ۇرەي
كوز قارىقتىرعان اپپاق قاردى ومبىلاي، الاتاۋدىڭ بيىگىن بەت الا جەتەكتەسكەن شىرشا مەن قاراعاي سۇلباسى قارا-كوكتەنىپ ەرەكشەلەنەدى. ءۇش سالت اتتى سول بەتكەيگە قارسى كۇجىرەيگەن بيىك جوننىڭ شوقتىعىنا شىعىپ، كىلت كىدىردى.
ورمانشى — الماس، جىقپىلدى ورمان-توعايدىڭ اراسىن تىنتە ءدۇربى سالدى. قىبىر ەتكەندى قالت جىبەرمەيتىن ءجىتى كوزى — زەردەسىنە ىلىنگەننىڭ سيپاتىن سارالاپ، ەلەكتەن وتكىزگەندەي، ەكشەي قارايدى.
قويشى — ورازبەك، جانقالتاسىنان تەمەكىسىن شىعارىپ، الدىمەن جولداستارىنا ۇسىندى. ولار ءبىر اۋىزدان باس تارتتى.
الماس: — ءتۇتىننىڭ ءيىسىن اڭ تەز سەزەدى. مۇرنىڭدى قۇرت جەپ بارا جاتسا دا شىداي تۇر! — دەپ ەسكەرتۋ جاسادى.
— ءلاپپاي تاقسىر! — دەپ ورازبەك ەكى اۋىز سوزگە كەلمەستەن كونە كەتتى. بۇلارمەن ەرەگەسىپ، اڭنان ايىرىلعانشا، وناندا مۇرنى نەگە ءتۇسىپ قالمايدى.
زووتەحنيك — ەسەن، وسى كۇزدە عانا ەڭبەك جولىن باستاعان جاس مامان ەدى. ەرتوقىمنىڭ قاسىنا اياعىن ءىلىپ، الدىنداعى الىپ كىلەمدەي جايىلعان، تابيعاتتىڭ تاماشا سۋرەتىنە تاڭدانا قاراپ قالعان. «تابيعات-انا دەگەن — وسى ەكەن عوي! نەتكەن عاجاپ! مەنىڭ قورعانىم دا، قورشاۋىم دا ءوزىڭسىڭ، مەن — سەنىڭ ءتولبالامىن، وتابيعات!» دەگەن اۋەندە ونىڭ جۇرەگى ءلۇپ-لۇپ سوعادى. ال، استىنداعى اتى اۋىر جۇرىستەن سوڭ ەنتىگىن باسىپ، يەسىنىڭ ەندى قاشان تەبىنەرىن توسىپ تۇر.
كەنەت، كەشەگى ورازبەكتىڭ ۇيىندە تۇنەگەندەگى تۇڭگى اڭگىمە ەسەننىڭ ەسىنە ساپ ءتۇستى. وتاعاسى جۇزىنە اسا ءبىر قۇپيالىقتى ويناتىپ، قوناقتارىنا ساۋال قويىپ، ءوزى سونىسىنا جاۋاپ بەرگەن-دى.
— شىنىمدى ايتسام، كەي كەزدە دۇزگە شىعۋعا قورقام. نەگە دەيسىڭ عوي؟ سەبەبى، مىنا جەلكەدەگى جوتادان جاۋ اسكەرلەرى ىلدي-تومەن قۇيرىقتارىمەن سىرعاناپ كەلە جاتقان سياقتانادى. سوسىن ولار ۇيىقتاپ جاتقان ءبىزدى قويشا باۋىزداپ تاستايدى. الدەنەگە كۇندىز ول ۇرەيدى ۇمىتىپ كەتەم. تاۋدىڭ بەرگى بەتى بىزدىكى، ارعىسى جاۋدىكى. ماعان قۋات بەرەتىنى — ارتىمىزدا الىپ وتانىمىزدىڭ تۇرعانى...
— ول وتانىڭ جەتكەنشە قۇرت-قۇمىرسقا جەيتىن پالەلەر بىزدەن جۇرناق تا قالدىرماس! — دەپ ورمانشى-الماس كۇڭك ەتكەن. ورازبەك پەن ەسەن مىنا سوزدەن ىرشىپ ءتۇستى. ءتىپتى، بار-جوعى بىلىنبەي پەشتىڭ تۇبىندە لاعمان سوزىپ وتىرعان قويشىنىڭ ايەلى دە كوزىنىڭ اعى جالت ەتىپ، ورمانشىعا قادالدى. «ىرىگەن اۋىزدان شىرىگەن ءسوز شىعادى» دەگەن وسى بولار. مىناداي ازعىن ويدى داۋىستاپ ايتۋعا كىمنىڭ ءداتى بارادى؟ بۇل سۇمدىقتى ەستىگەن قۇلاقتى كەسىپ تاستاسا دا ارتىق ەمەس ەدى. قازاق اتامىز «ءۇي سىرتىندا كىسى بار» دەپ ءاردايىم اۋزىن باعىپ سويلەگەن حالىق قوي. ۇرپيىسكەن ۇشەۋ — وزدەرىن كۋاگەر رەتىندە الدەكىم سۇيرەي جونەلەتىندەي قۇتتان ايىرىلدى. ورمانشى دا سۇپ-سۇر بولىپ، بەرەكەسى كەتكەن ۇشەۋگە جالتاقتاي بەردى. وسى الگىندە عانا امپەي-جامپەي اڭگىمەلەرى جاراسىپ وتىرعان جۇرت - اياق-استى بىر-بىرىنەن جاۋدى كورگەندەي شوشىنىستى.
ۇشەۋدىڭ ويى ءبىر جەرگە توعىستى. دەمەك، ورمانشى-الماس ارنايى قىزمەتتىڭ تىڭشىسى. انانداي پىكىر ايتىپ، بۇلاردىڭ ءتىلىن شىعارماقشى. ءسويتىپ، شالعايداعى مەملەكەتتىك شەكارا ماڭىنداعى حالىقتىڭ نيەتىن بارلاماق. ەگەر، بۇل ۇشەۋ ورمانشىنىڭ ءسوزىن ءتيىستى ورگانعا جەتكىزبەسە، ارام پيعىلدى قولداعانى بولىپ سانالادى.
بۇلار وسىنداي ەكىۇداي كۇيگە تاپ بولىپ، اڭىرعان كەزدە اس تا الدىعا كەلدى. ورازبەكتىڭ ىمىمەن ساندىق تۇبىنەن ءبىر جارتى «ماسكەۋ» اراعى شىعارىلىپ، داستارحانعا قالقايدى. سول جارىقتىقتىڭ سەبى ءتيىپ، ويلارى ءبولىنىپ، ۇرەي دە تارادى. ەندىگارى ونداي اڭگىمە كوتەرىلمەستەي — ىشتەرىنەن انت-سۋ دا ىشىلگەن-دى.
ەسەن الدىنداعى تاۋدى - ءبىر بەتىن عانا كورۋگە ۇسىنعان ايعا ۇقساتتى. تىپ-تىنىش الشيعان الاتاۋدىڭ ارعى بەتىندە دە بەيمالىم، ۇستانىمى جات تىرشىلىك بار. ولاردان ىزعار، ال ءوز توسكەيىڭنەن شۋاق ەسەتىن ءتارىزدى.
— تۋ-ۋ، اقىرى تاڭدارى جارق ەتتى عوي! — دەپ ورمانشى-الماس كوڭىلدەنە ءتىل قاتتى. — باسە، بۇلار قايدا ءسىڭىپ كەتتى دەپ قايران بولىپ تۇر ەم...
— كانەكي، ءبىز دە سىعالايىق، — دەپ ورازبەك قولىن سوزدى. ورمانشى وعان قاي تۇسقا قاراۋ كەرەك ەكەنىن مەڭزەپ، ءدۇربىنى ۇستاتتى. ول ارى-بەرى شايقاي قاراپ، جايىلىپ جۇرگەن ءبىر توپ مارالدى تاپ باستى. — شىركىندەر، ۇستىلەرى جىلت-جىلت ەتىپ، ابدەن سەمىرگەن ەكەن! سورپاسىن ويلاسام سىلەكەيىم شۇبىرادى. ءما، كورگىڭ كەلە مە؟ — دەپ ءدۇربىنى ەسەنگە ۇسىندى. ول العاشقىدا اسپانى قايدا، تاۋى قايدا ەكەنىن ايىرا الماي، كوز الدىنداعى الاباجاقتان جاڭىلىستى. سوسىن جاي كوزبەن ۇرلانا قاراپ، ءدۇربىنى ەلدىڭ قاراعان ورمان-توعايىنا تۇزۋلەدى. تاعى سول قاراكوك الاباجاق. ەڭ قۇرماسا، جايىلىپ جۇرگەن ءبىر اقساق مارالدى دا كورە المادى. وزىنشە سىر بەرمەگەنسىپ، تامسانا تاڭداي قاقتى. ونىڭ قۋلىعىن ەكى سەرىگى لەزدە اڭعاردى. ءبىراق، سىر بىلدىرمەدى. دۇربىگە جاتتىعا قويۋ دا وڭاي ەمەس ەكەنىن ولار جاقسى بىلەدى.
ارى قارايعى شارۋانىڭ تىزگىنىن ورمانشى-الماس قولىنا الدى.
— ءبىرازدان سوڭ ولار سۋاتقا قۇلدايدى. سول تۇستان قارسى الامىز. ىقپەن جۇرۋگە تىرىسۋ كەرەك، — دەپ قامشىسىن شارت ەتكىزدى. سالت اتتىلار بىر-بىرىمەن قۇيرىق تىستەسە جونەپ بەردى. بۇلاردىڭ سوڭىندا بەتكە تۇسكەن تىرتىق ءتارىزدى تىڭ قاردى تىلگەن قيىر-شيىر ءىز قالىپ بارا جاتتى.
مەجەلى جەرگە جەتكەندە، مارالدار دا سۋاتتان شىعىپ، قايقى توسكە بەت بۇرىپ، ۇيىسىپ تۇر ەكەن. ىقتاسىنمەن دالدالاپ كەلگەن اڭشىلار — وسىلاردىڭ ىشىنەن سەمىز دەگەن بىرەۋىن عانا قۇلاتۋدى ۇيعاردى. اتاتىن بولسا، مويىننان نەمەسە جاۋىرىن قاقپاقتى عانا كوزدەۋ كەرەكتىن-دى. بۇلار سىبىرلاسىپ جاتقاندا قيىرداعىنى ەستيتىن، ساققۇلاق قۇس ساۋىسقان جەردەن جەتى قويان تاپقانداي شىقىلىقتاي جونەلدى. بۇندايدى كۇتپەگەن اڭشىلار ابدىراپ، بىر-بىرىنە قارادى. وسى كەزدە توپتان ءسال سىرتتاۋ تۇرعان ءمۇيىزى قىرىق تارماقتى كەر بۇعى، اق قاردى بۇرقىراتا ءبىر تارپىپ، قول سوزىمداعى قالىڭ جىنىسقا قاراي جالت بەردى. ونىڭ سوڭىنان تاڭدارى جالت-جۇلت اعاراڭداپ، قالعان مارالدار دا ىلەستى. «تيسە تەرەككە، تيمەسە بۇتاققا» دەپ، ۇشەۋلەپ سوڭدارىنان وق جاۋدىردى. شاعىن كاليبرلى ۆينتوۆكادان شىققان قۇمالاق-اجالدار تيگەن كەزدە تۇنشىعىپ، تيمەگەنى شىرقىراي دالاعا كەتىپ جاتتى.
ەكى-ۇش ورعىپ، مارالدار نۋ توعايعا ءسىڭىپ كەتتى. تىزەدەن كەلەتىن قاردى مالتىعا ومبىلاي، ءۇش قارا الگىندە عانا ماڭقيىپ اڭ تۇرعان الاڭقايعا جەتتى. اقشا قارعا قىزىل سيا تامعانداي، سىركىرەي سوزىلعان ءىز بايقالدى.
— مەنىكى تيگەن سەكىلدى! — دەپ ەسەن ەلدەن بۇرىن ءشۇيىنشى سۇرادى.
— تيسە، تيگەن شىعار... تەك قاي جەرىنە دەسەڭشى؟ — دەپ ورمانشى-الماس باسىن قاسىدى.
— قاپ اتتەگەن-اي، ەگەر تابا الماساق، ايدالادا قانسىراپ ءولىپ، يت-قۇسقا جەم بولادى-اۋ، — دەپ ورازبەك تە قاتتى قىنجىلدى.
— اتقا قونالىق. ىزىنە تۇسكەننەن باسقا امال جوق، — دەپ ورمانشى-الماس بيلىكتى تاعى ءوز قولىنا الدى. — ايتپاقشى، شەكارا تىم جاقىن. اناۋ تاۋدىڭ ۇشارىنداعى قارايعان «بوتايدى» كورىپ تۇرسىڭدار ما؟ ول ءبىزدىڭ شەكاراشىلاردىڭ قاراۋىل قارايتىن مۇناراسى سەكىلدى نارسە. سول باسپانانىڭ توبەسىندە جاربيىپ، ەكى-ۇش ساربازى ءبىزدىڭ جاقتى اڭدىپ وتىرادى. سولاردى اينالىپ، ارى ءوتىپ كەتىپ جۇرمەيىك.
— ەكى ارادا تىكەنەك سىم جوق پا؟ — دەپ ەسەن تاڭىرقاي سۇرادى.
— قايداعى تىكەنەك سىم؟ سەن كەشە رۇقسات قاعازىڭمەن زاستاۆادان ءوتتىڭ بە؟ سول جەردەن قوس قاپتالعا سوزىلعان، اتتىلى كىسىنىڭ بويىنداي قالىڭ تىكەنەكتى كوردىڭ بە؟
— ءيا...
— ەندى قاي اتاڭنىڭ باسى كەرەك؟ بۇل ارادا وتىزىنشى جىلدارعى توردىڭ جۇرناعى عانا قار استىندا جاتىر. اباي بولايىق دەپ قاقساپ كەلە جاتسام... اناۋ قايدا، مىناۋ قايدا دەيدى عوي!
— بىزگە ەندى نە قىل دەيسىڭ؟ — دەپ ورازبەك قاباق شىتتى. ورمانشى-الماستىڭ تىم ەركىنسىپ كەتكەنى وعان ۇنامادى. بۇل دا اڭعا شىعىپ جۇرگەن ازامات. ەشكىمنىڭ كەڭەسىنسىز-اق: قالاي اتۋ، قايدا اتۋ كەرەكتىگىن ءوزى دە بىلەدى. زووتەحنيك-ەسەندى بالاسىنىپ، سونشا مۇقاتقانى قاي ساسقانى. الدىمەن ءوزىنىڭ اۋزىن تيىپ الماي ما؟ زاستاۆاعا بارىپ سىبىر ەتسە، ورمانشىڭنىڭ كولەڭكەسى دە قالماس بۇل تاۋدا. مىناۋ قايتەدى-ەي؟!
ورمانشى-الماس شىرت ەتە قالعان سەرىگىنىڭ كوڭىلىن اۋلاپ، ءجىبىپ سالا بەردى.
— ورەكە، بىلاي ەتسەك قالاي بولادى؟ ۇشكە ءبولىنىپ، وسى بەتتى ءار قاپتالدان ءسۇزىپ وتسەك... قانسىراپ جاتقان جەرىنەن ۇستىنەن تۇسەرمىز؟
— ە-ە، ءوستىپ ءجون ءسوزىڭدى ايتساي، سولاي-اق بولسىن.
— ءبىزدىڭ كەزدەسەتىن تۇسىمىز — ويىستاعى سارشىلدە بۇلاعى بولسىن. ەسەندى لاعىپ كەتپەسىن دەپ ورتاڭعى باعىتپەن جىبەرگەن ەدى. ەكى قاپتالدان قاۋسىرا سۇزۋگە ەرەسەكتەر ءتۇستى. ەسەن اتىن قاسقا بەتكە تىكە سالماي، ءبىر وڭ، ءبىر سولعا قيالاي بوكتەرلەپ، ورگە ورمەلەدى. ءبىر ءدوڭنىڭ استىنان ءبىر ءدوڭ تۋىنداپ، باسپالداق سياقتى كوتەرىلە بەردى. ءبىرازدان سوڭ ەسەن وزىنە تاپسىرىلعان ورتا باعىتتى اجىراتۋدان قالدى. ايتەۋىر، جولىققان جوتانى اسا بەردى. سىرت قاراعاندا ءبىر تۇتاستانعان تاۋدىڭ وڭىرىندە سان بەلەس بار ەكەنىنە تاڭىرقادى. ءبىر كەزدە قايقاڭ ەتىپ جازىپ الاپقا اتىپ شىقتى. اناداي جەردەن قوتان مەن مالشى ءۇيىنىڭ قاراسى شالىندى. قۇرىلىس سيپاتى ەسەننىڭ كوزىنە جات كورىندى. ءبىراق ول كورشى اۋداننىڭ مالشىلار قىستاعىنىڭ ءبىرى شىعار دەپ جورامالدادى. الدىنان ارسالاڭداپ، ەكى-ۇش قارا قاسقا توبەت جارىسا ءۇرىپ، قارسى شىقتى. توقال تامعا تاياي بەرگەندە ون-ون ءبىر جاسار بالا ەسىكتەن باسىن شىعارىپ قارادى دا قايتا ىشكە زىپ بەردى. شالى قورا بوس. ءسىرا، مال جايىلىمدا سياقتى. باز ماڭىندا مالدىڭ قىستىق ازىعى رەتىندە مايالانعان ءشوپ بايقالمادى. دەمەك، الا قىستاي جايىلىممەن شىعادى. ءبىر عاجابى، بۇل تۇستاعى قار قىرباق كورىندى. مۇلدەم وزگە تابيعات.
— اسسالاۋماعالايكۇم! — دەپ ەسەن شاڭىراققا سالەم بەرىپ، تابالدىرىقتان اتتادى. اياداي الاكولەڭكە بولمەدە الگى بالا مەن ءبىر ايەل ادام جەر داستارحاندا شاي ءىشىپ وتىر ەكەن.
— سالەمشىل بولساڭ تورلەت قاراعىم، — دەپ ايەل ادام جوعارى شىق دەگەندەي يشارا جاسادى. ەسەن تورگە كوتەرىلە بەرگەندە بالا اپىل-عۇپىل بەتىن سيپاپ اتا جونەلدى. ايەل ادام شاي قۇيىلعان ورنەكتى كەسە ۇسىندى. ەسەن ۇرتتاپ قالدى دا توسىرقاپ، ايەلدىڭ بەتىنە قارادى. انا كىسى كۇلىمسىرەپ:
— سەندەر سياقتى قانت ەمەس، شايىمىزعا تۇز قوسىپ ىشەمىز! — دەدى.
— سىزدەر قاي كالحوزدانسىزدار؟
— ءبىز سەندەردىڭ كالقوزىڭ ەمەسپىز. اينالايىن، بۇيىرعان ءشايىڭدى ۇرتتاي سال دا كەلگەن جاعىڭا اتىڭدى سابالاپ قاش!
— بىزدىكى بولماساڭىزدار، بىزشە قالاي تازا سويلەيسىزدەر؟
— سەبەبى، ارامىزدى الاتاۋ بولگەن ءبىر اتانىڭ بالاسىمىز.
— انا بالا قايدا اسىعىپ كەتتى؟
— ول شەكارا بۇزعانداردى حابارلاعانى ءۇشىن ماراپاتىن الۋعا كەتتى.
— بىزدە دە ماراپات بەرەدى، — دەدى ەسەن ەسەلاڭ حالدە. وسى ءسوزدىڭ مانىسىنە جەتكەن كەزدە تۇلا-بويى مۇزداپ قويا بەردى. سوراپتاپ وتىرعان شايىن تاستاي سالىپ، سىرتقا ۇمتىلدى. قارا قاسقا توبەتتەر سەنى تانيمىز دەگەندەي ماڭقيىسا ءبىر-بىر قارادى دا قويدى. اتتىڭ باسىن الگىندە كەلگەن جاققا قاراي سالىپ، قوس وكپەسىن تەپكىلەپ، وڭدى-سولدى شاتىرلاتا ساباپ، شابا جونەلدى.
باستاپقى بەتالىسى سولتۇستىك-باتىس باعىتى ەدى. سول جاقتا ەسەننىڭ تۋعان جەرى مەن ەلى، وتانى بار. باس-كوز دەمەي قامشىلاپ، شابا بەرگەننىڭ كەسىرىنەن ول قايدان كەلىپ، قايدان شىققانىن بىلمەي، ايتەۋىر، بوگدە جەرگە تاپ بولعانىن اڭعاردى. الدە، «قورقىنىشتىڭ كوزى الاقانداي» دەگەندەي، تانىس مەكەنىن تانىمايتىن حالگە جەتتى مە؟ بۇنداي وي-شۇقىردى ەشۋاقىتتا كورمەگەن سەكىلدەندى. ءبىر-جار ساعات قانا بۇرىن تابيعات-انا دەپ تامسانىپ تۇرعان ەلجىرەسىن مۇلدەم ۇمىتتى. ەندى، بۇنى قورشاعان ءتىلسىز جاۋ عانا. ءار قالتارىس، قاراعاي مەن شىرشانىڭ دالداسى تولى بۇعىنعان قاتەر سىندى. ءبىر دە ءبىر بۇتانىڭ بۇعان قول ۇشىن بەرمەك بولىپ، ۇمسىنعان ءتۇرىن كورمەدى. اتتىڭ ومىراۋىنا جەتە قابىل وپپا قار دا ەسەلەنىپ، جۇرگەن سايىن قالىڭداپ بارا جاتقان تارىزدەندى. كەي جەردە مالتىعا قارعىپ، ابدەن ەنتىككەن جىلقى ەكى ءبۇيىرىن سوعىپ، اقىرى دىمى قۇرىپ كىلت توقتادى. اق سابىنعا شىلانعان دەنەسى ءدىر-دىر ەتەدى. ەسەن، قار مول ورناعان سايدا تۇرعانىن ەندى بايقادى. ءسال الدىندا، جيەگى تاستاۋىتپەن شەكتەلگەن قۇزدىڭ ەرنەۋى قاراۋىتادى...
اتتان ءتۇسىپ، قالشىلداعان كولىگىن جەتەكتەپ، ومبىدان شىعىپ، تىك قۇلاماعا تىرەلدى. توسىن داۋىس ەستىلگەندەي بولدى. ارتىنا بۇرىلدى. بۇنىڭ ىزىمەن قۇيعىتىپ الدەكىمدەر ىلەسىپ كەلەدى ەكەن. ءسىرا، قولتىقتارىنا قانات بايلاپ العان دەرسىڭ. اڭ شاڭقان قاردان ۇيالىپ، جاساۋراعان كوزىن ءسۇرتىپ قايتا قارادى. اياقتارىندا شاڭعى بار ەكەنى كۇمانسىز بولدى. انە-مىنە دەگەنشە قۇيىنداتىپ جەتىپ كەلەرى حاق. ەسەن اتىنا ءمىندى دە ءتۇبى قاراۋىتقان تەرەڭگە قاراي تەبىندى. جانى القىمىنا كەلگەن جانۋار كەرى شەگىنشەكتەي بەردى. جالاڭاش شاپتى نەشە قابات وسىپ وتكەن قامشىنىڭ اششى ۋىتى شىداتپادى بىلەم، قۇزارتقا ءبىر-اق ىرعىدى...
ات الدىمەن ءتورت اياقتاپ ءتۇستى دە سوسىن شوڭقيىپ قۇيرىققا وتىردى. سول قالپى ءبىراز سىرعاناپ بارىپ، جىلدامدىق ارتقان كەزدە ءبىر قىرىنا جامباستاي جىعىلدى. ەسەن اياعىن ۇزەڭگىدەن سۋىرىپ ۇلگىرىپ، جىعىلىپ جاتقان جىلقى ۇستىنە تىزگىنىنەن ايىرىلماي، تىكە تۇردى. باسى اراكىدىك بۇلعاقتاعان ات، كۇنگەي بەتتىڭ ۇساق بۇتالارىن سىپىرا جاپسىرىپ — شانا سەكىلدى زىمىراپ بارا جاتتى. ارىنداعان قالپى ساي تۇبىنە بۇرق ەتتى. ەسەن دە ەتپەتتەي جىعىلدى. قولىنداعى تىزگىننەن ايرىلمادى. ۇيەلەپ تۇرا الماي جاتقان جىلقىنى دەمەپ، تۇرەگەلۋگە سەپتەستى. جارىقتىقتىڭ مۇلدەم ەسى شىعىپ كەتكەن ءتارىزدى. قالشىلداۋى تىم ۇدەپ كەتىپتى. ءسال-پال پاڭگىرىپ تۇردى دا ءدۇر-دۇر سىلكىنىپ، ەسىم كىردى دەگەندەي وقىراندى. سايدىڭ ەڭىس تارتقان ەتەگىن بويلاي، قيالاپ ورگە سالعان اڭنىڭ ءىزىن قۋالاپ، ءبىراز جۇرىستەن سوڭ جالپاق القاپقا شىقتى. ەسەن ارتىنا قارادى. جەر — وڭى، سولى بەلگىسىز وسىنەن اۋىتقىپ كەتكەن تارىزدەندى. اينالاسىنىڭ ءبارى — قول ۇستاسقان الاتاۋدىڭ شوقىلارى. قايسىسى بىزدىكى، قايسىسى جاۋدىكى ەكەنىن ءبىلىپ بولمايسىڭ. سوڭىنان ەرگەن قۋعىن دا توقتاعان سەكىلدى. توڭىرەك شامىرقانعان اق شاعىرماق. قايدا تاپ بولعانىن ول تۇسىنە الار ەمەس. مۇمكىن، ىرگەلەس الەمگە اۋىپ كەتتى مە ەكەن؟ نە دە بولسا، قاۋىپ-قاتەر ارتتا قالعان سياقتى. قارسى الدىنداعى جايىلعان اقتەگىسپەن اياڭداپ كەلەدى. ونىڭ بويىندا قورقايىن دەسە دە ءبىر ءتۇيىر قورقىنىش قالماعانداي. جانكەۋدەسىنىڭ قاڭىراپ بوس قالعانىن سەزدى. بويىن دارمەنسىزدىك بيلەدى. كۇللى دۇنيەدە جالعىز ءوزى قالعانى جانىن قۇلازىتتى. ءوستىپ ءوزىن-وزى اياپ كەلە جاتقاندا اتى ءسۇرىنىپ بارىپ، موينى قايىرىلا جىعىلدى. الاڭسىز وتىرعان ەسەن، ەردىڭ ۇستىنەن قالپاقتاي ۇشتى. ات ارتقى اياقتارىن سەرمەپ، تۇرىپ كەتۋگە تالپىنادى. الدىڭعى ءبىر اياعىن قاقپان تىستەگەندەي الدەنە بوساتار ەمەس. ەسەن قاردى ارشىپ، شاشاسىنان ۇستاپ، ىرعاپ كوردى. تاعاسى تاستىڭ جارىعىنا قايشىلاي كىرىپتى. ەگەر جانۋار قاتتى-قايىرىم قيمىل جاساسا، جىلىنشىگى سىنىپ كەتۋى مۇمكىن. سوندىقتان ەسەن جىلقىنىڭ ساۋىرىنان سيپاپ، ەمىرەنە «قۇر-قۇرلاپ» سابىرعا شاقىردى. تاسقا شايناسقان تاعانى شىم-شىمداپ ىرعاپ، ءار ىرعاعان سايىن «ءبىسسىمىللا» دەي بەردى. جانۋار دا جاعدايدى سەزگەندەي تىرپ ەتپەدى. ەگەر ابايسىزدا اياعى سىنىپ كەتسە، ەسەن دە جىلقى دا يەن دالانىڭ جەمىنە اينالدى دەي بەر. اندا-ساندا الاقتاپ، ءبىر دە جەردەن، ءبىر دە اسپاننان كومەك كۇتكەن ەسەنگە — توڭىرەگىنىڭ ءبارى ىشتەن تىنىپ، بۇنىڭ باقىتسىزدىعىن تاماشالاعان سۇم اجال سياقتاندى.
جىلقى وقىس جۇلقىنىپ، ورنىنان اتىپ تۇرەگەلدى. قىستىرىلعان تاعا بوساپتى. سول ساتتە ءبىر اۋىر سىقىر ەستىلدى. شوشىنعان جانۋار اتا جونەلدى. تىزگىنگە جابىسقان ەسەن دە ىلەسە كەتتى. اناداي تۇسقا بارىپ، سوڭدارىنا قارادى. الگىندەگى وزدەرى تۇرعان تۇستىڭ قارى ىرسيا جارىلىپ، كوشىپ بارا جاتقانىن بايقادى. ءبىر كەزدە اپپاق بولىپ شەتسىز-شەكسىزدەي ۇلاسىپ جاتقان اقتەگىستىڭ قاباعى ويىلىپ، كوز سۇيەگىنىڭ قاراتاستى ەرنەۋى جالاڭاشتاندى. سوسىن جارتاستىڭ شەكەسىنە كۇنقاعار ءتارىزدى وسكەن قار — كۇركىرەي وكىرىپ، قاراقۇردىمعا جول تارتتى.
مىنا سۇمدىقتى كورگەندە ەسەن تابيعات-انانىڭ مەيىرىمىنە دە، جاراتۋشىنىڭ بارىنا شاك كەلتىرە المادى. ونى شاتاستىرعان پەندەشىلىك ۇرەي ەكەن. ەگەر اتتىڭ تاعاسى جارىققا كەپتەلمەي كەتە بەرگەندە — اقتەگىس بولىپ كوز الداعان تۇڭعيىققا ءبىر-اق اتتانار ما ەدى...
وسى كەزدە جانۋار وسقىرىنىپ، ءبىر قىرىنا قيعاشتاي قاراي بەردى. اقشاعىرماققا جان بىتكەن ءتارىزدى بۇلاڭدايدى. سالدەن سوڭ ىركەس-تىركەس كەلە جاتقان اقحالاتتى شەكاراشىلار سۇلباسى انىق بايقالدى. يىعىنا ىلگەن قارۋلارىنىڭ تۇمسىعى قاراڭ-قۇراڭ ەتەدى.
You Might Also Like
-
مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆ وتكەن جىلعى قىركۇيەكتەگى قازاقستان حالقىنا جولداۋىندا 2020 جىلى اتالىپ وتەتىن ماڭىزدى مەرەيتويلار مەن ەلەۋلى وقيعالارعا، سونىڭ ىشىندە ءال-فارابيدىڭ 1150 جىلدىق م...
-
قاليمانىڭ كۇيەۋى وزىنەن تالاي جاس ۇلكەن، موسقال كىسى ەدى. قاسىم، تىم كەش ۇيلەندى. ول، ساليقالى، ەڭبەكقور ادام بولاتىن. تۋعان-تۋىستارى اراسىندا دا ءبىراز بەدەلدى. ونىڭ ەلدەن ەرەكشە ءبىر قاسيەتى ادالدى...
