"رۋاحني جاڭعىرۋ" - بولاشاققا باعدار!
ەلباسى نۇرcۇلتان نازاربايەۆتىڭ «بولاشاققا باعدار: رۋحاني جاڭعىرۋ» ماقالاسىنىڭ جاريالانعان كەزدەن باستاپ، ءبىرشاما ءىس-شارالار وتكىزىلدى. ماقالانىڭ نەگىزگى تاقىرىبى قازاقستاندىقتاردىڭ سالت-ساناسى مەن دۇنيەتانىمىن وزگەرتەتىن قوزعاۋشى كۇش كەرەكتىگى. ەلباسىنىڭ پايىمداۋىنشا، ءبىز ۇلتتىق قۇندىلىقتارىمىزدى ۇمىتپاي، جاھاندىق جاڭاشىلدىققا ۇمتىلۋىمىز قاجەت. قازىرگى قوعام كوزقاراسى قالىپتاسقان زەردەلى دە، زەرەك تۇلعا تاربيەلەۋى ءتيىس. ول ءۇشىن ىلىم-بىلىمگە ۇمتىلىپ، جان-جاقتى جەتىلگەن ءجون.
بۇل ماقالانىڭ قازىرگى جاس بۋىن بىزدەرگە جولدانعانى انىق. ولاي دەيتىنىم، ماقالادا «ۇلتتىق سالت-داستۇرلەرىمىز، ءتىلىمىز بەن مۋزىكامىز، ادەبيەتىمىز، جورالعىلارىمىز، ءبىر سوزبەن ايتقاندا، ۇلتتىق رۋحىمىز بويىمىزدا ماڭگى قالۋعا ءتيىس» دەگەن جولداردىڭ استارىندا ۇلكەن ماعىنا جاتىر. شىنىندا دا رۋحى بيىك ازاماتتارى بار ەلدىڭ ىرگەسى ماڭگىلىك بولارى انىق.
ەلىمىزدىڭ الدىنا قويعان ماڭىزدى ەكى ماقسات بار، ولار ساياسي رەفورما مەن ەكونوميكالىق جاڭعىرۋ. بۇل جۇمىستاردى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن ءارقايسىمىزدىڭ سانامىز ىسىمىزدەن وزىپ ءجۇرۋى، ودان بۇرىن جاڭعىرىپ وتىرۋى ءتيىس. شىندىعىندا ۇلتتىق رۋحى، رۋحانياتى جوعارى، مادەنيەتى وزىق ەل كوپ نارسەگە قول جەتكىزەتىنى انىق. جانە ۇلتتىق بىرەگەيلىكتى ساقتاۋ ۇلتتىق جاڭعىرۋ دەگەن ۇعىمنىڭ ءوزى ۇلتتىق سانانىڭ كەمەلدەنۋىن قاجەت ەتەدى. ەلباسى ۇلتتىق مادەنيەتتى ساقتاي وتىرىپ، جاڭعىرۋ جانە ۇلتتىڭ دامۋىنا كەدەرگى بولاتىن وتكەننىڭ كەرتارتپا تۇستارىنان باس تارتۋ قاجەت ەكەنىن قازاقستاندىقتاردىڭ تۇسىنە ءبىلۋى كەرەك ەكەندىگىن باسا ايتادى. ماقالاداعى «تۋعان جەر» باعدارلاماسىن قولعا الۋ ۇسىنىسى جاس ۇرپاقتى تاربيەلەۋگە ءدال جانە ۋاقىتىندا ايتىلعان ناقتى تاپسىرما دەپ سانايمىن. ءاربىر ادامنىڭ جۇرەگىندە كىندىك قانى تامعان جەرىنە، وسكەن اۋىلىنا، تۋعان جەرىنە دەگەن سۇيىسپەنشىلىك، قۇرمەت بولمايىنشا – وتان دەگەن ۇلى ۇعىمعا ادال قىزمەت ەتۋ، جان دۇنيەسىمەن بەرىلە ءسۇيۋ كۇماندى.
«قازاقستاننىڭ قاسيەتتى جەرلەرىنىڭ مادەني-گەوگرافيالىق بەلدەۋى – نەشە عاسىر وتسە دە، ءبىزدى كەز كەلگەن رۋحاني جۇتاڭدىقتان ساقتاپ، امان الىپ شىعاتىن سيمۆولدىق قالقانىمىز ءارى ۇلتتىق ماقتانىشىمىزدىڭ قاينار بۇلاعى»، – دەلىنگەن ماقالادا.
سونداي-اق «ءبىز جاڭعىرۋ جولىندا بابالاردان ميراس بولىپ، قانىمىزعا سىڭگەن، بۇگىندە تامىرىمىزدا بۇكىلدەپ جاتقان ىزگى قاسيەتتەردى قايتا تۇلەتۋىمىز كەرەك»، – دەلىنگەن.
راسىندا، جاستايىنان ادەت-عۇرىپ پەن ءداستۇرىمىزدى، تاعىلىمدى تاريحىمىزدى وقىپ، سۋسىنداپ وسكەن ۇرپاق تەرىس اعىمدار مەن جات مادەنيەتتىڭ جەتەگىندە كەتپەيدى. ءسالت-داستۇرى مەن تاريحىنا ەرەكشە ءمان بەرگەن ەلدىڭ تۇعىرى بيىك، ىرگەسى بەرىك بولماق.
نەعۇرلىم تۇتاستىققا جەتۋ ءۇشىن ەلدى ايشىقتاپ تۇرعان ۇلتتىڭ تانىمدىق، تاربيەلىك ماڭىزعا باي ادەت-عۇرىپ، سالت-داستۇرلەرى قاجەت. كەز كەلگەن حالىقتى ءوزىنىڭ رۋحاني قۇندىلىقتارى مەن ىزگى قاسيەتتەرى عانا بىرىكتىرە الادى. ەلباسى ماقالادا وسى ۇستانىمدى ايقىن كورسەتىپ بەردى:
«…جاڭعىرعان قوعامنىڭ ءوزىنىڭ تامىرى تاريحىنىڭ تەرەڭىنەن باستاۋ الاتىن رۋحاني كودى بولادى…جاڭا تۇرپاتتى جاڭعىرۋدىڭ ەڭ باستى شارتى – سول ۇلتتىق كودىڭدى ساقتاي ءبىلۋ».
بۇل ءجاي ايتىلعان جۇرەك قالاۋى ەمەس، بۇگىنگى وركەنيەتتى، وزىق تەحنولوگيالى، جاھاندىق ىقپالداسۋدان، ءتۇرلى قاۋىپ-قاتەردەن قورعانۋ جولى. ءار حالىق ەل بولىپ عۇمىر كەشۋى ءۇشىن جاستاردىڭ ساناسىنا ۇلتتىق قۇندىلىقتارىن ءسىڭىرىپ، رۋحاني بولمىسىمەن ءومىر سۇرۋگە باۋليدى.
ەلباسىنىڭ وسى ماقالادا كوتەرگەن تاعى ءبىر ماڭىزدى، وزەكتى ماسەلەسى – تۋعان جەرگە دەگەن ماحاببات: «…قازاق «تۋعان جەرگە تۋىڭدى تىك» دەپ بەكەر ايتپاعان. پاتريوتيزم كىندىك قانىڭ تامعان جەرىڭە، وسكەن اۋىلىڭا، قالاڭ مەن وڭىرىڭە، ياعني تۋعان جەرىڭە دەگەن سۇيىسپەنشىلىكتەن باستالادى. سول سەبەپتى، تۋعان جەرگە، ونىڭ مادەنيەتى مەن سالت-داستۇرلەرىنە ايرىقشا ىڭكارلىكپەن اتسالىسۋ – شىنايى ءپاتريوتيزمنىڭ ماڭىزدى كورىنىستەرىنىڭ ءبىرى».
راسىندا، ءوزىنىڭ تۋعان جەرىنىڭ، تۋعان ولكەسىنىڭ كوركەيۋىنە ۇلەس قوسا بىلگەن ازامات بۇكىل ەلدىڭ يگىلىگى ءۇشىن قىزمەت ەتە الادى. مىنە، پاتريوتيزم دەگەنىمىز تۋعان جەرگە دەگەن سۇيىسپەنشىلىكتەن باستالادى.
كەز كەلگەن قوعام ۇزاق ۋاقىت بويى جيناقتالعان تاجىريبەنى كەلەسى ۇرپاققا ىزگى ءداستۇرىنسىز جەتكىزە المايتىنىن ەستە ساقتاعانىمىز ابزال. «جاڭعىرۋ اتاۋلى بۇرىنعىداي تاريحي تاجىريبە مەن ۇلتتىق داستۇرلەرگە شەكەدەن قاراماۋعا ءتيىس. كەرىسىنشە، زامانا سىنىنان سۇرىنبەي وتكەن وزىق داستۇرلەردى تابىستى جاڭعىرۋدىڭ ماڭىزدى العىشارتتارىنا اينالدىرا ءبىلۋ قاجەت. ەگەر جاڭعىرۋ ەلدىڭ ۇلتتىق-رۋحاني تامىرىنان ءنار الا الماسا، ول اداسۋعا باستايدى»، – دەپ ەلباسى كەز كەلگەن قوعامدىق، الەۋمەتتىك ۇدەرىسكە قازاقى سالت-سانامەن بەيىمدەلۋ قاجەتتىلىگىن باسا ايتقان.
ەگەر حالىقتىڭ ءداستۇرى بولماسا قالاي دامىپ، قالاي ورىستەيدى؟ وتكەننىڭ ءتالىمدى تاجىريبەسىن الماي، العا قادام باسۋعا بولا ما؟ كەز كەلگەن حالىق ەجەلگى داستۇرىمەن جاڭانى جالعاپ بارىپ قادام جاساۋى – ونىڭ ءومىر ءسۇرۋىنىڭ العاشقى بەلەسى.
ەلباسىنىڭ ماقالاسىندا قوزعالعان ماسەلەلەر مەن قولعا الىناتىن باستامالار بۇكىل قاۋىمنىڭ جۇمىس باعىتىن ناقتىلاپ بەردى. جالپىلاي ايتقاندا، ەلباسى ءوز ماقالاسىندا جاستاردى تەكتىلىككە تاربيەلەۋدىڭ جولدارىن نۇسقاپ، تۇجىرىمدى وي ايتتى.
You Might Also Like
-
ديماش اتا. قازاقتىڭ كۇللى جۇرتقا بەلگىلى ءىرى، كەسەك تۇلعاسىنا بيىل 110 جىل. قاتىگەزدىك پەن زۇلىمدىقتىڭ بيلىك قۇرعان زامانىندا سۋدا جۇزگەن بالىقتاي، العا ۇمتىلىپ، شىنشىلدىق پەن مەيرىمدىلىكتى تۋ ەتكە...
-
جىلىنا ءبىر رەت بولسىن ادامداردىڭ بىر-بىرىنە راقمەت ايتۋى رۋحاني جاعىنان جان دۇنيەنى جانداندىرادى. كوكتەمنىڭ العاشقى كۇنى وتەتىن مەرەكە جىلۋلىق پەن قاتار جۇزدەگەن ۇلتتار اراسىنداعى ىستىق ىقىلاستى سە...
