InfoHub Logo

ديماش اتا. قازاقتىڭ كۇللى جۇرتقا بەلگىلى ءىرى، كەسەك تۇلعاسىنا بيىل 110 جىل. قاتىگەزدىك پەن زۇلىمدىقتىڭ بيلىك قۇرعان زامانىندا سۋدا جۇزگەن بالىقتاي، العا ۇمتىلىپ، شىنشىلدىق پەن مەيرىمدىلىكتى تۋ ەتكەن ءبىرتۋار ازامات ەكەنى ءشۇباسىز. وزگە ۇلتتىڭ مايتالماندارى دىنمۇحامەد قونايەۆتى قايتالانباس تۇلعا رەتىندە تانىپ، مۇراسىنا قىزىعا قاراعان تۇستا، كوكەيىمدە ۇلكەن ساۋال تۋىندادى... قانىم، جانىم، رۋحىم قازاق بولا تۇرا، نەگە ماعان ديماش اتا تۋرالى ىزدەنبەسكە؟! ويلاندىرارلىق ماسەلە...

  ءدال وسى لەپپەن مەنىڭ ويىما ساپ ەتكەنى، ەڭ الدىمەن دىنمۇحامەد احمەت ۇلى قونايەۆتىڭ مۋزەي-ۇيىنە ساپار بولاتىن. اۋەلدەن قوزعاعىم كەلگەن دۇنيە دە وسى ەدى. مەن سول ساپاردان نە سەزىندىم؟ ال وندا باستايىن. مەن بىردە د.ا.قونايەۆتىڭ مۋزەي-ۇيىنە ات باسىن تىرەپ، عاجايىپتى ءوز كوزىممەن كورىپ شىققان بولاتىنمىن. تابالدىرىقتان قادام باسىپ كىرە سالىسىمەن مەنى ءبىر ەرەكشە ەستەتيكا باۋراپ الدى. ەڭ ءبىرىنشى كوزىم تۇسكەن دۇنيە، اتامىزدىڭ جەكە كابينەتىنىڭ تورىندە تۇرعان ۇستەل ەدى. جوو، جاي عانا ۇستەل ەمەس، سول ۇستەلدىڭ بولەك اتموسفەراسى ەدى. قاراڭعى بولمەگە تىستان تۇسكەن كىشكەنە عانا ساۋلە سەكىلدى، سول مەزەتتە مەنىڭ كوزىمنىڭ كورگەنى وسى ءبىر عاجايىپ بولاتىن. جاقىنداي بەردىم... ءوز اياقتارىم ەمەس، بويىمداعى رۋح جاقىنداتقان سەكىلدى بولدى، ءتىپتى. ۇستەل، ونىڭ ۇستىندە اياقتالماي قالعان تۋىندى، قالام، كوزىلدىرىك. قۇداي-اۋ، وسى ءبىر سەزىمدى ايتىپ جەتكىزە السام عوي، شىركىن! كەنەتتەن ديماش اتا كىرىپ كەلىپ، جۇمىس ۇستەلىنە وتىرىپ، قايتادان ءىسىن جالعاستىراتىن سەكىلدى. اياقتالماي قالعان تۋىندى د.ا.قونايەۆتىڭ «اقيقاتتان اتتاۋعا بولمايدى» كىتابىنىڭ ەكىنشى ءبولىمى بولاتىن. ۇزاق قارادىم... سونداي الاپات سەزىممەن، لەپپەن باسقا جاققا بەت بۇردىم. كۇندەلىكتى ومىردە كورىپ جۇرگەن نارسەلەرگە دەگەن العاشقى تاڭعالىستى، مۋزەي-ۇيدەن كورگەن نارسەلەرىمە دەگەن تاڭعالىس جەڭىپ كەتكەندەي بولدى، راسىندا دا! سەبەبى، ءار زاتقا قاراپ تۇرىپ ۇزاق ويلاناسىن، تاريحىنا سۇڭگيسىڭ، اڭ-تاڭ بولاسىن. ماسەلەن، كەز-كەلگەن جاننىڭ نازارىن اۋدارتپاي قويمايتىن زاتتىڭ ءبىرى وتتىقتار ەدى. نەگە؟ سەبەبى، ديماش اتانىڭ ۇيىندە 500-گە تاياۋ، ناقتىسىنا كوشسەك، 467 وتتىق بار. سول كۇنى قۇداي ونىڭ سالدىما، بىلمەدىم اتامىزدىڭ قارىنداسىنىڭ قىزىمەن بەتپە-بەت كەلىپ، ءوز اۋزىنان ديماش اتا تۋرالى مالىمەت ءبىلىپ قايتتىم. ماسەلەن، وتتىقتاردى كوبىنەسە وزگە ەلدىڭ ءىرى تۇلعالارى سيعا تارتىپ وتىرعان ەكەن. باسىندا شىلىم شەككەن، دەگەنمەن كەيىننەن باس تارتتى دەسەدى. الايدا، وزگەلەرگە قانشا بۇل تۋرالى ەسكەرتىپ وتىرسا دا، وتتىقتاردى سيعا تارتۋدان جالىقپاپتى. بۇدان بولەك، كەمەڭگەر كىسىنىڭ سورەلەرىندە ورنالاسقان كىتاپتار سانى ادام بالاسىن تاڭقالدىرماي قويماس. وسى تۇستا ۇلى تۇلعانىڭ ۇنەمى ىزدەنىستە جۇرەتىندىگىن بايقاي الامىز. جانە ش.ايمانوۆتىڭ سيعا تارتقان ساعاتى ادامعا وي سالارلىقتاي، «...ساعات ءتىلى ماڭگى سوقسا دا، سەنىڭ ءومىرىن ماڭگى ەمەس. وسىنداي جىلدام ارادا ءوتىپ جاتقان ومىردە، حالقىنا پايدان ءتيسىڭ...». ءجاا، ونى قويا بەر، وزگەلەر سىيعا تارتقان سىيلىقتاردىڭ كوبىسى دەرلىك «تەمىر اعاش» دەپ اتالاتىن اعاش تۇرىنەن جاسالعان. ماعىناسىنىڭ استارى دا وتە تەرەڭدە، تۇڭعيىقتا... ودان بولەك، جاتىن بولمەدە ءىلىنىپ تۇرعان «كوستيۋم» مەنى ەرەكشە سەزىمگە بولەدى. ايتا بەرسەن وتە كوپ سەزىمدەر، جاي عانا سەزىم ەمەس، بىر-بىرىمەن ارپالىسىپ، بىردە استاسىپ، بىردە توعىسىپ جاتقان سەزىمدەر...

بۇل مەنىڭ رۋحاني جان دۇنيەمە ساقتايتىنداي قور، قازىنا بولعانى ءسوزسىز. سىزدەردى دە، وسىنداي التىن مۇرامىزبەن تانىسىپ، ول تۋرالى ىزدەنۋگە شاقىرامىن!

اۆتور: جانسەرىك نۋردانا 

قازاقستان تاريحى كافەدراسىنىڭ دوسەنتى دجولدىبايەۆا ۋ.م 

---