەدى. كوز الدىنا تاۋدىڭ قۇزار شىڭدارى مەن كوكپەن تالاسقان شىرشالارى مەن ارشالارى ەلەستەپ كەتكەن جەل:

— ەگەر ول جەرگە قونىس اۋداراتىن بولساڭ، كۇزدە ازىپ-توزىپ قۋرامايسىڭ. جاپ-جاسىل كۇيىڭمەن، اسپانمەن تالاسا ءومىر سۇرەسىڭ، — دەپ جاس شىبىقتى ودان سايىن ىنتىقتىرا ءتۇستى.

— وتىنەمىن سەنەن، مەنى تەز سول جۇماققا جەتكىزە گور، — دەپ جاس شىبىق جابىسا ءتۇستى.

جەلدىڭ سوزىنە ابدەن ەلىككەن جاس شىبىقتىڭ ارەكەتىنەن شوشىنعان ۇلكەن تال:

— بالام، تۋعان توپىراقتان ارتىق جەردى ەش جەردەن تابا المايسىڭ. جاستىقپەن، البىرتتىقپەن قاتەلىك جاسايىن دەپ تۇرسىڭ. ەش جەرگە قونىس اۋدارما، — دەپ اقىلىن ايتا باستاپ ەدى، جاس شىبىق:

— اعاتاي، جولىمدى بوگەي كورمە. بارايىنشى، كورگىم كەلەدى، — دەدى.

سول ساتتە الاي-دۇلەي داۋىل تۇرىپ، جاس شىبىقتى ولاي-بۇلاي جۇلقىلاي باستادى. جەرگە ورنىعىپ قالعان جاس شىبىقتىڭ نازىك تامىرىن جۇلىپ الۋ جەلگە دە، وعان شىداۋ جاس شىباققا دا وڭاي سوقپادى. ءبىر كەزدە جاس شىبىقتىڭ ىشقىنا شىڭعىرعان داۋسى شىقتى دا، كوزىنىڭ وتى جارق ەتكەن ونى جەل قۇشاعىنا قىسىپ اسپانعا الا ۇشتى. اتا-مەكەنىن تاستاپ الدەقايدا، بەيتانىس مەكەنگە اتتانعان جاس شىبىق، بۇلدىراپ بارىپ كوزدەن عايىپ بولدى.

جەل ونى الىپ قاراعايلاردىڭ ورتاسىنا  اپارىپ تاستادى. ەكى كۇن سول جەردە جاتقان شىبىق ابدەن السىرەدى. ءۇشىنشى كۇن دەگەندە قىستىق وتىن جيناي كەلگەن ءبىر ادام ونى كوردى. جەمىس اعاشى ەكەنىن تانىعان ادام: “مۇندا قايدان كەلىپ ءجۇر”، دەپ كۇبىر ەتتى.

— بۇل جەردە سەن ءوسىپ وركەندەي المايسىڭ، ساعان تۋعان جەردىڭ توپىراعى مەن جاقسى كۇتىم كەرەك، — دەگەن ادامنىڭ ءسوزىن ەستىگەن شىبىقتىڭ كوزىنەن مولتىلدەگەن جاس اعىپ ءتۇستى. سوندا بارىپ ول ءوزىنىڭ قاتەلەسكەنىن ءتۇسىندى.

ادام ونى جىلى جەرگە اكەپ، سۋعا سالىپ قويدى. كۇش جيناعان سوڭ، جەمىس-جيدەك وسىرەتىن جىلىجايىنا اپارىپ وتىرعىزدى. ءبىراق بوتەن ەلدىڭ توپىراعىنا جەرسىنە الماعان جاس شىبىق السىرەي باستادى. ادام جىلى جاققا قاتىناعان ادامدارعا ءوتىنىش ايتىپ، الما باقتان ءبىر ۋىس توپىراق العىزدى. السىرەپ قالعان شىبىقتىڭ ءتۇبىن قازىپ جىبەرىپ تۋعان توپىراقتان نىعىزداپ سالدى. بويىنا الدەبىر جىلۋ تاراعان شىبىق ادامعا العىس ايتتى.

— ەي، مەيىربان جان، ۇلكەندەردىڭ ءتىلىن الماي جەلدىڭ سوزىنە ەرىپ قاتەلەسىپپىن. جەردىڭ جۇماعىن ىزدەپ ەدىم، ول جۇماقتى تاستاپ كەتكەنىمدى ەندى ءتۇسىندىم. جەر ءجانناتى تۋعان جەر، تۋعان توپىراق ەكەنىن ەندى ۇقتىم. مەنى ءوز تۋعان مەكەنىمە جەتكىزە گور، — دەپ جالىندى.

— بيىل قولىم تيمەيدى، كەلەسى جىلعا دەيىن شىدا. كەلەسى جىلى مىندەتتى تۇردە جەتكىزەم، — دەپ ادام ۋادە بەردى.

كەلەسى جىلى كوكتەم شىعىسىمەن ادام جاس شىبىقتى الما باعىنىڭ باعبانىنا اكەپ تاپسىردى.

كۇن كورمەگەن ءالجۋاز، بەتى بوپ-بوز، بويى دا وسپەي قالعان جاس شىبىقتى كورگەن دوستارى ونى قامقورلىقتارىنا الدى. سوندا اق ساقالدى ۇلكەن تال:

— سەنىڭ باعىڭ بار ەكەن، جاقسى ادامنىڭ قولىنا تاپ بولىپسىڭ. ايتپەسە ءبىزدى ەندى ءقايتىپ كورە المايتىن ەدىڭ. ەندى ءوز تۋعان توپىراعىڭنىڭ ءقادىرىن بىلگەن شىعارسىڭ. كەل، قاتارىمىزعا قوسىل، ادام بول، — دەپ ونى باۋىرىنا تارتتى.

كوزىمەن راۋشان گۇلىن ىزدەگەن جاس شىبىق ونى ءوز ورنىنان تابا الماي:

— راۋشان گ ۇلى قايدا؟ — دەپ ۇلكەن تالعا سىبىرلادى.

— باعبانعا ءوتىنىش ايتىپ، ونى باسقا جەرگە كوشىرگەنبىز. سەن سەكىلدى باسقالار دا اداسپاسىن دەپ الدىن العانداعى ءتۇرىم عوي. ول بەيشارانىڭ تۋعان توپىراعى وسى جەر ەدى. كۇنى نە بولدى ەكەن؟ — دەپ ۇلكەن تال راۋشان گۇلىن كۇرسىنىپ ەسكە الدى.

---