تۇنگى وقيعا
ءبىز ۇشەۋمىز — مەن، ايكورگەن، جاقسىلىق نەمەسە ساراڭ سەرى، تىراش، ساتك-وكح. سوڭعى ەسىمدەر لەكسيكانى ماڭگى ەستە قالدىرۋىمىز ءۇشىن قويىلعان سينونيم اتتار، ايدار اتتار. ۇشەۋمىز دە كوڭىلدىمىز. بىلايشا ايتقاندا، بالاعىمىزدان جەل ءۇرىپ، ەڭ ەتتى، بوتەلكەلى گاسترونومدا الشاڭ باسىپ جۇرسەك، ول قالتامىزداعى ءتورت بۇكتەۋلى قىرىق سومنىڭ قىزۋى. بۇگىن سارسەنبى، ياعني ستيپەنديا قولعا ءتيىپ، شارۋامىز شالقىپ تۇرعان كۇن. ەندەشە قولدان كەلىپ، قونىشتان باسىپ تۇرعان بۇگىنگى كەشتە ءبىر قىزىل قۇلاقتى وسىنداعى كاسساعا تاستاپ كەتپەۋ كەشىرىلمەس كۇنا.
— ءجا-ا، قالاي، قاي جاقتان باستاساڭ... — بۇل تىراشتىڭ ءسوزى. قاي تۇستان قالاي تۇرە ءتيىسۋ كەرەكتىگىن ءبىلىپ تۇرسا دا، سول سوزدەردىڭ ءدامىن الىپ، تامسانا سوزىپ، سىبىزعىلاتادى دەيسىڭ جازعان. — مەنىڭشە، اناۋ شەتتەن، ە-ە... — ارى قاراي جالعاستىرۋعا ءتىلى جەتپەي، يەگىن كوپ شولمەكتى سورەگە قاراي يتىندىرە بەردى.— سودان كەيىن قىزدار جاققا اياڭداساق، — دەپ، اياعىندا سازدى باريتونمەن اندەتىپ كەتتى.
سوسىن ول سورەدەگى ايناعا قالىڭ قاستارىن كەرە قىرىنداپ ۇڭىلەدى دە، ادامدار قاتارىن قىدىرا قارايدى. ىزدەيتىنى — تىشقان قۇلاقشىن، گەرون پالتو، ءتۇبىت بوكەباي. ول ءۇشىن ادامداردىڭ دەنى ءارتۇرلى شۇبەرەكتەردى توقىپ شىعارۋىمەن جونە ونى كوشە-كوشەگە كيىپ شىعۋىمەن ءقادىرلى. تىراششا الساق، مەنىڭ انىقتامام ساراڭ سەرى ەمەس، قيسىق تابان، قىزىل ءتۇستى چەح باتەڭكەسى، ال ساتك-وكح — سوڭعى ساندەگى قويان قۇلاق جاعالى كوك كوستيۋم.
— جىگىتتەر، قالتانىڭ كەنەرەسىن كەمىتىپ المايىق. كولحوزدىڭ اقشاسىن قازىردەن باستاپ ساناپ، الاقانعا سالىڭدار. — جىلاڭقى شىققان ءوز داۋىسىما، وزىمە، قالعان ەكەۋىنە، جالپى بۇگىنگى كوڭىلدى كۇنگە — بار-بارىنە ريزا ەمەسپىن. ءبىر اي بويى ۇشەۋمىزدىڭ ىشىمىزگە كۇنىنە ءۇش مارتە ەل قوندىراتىن بولمە كاسساسىنىڭ تىزگىنى ءوز قولىڭدا تۇرسا، قارا تەرى شىققان قيماس تانىس كەلگەندە قارىز الاتىن بىردەن-بىر كوز سەن بولساڭ، كەز كەلگەننىڭ وسىلايشا ماقامدارى انىق. ونىڭ ۇستىنە، اشىعىن ايتسام، وتىز كۇننىڭ جيىرما توعىزىندا ابىرويىمدى اسپانعا اتىپ تۇرعان كەرەمەتتىڭ كۇشى وسى كاسسانىڭ بەدەلى. وندايدا مەنىڭ سوزدىگىمنەن «سويتەيىك، بۇيتەيىك» سوزدەرى باتىل سىزىلىپ، «ءسويت، ءبۇيت» دەگەن بۇيرىق رايلار بەرىك ورىن الادى. ءبىراق بۇگىنگى ستيپەنديانىڭ تىراش پەن ساتك-وكح الدىنداعى قادىر-بەدەلىمنىڭ قازانىن ءبىراز ورتايتىپ كەتكەنى ارقاعا ايازداي باتادى. قالتالارىنداعى قىرىق سوم اقىل-تاقىل تاۋسىلعانشا مىنا ەكەۋى مەنىڭ ءسوزىمدى شىبىن شاققان قۇرلى كورمەيدى. تەك اي ىشىندەگى 1:29 كۇننىڭ بالاماسى بولاشاققا دەگەن سەنىمىمدى ازىرگە جوعالتا قويعان جوق.
جاقسىلىق — ساتك-وكح كوزىنىڭ قاراشىعى قوزعالماستان اياڭداي تۋرا ەت-ماي، شۇجىق بولىمىنە بەتتەدى. سورە الدىندا قوڭقاق مۇرنى سالبىراپ پەرپەنديكۋليار كۇيدە تۇردى، تۇردى دا، قولىن نول گرادۋستىڭ گوريزونتالعا كوتەرىپ، شۇجىقتىڭ ەڭ قىمباتىن نۇسقادى. ساتك-وكح ايتسا ءبىتتى، ورىندالۋى كەرەك. سۋ جاڭا قىزىل قۇلاقتى جۇمارلاپ كاسساعا بەتتەدىم.
ەندى ول سالماقپەن اياڭداپ، بوتەلكەلەرگە جاقىنداپ قالدى. سيقىرلى ساۋساقتارى ايتەۋىر كونياكتاردى كورسەتپەسە بولعانى. جوق، كىلت بۇرىلىپ، بەرى بەت الدى. ماناعى بەتون بەتىنە شىراي جۇگىرىپتى. قاسىما كەلىپ يىعىمنان قاعىپ قالدى دا، ادەتتەگىدەي ءتىلىن شايناپ:
— باع دا، ساتۋشىعا قاعا!— دەدى.
جۇمساعانىنا ەمەس، وسىنداي سالتاناتتى ساتتە سويلەي قالعانىنا تاڭدانعان قالپى سورەگە قاراي ءجۇردىم. ساتك-وكح سوڭىمنان قاراپ تۇر، باس بارماعىن شوشايتا؛ «مىنە!» دەگەندەي كوتەرىپ قويادى.
ورتا بويلى توبىلعى تورى قىز... كەسكىندى. كۇرەڭ بوياۋ جىپشەلەنىپ ءبىرقالىپتى تارالعان ءوڭى سۇيكىمدى. ەرنى القىزىل، ەتتى، شۇرايلى.
ال كوزى... جوق، قىز ەمەس، كەلىنشەك ەكەن. جانارىنىڭ قيىعىنداعى كىلكىگەن جارقىل قىپىلداپ توقتامايدى.
كەزەككە تۇردىم. قيمىلى-قوزعالىسى كۇلە قاراسا تابانى تايعاناقتاپ توقتامايتىنداردان مۇلدەم باسقا — تاكاپپار، جاي. سوندىقتان با، ءجونى ءتۇزۋ قىز-كەلىنشەكتى كورسە كوزدەرى ماي ىشكەندەي جىلتىراپ، ءتىل بەزەپ قالاتىن كەزەكتەگى پىسىقاي جىگىتتەر ءقازىر جۋاس، مومىن، سىزىلىپ سىپايى سويلەسەدى.
كىرپىك كوتەرىپ قارامادى دا، چەكتى الدى. وراپ جاتقان قاعازى ورىنسىز سىتىرلاپ، قالتىراعان قولى ەركىنە كونە قويمادى.
ءيا، سولاي.
مەن انا ەكەۋىنە وسىندا قالاتىنىمدى ايتتىم. تىراش كوپ نارسەنى ءتۇسىنىپ قويعان ىڭعايمەن تىستەنە جىميدى. قوس كوزى — جالتىراعان قوس ۋىس قىزعانىش شوعى. ساتك-وكحتىڭ بەتى بەتونعا اينالعان، سالقىن نازارى قاري قارايدى.
جۇمىس اياقتالىپ، ساتۋشىلار تاراسىپ جاتىر. مەن گاسترونوم قويماسىنىڭ اۋلاسىندا ارلى-بەرلى سەندەلىپ ءجۇرمىن. كوڭىل ءبولىپ كىدىرە مە، جوق پا؟ «بالاقاي، باس بارماعىڭ قايسى، كورسەتشى»، — دەپ كۇلسە شە؟ انە، كەلە جاتىر. ءجىتى باسىپ، قاسىمنان ءوتىپ كەتتى. سوڭىنان ەردىم. كەل، كەتى ايتىلمادى.
اي-جۇلدىزدار كورىنبەيدى. اسپان كۇڭگىرت، سىزدى — قار جاۋماسا نەعىلسىن. شامدارى جارقىراي زۋىلداپ ماشينالار وتەدى. مەن جوقتاپ تۇرعان جۇلدىزداردى الدەكىمنىڭ قايراتتى قولى جۇلىپ-جۇلىپ الىپ، وسىلاردىڭ ماڭدايىنا جاپسىرا سالعانداي.
تاماعىمدى كەنەدىم.
ول توقتادى.
— جاس جىگىت، موتور ۇستاسايشى.
اڭىرعان كۇيى تۇرىپ قالدىم.
— نەگە تاڭداناسىڭ؟ ادەتتە ايەلدى تاكسيمەن شىعارىپ سالادى.
ءاماندا قىسقا ءسوز بۇيرىق دەپ ۇعىلادى. تاقامدى تارسىلداتا جۇگىرىپ، تاكسي توقتاتتىم. ەگەر جاڭاعىداي وكتەم ۇنمەن: «نەگە تۇرسىڭ؟ جول جاعاسىنداعىلار قالاي دا ماشينانىڭ استىنا ءتۇسۋى قاجەت»، — دەسە ويلانباستان قويىپ كەتەر مە ەدىم، قايتەر ەدىم.
ءتورت قابات ءۇيدىڭ تۇسىنان ءتۇسىپ قالدىق. تەرەزەلەر كوزىن كەڭ اشىپ، قويۋ تۇنگە سامارقاۋ ۇڭىلەدى. قىپشا بەل تەرەكتەر قابىرعانى بويلاي تۇننەن ءتۇڭىلىپ، قاي قۇپيا قىزىقتىرعانىن كىم ءبىلسىن، تەرەزەگە سوزىلىپتى. ءۇن-تۇنسىز جوعارى كوتەرىلدىك.
پاتەردىڭ جيھازى جارقىلداقسىز قاراپايىم ەكەن. توسەكتىڭ جوعارعى جاعىنا كىرپىگىن قىمسىنا تۇسىرگەن بۇيرەك بەت، قيىق كوز قىزدىڭ سۋرەتى ءىلىنىپتى. كورگەنىن كەز كەلگەنگە كوكىمەيتىن ءمۇلايىم كەيىپ. قارسى جاعىندا كۇنگە قايقايا قانات قاققان قىراننىڭ بەينەسى.
تانىستىققا ارناپ توست الدىق تا، تاماققا ءۇن-تۇنسىز كىرىستىك. مۇمكىن، قوناققا قۇرمەت قاعيداسىن مويىنداعاندىقتان با، الدە بەتپە-بەت قالعان سوڭ ايەلدىڭ جاسقانشاق كۇيگە تۇسەتىن كۇنى تومەن كوڭىلىنە باعىندى ما، ايتەۋىر سەرىگىم ماناعى باتىلدىعى مەن سەنىمدىلىگىنەن ايرىلىپ قالعان ءتارىزدى. قورعالاپ تۋرا قارامايدى. عۇرىپتاعى «الىڭىز، تاماق الىڭىز» دا ءجيى ايتىلمادى. اۋەلى باستا قاسىق، شانىشقىلاردى بىردەن عانا قويىپ، ونى ءوزى دە كوپكە دەيىن اڭعارماي، اقىرى ەكىنشىسىن اكەلدى. «ءيا... ىلعي دا جالعىز تاماقتانادى». قيمىلى ەپسىز، گ ۇلى بار كىشكەنە تارەلكانى قولىنان ءتۇسىرىپ سىندىرىپ الدى. كوزىن كەزدەستىرۋگە قورقاتىنداي، الىپ قاشا بەرەدى.
سودان سوڭ... جاتاعان ستولدى كەڭدەۋ ۇيگە كوشىردىك. ول كويلەگىن ءىرى گۇلدى قىزىل حالاتقا اۋىستىرىپ كيىپ وتىردى. جاعاسىنىڭ قيىعى كەۋدەسىن ۇشكىلدەي قيىپ كەلىپ، ارعى قۇپياسىن اقتارۋعا قىمسىنعان با، جەتپەي توقتاپتى. ساۋساقتارى سىڭسىعان تەمىرگە تولى ەمەس، نەكە جۇزىگى دە جوق، تازا.
ماگنيتوفوننان ماتە ءان قاناتىن تالدىرماي قالىقتاتادى. قوناق ۇيگە كىرگەن بەتتە ول قاز مويىن شىراعداندى جاققان. بيگە شاقىردىم.
— نەكە جۇزىگىڭ قايدا؟ — ىڭعايسىز بولسا دا ادەيى سۇرادىم. قوناقجايلىعىنا ريزا بولا تۇرىپ، ريزا ەمەسپىن. الدەقانداي ءتۇرت-تۇرت سايتان كوڭىلدە الاي-دۇلەي داۋىل ورناتىپ، ويناق سالادى.
— كۇيەۋىم قايتىس بولعان.
ءبىز كوپ بيلەدىك. قابىرعاعا ىلىنگەن مىس بەتتى قىزدىڭ جالپاڭ ءجۇزى جايلاپ اينالادى. قىران تاباندى تۇردە بىزگە قاراماۋعا تىرىسادى. بار اڭسارى كۇن ءتۇس.
ونىڭ پەيىلدى بەلىن قاپسىرا قىسىپ، باۋىرىما تارتتىم. الاقانىما دوڭگەلەك تۇيمەلەر تابى باتادى. كەنەزەم كەۋىپ، قولدارىم قالتىرايدى. نە، كىم تۋرالى بولسىن، بىردەڭەنى ايتۋ كەرەك.
— مانا بايقاماپپىن، پاتەرىڭ نەشىنشى قاباتتا؟ — داۋسىمنىڭ جالعان، سەنىمسىز شىققانىنا ىزالىمىن.
— ونىڭ نە كەرەگى بار؟ سول نەشىنشى قاباتتاعى پاتەرگە باياعىدا كىرگەنىمىزدى ۇمىتپا. — كۇلدى. ءۇنى تىعىز، سەنىمدى.
سەنىمدى سەنىمسىزدى جەڭدى...
...باس جاقتاعى جىلۋ باتارەياسىنان سىرىلداپ اققان سۋ سىلدىرى ەستىلەدى. جارىقتارى قارسى قابىرعادا ءبىر-بىر تاڭ اتىرىپ، تەرەزە الدىنان ماشينالار ەتىپ جاتىر. ەكەۋمىز دە وياۋمىز. ساۋساقتارى شاشىمدى سۇراۋسىز تاراقتايدى.
— سىم سەكىلدى قاتتى عوي.
شىقىلىقتاي كۇلىپ، اۋىرتا تارتتى. تويعاننان ياكي توڭعاننان بولسىن، ايتەۋىر زورلىقپەن شىققان شالىق كۇلكى. ماناعى مازداعان التىن كومبە — ىقىلاس مەندە جوق.
شالقامنان اۋدارىلىپ ءتۇستىم. باتارەيا كەۋدەسى كەتكەن ادام قۇساپ سىرىلداپ مازا بەرمەدى-اۋ. شو-لپ، شو-لپ... Ac ۇيدەگى كران با؟ ستول ۇستىندەگى بوساعان بوتەلكە مۇزدان جاسالعانداي سۋىڭ اسەر بەرەدى. بۇيىرىنە كوك اياز ساۋلە ۇزىنىنان-ۇزاق سىنالانىپ تۇرىپ قاپتى.
ول ارقامنان قۇشاقتادى. ومىراۋ ۇشى جاۋىرىنىمدى قىزدىرا قىتىقتايدى.
— رەنجىدىڭ بە؟ نەگە؟ الدە قىزعاناسىڭ با؟ ايتشى، بىردەڭە دەشى. مەن باسقانىڭ ءوزىمدى بىرەۋدەن قىزعانعانىن ۇناتامىن. — يىعىمنان جۇلقىپ-جۇلقىپ جىبەردى. تىرناعى باتىپ كەتتى. ءتۇسىنىپ كور ەندى.
سەبەبى جوق، قۋانىش تا قورقىنىشتى...
— نە بولدى ساعان؟ ونىڭ نە؟ — بەتىن باسا جىلاپ جىبەردى. توپشىلارى شوشاڭداپ، دىبىسسىز بۋلىعادى. جاسى جىلدىم، جىلپوستار سوراسىن اعىزسا ەشكىمنىڭ دە بۇيرەگى بۇرمايدى. «قايتا ءدال وسىلاي بولۋعا تيىسكە» شەشەدى. كەرىسىنشە ءدىنى بەرىكتەردىڭ كوز جاسى ءارقاشان دا اششى. دەگەنمەن ونىڭ ءدال سونداي اششى دالەلى بولاتىنىن كەز كەلگەن بىلە بەرە مە ەكەن؟ جان جۇيەم بوساپ، ەزىلىپ كەتتى.
— قويسايشى. ۇپ-ۇلكەن بولىپ جاس بالاشا جىلاعانىڭ نە؟ ەرتەڭ انا قابىرعاداعى دوس قىزىڭ وسى قىلىعىڭ ءۇشىن ۇيالتپاي ما؟ ءجا، ءجا...
سوزدەرىمنىڭ تۇزى تىم جەڭىل، دارمەنسىز شىعىپ جاتقانىن بىلسەم دە، اۋزىما تۇسكەنىن تالعاماي، تالداماي بىلدىرلايمىن.
جۇرەكسىز سىرعىپ، تاقالىپ جاتتى.
— سەن كەشىر، مەن انشەيىن... — قىسىلا كۇلدى.
جازدىڭ دۇبىرلەتكەن نوسەر جاڭبىرى بولادى. اسپاندا سىزدى بۇلتتار ءبىر-بىرىن جانشي جىلجىپ، ارى-بەرىدەن كەيىن توپەپ توگىپ بەرەدى-اي دەيسىڭ. بۇرق-سارق، شالكەم-شالىس ءومىرى بالالىقتىڭ جالت ەتپە تاعدىرىنداي ۇزاققا سوزىلمايدى، تەز اشىلىپ سالا بەرەدى. اۋە پىسىڭ كەلىنشەك سۇرتكەن اينەك سەكىلدى كۇناسىز ءسابي جىميىسپەن ۇيالا مولدىرەيدى. جەر شىركىن كوز تارتارىن جۋىپ، جايىپ سالعان. بۋى بۇرقىراپ، اياق-قولىن جيناي الماستان تالماۋسىراپ جاتادى. جاسىلى جاسىل، قىزىلى قىزىل كەمپىرقوساق كوپىر بوپ اۋاعا اسىلىپ قالىپتى. ءيا، تابيعاتتىڭ قوينىن اشىپ، قاباعىن جازار ەبىل-دەبىل وسى شاعى كەرەمەت-اق. ادامدار دا سونىڭ بار مىنەزىن بويىنا شاقتاپ، مىڭ-ميلليونعا تاراتا كىشىرەيتىپ قايتالاماقشى. مەنىڭ دە سونداي ءحالدى باستان كەشىرىپ جاتقان ءجايىم بار. تىنىس كەڭ، بوي بولسا اۋىر جۇكتەن ايرىلعانداي جەپ-جەڭىل. ول اشىق، ايقىن جۇمساق داۋىسپەن ۇزاق-ۇزاق سويلەيدى دە مەنىڭ تىڭداپ جاتقان، جاتپاعانىمدى تەكسەرگىسى كەلگەندەي وقىس تىنا قالىپ، تاعى سوزىپ كەتەدى.
... كۇيەۋىمەن جاراسا الماپتى. قايسىسىنىڭ كىناسى ەكەنىن ايىرا الماستان تاراستى. بۇل دۇنيەدە جوق دەدى دە قويدى. ءوزى تۋىسقاننان تۇتتاي-تىن. بالالار ۇيىندە ءوستى. ارمان شىندىقتان ىلعي دا اسەم. يىق تىرەسەر، قولتىق ايقاستىرار سۇيىكتى جاندى كينو، كىتاپتىڭ جاعىمدى كەيىپكەرلەرىنەن ىزدەيتىن. ءسويتىپ جۇرگەندە ول كەزدەستى. گيتارا تارتادى، ءان ايتادى، اق جارقىن، كوڭىلدى، سىيلايدى، قۇرمەتتەيدى. مادەنيەت سارايىندا ورتان قولداي ءانشى. سول بولار دەپ ءتۇيدى. بيدايىنىڭ ارپا ەكەنىن كەيىن سەزدى. وعان سالسا بۇكىل ءومىردى ساحنا، ادام اتاۋلىنى ءانشى دەپ تۇسىنەتىن جان ەكەن. كۇندە قاپتاعان دوس-جاران، تاۋسىلماس وتىرىس. قويسايشى دەسە ويلانباستان «قويدىمىن» ايتادى. ەرتەڭىندە ءالاۋلايىم بىتسە ءاريايدايىم باردىڭ كەرى. تاعى ۇرىس-كەرىس، «كەشىر، سوڭعى رەت». قايىرىمدى، مەيىرىمدى-اق. سورلىلىعى سول، قايىرىمدىلىعىن كىمگە جانە قالاي جاساۋدى بىلمەيتىن. قويماساڭ كەتەمىن دەگەنىن قۇلاعىنا قىستىرمادى دا. ۋادەشىل ادام باسقانىڭ ءسوزىن دە ءوز ۋادەسىنە بالاپ قابىلدايدى ەكەن. اقىرى «سوڭعى رەت كەشىردىمنىڭ» جالعىزدىعىنا مۇنىڭ ونى سەندىرۋىنە تۋرا كەلدى.
سونىمەن جىلدار ءوتتى. بۇل جالعىز، وعان قوسا جەلكەسى جاستىڭ سيپاسا قارا قاناتتارىن جايىپ كەپ قۇشاقتاي الاتىن ارسىز ءتۇن جالعىز.
جۇبانىشى جۇمىس. الدىنان كۇنىنە مىڭ سان ادام وتەدى. بۇل ولار ءۇشىن قانت، ەت، ماي ولشەيتىن ساتۋشى عانا. مۇمكىن كەيىپسىز كەلىنشەكتىلەر ايەلىنىڭ سۇرىقسىزدىعى تۋرالى جانە ءبىر ويلاپ قويۋى. جۇرت وزىنە ساتۋشى دەگەن كوزقاراستان تانباعاننان كەيىن ول دا جىگىت، ەركەك قاتارىنا تەك ساتىپ الۋشىلار دەپ قارايتىن بولدى. كوشەدە قارسى كەزدەسكەندەرىنىڭ ماڭدايىنا بۇل ماي، شاي، اناۋ قانت ساتىپ الۋشى دەپ جازۋلى تۇراتىنداي كورىنەتىن اندا-ساندا شەت پۇشپاقتاپ سوزگە تارتقاندارى دا بار. ءبىراق... الدەنەنى قۇپيالاپ، ماي ىشكەندەي جۇمىلىپ سىعىرايعان كوز، قاز-قاتار وتكىر تىستەرىن كورسەتە كەرىلگەن ەزۋ... ءبىر داناسىن جازۋ ماشينكاسىنا سالىپ جىبەرىپ كوبەيتىپ قويعان سەكىلدى. ابدەن تويدىرعان سوڭ ساقال-مۇرتتىنىڭ كەز كەلگەنىنەن سۋى كوپ قالجىڭ يەسىن تانيتىندى شىعاردى. ەگەر ەرىن باۋىرىنا الىپ تۋلاماسا قۇداي بىلەدى، كەز كەلگەنىنە: «ەي، قالجىڭ، حال قالايعا؟» باسىپ امانداسار ەدى...
ول ءسوزىن ءۇزىپ، بەتىمدى ىرگەگە قاراي بۇردى. تۇرىپ شىعىپ كەتتى.
قايتا كىردى. اۋدارىلىپ ءتۇسىپ ەدىم، ستولدىڭ ارتىنا دەرەۋ تىزەرلەپ وتىرا قالدى.
— قاراۋعا بولمايدى.
— ايتشى، مەنى نەگە...
— ايتايىن. سەن ونداي قالجىڭدار ايتقان جوقسىڭ.
ءۇنسىز جاتىرمىز. كوشەدە ءجۇرىس-تۇرىس باسىلىپ، قالا تىنىشتىققا تىڭقيا تويىپ اپ قالعىپ جاتىر. «قوش-ساۋ بولىڭىزدار...» ديكتوردىڭ داۋسى بولمەنى باسىنا كوتەرە داڭعىرلايدى.
ول بۇيىرىمنەن ءتۇرتىپ قالدى.
— مەنىڭ كىمنىڭ نە ويلايتىنىن بىلەتىن قاسيەتىم بار.
سەنبەي بەتىنە قارادىم. بەتىندەگى جىميىس ءىزىن قارا كولەڭكە جاسىرا الماپتى.
— سەن ۇيگە ەرتىپ اكەلگەنىمە بولا مەنىڭ جاڭاعى سوزدەرىمە سەنبەي جاتىرسىڭ.
ساسقانىمنان:
— قايتا سەنەن مەن قالمادىم عوي، — دەپپىن.
— دۇرىس، ءوز ويىڭا كەرى ايتتىڭ. باسقا بىرەۋ ويلاپ تۇرعان دۇنيەمنىڭ تاپ توبەسىنەن تۇسكەن كەزدە ءوز ويىما مۇلدە قاراما-قارسى ءسوزدى مەن دە ايتا سالامىن. — داۋىسىڭدا بىلگىشتىگىنە ابدەن ءماز بالانىڭ ماقتانشاقتىعىنا ۇقساس ريزالىق بار.
— ايتسە سەنبەۋىمنىڭ سەبەبىن نەگە سۇرامايسىڭ؟ سۇراسايشى.
— ەشتەڭە ايتپا. مۇندايدا ۇندەمەگەن جاقسى. — ەڭكەيىپ ەرىنىمنەن ەپپەن ءسۇيدى. — مۇرنىڭ نەگە قوڭقاق؟ قىزدار جەتەلەپ-جەتەلەپ، ۇلكەيتىپ تاستاعان عوي...
بىلەگىنەن ۇستادىم.
— قويساڭشى.— كوزى كەڭ اشىلدى دا، كىرپىكتەرى قالتىراپ، سونە بەردى. ەرنى ءسال تۇرىلە قايشىلاسىپ كەتىپتى. مەن مۇنى كورمەدىم. ال قاراڭعىلىقتىڭ قىزىقتاعانى انىق.
...ول جاس بالاشا اياقتارىن ىشكە الا ۇيىقتاپ جاتىر. دەمالىسى جەڭىل، ءبىرقالىپتى. الىستان شارشاپ، شالدىعىپ كەلىپ، بۇلاققا باس قويىپ، سونىڭ جاعاسىنا جانتايا كەتكەن جولاۋشىنىڭ قامسىز ۇيقىسى. مەنەن تىنىشتىڭ قاشقان، جاۋىرىنىم جايلى توسەكتى جاتىرقايدى.
بارىنە كىنالى ونىڭ اڭگىمەسى.
ايتپاعانى جاقسى ەدى. جەل ايداعان قاڭباقتاي كەزدەسىپ قاپ، قايتادان بەت - بەتىمىزگە بەزىپ، ايرىلىسىپ جۇرە بەرگەن بولار ەدىك. ەندى كوپ ويدىڭ تىسىندە تامتىعىم قالماي جۇرەگىمدى جۇزگە پارشالاپ، كوز كوگەرىپ جاتقانى مىناۋ. ۇيلەنىپ الدىق دەلىك. جاقسى، تۋعان-تۋىستار دا قارسى بولماس. اۋىلدىڭ ايتارى نە؟ تويىڭدا ءتۋفليىنىڭ تابانى تەسىلگەنشە بيلەيدى دە، بىلاي شىعا پىش-پىشقا باساتىندار بار، بار عوي...
بەس جىل وڭىپ ايەل العانشا...
ساتۋشى... اۋىلدىڭ ءۇي اراسىنداعى قارا قىزدارىنىڭ بىرىنە ۇيلەنبەگەن؟ قىز دەگەن اتى بار.
ارينە، يت ۇرەدى، كەرۋەن كوشەدى. كەلەر كۇنى ەستيسىڭ. توزەسىڭ دە، ءوزىڭدى سوگىپ الاسىڭ. ءۇشىنشى كۇنى شە؟! ونى سوگەتىنىڭ سەزسىز. جاڭىن بەت جىرتىسقاننان الىس سىيلاسقان جاقسى. ءوز قولىمنان باقىتسىز ەتكەنشە...
مىسىقشا باسىپ، سىبدىرسىز كيىنىپ الدىم. تەك سەزبەسە ەكەن. ويانسا وسى ۇيدە تاڭدى اتىراتىنىم، كەلەرىن تاعى قارسى الاتىنىم اقيقات.
وبۋگە، بەتىنەن سيپاۋعا، تىم بولماسا ءبىر قاراۋعا باتىلىم جەتپەدى. باقىتتى ەتە المايتىنىڭدى بىلە تۇرىپ باقىتتى ەتۋگە تىرىسۋ ەكى ەسە باقىتسىز ەتۋ بولماقشى. بۇل سويلەمدى جازىپ قالدىرا المادىم. ءبارىبىر ونى ەكەۋمىزدىڭ دە مويىندامايتىنىمىزدى بىلەتىنمىن.
قابىرعاداعى قارا قىز قوش ايتىسپاق تۇگىل، بۇرىلىپ قاراۋدى كەرەك دەپ تاپپادى.
سۋسىپ قيىرشىق قار جاۋىپ تۇر. العاشقى قار... بىرەن-ساران ماشينالار دىبىسسىز ەرىپ جوعالادى. جەل جوق. اياز دا. اينالا تەگىس اپپاق.
ادەمىلەپ تۇرىپ الدەكىمدى سوكتىم. ءوز داۋسىمنان قورقىپ كەتىپ، ماڭايىما قارادىم. ءتىرى جان جوق، تىم-تىرىس.
You Might Also Like
-
قۇلاعىنا توسقان قارا تۇتقالى ميكروفون ۇزىك-ۇزىك قيقىلداپ قويا بەرىسىمەن تەلەفون ۇستىنە بار سالماعىمەن تاستاي سالدى دا، قىزىل-جاسىل بوياۋ قۇتىلارى، اڭ قاعاز، ەسكيزدەر ىبىرسىپ جاتقان بولمەنىڭ وڭ جاڭ بۇ...
-
تەاترداعى دايىندىقتان تەر-تەر بوپ، تالىپ كەلىپ، توسەككە قۇلاي كەتتى. سالدەن سوڭ كىرپىكتەرى ايقاسىپ، دۇنيە بەتىن بوز تۇمان جايلاپ جابا باستادى.
