ءۇشباقىرلىق وپەرا
اۆتورى - بەرتولد برەحت.
ە.گاۋپتمانمەن جانە ك.ۆەيلەممەن بىرىگىپ جازىلعان
ورىس تىلىنە اۋدارعان: س. اپتا
قاتىسۋشىلار
Maكحيت، لاقاپ اتى - مەككي-قانجار
دجوناتان دجەرەميا پيچەم، "كەدەيدىڭ دوسى" فيرماسىنىڭ قوجايىنى
سەليا پيچەم، ونىڭ ايەلى
پوللي پيچەم، ونىڭ قىزى
براۋن، لوندون پوليسياسىنىڭ باسشىسى
ليۋسي، ونىڭ قىزى
دجەنني-مالينا
سميت
كيمبل، سۆياششەننيك
فيلچ
كوشە ءانشىسى
بانديتتەر
قايىرشىلار
جەزوكشەلەر
كونستەبلدەر
پرولوگ
مەككي قانجار تۋرالى باللادا.
سوحوداعى جارمەڭكە.
قايىرشىلار قايىر تىلەپ، ۇرىلار ۇرلىعىن جاساپ، سەرۋەندەۋشىلەر سەرۋەن قۇرىپ ءجۇر.
كوشە ءانشىسى (ءان سالادى).
اكۋلانىڭ تىستەر
اقسيىپ سىرتقا شىعادى،
ال مەككيدە تەك قانجار
ول تىعۋلى تۇرادى.
اكۋلا جەمىن ولتىرسە،
سۋ القىزىل قان بولار
مەككي — قانجار قان توكسە،
ەلەمەي قويۋ دۇرىسى.
تەمزا وزەنى بويىندا
اجال ويران سالۋدا
وبا ەمەس كەلگەن — مەككي عوي
ەرىك بەرىپ قارۋعا.
ادام تولى كوشەدە
ءمايىت جاتسا سۋىعان
جاقىن ماڭدا سايرانداپ
مەككي ءجۇر دەپ ەسەپتە
مەيەر شمۋل جوعالدى،
مەيەر شمۋل — باي شال ەد،
مەيەر مۇراسى — مەككيدە
دايەك قانا جوق، بىزدە.
پيچەم ايەلى مەن قىزىن ەرتىپ شىعادى، ول ساحنادا سولدان وڭعا قاراي سەرۋەندەپ وتەدى.
دجەنني تاۋلەرگە قانجار قادالدى.
جاس پەن كارى تۇرشىكتى —
مەككي-قانجار — بەيكۇنا
سەرۋەندەپ ءجۇر الاڭسىز.
الفونس گلايتتىڭ ءولىمى
اشىلعان جوق ءالى دە.
مەككيدەن جاۋاپ الار ما ەد،
مۇمكىن ەمەس، بۇل ءبىراق.
سوحودا ءبىر ءورت بولدى -
جەتى ءسابي، ءبىر شال ءولدى اقىرى، -
مەككي ءجۇردى ول جەردە،
سۇراۋى جوق ەندى، ول ءورتتىڭ.
بويجەتكەننىڭ ارىن توگىپ،
ەمىن-ەركىن سايرانداپ
جۇرگەن وسى جالعىز مەككي،
نە سيقىرى بار ونىڭ؟
جەزوكشەلەر كۇلىپ جاتىر، ولاردىڭ اراسىنان ءبولىنىپ ءبىر ادام شىعىپ، اسىعىس كەتىپ قالادى.
دجەنني-مالينا. مەككي-قانجار دەگەنىمىز - وسى، مىنە، كەتتى!
ءبىرىنشى ءبولىم
I
ادام بالاسىنىڭ جۇرەگى قاتايىپ، قارا تاسقا اينالىپ بارا جاتقانىنا بايلانىستى كوممەرسانت پيچەم ءسىڭىرى شىققان كەدەي، سورلى بايقۇستارعا ارناپ فيرما اشتى، بۇل جەردە ول سورماڭدايلار ەڭ تاس جۇرەك بايدىڭ دا اياۋشىلىعىن تۋدىراتىن تۇرپاتقا يە بولىپ شىعادى.
دجوناتان دجەرەمي پيچەمنىڭ فيرماسى.
پيچەمنىڭ تاڭعى ءانى
ويان، ادامزات، ويان
بوس نارسەگە الدانبا، جۇگەنسىز بول!
ارسىز ەكەنىڭدى كورىپ قۇداي
ىرىس بەرەدى ۇيىپ-توگىپ.
قاتىنىڭدى سات از تيىنعا!
ەش نارسەدەن تارتىنبا!
قۇدايدان قاشىپ قۇتىلۋ جوق:
ءبىر جاۋاپ بولادى، اقىرى.
پيچەم (كوپشىلىككە). ەرەكشە ءبىر نارسە ويلاپ تابۋ كەرەك بولدى، مەنىڭ جۇمىسىم — اياۋشىلىق تۋدىرۋ. ادامعا قاتتى اسەر ەتەتىن نارسەلەر ونشا كوپ ەمەس، از، وتە از، جانە ءبىر جامانى — ەندى ويلاپ تاۋىپ، ىسكە اسىرا باستاساڭ، كوپ ۇزاماي اسەرىن توقتاتادى. پەندە بىتكەن ويلاماعان جەردەن تاسباۋىرلانا قالادى. شولاق قولىن سۋماڭداتقان قايىرشىنى العاش كورگەندە شوشىنىپ، ون پەنني بەرە سالار، ەكىنشى رەت بەس پەنني بەرەدى، ال ءۇشىنشى مارتە شىمىرىكپەستەن پوليسەي شاقىرىپ ۇستاتىپ جىبەرەدى. سولاي. جالىقتىرماي، جىنىنا تيمەي الۋ كەرەك اقشانى.
جەلتارتقىشتان "بەرگەن العاننان تاتتىرەك" دەگەن جازۋى بار ۇلكەن پلاكات شىعادى.
اسا شەبەرلىكپەن بەزەندىرىلگەن كەرەمەت ادەمى، جۇيكە تامىرىڭدى شىمىرلاتاتىن بۇل جازۋلاردىڭ پايداسى نە؟ ءبارىبىر لەزدە اسەرىن جوعالتادى. ىنجىلدەن ءتورت، ءارى كەتسە بەس جان باۋرايتىن سويلەم تابۋعا بولار، ءبىراق پايدالانا باستاعان مەزەتتەن باستاپ قۋاتىن جويادى. مىسالى، «كەڭ بولساڭ — كەم بولمايسىڭ» دەگەن دانالىق - بار بولعانى ءۇش اپتادا كۇشىنەن ايىرىلدى. امال جوق، جاڭاسىن ويلاپ تابۋ كەرەك. بارلىق ءۇمىت — ىنجىلدە، ءبىراق ونىڭ ءوزى ۇزاققا شاپپاس.
بىرەۋ ەسىك قاعادى. پيچەم اشادى؛ فيلچ اتتى جاس جىگىت كىرەدى.
فيلچ. پيچەم جانە ونىڭ كومپانياسى ما؟
پيچەم. پيچەم.
فيلچ. «كەدەيدىڭ دوسى» فيرماسىنىڭ يەسى ءسىز بە؟ سىزگە كەلدىم. پلاكات دەپ وسىنى ايت! ناعىز قازىنا عوي بۇلار! نەبىر اسىل سوزدەردىڭ كىتاپحاناسى سىزدە شىعار؟ ايتپەسە ءسىز سياقتى ادام بۇنىڭ ءبارىن ويدان شىعاردى دەگەنگە سەنۋ قيىن. ءبىلىمىڭىز جوق، ال ونسىز بۇلاي جازۋ مۇمكىن ەمەس.
پيچەم. كىمسىڭ، شىراعىم؟
فيلچ. مەن جاستايىمنان قيىنشىلىق كورگەن اداممىن. شەشەم ماسكۇنەم ەدى، ال اكەم بولسا، كارتاقۇمار بولدى. انا مەيىرىمىن سەزىنبەي، جابايى شوپشە بەتىممەن ءوستىم، اكە قامقورلىعى، وتباسى جىلۋى دەگەندەردىڭ بارلىعىنان ادامىن. ەندى مىنە، وسى تۇرعاندا...
پيچەم. سونىمەن، وسى تۇرعاندا نە بوپتى...
فيلچ (ىڭعايسىزدانىپ). ... وسى تۇرعاندا قالتامدا كوك تيىن جوق، قاتىگەز تاعدىر تالكەگىنە ۇشىراپ، ماڭدايىنان سورى ارىلماعان...
پيچەم. جارتاسقا سوعىلعان قايىقپىن، تاعىسىن تاعىلار... سورماڭداي جەتىمەك، ەندى ماعان ايتا قويشى، بۇل بالالارعا ارنالعان ەرتەگىنى قاي اۋدانداردا ورىنداپ ءجۇرسىڭ؟
فيلچ. تۇسىنبەدىم، پيچەم مىرزا.
پيچەم. بۇل قايعىلى وقيعانى جۇرتتىڭ الدىنا شىعىپ تا اڭگىمەلەيتىن شىعارسىڭ؟
فيلچ. ايتپاعىم دا سول، كەشە عانا حايلەند-ستريتتە ءبىر جاعىمسىز جايت بولدى. مەن تىنىش قانا مۇڭلى كەيىپپەن قالپاعىمدى قولىما الىپ بۇرىشتا تۇرعانمىن... ويىمدا ەش نارسە جوق بولاتىن...
پيچەم (قالتا كىتابىن اقتارىپ). حايلەند-ستريت. ءيا، ءدال سولاي. كەشە حوني مەن سەم ۇستاپ العان سىلىمتىك سەن ەكەنسىڭ عوي. ونىنشى اۋداندا جۇرگىنشىلەردى مازالاعانسىڭ. ءبىرىنشى رەت بىلمەستىكتەن اقىماقتىق جاساعان عوي دەپ جەڭىل-جەلپى سوققىعا جىعۋمەن شەكتەلدىك، ءبىراق ەندى ۇستالساڭ، ءبىر مۇشەڭدى ارامەن كەسىپ، جۇلىپ تاستاۋعا تۋرا كەلەدى.
فيلچ. توقتاڭىزشى. ەندى نە ىستەيمىن، پيچەم مىرزا؟ ول مىرزالار مەنى كوكالا قويداي ەتىپ ساباپ، ءسىزدىڭ ءاتى-جونىڭىز جازىلعان قاعاز تاستاپ كەتتى. ەگەر شەشىنە باستاسام، تۇلا بويىمدا ساۋ تامتىق جوق ەكەنىن كورەر ەدىڭىز.
پيچەم. ول ءۇشىن شەشىنۋ كەرەك بولسا، جىگىتتەر جۇمىستارىن دۇرىس ورىنداماعان ەكەن. مىنا سارى اۋىز بالاپان جىلاسام بولدى، ەمشەك پايدا بولادى دەپ تۇر. ەگەر توعانىڭداعى ەڭ ءىرى بالىقتى كورشىڭ ۇستاپ السا، قايتەر ەدىڭ؟
فيلچ. پيچەم مىرزا، مەنىڭ توعانىم جوق.
پيچەم. ءبىز ليسەنزيانى تەك كاسىبي ماماندارعا عانا بەرەمىز (فيلچكە قالا جوسپارىن ماقتانا كورسەتەدى). لوندون ون ءتورت اۋدانعا بولىنگەن. وسى اۋدانداردىڭ بىرىندە قايىر تىلەيمىن دەگەن كەز كەلگەن ادام دجوناتان دجەرەميي پيچەم كومپانياسىنان ليسەنزيا الۋى كەرەك. ايتپەسە كوشە بىتكەن باقىتسىز بالالىق شاق قۇرباندارىنا تولىپ كەتەر ەدى.
فيلچ. پيچەم مىرزا، تاقىر كەدەيلىكپەن ارامدا بىرنەشە شيللينگ قانا تۇر. ءقازىر قالتامدا تەك ەكى شيللينگ بار...
پيچەم. جيىرما شيللينگ.
فيلچ. پيچەم مىرزا! ("وزگەنىڭ قاسىرەتىنە كوز جۇمىپ قاراما" دەگەن پلاكاتتى جالبارىنا نۇسقايدى.)
پيچەم ءوز كەزەگىندە اينەكتەن قۇرىلعان ستەندتى نۇسقايدى. وندا "بەرگەننىڭ قولى سەمبەيدى" دەپ جازىلىپ تۇر.
ون شيللينگ.
پيچەم. اپتاسىنا ءبىر مارتە تابىسىڭنىڭ ەلۋ پايىزىن ماعان اكەلىپ تۇراسىڭ. كيىم-كەشەك الساڭ — 70 پايىزىن بەرەسىڭ.
فيلچ. كيىم-كەشەك دەگەندى قالاي تۇسىندىك؟
پيچەم. ونى فيرما بەلگىلەيدى.
فيلچ. جۇمىسقا قاي اۋداندا كىرىسەمىن؟
پيچەم. بەيكەر-ستريت، 2-104. جارايدى، كيىم-كەشەكپەن ەلۋ پايىز بولسىن. كىشكەنە تۇسىرەيىن.
فيلچ. مىنەكەكەيىڭىز (اقشانى بەرەدى).
پيچەم. اتىڭىز كىم؟
فيلچ. چارلز فيلچ.
پيچەم. دۇرىس. (ايقايلايدى) پيچەم حانىم!
پيچەم حانىم كەلىپ كىرەدى.
مىناۋ - فيلچ. ءۇش ءجۇز ون ءتورتىنشى ءنومىر. بەيكەر-ستريت اۋدانى. ءوزىم تىركەيمىن. ءتاج كيگىزۋ ءراسىمىنىڭ الدىندا ىسكە كىرىسكەلى وتىرسىڭ، وتە دۇرىس، سالتانات كەزىندە كوپ اقشا تابۋعا بولادى. ۆ ەكيپيروۆكاسى (شىمىلدىقتى اشىپ ەدى، ارعى جاقتان بەس بالاۋىز ءمۇسىن كورىندى).
فيلچ. بۇلار نە تاعى؟
پيچەم. بۇلار ادام جۇرەگىن سەلت ەتكىزەتىن نەگىزگى بەس سورلىلىق. بۇلاردى كورگەن ادام ادەتتەن تىس سەزىمدەرگە بوي الدىرىپ، ءاميانىنداعى اقشاسىمەن قوشتاسۋعا ءازىر كۇيگە تۇسەدى.
ا ەكيپيروۆكاسى: كولىك قۇربانى. جايدارى مۇگەدەك (كورسەتىپ بەرەدى)، قاشاندا كوڭىلدى، قاشاندا قامسىز. كەسىلگەن قول ول اسەردى كۇشەيتە تۇسەدى.
ب ەكيپيروۆكاسى: اسكەري قىزمەت قۇربانى. ميى شايقالعاندىقتان قول-اياعى دىرىلدەيدى. جيىركەنىش تۋدىرۋ ارقىلى اسەر ەتەدى (قالاي ەكەنىن كورسەتىپ بەرەدى). كەۋدەسىندەگى ماراپاتتار بولسا، جيىركەنىش قۋاتىن السىرەتەدى.
ۆ ەكيپيروۆكاسى: ونەركاسىپ قۇربانى. بەيشارا زاعيپ نەمەسە باسقاشا ايتقاندا قايىرشىلىقتىڭ جوعارعى ۇلگىسى (زاعيپ جاننىڭ سەنىمسىز جۇرىسىنە سالىپ فيلچكە تىم تاقالىپ جاقىندايدى).
فيلچ شوشىنىپ، ىرشىپ تۇسەدى.
(قايىرشى كەيپىنەن لەزدە شىعىپ، فيلچكە تاڭ قالىپ قارايدى، كەنەت ايقايلاپ جىبەرەدى). ءاي، سەنىڭ كوڭىلىڭ جۇمساق قوي! سەن ەشقاشان قايىرشى بولا المايسىڭ! بار قارىم-قابىلەتىڭ ءارى كەتكەندە جۇرگىنشى بولۋعا جەتەدى. سونىمەن گ ەكيپيروۆكاسى. سيليا، سەن تاعى ىشكەنسىڭ بە! ميىڭ سۋ بوپ كەتىپتى. ءجۇز وتىز التىنشى كيىمىنىڭ ساپاسىنا شاعىمدانىپ كەتتى. دجەنتەلمەن كىر كيىم كيمەيدى دەپ نەشە رەت ايتتىم ساعان! ءجۇز وتىز التىنشى سۋ جاڭا كيىمنىڭ اقىسىن تولەدى. ايانىش تۋعىزۋ ءۇشىن بالاۋىزبەن ازداپ كۇيدىرىپ، بىرنەشە تاڭبا تۇسىرسەڭ جەتەتىن ەدى. ميىڭ ىستەمەي قالعان با! الدە بارلىعى جالعىز مەنىڭ موينىمدا ما؟(فيلچكە) ءما، مىنانى كيىپ ال، ءبىراق بايقا، كۇتىپ كي.
فيلچ. ءوز زاتتارىم شە؟
پيچەم. فيرمانىڭ مەنشىگىنە وتەدى. د ەكيپيروۆكاسى: كەزىندە وتە جاقسى ءومىر سۇرگەن، كەرەك دەسەڭىز، بۇنداي كۇيگە تۇسەمىن دەپ ەشقاشان ويلاماعان جاس جىگىت.
فيلچ. ءتۇسىندىم. ءبىراق بۇرىنعى، بايقۋاتتى ءومىرىم تۋرالى وقيعانى ايتا بەرسەم نە بولادى؟
پيچەم. قۇلىنىم، ءوز باسىنان وتكەن قيىنشىلىقتار تۋرالى جىلاپ تۇرىپ ايتاتىن ادامعا ەشكىم سەنبەيدى. ەگەر ءىشىڭ اۋىرسا، ونى جۇرتتىڭ بارلىعىنا جاريالاپ ايتا باستاساڭ، ەلدىڭ تەك جۇرەگىن اينىتاسىڭ. سۇراق قويىپ باسىمدى قاتىرما، جىرتىق شاپانىڭدى جامىل دا ىسكە كىرىس، بار!
فيلچ. كىر سياقتى.
پيچەم وعان تەسىلىپ قارايدى.
كەشىرىڭىز، قۇداي ءۇشىن كەرشىرىڭىز.
پيچەم حانىم. بالام، تەزىرەك بولشى، شالبارىڭدى ۇستاپ كۇن باتقانشا تۇراتىن جايىم جوق.
فيلچ (كۇرت قىزبالانىپ). باتىڭكەمدى شەشپەيمىن! ولتىرسەڭىز دە شەشپەيمىن. بايقۇس شەشەمنەن قالعان جالعىز كوز، قانشا سورلى بولسام دا باتەڭكەمدى شەشپەيمىن!
پيچەم حانىم. باسىمدى قاتىرما، اياعىڭ ساسىق شىعار باياعى.
فيلچ. قىستا قايدا جۋىنادى ەكەنمىن!
پيچەم حانىم ونى شىمىلدىقتىڭ ارتىنا كىرگىزىپ جىبەرەدى، ءوزى ساحنانىڭ سول جاق بولىگىنە وتىرىپ، كوستيۋمدى ۇتىكتەپ، كۇيدىرىپ، بالاۋىزبەن ءبىر نارسە ىستەپ جاتىر.
پيچەم. قىزىڭ قايدا؟
پيچەم حانىم. پوللي ما؟ جوعارىدا!
پيچەم. كەشە الگى بىرەۋ تاعى كەلگەن بە؟ مەن جوقتا، جالماڭ ەتىپ جەتىپ كەلەدى ەكەن.
پيچەم حانىم. مۇنشا كۇيگەلەك بولماساڭشى، دجوناتان. ودان ارتىق دجەنتەلمەن جوق. كاپيتان مىرزا ءبىزدىڭ پولليگە عاشىق.
پيچەم. سولاي دە.
پيچەم حانىم. ەگەر مەنىڭ تاۋىقتىڭ ميىنداي ميىم بولسا، تۇسىنگەنىم — پولليعا دا ول ۇنايدى.
پيچەم. سەليا، قىزىڭ ەكەۋىڭ مەنى ميلليونەر كورەسىڭدەر مە؟ ونى سول كاپيتانعا بايعا بەرگەلى وتىرعاننان ساۋمىسىڭ؟ ءبىزدىڭ بيزنەستىڭ سىرى سىرتقا شىقسا بولدى، ءبىتتىم دەي بەر. كور دە تۇر، قىزىڭ كاپيتانمەن وڭاشا قالعاندا بۇكىل قۇپيامىزدى ايتادى. شىنىمەن سەن تاپقان قىز بولسا، قۇرىدىق دەي بەر!
پيچەم حانىم. قىزىڭ تۋرالى ويىڭ ەندى بەلگىلى بولدى!
پيچەم. مەن ول تۋرالى جەتىسكەن ەشنارسە ويلامايمىن! قۇمارلىقتان باسقا باسىندا تۇك جوق!
پيچەم حانىم. بۇل ەندى سەنەن دارىعان مىنەز.
پيچەم. بايعا تيمەك! قىزىم ماعان اش ادامعا نان قالاي كەرەك بولسا سولاي قاجەت! (ءىنجىلدى پاراقتايدى). بۇل جونىندە ءتىپتى ىنجىلدە دە ايتىلعان. بايعا تيۋ دەگەن ناعىز وڭباعاندىق! مەن ونى قالايدا توقتاتۋىم كەرەك.
پيچەم حانىم. دجوناتان، سەن توپاسسىڭ.
پيچەم. توپاس! ول مىرزانىڭ اتى كىم؟
پيچەم حانىم. ونى ەلدىڭ ءبارى كاپيتان دەپ اتايدى.
پيچەم. مىنە قىزىق، اتىن دا بىلمەيسىڭدەر.
پيچەم حانىم. ول ءبىزدى «تەڭىز جاندىگىندەگى» بي كەشىنە شاقىردى، ەندى نە قۇجاتىن سۇرايمىز با؟ وتە سىپايى، جاقسى جىگىت.
پيچەم. قايدا شاقىردى دەيسىڭ؟
پيچەم حانىم. "تەڭىز جاندىگىنە"، بي كەشىنە.
پيچەم. كاپيتان؟ "تەڭىز جاندىگى"؟ تاك-تاك-تاك...
پيچەم حانىم. اپپاق قولعابىن شەشپەيدى، ماعان دا، قىزىڭا دە ساۋساق تيگىزگەن ەمەس.
پيچەم. اق قولعاپ!
پيچەم حانىم. ول اپپاق، جۇقا قولعابىن ەشقاشان شەشپەيدى بىلگىڭ كەلسە.
پيچەم. سولاي دە. اق قولعاپ، ءپىل سۇيەگىنەن جاسالعان تاياق، جالتىراعان باتىڭكە، پەرىشتەدەي سۇيكىمدى...
گوپوجا پيچەم. سەن ونى قايدان بىلەسىڭ؟
فيلچ شىمىلدىقتان شىعادى.
فيلچ. پيچەم مىرزا، ماعان ءماتىن دايىنداپ بەرەسىز بە؟ مەن جۇيەلى جۇمىس ىستەگەندى ۇناتام. نە بولسا سونى مىلجىڭداعاندى سۋقانىم سۇيمەيدى.
پيچەم حانىم. اقىماققا دا جۇيە كەرەك!
پيچەم. ول اقىماق ەمەس، اقىماقتىڭ ءرولىن وينايدى، بۇگىن كەشكى التىدا كەل. ۇيرەتەمىز. ەندى بار، كەت!
فيلچ. ۇلكەن راحمەت، پيچەم مىرزا، مىڭ دا ءبىر راحمەت (كەتەدى).
پيچەم. ەلۋ پايىز! ۇمىتپا! ال ەندى ول مىرزانىڭ كىم ەكەنىن ايتايىن ساعان. ول - مەككي-قانجار! (باسپالداقپەن ءپولليدىڭ بولمەسىنە جۇگىرەدى)
پيچەم حانىم. قۇدايىم-اۋ! مەككي-قانجار! ييسۋسە! قۇدايىم-اۋ، جار بولا گور بىزگە! پوللي! پوللي امان با؟
پيچەم جاي باسىپ قايتىپ كەلەدى.
پيچەم. پوللي ۇيگە قونباپتى، توسەك-ورنى سول كۇيى جايىلماعان.
پيچەم حانىم. مانۋفاكتۋرا قوجايىنىمەن كەشكى اسقا كەتكەن شىعار، ارينە، ارينە، سولاي، دجوناتان!
پيچەم. وسىعان يلانا تۇرايىق كىشكەنە!
شىمىلدىق جابىلادى.
ەرلى-زايىپتى پيچەمدەر رامپاعا جاقىنداپ ءان سالادى. سارى ءتۇستى جارىق. ورگانعا شام ءتۇسىپ تۇر. جوعارىدان ءۇش شىراقتى شامشىراق تۇسەدى. پلاكاتتاعى جازۋ:
ءتىل المايتىندار سالاتىن ءان
1
پيچەم.
ۇيدە قالىپ،
جايلى توسەكتە ۇيىقتاعىلارى كەلمەيدى.
قىزىق ىزدەيدى
ءومىر ءلاززاتىن سەزىنبەك.
پيچەم حانىم.
سوحودا اي دا تۋدى جارقىراپ،
قارعىس اتقىر كۇبىر شىقتى
«دجونني، مەنى تاستاما
دجونني، قىسىپ قۇشاقتا» دەيدى!
2
ەل قاتارلى
مومىن تىرلىك ەتپەيدى
قۇمارلىققا بوي الدىرىپ
قۇردىم ىزدەيدى باتاتىن.
ەكەۋى بىرىگىپ.
سوحودا تۋعان اي دا جوق؟
«جانىم، قىسىپ قۇشاقتا
جانىم، مەنى تاستاما» دەگەن
كۇبىردىڭ دە ءۇنى وشكەن.
كۇرەسىندە قالدىرىپ
ماحاببات جايىنا كەتە باردى.
II
سوحوداعى جاتاق ۇيلەردە مەككي-قانجار پوللي پيچەمگە، كەدەيلەر كورولىنىڭ قىزىنا ۇيلەنىپ، توي جاساپ جاتىر. بوس اتقورا.
Mاتتياس (لاقاپ اتى — تيىن، اتقوراعا جارىق ءتۇسىرىپ تۇر؛ قولىندا ريەۆولۆەرى بار). كىم كەلە جاتىر، قولىڭدى كوتەر!
Maكحيت كىرەدى، رامپا بويىمەن ارى-بەرى ءجۇر.
ماك. كىم بار؟
ماتتياس. ەشكىم جوق! تويدى باستاي بەرسەك بولادى.
پوللي (قالىڭدىق كويلەگىمەن شىعادى). بۇل اتقورا عوي!
ماك. اقىرعا وتىرا تۇرشى، پوللي. (كورەرمەنگە.) بۇگىن مىنا اتقورادا مەنىڭ ۇيلەنۋ تويىم بولادى، قالىڭدىعىم پوللي پيچەم دەگەن بويجەتكەن، ماعان جار بولۋعا ءوز ەركىمەن كەلىسىپ وتىر.
ماتتياس. بۇكىل لوندون سەنىڭ بۇل قادامىڭدى باتىلدىق دەپ باعالايدى. پيچەم مىرزانىڭ جالعىز قىزىن الۋ دەگەن... اقىلعا سىيمايدى.
ماك. پيچەم مىرزا دەگەن كىم؟
Mاتتياس. ونى تىڭداساڭ، لوندوندا ودان اسقان بايقۇس جوق.
پوللي. اتقورادا كىم توي جاسايدى. ونىڭ ۇستىنە بوتەن بىرەۋدىڭ اتقوراسى. بۇنداي جەرگە شىركەۋ قىزمەتكەرىن قالاي شاقىرامىز؟ جاڭا ءومىردى بۇلاي باستاعان جاقسىلىق ەمەس، ماك. بۇل - ومىردە ءبىر-اق مارتە بولاتىن مەزەت قوي.
ماك. جانىم مەنىڭ، بارلىعى سەن قالاي ايتساڭ، سولاي بولادى. قورىقپا. بارلىعىن جاقسىلاپ ۇيىمداستىرامىز.
ماتتياس. مىنە، جيھاز دا جەتتى.
جۇك ماشينالارىنىڭ گۇرىلى ەستىلەدى. بىرنەشە ەركەك كىلەم، جيھاز، ىدىس-اياق الىپ كىرەدى. اتقورا ءساندى، كەرەمەت بولمەگە اينالادى.
ماك. ەسكى-قۇسقى ما بارلىعى؟
ساحنانىڭ سول جاق بولىگىنە سىيلىقتارىن قويىپ، كەلۋشىلەر قالىڭدىقتى قۇتتىقتاپ، كۇيەۋ بالانىڭ الدىندا ەسەپ بەرىپ جاتىر.
دجەكوب (لاقاپ اتى - ىلگەك). قۇتتىقتايمىن! دجيندەر-ستريت، ون تورتتە، ەكىنشى قاباتتا ادامدار بولدى. الدىمەن سولاردان قۇتىلدىم.
روبەرت (لاقاپ اتى - ارا). قۇتتىقتايمىن. سترەندتە كونستەبلدىڭ جانى جاھانامعا كەتتى.
ماك. اقىماقتار.
ەد. قولىمىزدان كەلگەننىڭ ءبارىن ىستەدىك، ءبىراق ۆەست-ەندتە ءۇش ادامدى قۇتقارۋ مۇمكىن بولمادى. قۇتتىقتايمىن.
ماك. توپاستار، اقىماقتار.
دجيممي. ءبىر شالدىڭ ازداپ مازاسىن الۋعا تۋرا كەلدى. ءبىراق ولە قويماس، قۇتتىقتايمىن.
ماك. قان توكپەڭدەر دەگەنىم قايدا. قاندى ويلاسام، قۇسقىم كەلەدى. ەشقاشان ىسكەر ادامعا اينالمايتىن شىعارسىڭدار. ادام جەگىشسىڭدەر سەندەر!
ۋولتەر (لاقاپ اتى - جىلاۋىق تال). قۇتتىقتايمىن. جارتى ساعات بۇرىن عانا مىنا كلاۆيسين گەرسوگينيا سومەرسەتشيرسكايانىكى بولاتىن.
پوللي. مىناۋ نە؟
ماك. ۇناي ما ساعان، پوللي؟
پوللي (جىلايدى). بايقۇستار! قايداعى ءبىر جيھازعا بولا.
ماك. وسىنى دا جيھاز دەيدى عوي! ەسكى-قۇسقى ءبىر نارسە! سەن دۇرىس ايتىپ تۇرسىڭ. كلاۆيسين قىزىل اعاشتان جاسالعان، ديۆان بولسا رەنەسسانس ۇلگىسىندە. جوق، بۇنى كەشىرۋگە بولمايدى. ۇستەل قايدا؟
ۋولتەر. ۇستەل دەيسىز بە؟
اقىرعا بىرنەشە تاقتاي قويادى.
پوللي. اح، ماك! نە دەگەن باقىتسىز بايقۇس ەدىم! پاستور كەلمەي-اق قويسا ەكەن.
Mاتتياس. كەلەدى، ارينە. مەن وعان جولدى ابدەن ءتۇسىندىردىم.
ۋولتەر. ۇستەل دە دايىن!
ماك (ءپولليدىڭ جىلاعانىن كورىپ). ايەلىم قاپا بولىپ جاتىر. ورىندىقتار قايدا؟ كلاۆەسين بار، ورىندىق جوق. نە ويلاپ جۇرسىڭدەر! تويىم كۇندە بولىپ جاتىر ما؟ اۋىزىڭدى جاپ، جىلاۋىق تال! كۇندە كۇنىم ءتۇسىپ جاتىر ما سەندەرگە؟ ءبىرىنشى كۇنى-اق ايەلىمدى جىلاتتىڭدار.
ەد. ءقادىرلى پوللي...
ماك (باسىنداعى قالپاعىن قاعىپ تۇسىرەدى). "ءقادىرلى ءپولليدى» كورسەتەم ساعان! باسىڭدى جارام! ءقادىرلى پوللي دەيدى عوي، نەمەنە بوپ پا ەدىڭ ونىمەن؟
پوللي. ۇيالمايسىڭ با، ماك!
ەد. انت ەتەيىن...
ۋولتەر. سۋدارىنيا، ەگەر جيھاز جەتپەي جاتسا، دەرەۋ ايتىڭىز ءبىز...
ماك. كلاۆەسيندەرىڭ قىزىل اعاشتان، بىردە ءبىر ورىندىق جوق. (كۇلەدى). قالىڭدىقتان سۇرايىق، بۇل قالاي بولدى سوندا؟
پوللي. بولا بەرسىن، ەشنارسە ەتپەيدى.
ماك. ەكى ورىندىق جانە ديۆان. ەكى جاس ەدەنگە وتىرا ما سوندا!
پوللي. قالاي بولعانى ەندى!
ماك (لەزدە سۋىپ). جاندارىڭنىڭ بارىندا كلاۆەسيننىڭ اياقتارىن ارالاپ الىپ تاستاڭدار!
ءتورت بانديت (كلاۆيسيننىڭ اياعىن ارالاپ وتىرىپ اندەتەدى).
بيللي لودجين مەن مەري سايەر
ۇيلەنىپتى — قىزىق-اي!
باقىتتى بولا بەرسىن ەكەۋى!
نەكەگە تۇرۋعا كەلگەندە
كۇيەۋ ەسىن
قالىڭدىق ونىڭ ەسىمىن بىلمەيدى
عاجاپ قانداي!
ۋولتەر. كوردىڭىز بە، سۋدارىنيا، قانداي تاماشا: كەرەمەت ورىندىق شىقتى!
ماك. دجەنتەلمەندەر، ۇستىلەرىڭدەگى كيىمدى اۋىستىرۋلارىڭىزدى وتىنەمىن، بۇل جەردە كىم كورىنگەننىڭ ەمەس، مەنىڭ تويىم وتكەلى جاتىر. پوللي، سەن تاماقپەن اينالىس، قاجەتتىڭ ءبارىن سەبەتتەردەن تاباسىڭ.
پوللي. توي تاعامى وسى ما؟ بارلىعى ۇرلىقپەن كەلدى مە، ماك؟
ماك. البەتتە، البەتتە.
پوللي. ءقازىر ەسىكتى قاعىپ شەريف كىرىپ كەلسە قايتەر ەڭ؟
ماك. سول كەزدە كۇيەۋىڭنىڭ ونداي جاعدايلاردا نە ىستەيتىنىن كورەر ەڭ.
ماتتياس. مۇمكىن ەمەس جاعداي. اتتى پوليسيا ءقازىر تۇگەل پاتشايىمنىڭ جانىندا ءجۇر. جۇما كۇنى ءتاج كيگىزۋ سالتاناتى بولادى (باسقا بانديتتەرمەن بىرگە بولمە تۇكپىرىنە كەتەدى).
پوللي. ەكى پىشاق، ون ەكى شانىشقى. ءار ورىندىققا ءبىر پىشاقتان.
ماك. نە دەگەن توپاستار! شىنايى باۋكەسپە وسىلاي جۇمىس ىستەي مە، ايتشى؟ شاكىرتتىڭ شاتپىراعى عوي. ونەر دەگەننەن حابارسىز سورلىلار. چيپاەندەيلدى ون ءتورتىنشى ليۋدوۆيكتەن ايىرا المايدى. قايتەسىڭ.
بانديتتەر فراك پەن سموكينگ كيىپ قايتىپ ورالادى. وكىنىشكە قاراي، وزدەرىن ۇستاۋ مانەرى مەن تۇرپاتى بۇل اسەم كيىمدە قوراش كورىنىپ تۇر.
ۋولتەر. شىنىن ايتۋ كەرەك، بارىنشا باعالى زاتتاردى العىمىز كەلدى. اعاشىنا نازار اۋدارىڭىز. جوعارعى سۇرىپتاعى ماتەريال.
ماتتياس. تسس! تسس! رۇقسات ەتىڭىز، كاپيتان...
ماك. پوللي، بەرى كەلشى.
كۇيەۋ بالا مەن قالىڭدىق ماڭعاز كەيىپپەن قاتار تۇرادى، ولار قۇتتىقتاۋ سوزدەردى قابىلداۋعا ءازىر.
ماتتياس. وسى ءبىر ەڭ باقىتتى كۇنى، دالىرەك ايتقاندا تاڭ شاپاعى ارايلاپ اتقان كۇنى، كاپيتان ءسىزدى ومىرىڭىزدەگى جاڭا، باقىتتى بەتبۇرىسپەن قۇتتىقتاۋعا رۇقسات ەتىڭىز. ءسىزدى شىن جۇرەكتەن، قىزۋ قۇتتىقتايمىن. جاراتۋشى يەم دۇنيەدەگى بارلىق جاقسىلىقتى ءسىزدىڭ شاڭىراعىڭىزعا بۇيىرتسىن. ءتاتتى سوزدەردەن لوقسىپ بارا جاتىرمىن. سوندا دا شىدايىن. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، ەڭسەڭىز ەشقاشان تۇسپەسىن، دوستىم! (قولىن الىپ سىلكىلەيدى).
ماك. راحمەت، ماتتياس، ءبىر جاساتتىڭ.
ماتتياس (كوڭىلى بوساپ، ماكتى قۇتتىقتاپ، ءپولليدىڭ قولىن قىسادى). ءيا، ءيا، بۇل - جۇرەكتىڭ ءۇنى. سونىمەن، ەڭسەڭ تۇسپەسىن، باسقاشا ايتقاندا، (كۇلىپ) بارلىق مۇشەڭ تىك بولسىن، ەشقاشان تومەن تۇسپەسىن.
قوناقتار قارقىلداپ كۇلەدى. كەنەت ماك بولار بولماس قيمىل جاسايدى، ماتتيس سىلق قۇلايدى.
ماك. جاپ اۋىزىڭدى. بۇنداي بوعاۋىزىڭدى كيتتيگە ساقتا. سەنىڭ ءجالابىڭا سول ۇنايدى.
پوللي. ماك، دورەكى بولماساڭشى.
ماتتياس. كيتتيدى نەگە ءجالاپ دەيسىڭ... (ارەڭ كوتەرىلىپ).
ماك. و، بۇل سەنىڭ جاندى جەرىڭ بە ەدى؟
ماتتياس. مەن كيتتيگە ەشقاشان بوعاۋىز ايتپايمىن، مەن ونى قاتتى سىيلايمىن. سەن ونداي نارسەنى تۇسىنبەيسىڭ. ءوزىڭنىڭ اۋىزىڭنان بوعاۋىزسىز ءبىر ءسوز شىقپايدى. ليۋسي ماعان ايتپادى عوي دەيسىڭ بە، جان تۇرشىگەدى. سەنىڭ قاسىڭدا مەن لوردپىن بىلە بىلسەڭ.
ماك وعان تەسىلىپ قارايدى.
دجەكوب. بولدى، بولدى، بۇندا توي بولىپ جاتىر عوي.
بانديتتەر ءماتتياستى شەتكە الىپ كەتەدى.
ماك. پوللي، قالاي توي ۇناپ جاتىر ما؟ نەكە قيۋ سالاتاناتى كەزىندە اينالاڭ ناجىسكە تولى. كۇيەۋىڭنىڭ دوستارىنان بۇنداي وپاسىزدىق كۇتپەگەن بولارسىڭ. بۇل ساعان ساباق بولسىن.
پوللي. بارلىعى دۇرىس سياقتى.
روبەرت. ساندىراق. ەشكىم ەشكىمگە وپاسىزدىق جاساعان جوق. پىكىرلەر قايشىلىعى قاشاندا مۇمكىن. سەنىڭ كيتتيىڭنىڭ ەشكىمنەن ەش جەرى ارتىق ەمەس. ەندى سىيلىعىڭدى تاپسىر.
بارلىعى. كانە، كانە!
ماتتياس (رەنجىگەن ۇنمەن). مىنەكي.
پوللي. تويعا سىيلىق! نە دەگەن جومارت ەدىڭىز، ماتتياس-تيىن مىرزا. ماك، قاراشى، قانداي كەرەمەت، ۇيىقتاعاندا كيەتىن كويلەك سىيلاپ جاتىر!
ماتتياس. بالكىم بۇل دا دورەكىلىك شىعار، كاپيتان؟
ماك. بوپتى، جەتەدى. بۇگىن ەشكىمدى رەنجىتكىم كەلمەيدى.
ۋولتەر. وندا تۇرعان نە بار ەكەن؟ چيپپەندەيل! (چيپپەندەيل مانەرىندە جاسالعان ۇلكەن ساعاتتىڭ جابۋىن اشادى).
ماك. ليۋدوۆيك.
پوللي. كەرەمەت ساعات. مەن نە دەگەن باقىتتى ەدىم. ايتارعا ءسوزىم جوق، ءسىز سونداي كەرەمەت سىپايىسىز. تەك ءوز ءۇيىمىزدىڭ جوق ەكەنى وكىنىشتى، سولاي ەمەس پە،
ماك؟
ماك. بۇنى تەك باسى دەپ ەسەپتە. كوپ راحمەت، ۋولتەر. بوپتى، دۇنيە-مۇلىكتى كەيىنگە ىسىرايىق، كەشكى اسقا باس قويالىق!
دجەكوب (وزگەلەرى داستارحان قامىنا كىرىسىپ كەتكەندە). مەن، ارينە، تاعى دا قۇر قول كەلدىم (كەنەت پولليگە قاراپ قىزۋلانىپ سويلەپ)، سەنىڭىزشى، سۋدارىنيا، شەكسىز وكىنەمىن، وتە وكىنەمىن. كەشىرىڭىزشى.
پوللي. وندا تۇرعان ەشنارسە جوق، دجەكوب-ىلگەك مىرزا.
دجەكوب. جىگىتتەر سىيلىقتى ۇيىپ-توگىپ تاستادى، مەن عانا اقىماق باسىم قۇر قول كەلىپپىن. ءتۇسىنىڭىزشى. ايتەۋىر ءبىر جولى بولمايتىن سورلىمىن. ءبىر نارسەدەن ءبىر نارسە شىعىپ، ۇنەمى جولىم جابىلادى دا جۇرەدى. ايتا باستاسام، تاڭ قالاسىز. مىسالى، جاقىندا دجەنني-مالينانى كەزدەستىردىم. «و، كارى جەزوكشە، قالايسىڭ» دەدىم (ارت جاعىنان وزىنە تەسىلە قاراعان ماكتى بايقاپ، تەز كەتىپ قالادى)
ماك (ءپولليدى وتىرعىزىپ). بۇگىن ەڭ ءدامدى تاماقتى عانا جەپ ىشەسىڭ، پوللي. وتىنەمىن!
بارلىعى وتىرادى.
ەد (سەرۆيستى كورسەتىپ). ادەمى تارەلكەلەر. "ساۆوي" قوناق ۇيىنەن الدىم.
دجەكوب. ال مىنا مايونەز قوسىلعان جۇمىرتقا - سەلفريدجدەن. قازدىڭ باۋىرىنان جاسالعان پاشتەت تە بار ەدى، ءبىراق ءتۇبى تەسىك ەكەن، دجيممي اشۋلانىپ، جول-جونەكەي ءبارىن جەپ قويدى.
ۋولتەر. مادەنيەتتى ادامدار «تەسىك» دەپ ايتپايدى.
دجيممي. جۇمىرتقانى جالماپ جەي بەرمەسەڭشى، ەد. قايدا وتىرعانىڭدى ۇمىتپا!
ماك. ءان سالساق بولار ەدى. ءبىر جاقسى، سىپايى ءان بولسا.
ماتتياس (كۇلكىدەن ءولىپ). سىپايى دەيسىڭ بە؟ كەرەمەت ءسوز. (ماكتىڭ وزىنە تەسىلىپ قاراعانىن سەزىپ قويا قويادى).
ماك (قاسىندا وتىرعاننىڭ تارەلكەسىن قاعىپ تۇسىرەدى). مەن نەگىزى دەرەۋ تاماق جەي باستايمىز دەپ ويلاعان جوقپىن. شوشقاشا بىلشىلداتىپ، ەڭسەرىپ بارا جاتىرسىڭدار، ال مەن الدىمەن سايكەس كوڭىل-كۇي بولسا دەپ ەدىم. ادەتتە ەسى دۇرىس ادامدار بۇنداي تويدا كوڭىل كوتەرىپ، ساۋىق قۇرادى.
دجەكوب. سوندا قالاي؟
ماك: بارلىعىن ءوزىم ويلاپ تابۋىم كەرەك پە؟ مەن سەندەردەن وپەرا سۇراپ تۇرعان جوقپىن عوي. تاماق پەن بوعاۋىزدان وزگە ەش نارسە ويلاپ تابا المادىڭدار ما؟ ءدال وسىنداي ساتتەرى، سىن ساعاتىندا دوستارىڭنىڭ شىن بەت-بەينەسى انىقتالادى ەكەن.
پوللي. البىرت بالىعى كەرەمەت، ماك.
ەد. بۇنداي بالىقتى بۇعان دەيىن شايناپ كورمەگەن شىعارسىز. مەككي-قانجاردىڭ جارى بولساڭىز، ءالى تالاي تاڭسىق تاماقتىڭ ءدامىن تاتاسىز، ماك — بيىك يدەالدارمەن ءومىر سۇرەتىن بويجەتكەن ءۇشىن تاماشا كۇيەۋ. بۇل تۋرالى كەشە عانا ليۋسيعا ايتقانمىن.
پوللي. ليۋسي؟ ليۋسي دەگەن كىم، ماك؟
دجەكوب (ىڭعايسىزدانىپ). ليۋسي؟ جاي اشەيىن، ءمان بەرمەۋىڭىزدى وتىنەمىن.
ماتتياس داستارحان باسىنان تۇرىپ، ءپولليدىڭ ارتقى جاعىنا بارىپ، دجەكوبقا اۋىزىڭدى جاپ دەپ ىمدايدى.
پوللي (ارت جاعىنداعى ماتتياستى بايقاپ). قول جالعاپ جىبەرەيىن بە؟ تۇز كەرەك پە؟.. نە دەيسىز، دجەكوب مىرزا؟
دجەكوب. جو-جوق، بولدى، بولدى. جالعىز تىلەگىم — ۇندەمەي عانا تىنىش وتىرۋ. ايتپەسە ءبىر قاراساڭ، ارتىق نارسە ايتىپ، كوپىرىپ وتىرعانىڭدى ءبىر-اق بايقايسىڭ.
ماك. قولىڭداعى نە، دجەكوب؟
دجەكوب. پىشاق، كاپيتان.
ماك. ال تارەلكەڭدەگى شە؟
دجەكوب. البىرت، كاپيتان.
ماك. سەن نە البىرتتى پىشاقپەن كەسىپ جەپ وتىرسىڭ با؟ وندايدى قايدان كورىپ ەدىڭ، دجەكوب. پوللي، سەن شە، سەن كورىپ پە ەڭ بۇندايدى؟ نادان ماقۇلىقتار عانا وسىلاي جاسايدى، دجەكوب. ءوزىڭدى دۇرىس ۇستاپ ۇيرەن. پوللي، ءبىز سەنى ءالى شارشاتامىز. مىنا مالداردان كورەگەندى جەردە ابىرويدى توكپەيتىن ادام تاربيەلەپ شىعۋ وڭاي ەمەس. كورەگەندى جەر دەگەننىڭ نە ەكەنىن بىلەسىڭدەر مە وزدەرىڭ؟
ۋولتەر. كوتەندى جەر دەي مە؟
پوللي. في، ۋولتەر مىرزا!
ماك. دەمەك ءان سالىپ، تويدىڭ ءسانىن كەلتىرۋدەن باس تارتاسىڭدار عوي. دەمەك مەنىڭ تويىم كوڭىلسىز، شىرايسىز وتسە دە، تۇك ەمەس بولىپ تۇر عوي. كۇزەتكە نەگە ادام قويماعانسىڭدار؟ الدە سەندەر راحاتتانىپ تاماقتانىپ العانشا ەسىكتىڭ الدىندا ءوزىم تۇرايىن با؟ مەنىڭ ەسەبىمنەن قامسىز تويلاڭدار ەندەشە.
ۋولتەر (جاقتىرماي). «مەنىڭ ەسەبىمنەن» دەگەندى قالاي تۇسىندىك؟
دجيممي. قوي، ۋولتەر! مەن شىعامىن. بۇل جەرگە ءبارىبىر دەنى دۇرىس جان جۋي قويماس! (شىعىپ كەتەدى).
دجەكوب. ءقازىر بارلىعىمىزدى پوليسيا ۇستاپ اكەتسە قالاي قىزىق بولار ەدى!
دجيممي (جۇگىرىپ كىرىپ). ەي، كاپيتان، ويباي!
ۋولتەر. براۋن-قابىلان با!
ماتتياس. جوق، شىركەۋدەن كيمبل اكەي كەلدى!
كيمبل كىرەدى.
بارلىعى (ايقايلاپ). قايىرلى كەش، ءقادىرلى اكەي!
كيمبل. ارەڭ تاپتىم عوي! قانداي قوڭىرقاي عانا جەرگە جينالعانسىڭدار. ءبىراق ءوز ءۇيىم ولەڭ توسەگىم دەۋشى مە ەدى.
ماك. گەرسوگ ديەۆونشيرسكييدىڭ اتقوراسى عوي.
پوللي. امانسىز با، كيمبل اكەي. وسى ءبىر باقىتتى كۇنى ءدال ءسىزدىڭ كەلىپ، نەكەمىزدى قياتىنىڭىزعا قۋانىشتىمىن، بىلسەڭىز عوي وتە، وتە...
ماك. ال ەندى كيمبل اكەيدىڭ اق نيەتپەن اتتاعان قادامىنا وراي ءبىر ءان شىرقاپ جىبەرىڭدەر.
ماتتياس. "بيلل لودجين مەن مەري سايەر"ء-دى ايتساق قالاي بولار ەكەن؟
دجەكوب. "بيللي لودجين"ء-دى ايتۋعا بولادى.
كيمبل. قانەكي، شىرقاپ جىبەرىڭدەر، بالالار!
ماتتياس. باستايىق، مىرزالار.
ءۇش ەركەك (وز-وزدەرىنە سەنىمسىز كەيىپپەن تۇرىپ، قالاي بولسا سولاي، شاشىراڭقى ايتادى).
كەدەيلەرگە ارنالعان توي ءانى
بيللي لودجين مەن مەري سايەر
ۇيلەنىپتى — قىزىق-اي!
باقىتتى بولا بەرسىن ەكەۋى!
نەكەگە تۇرۋعا كەلگەندە
كۇيەۋ ەسىن
قالىڭدىق ونىڭ ەسىمىن بىلمەيدى
عاجاپ-اي!
ايەلىڭە سەنىمدىمىسىڭ؟ جوق!
ادال بولۋعا ءازىرمىسىڭ؟ جوق!
ولاي بولسا، باقىتتى بول!
بيللي لودجين زار قاقتى
قاتىن وعان كەرەك ەمەس تۇتاستاي
اح، شوشقا-اي!
ماك. بار بولعانى وسى ما؟ نە دەگەن بەيشارالىق!
ماتتياس (قايتا كۇلكىگە شاشالىپ). بەيشارالىق دەگەن — تاۋىپ ايتىلعان ءسوز مىرزالار، ءدال سولاي، بەيشارالىق.
ماك. جاپ اۋىزىڭدى!
ماتتياس. وت-جالىن جەتىسپەي جاتىر دەگىم كەلەدى، شابىت جوق.
پوللي. قۇدايىم-اۋ، ەگەر ونەر كورسەتكىلەرىڭ كەلمەسە، مەن ءوزىم تالاپتانىپ كورەيىن. بىردە شاعىن كاباكتا ءبىر قىزدى كەزدەستىرىپ ەدىم. سوحودا ءتورت پەنستىك كاباكتار بار. سولاردىڭ بىرىندە. ىدىس-اياق جۋاتىن بويجەتكەن ەدى. ەلدىڭ ءبارى ونى كەلەكە ەتەتىن. ال ول بارىنە سونداي قىزىق سوزدەرمەن جاۋاپ بەرەتىن. ءقازىر ەسىمە تۇسىرەيىن. ەلەستەتىپ كورىڭىزدەرشى، كىر-كىر سورە، ول كۇنى بويى سوندا تۇرادى. شەلەككە ستاكانداردى سۇڭگىتىپ شىعىپ، قولىنداعى لاس شۇبەرەكپەن سۇرتەتىن دە جاتاتىن. سىزدەر تۇرعان جەردە ونى مازاق ەتىپ، قارقىلداپ كۇلىپ ەركەكتەر وتىراتىن. ۇقساس بولۋ ءۇشىن، سىزدەر دە كۇلىڭىزدەر. كۇلە الماساڭىزدار — قاجەت ەمەس (جايلاپ اندەتىپ، قولىنداعى ەلەس ستاكانداردى جۋادى). ەندى بىرەۋىڭىز (ۋولتەردى نۇسقاپ) مىسالى، ءسىز «دجەنني، كەمەڭ قاشان كەلەدى؟» دەپ سۇراڭىز.
ۋولتەر. دجەنني، كەمەڭ قاشان كەلەدى؟
پوللي. ال ەندى تاعى بىرەۋ، مىسالى ءسىز: "قاراقشىنىڭ قالىڭدىعى، دجەنني، ءالى ستاكان جۋىپ ءجۇرسىڭ بە؟" دەپ سۇراڭىز.
ماتتياس. قاراقشىنىڭ قالىڭدىعى، دجەنني، ءالى ستاكان جۋىپ ءجۇرسىڭ بە؟
پوللي. ءيا، دۇرىس، ەندى مەن باستايمىن.
ەرەكشە سارى جارىق قۇيىلادى. ورگان جارىق تۇسەدى. جوعارىدان ءۇش شىراقتى شام تۇسەدى. پلاكاتقا جازىلعان تومەندەگى جازۋ شىعادى:
قاراقشى دجەنني
1
مەن مۇندا ستاكان جۋامىن، مىرزالار
تۇندە توسەك جايامىن
ءبىر پەنني بەرىپ، ەسەپتەسەسىڭدەر
ەسكى-قۇسقى كيىمىمدى كورىپ، كۇلەسىڭدەر
ءبىراق مەنىڭ كىم ەكەنىمدى قايدان بىلەسىڭدەر؟
كۇندەردىڭ ءبىر كۇنى جاعالاۋدان الدەكىم
مەنى دە داۋىستاپ شاقىرادى
كۇلكىمدى ەستىپ، سەندەر تاڭ قالاسىڭدار.
سەبەبى جاعاعا كەلىپ
قىرىق زەڭبىرەكتى
ءۇش ماچتالى كەمە تۇرادى.
2
«ەي، ستاكاندى ءسۇرت» دەيدى
پەنني بەرىپ الدايدى
تيىندى الىپ، توسەك جايامىن
ءبىراق مەنىڭ كىم ەكەنىمدى بىلگەندە
ول توسەكتە ماس بولساڭ دا
ۇيىقتاي الماسسىڭ، اۋمەسەر.
كۇندەردىڭ ءبىر كۇنى جاعادان
گۇرىلدەگەن دىبىس شىعار كورەسىڭ.
مەنىڭ كۇلكىمدى ەستىگەن
جان تۇرشىگەر سول ساتتە
دۇرسىلدەتىپ وق اتار
قىرىق زەڭبىرەكتى
ءۇش ماچتالى الىپ كەمە.
3
جاعدايلارىڭ قيىن بولار، مىرزالار!
قابىرعالار قۇلاپ جاتار جارىلىپ،
شاھار دەگەن جەرمەن جەكسەن ءبىر ساتتە
بۇل توزاقتا جالعىز تراكتير ساۋ قالار.
سوندا بۇل نە قۇپيا دەپ
ەل-جۇرت شەكسىز تاڭ قالار
كىمدى ايادى مىنا تاجال، كىم امان قالدى توزاقتان
جالاۋىن كەنەت كوتەرەر
قىرىق زەڭبىرەكتىۇش ماچتالى الىپ كەمە.
4
تۇستە تەڭىزشىلەر جاعاعا شىعىپ،
ءادىل سوت بولاد جەر بەتىندە
ودان قۇتىلا المايدى سوندا ەشكىم.
بارلىعىڭدى بايلاپ-ماتاپ الدىما الىپ كەلەدى.
تاپا تال تۇستە تەڭىز جايمەن دەم الار،
بارلىعىن تۇگەل قىرىڭدار دەپ بۇيرىق بەرەم
سول ساتتە ۇلى مايدان باستالادى.
بارلىعىڭنىڭ باستارىڭ شابىلىپ
قانعا بوگىپ ولەسىڭدەر.
ال مەن قىرىق زەڭبىرەكتى
ءۇش ماچتالى كەمەگە ءمىنىپ
الىس ساپارعا اتتانام.
ماتتياس. وتە تاماشا. قىزىق ەكەن؟ وتە جاقسى ايتىپ شىقتى!
ماك. قىزىعى قالاي؟ اقىماق، ساعان نەمەنە قىزىق بولىپ كورىنىپ تۇر؟ بۇل دەگەنىڭ ونەر عوي، ال سەن قىزىق دەيسىڭ. پوللي، وتە كەرەمەت ورىندادىڭ. ءبىراق بۇل بۇرالقى توبەتتەر، اكەي كەشىرىڭىز، بۇنداي بيىك نارسەنى ءتۇسىنۋشى مە ەدى. (پولليگە سىبىرلاپ). ماعان ىربالاڭداعانىڭ ۇنامادى، بولاشاقتا ەسىڭدە بولسىن.
داستارحان باسىنداعىلار قارقىلداپ كۇلىپ، شىركەۋ قىزمەتكەرىن مازاق ەتە باستايدى.
قولىڭىزداعى نە نارسە، كيمبل اكەي؟
دجەكوب. پىشاق، كاپيتان.
ماك. ال تارەلكەڭىزدەگى شە، كيمبل اكەي؟
كيمبل. البىرت بالىق ءتارىزدى.
ماك. سولاي دەڭىز. دەمەك البىرتتى پىشاقپەن كەسىپ جەپ وتىرسىز عوي؟
دجەكوب. البىرتتى پىشاقپەن كىم كەسىپ جەيدى، ماسقارا عوي مىناۋ... بۇل دەگەنىڭ...
ماك. شوشقا، ءتۇسىندىڭ بە ەندى، دجەكوب؟ ۇيرەن.
دجيممي (جۇگىرىپ كىرەدى). ەي، كاپيتان، ويباي! شەريف كەلدى.
ۋولتەر. براۋن، براۋن-قابىلان!
ماك. ءيا، براۋن-قابىلان، دۇرىس ايتاسىڭدار. لوندوننىڭ باس شەريفى، براۋن-قابىلاننىڭ تاپ ءوزى. اعىلشىن پوليسياسىنىڭ ىرگەتاسى ءدال ءقازىر كاپيتان ماكحيتانىڭ قوڭىرقاي باسپاناسىنا باس سۇعادى. ۇيرەنىڭدەر!
بانديتتەر تىعىلا باستايدى.
دجەكوب. ويباي، دار اعاشىنا تىكە اپاراتىن جول عوي بۇل.
براۋن كەلىپ كىرەدى.
ماك. سالەم، دجەككي!
براۋن. سالەم، مەككي! ۋاقىتىم تىعىز، ءبىر-اق مينۋتقا كىرىپ وتىرمىن. بىرەۋدىڭ اتقوراسىن پايدالانباساڭ بولمايتىن با ەدى؟ تاعى دا زاڭ بۇزۋ عوي مىناۋىڭ.
ماك. امال جوق، پايدالانۋعا تۋرا كەلدى، ورنالاسقان جەرى وتە ىڭعايلى، دجەككي. ماك دوسىڭدى ۇمىتپاي، تويىما كەلگەنىڭ ءۇشىن مىڭ دا ءبىر راحمەتىمدى ايتامىن. ءقازىر زايىبىممەن تانىستىرايىن، قىز كەزىندەگى ءاتى-جونى پوللي پيچەم. پوللي، ال مىناۋ براۋن قابىلان. قالىڭ قالاي، دوستىم (يىعىنان قاعادى)؟ ال مىنالار مەنىڭ دوستارىم، دجەككي. بۇرىن دا تالاي كەزدەستىرگەن شىعارسىڭ؟
براۋن (جاقتىرماي). مەن ءقازىر قىزمەت بابىندا ەمەسپىن، ماك.
ماك. ولار دا (دوستارىن شاقىرادى).
بانديتتەر تاسادان قولدارىن كوتەرىپ شىعادى.
ەي، دجەكوب!
براۋن. بۇل دجەكوب-ىلگەك. وڭباعان!
ماك. مىناۋ دجيممي، مىناۋ روبەرت، مىنەكي، ۋولتەر باتىر!
براۋن. جارايدى، بۇگىنشە بارلىعىن ۇمىتا تۇرايىق.
ماك. مىناۋ ەد، مىناۋ ماتتياس!
براۋن. وتىرىڭىزدار، مىرزالار، وتىرىڭىزدار!
ۆسە. راحمەت، سۋدار.
براۋن. ەسكى دوسىم ماكتىڭ سۇيكىمدى زايىبىمەن تانىسقانىما قۋانىشتىمىن.
پوللي. قويىڭىزشى، سۋدار!
ماك. كەل، وتىرساڭشى، كارى قاقپاس، ۆيسكيدەن اۋىز تي. پوللي، مىرزالار! الدارىڭىزدا تۇرعان مىنا ادامدى كورولدىڭ زاڭدى بۇيرىعى وزگە پەندەلەردىڭ دەڭگەيىنەن اناعۇرلىم جوعارى كوتەردى، ءبىراق سويتە تۇرا ول ماعان ادال دوس بولىپ قالا ءبىلدى، نەبىر سۇراپىل بوراندى كۇندەرى جانە تاعىسى تاعى باسقا جاعدايلاردا قاسىمنان تابىلدى. براۋن، ءىشىڭ سەزىپ وتىرعان شىعار، مەن سەن تۋرالى ايتىپ وتىرمىن. اح، دجەككي، ءۇندىستانداعى قىزمەتىمىز ەسىڭدە مە؟ سەن دە، مەن دە سولدات ەدىك. سولدات ءانىن شىرقايىقشى، دجەككي.
ەكەۋى دە ۇستەل باسىنا وتىرادى.
ەرەكشە سارى جارىق قۇيىلادى. ورگانعا جارىق تۇسەدى. جوعارىدان ءۇش شىراقتى شام تۇسەدى. پلاكاتقا جازىلعان تومەندەگى جازۋ شىعادى:
سولدات ءانى
ماك پەن براۋن.
1
دجون جالداندى، دجيممي قولعا ءتۇستى،
دجوردجي سەرجانت اتاندى.
ءبىراق ارميا سولدات جايىن سۇرامايد
ارميادا تەك بۇيرىق بار.
گيبرالتار مەن
پەشاۆاراعا دەيىن
زەڭبىرەك بىزگە جاستىق بولدى.
ەگەر جاڭادان
سارعىش، قىزعىلت
قارا ءتۇستى ءناسىل شىقسا
ءبىز ولاردى
قۋىرىپ جەيمىزترام-تام.
2
دجونني كورپە جايلى ويلايدى،
دجيممي جىلى ۆيسكيدەن لوقسىدى.
دجوردجي ولاردىڭ
ادام ەمەس، قارۋلى كۇش ەكەنىن ايتادى.
گيبرالتار مەن
پەشاۆاراعا دەيىن
زەڭبىرەك بىزگە جاستىق بولدى.
ەگەر جاڭادان
سارعىش، قىزعىلت
قارا ءتۇستى ءناسىل شىقسا
ءبىز ولاردى
قۋىرىپ جەيمىز
ترام-تام.
3
دجونني ءولدى، دجيممي دا جوق،
دجوردجي دا قۇرىدى.
ءبىراق قان ءالى قىپ-قىزىل
جالدانۋ ءتارتىبى دە سول قالپى!
(ۇستەلدە وتىر، ءبىراق اياقتارى ساپ تۇزەپ بارادى.)
گيبرالتار مەن
پەشاۆاراعا دەيىن
زەڭبىرەك بىزگە جاستىق بولدى.
ەگەر جاڭادان
سارعىش، قىزعىلت
قارا ءتۇستى ءناسىل شىقسا
ءبىز ولاردى
قۋىرىپ جەيمىز
ترام-تام.
ماك. اراسىنان قىل وتپەيتىن جاس دوستاردى تاعدىردىڭ سۇراپىل داۋىلى ەكىگە بولسە دە، ءتىپتى قاراما-قارسى ەكى باعىتقا ايىرسا دا، دوستىعىمىز بار سىناققا توتەپ بەردى. بۇل سەندەرگە دە ساباق بولسىن. كاستور مەن پوللۋكس، گەكتور مەن اندروماحا جانە تاعىسى تاعى باسقالار. مەن، قاراپايىم عانا باۋكەسپە باسىم، قانداي جورىقتان، قانداي ولجامەن ورالسام دا تەڭ جارىمىن جان دوسىم براۋنعا بەرىپ وتىردىم. بۇل مەنىڭ ادالدىعىمنىڭ بۇلجىماس دالەلەلى دە. جانە ەشقاشان، دجەكوب، پىشاقتى اۋىزىڭنان شىعار، ەشقاشان، قۇدىرەتى كۇشتى پوليسيا باستىعى، جاستىق شاعىنىڭ كوزىندەي بولعان دوسىن، ياعني مەنى ەسكەرتپەستەن بىردە ءبىر مارتە تەكسەرىسكە شىققان ەمەس. جانە تاعىسى تاعى باسقا، تۇسىنەسىڭدەر عوي، بىزدە بارلىعى ورتاق كەلىسىممەن، مامىلەمەن جۇزەگە اسادى. ءيا، سولاي، ۇيرەنىڭدەر! (براۋندى قولىنان قىسادى). دجەككي، ۇيلەنۋ تويىما كەلىپ، دوستىعىڭدى تاعى ءبىر مارتە دالەلدەگەنىڭە ريزامىن.
پاۋزا. براۋن كىلەمگە كوڭىلسىز قاراپ وتىر.
شيرازدىڭ كىلەمى.
براۋن. "شىعىس كىلەمدەرى" فيرماسى.
ماك. ءيا، ءبىز ادەتتە سول فيرمادان الامىز. دجەككي، بۇگىن سەنى شاقىرماي قالا المادىم. قىزمەت بابىڭا قاراماستان مەنىڭ ءوتىنىشىمدى جەرگە تاستامايتىن شىعارسىڭ دەپ سەنەمىن.
براۋن. بىلەسىڭ عوي، ماك، مەن ساعان جوق دەي المايمىن. كەشىر، كەتۋىم كەرەك، شارۋا باستان اسادى؛ ءتاج كيگىزۋ بارىسىندا شي شىعاتىن بولسا...
ماك. بىلەسىڭ بە، دجەككي، مەنىڭ قايىن اتام — ءسوز تۇسىنبەيتىن كارى ەسەك. ەگەر ول مەنى قۋدالاي باستاسا... ايتشى، سكوتلاند-ياردتا ماعان قارسى ماتەريال بار ما؟
براۋن. سكوتلەند-ياردتا ساعان قاتىستى تۇك جوق.
ماك. البەتتە.
براۋن. بارلىعىن رەتتەپ قويدىم، قايىرلى ءتۇن.
ماك (بانديتتەرگە). تۇرىپ شىعارىپ سالارسىڭدار، بالكىم؟
براۋن (پولليگە). ساۋ بولىڭىز!
براۋن كەتەدى، ماك ونى شىعارىپ سالادى.
دجەكوب (وسىعان دەيىن ماتتياسپەن، ۋولتەرمەن جانە پولليمەن سويلەسىپ وتىرعان). براۋن قابىلان كەلە جاتىر دەگەندە جامان شوشىپ كەتتىم.
ماتتياس. كوردىڭىز بە، سۋدارىنيا، ءبىز بيلىكتىڭ ءىرى وكىلدەرىمەن بايلانىستامىز.
ۋولتەر. ءيا، ماكتىڭ ءبىز بىلمەيتىن قىر-سىرى جەتەدى. ءبىراق ءبىز دە پەشكى ەمەسپىز، مىرزالار، توعىز جارىم بولدى. ءقازىر ءبىز سىزدەرگە ناعىز ونەردىڭ نە ەكەنىن كورسەتەمىز.
بارلىعى ساحنانىڭ سول جاعىنا، كىلەمنىڭ ارتىنا وتەدى، وندا الدەنە جاسىرۋلى تۇر. ماك كىرەدى.
ماك. بۇل نە؟
ماتتياس (كىلەمنىڭ ارتىنان). تاعى دا ءبىر شاعىن بازارلىق، كاپيتان.
كىلەمنىڭ ارتىندا تۇرىپ ولار بيلل لودجين تۋرالى ءاندى ايتادى. «ونىڭ اتىنان» دەگەن جەرگە جەتكەندە ماتتيس كىلەمدى اشىپ جىبەرەدى، ءارى قاراي ولار بار داۋىسىمەن اندەتىپ كەتەدى، كوزگە ەندى كورىنگەن كەرۋەتتى شاپالاقتاپ ۇرعىلاپ الىپ شىعادى.
ماك. راحمەت، دوستارىم مەنىڭ، راحمەت.
ۋولتەر. ال ەندى قوناقتار اقىرىنداپ تاراي باستايدى.
بارلىعى كەتىپ قالادى.
ماك. سونىمەن، ەندى سەزىمگە ەرىك بەرەر كەز كەلدى. كاسىپتىڭ شەڭبەرىنەن شىقپاي قالۋعا بولمايدى. وتىر، پوللي. قاراشى، اي قانداي ادەمى.
مۋزىكا.
پوللي. ءيا، جانىم، قۇشاعىڭا الشى مەنى.
ماك. جاقسى، سۇيىكتىم.
پوللي. سەن قايدا بولساڭ، مەن دە سوندامىن.
ماك. قايدا بولساق تا جۇبىمىز جازىلماسىن.
ەكەۋى قوسىلىپ:
زاڭدى نەكەگە تۇرمادىق
شىركەۋگە بارىپ سالتانات تا قۇرمادىق
قالىڭدىق كيىمىنە اقشانى قايدان تاپقانىم
بەلگىسىز، مەيلى، بولا بەرسىن وسىلاي
اس ءىشىلدى، ىدىستى قۇرت
ەندى ودان نە قايىر؟
ماحاببات دەگەن - جوق پەن ءيا
قالعانى جاي ساندىراق!
III
ءومىردىڭ قانشالىقتى قاتال ەكەنىن بىلەتىن پيچەم ءۇشىن قىزدان ايىرىلۋ — تولىق كۇيرەۋمەن تەڭ.
پيچەمنىڭ فيرماسى.
ساحنانىڭ وڭ جاق بولىگىندە پيچەم مەن پيچەم حانىم وتىر. ەسىك الدىندا پالتو مەن شلياپا كيگەن پوللي تۇر. قولىندا جول سومكەسى بار.
پيچەم حانىم. كۇيەۋگە شىقتىم دەيسىڭ بە؟ ۇيىپ-توگىپ، كويلەك، سومكە، قولشاتىر اپەرەسىڭ، التىن-كۇمىسى جانە بار، قارا باسىنىڭ قۇنى قىمبات ياحتاعا تاياپ قالعاندا بۇل ءپاتشاعار الادى دا ءوزىن-وزى شىرىگەن قيارعا ۇقساتىپ قوقىسقا ءبىر-اق اتادى. شىنىمەن بايعا ءتيىپ كەلدىڭ بە؟
ەرەكشە سارى جارىق قۇيىلادى. ورگانعا جارىق تۇسەدى. جوعارىدان ءۇش شىراقتى شام تۇسەدى. پلاكاتقا جازىلعان تومەندەگى جازۋ شىعادى:
وسى ءاننىڭ كومەگىمەن پوللي اتا-اناسىنا بانديت ماكحيتقا شىنىمەن كۇيەۋگە شىققانىن بىلدىرەدى
پوللي.
1
بەيكۇنا ءبۇلدىرشىن قىز كەزىمدە
سول ءبىر ادام كەزدەسكەندە ءبىر كۇنى
باسىمدى جوعالتپاسپىن دەۋشى ەدىم
باي بولسا دا، سىپايى بولسا دا،
ءتىپتى جاي كۇنى ءساندى كيىم كيسە دە،
ايەل اداممەن ءوزىن ۇستاۋ مانەرىن بىلسە دە
ءبارىبىر مەن وعان «جوق» دەيمىن دەپ شەشكەنمىن.
سالقىنقاندى، قاتال قالپىمنان ايىرىلماسپىن
بەرەر جاۋابىم دا سەلقوس بولماق
بالكىم بىر-ەكى مارتە
ايلى ءتۇنى قايىقپەن سەرۋەنگە شىعارمىن.
سوسىن بولدى، بولدى، ارينە بولدى
توسەككە بارىپ جاتۋ دەگەندى اتاماڭىز، جوق
سالقىنقاندىلىق بولماق سەرىگىم
دەر كەزىندە جوق دەمەسەڭ
اياعىندا نەمەن تىنارىن كىم بىلگەن.
2
ءبىرىنشى جىگىت كۇتپەگەندە كەلدى،
وتە سۇلۋ ەدى — بىردەن ۇقتىم مەن
ەكىنشىسىنىڭ ءۇش كەمەسى بولدى
ءۇشىنشىسىنىڭ مەنى سۇيگەنى شىن.
ءارقايسىسى داۋلەتتى ەدى،
بارلىعى دا سىپايى
ءتىپتى جاي كۇنى ءساندى كيىنەتىن
ايەلمەن وزدەرىن ۇستاۋدى دا بىلەتىن.
ءبىراق بارلىعىنا «جوق» دەپ جاۋاپ بەردىم.
سالقىنقاندى قاتال قالپىمنان ايىرىلمادىم،
بەرەر جاۋابىم دا سەلقوس بولدى نە كەرەك
بالكىم بىر-ەكى مارتە
ايلى ءتۇنى قايىقپەن سەرۋەنگە شىققان شىعارمىن.
سوسىن بولدى، بولدى، ارينە بولدى
توسەككە بارىپ جاتۋ دەگەندى اتاماڭىز، جوق
سالقىنقاندىلىق بولدى سەرىگىم
دەر كەزىندە جوق دەدىم، ايتپەسە
اياعىندا نەمەن تىنارىن كىم بىلگەن.
3
كۇندەردىڭ ءبىر كۇنى الاڭسىز وتىرعاندا
ول كەلدى، ءبىراق تۇك سۇرامادى
كەلە سالىپ كيىمىن ءىلدى ىلگىشكە
ال-دارمەنىم قۇرىپ سالا بەردىم سول ساتتە.
باي دا ەمەس ەدى ول، سىپايى دا بولمادى
مەرەكە كۇنى دە بىت-شىت كيىنەتىن
ايەلمەن ءوزىن ۇستاي المايتىن دۇرىستاپ
ال مەن وعان «جوق» دەي المادىم.
سالقىنقاندى، قاتال قالپىمنان ايىرىلدىم،
بەرەر جاۋابىم دا سەلقوس بولمادى
ءتىپتى ءبىر رەت تە
ايلى ءتۇنى قايىقپەن سەرۋەنگە شاقىرمادى.
قايداعى سەرۋەن، نە ايتىپ تۇرسىز
دەرەۋ توسەككە جاتۋعا تۋرا كەلدى
سالقىنقاندىلىق سەرىگىمنەن اينىدىم
دەر كەزىندە جوق دەمەدىم
بولاردى بولدى، بوياۋى ءسىڭدى.
پيچەم. مىنە، قانداي ءجالاپقا اينالعان قىزىڭ. وتە جاقسى. وتە تاماشا.
پيچەم حانىم. بايعا رۇقساتسىز كەتەتىندەي ارسىز بولساڭ دا، نەگە مىندەتتى تۇردە باۋكەسپە ۇرى، قاراقشىعا تيۋ كەرەك؟ ءالى-اق كوزىڭنەن قاندى جاس اعادى. جورگەگىنەن انگليا پاتشايىمىنداي وركوكىرەك ەدى. ەندى، مىنە.
پيچەم. شىنىمەن كۇيەۋگە تيگەن بە سوندا؟
پيچەم حانىم. ءيا، كەشە كەشكى ساعات بەستە ءتيىپ كەلىپتى.
پيچەم. بەلگىلى قىلمىسكەردى تاڭدادى دەسەڭشى. ەگەر دۇرىستاپ وي جۇگىرتسەڭ، بۇل ونىڭ كەرەمەت باتىلدىعىن كورسەتەدى. قىزىمدى قالاي بەرەمىن، سولاي ۇي-مۇيىممەن كۇلىم كوككە ۇشاتىنىن ءبىلىپ وتىر، ەندى ەڭ سوڭعى بۇرالقى يت تە ماڭىما جولامايدى مەنىڭ. بۇدان كەيىن اش-جالاڭاش كۇن كەشەتىنىم بارشاعا ايان. ءۇيدى جىلىتۋ ءۇشىن جالعىز بورەنە جەتكىلىكتى بولسا، بالكىم، كوكتەمگە دەيىن ءۇيتىپ-بۇيتىپ شىدارمىز. ماسقارا بولدى دەگەن وسى.
پيچەم حانىم. نەسىن ايتاسىڭ! قاي كۇنامىزگە بولا سورلاتتى قۇداي، دجوناتان. جىندانىپ كەتەر مە ەكەم. جوق، شامام جوق. وح! (قۇلايدى) كونياك بەرىڭدەر.
پيچەم. شەشەڭدى قانداي كۇيگە ءتۇسىردىڭ، ءيتتىڭ قىزى. جانىڭنىڭ بارىندا كونياك الىپ كەل!
پوللي شىعىپ كەتەدى.
سونىمەن قىزىم ءجالاپ بولىپ شىقتى. وتە جاقسى، وتە تاماشا. بايقۇس انا، مىنە، تالىپ جاتىر!
پوللي ءبىر بوتەلكە كونياك الىپ قايتىپ كەلەدى.
بايقۇس شەشەڭە الدانىش تەك وسى عانا بولاتىن بولدى.
پوللي (ول باقىتتان باسى اينالىپ، تۇك ۇعىپ تۇرعان جوق). ەكى ستاكاندى ءبىر-اق بەر. ول بىردەن ەكەۋىن ءىشىپ داعدىلانعان. ءقازىر-اق اياعىنان تىك تۇرادى. كورەسىڭ.
پيچەم حانىم (وز-وزىنە كەلە باستايدى). تاعى دا جاناشىر پەرزەنت بولا قالىپتى، شىنايىلىعىنا ءبارىبىر سەنبەيمىن.
بەس قايىرشى كەلىپ كىرەدى.
قايىرشى. شاعىمىم بار. بۇل ناعىز ساسىق شوشقا قورا. مىنانى شولاق اياق دەپ كىم ايتادى، قالاي بولسا سولاي جاسالعان، مەن بولسام بۇنى اقشا شىعارىپ ساتىپ الدىم.
پيچەم. نە كەرەك ساعان؟ سەنىڭ اياعىڭنىڭ باسقالاردان ەش جەرى كەم ەمەس، تەك تازا ۇستاماعانسىڭ.
قايىرشى. سولاي دە! وندا مەن نەگە باسقالاردان كەم تابامىن اقشانى؟ جوق، وتىرىك ايتاسىڭ، مەنى بۇلاي الداي المايسىڭ (جاساندى اياقتى لاقتىرىپ جىبەرەدى). بۇنداي ماسقارانى كيگەنشە اياعىمدى شىنىمەن شاۋىپ تاستاعانىم جاقسى.
پيچەم. ەندى نە كەرەك ساعان؟ ادامداردىڭ جۇرەگى تاسقا اينالىپ كەتكەنىنە مەن كىنالىمىن با. ساعان بەس شولاق اياقتى بىردەن بەرە المايمىن عوي. قايداعى ءبىر ءۇش مينۋت ىشىندە كەز كەلگەن ادامنان بەيشارا سورلى جاساپ شىعامىن، ونى كورگەن يت ەكەش يت تە جىلاپ جىبەرەدى. ادامداردىڭ كوزىنەن جاس شىقپايتىنى ءۇشىن مەن كىنالىمىن با؟ ءما، تاعى ءبىر اياق بەرەيىن مىناۋ از بولسا. ءبىراق تازا ۇستاپ داعدىلان.
قايىرشى. مىناۋ جاراپ قالاتىن سياقتى.
پيچەم (باسقا قايىرشىنىڭ پروتەزىن تەكسەرىپ). تەرى جارامايدى، سەليا.
رەزىڭكە جيىركەنىشتىرەك كورىنەدى. (ۇشىنشىسىنە.) ىسىگىڭ قايتىپ بارادى، مىناۋ سوڭعىسى، قايتادان سالۋ كەرەك. (ءتورتىنشىنى كوزىمەن ءسۇزىپ شىعىپ) ءيا، جاساندى قوتىر ناعىزدىڭ وزىنە جەتسىن بە. (بەسىنشىگە). كىمگە ۇقساپ كەتكەنسىڭ؟ تاعى تاماققا باس قويعانسىڭ با؟ اۋزىڭدى تىيماساڭ، ايامايمىن، بىتتيىپ باراسىڭ، كىم سەنەدى ساعان.
قايىرشى. پيچەم مىرزا، راس ءسوزىم، باسى ارتىق ەشنارسە جەگەن جوقپىن. سەمىزدىگىم دەنساۋلىعىمنىڭ ناشارلىعىنان، مەنىڭ تۇك كىنام جوق.
پيچەم. مەنىڭ دە. جۇمىسقا جارامايسىڭ، كەت. (قايتادان ەكىنشىسىنە قاراپ). ادامدى تاڭ قالدىرۋ مەن جۇيكەسىنە تيۋ دەگەن ەكەۋى ەكى بولەك نارسە. ماعان ءوز ءىسىنىڭ شەبەرى كەرەك. تەك شەبەرلەر عانا جۇرەكتەردى قوزعاي الادى. ەگەر دۇرىستاپ جۇمىس ىستەسەڭ، كورەرمەن قول شاپالاقتاپ قوشەمەت كورسەتەر ەدى. ءبىراق قيال دەگەننەن جۇردايسىڭ عوي، كەلىسىم-شارتتى بۇزۋعا تۋرا كەلەدى.
قايىرشىلار كەتەدى.
پوللي. قاراشى وعان. پەرىشتەدەي كوركەم، سۇلۋ دەي المايسىڭ، ارينە. ءبىراق قاراجاياۋدىڭ دا ءبىرى ەمەس. اقشاسى بار. مەنى قامتاماسىز ەتۋگە شاماسى جەتەدى. دارىندى ۇرى، ونىڭ ۇستىنە الدى ارتىن ويلاپ ارەكەت ەتەتىن تاجىريبەلى قاراقشى. ونىڭ قاراجاتىنىڭ قانشا ەكەنىن ايتسام تاڭ قالار ەدىڭ. ەندى ەكى-ۇش قاراقشىلىق شابۋىلدان كەيىن ءۇي ساتىپ الامىز. اكەم كوپ ايتاتىن شەكسپير مىرزادان كەم ءومىر سۇرمەيمىز.
پيچەم. بارلىعى تاماشا دەشى. بايعا ءتيىپسىڭ. بايعا تيگەن ادام قايتەدى؟ ءبىراق وعان سەنىڭ ميىڭ جەتۋشى مە ەدى. بايعا تيگەن ادام اجىراسادى، سولاي ەمەس پە. دۇمبىلەز، توپاس، وسى سونشالىقتى قيىن با؟
پوللي. نە ايتىپ تۇرعانىڭدى تۇسىنبەدىم.
پيچەم حانىم. اجىراس.
پوللي. مەن ونى سۇيەمىن عوي نەمەنەگە اجىراسامىن؟
پيچەم حانىم. ۇياتىڭ بار ما جوق پا ءوزىڭنىڭ؟
پوللي. اناشىم، ەگەر ماحاببات دەگەننىڭ نە ەكەنىن بىلەتىن بولساڭ...
پيچەم حانىم. ماحاببات! قارعىس اتقان كىتاپتاردان ميىڭ ابدەن سۋ بولعان ەكەن. ەلدىڭ بارلىعى سولاي ىستەيدى، پوللي!
پوللي. دەمەك، مەن ولاي جاسامايمىن.
پيچەم حانىم. ءقازىر تاياقتىڭ استىنا الامىن، سوندا كورەمىز ولاي جاسامايتىنىڭدى!
پوللي. شەشە بىتكەننىڭ جالعىز بىلەتىنى تاياق! ءبىراق ول بار ماسەلەنى شەشە مە. ماحاببات - ماڭىزدىراق!
پيچەم حانىم. شىدامىم تاۋسىلىپ كەلەدى، پوللي.
پوللي. ماحابباتىمدى ەش نارسەگە ايىرباستامايمىن.
پيچەم حانىم. تاعى ءبىر نارسە دەسەڭ، جاعىڭنان تارتىپ جىبەرەمىن.
پوللي. ماحابباتتان بيىك ەشنارسە جوق ومىردە.
پيچەم حانىم. ول وڭباعاننىڭ وننان اسا قاتىنى بار. قۇداي ەسەبىن بەرگىردى دارعا اسقاندا، ءارقايسىسى ءبىر-بىر سابيدەن قۇشاقتاپ كەلسە، تاڭ قالما. اح، دجوناتان!
پيچەم. دارعا اسادى دەيسىڭ بە؟ بۇرىن قالاي ويلاماعانمىن؟ كەرەمەت يدەيا.
پوللي، شىعا تۇرشى، بالام.
پوللي شىعىپ كەتەدى.
دۇرىس. ونىڭ باسىنا 40 فۋنت سىياقى تىگىلگەن.
پيچەم حانىم. ءتۇسىندىم. شەريفكە بارايىن با.
پيچەم. ارينە. ونىڭ ۇستىنە ونى تەگىن دارعا اسادى. دەرەۋ ەكى قوياندى ءبىر وقپەن اتامىز. ءبىراق الدىمەن قايدا جاسىرىنىپ جاتقانىن ءبىلۋ كەرەك.
پيچەم حانىم. ونىڭ قايدا ەكەنىن مەن ساعان ءدال ايتا الامىن، ءجالاپتارىنىڭ قوينىندا، باسقا قايدا بولۋشى ەدى.
پيچەم. ولار ۇستاپ بەرمەيدى عوي.
پيچەم حانىم. ماعان سەنسەڭشى. اقشا الەمدى بيلەيدى. ءقازىر مەن تارنبريدجعا بارىپ، قىزدارمەن سويلەمىن. الداعى ەكى ساعات ىشىندە كۇيەۋ بالامىز سولاردىڭ بىرىمەن كەزدەسەتىن بولسا، قولعا ءتۇستى دەپ ەسەپتەي بەر.
پوللي كىرەدى — ول ەسىكتىڭ ارتىندا تۇرىپ ءبارىن تىڭداعان.
پوللي. اناشىم، اۋرە بولما. ماك ولارمەن كەزدەسكەنشە ولد بەيليدەگى تۇرمەگە ءوز ەركىمەن بارادى. ەگەر ول ءتىپتى ولد بەيليگە بارسا دا، شەريف وعان كوكتەيل قۇيىپ بەرىپ، سيگارا ۇسىنۋمەن عانا شەكتەلەر ەدى. ولار، بالكىم، ءتىپتى وسى كوشەدەگى ءبىر فيرما مەن ونىڭ كۇدىكتى باسشىسى جونىندە شۇيىركەلەسىپ قالار. ەگەر بىلگىڭ كەلسە، اكەتاي، سەنىڭ شەريفىڭ مەنىڭ تويىما كەلىپ، قۇتتىقتاپ كەتتى.
پيچەم. فاميلياسى قالاي؟
پوللي. فاميلياسى - براۋن. ءبىراق سەن ءۇشىن قابىلان براۋن. الاياق بىتكەن ونى قابىلان براۋن دەپ اتايدى. ال مەنىڭ كۇيەۋىم بولسا، اكەتاي، ونى دجەككي دەيدى. جاي عانا دجەككي. ولار جاس كەزدەرىنەن دوس.
پيچەم. سولاي دە. شەريف پەن قالانىڭ باس قىلمىسكەرى دوس دە ءسويتىپ. بۇل بۇرىن-سوڭدى بولماعان دوستىق وقيعاسى.
پوللي (كىرىسىپ كەتىپ). كوكتەيل ىشكەن كەزدە ولار ءبىرىن-بىرى ارقادان قاعىپ، «سەن ىشسەڭ، مەن دە ىشەمىن» دەيدى، داستارحان باسىنان ءبىرى تۇرىپ كەتسە، ەكىنشىسىنىڭ جانارى جاساۋراپ «سەن قايدا بارساڭ، مەن دە سوندا بارامىن» دەيدى. سكوتلەند-ياردتا ماكقا قارسى ماتەريال جوق.
پيچەم. سولاي دە. سەيسەنبىنىڭ كەشىنەن باستان بەيسەنبى كۇنى تاڭ اتقانعا دەيىن مەنىڭ قىزىم ماكحيت مىرزانىڭ قوينىندا بولعان، كۇمان كەلتىرمەڭىز، ول بىرنەشە مارتە ۇيلەنگەن ەركەك. قىزىمدى نەكەگە تۇرامىز دەپ الداپ، تۋعان ۇيىنەن ۇرلاپ اكەتكەن. ءبىراق ءبىر اپتا وتەر-وتپەستەن ول وسى وقيعاعا بايلانىستى دارعا اسىلادى. «ماكحيت مىرزا، ءبىر كەزدەرى ءسىز اپپاق لايكا قولعاپ كيىپ، ءپىلدىڭ سۇيەگىنەن جاسالعان مۇلتىكسىز اسەم تاياق ۇستاپ ءجۇردىڭىز، موينىڭىزدا تىرتىق بار ەدى، ءسىزدى ۇنەمى «تەڭىز جاندىگى» قوناق ۇيىنەن كەزدەستىرۋگە بولاتىن. ەندى سول تىرتىقتان وزگە ەشنارسەڭىز قالماپتى، ال ول وكىنىشكە قاراي، بارلىق بەلگىڭىزدىڭ ىشىندەگى ەڭ قۇنسىزى. تەمىر توردىڭ ار جاعىندا وتىرسىز، سالدەن كەيىن جەر بەتىنەن مۇلدە كوشەسىز».
پيچەم حانىم. اح، دجوناتان، وسى ايتقانىڭ ورىندالا قويار ما ەكەن. مەككي-قانجار — ۇلى قىلمىسكەر عوي. ول قالاعانىن سۇراماستان الادى.
پيچەم. مەككي-قانجار دەگەن كىم! كيىن، شەريفكە بارامىز. ال سەن تارنبريدجگە كەتەسىڭ.
پيچەم حانىم. ءجالاپتاردىڭ قاتارىن تولتىراسىڭ.
پيچەم. دۇنيەنىڭ ازعاندىعى وسى. تىرلىكپەن كۇيبەڭدەپ ءجۇرىپ ەكى اياقتان ايىرىلاسىڭ نەمەسە ول اياقتارىڭدى بىرەۋ كەلىپ ۇرلاپ كەتەدى.
پوللي. براۋن مىرزانىڭ قولىن قۋانا-قۋانا قىسامىن.
سارى ءتۇستى جارىق. ۇشەۋى دە اۆانسەناعا شىعىپ اندەتەدى. پلاكاتتاعى جازۋ:
ءبىرىنشى ءۇشباقىرلىق فينال
جالت بەرىپ ارتىن بەرەتىن دۇنيە جايىندا
پوللي.
ماعان جالعىز كەرەگى
بايعا تيۋ، قاتىن بولۋ
تار ماڭدايىما وسى دا
جازىلمادى ما نە سوندا؟
پيچەم (قولىنا ءىنجىل كىتابىن ۇستاپ).
ادام باقىتتى بولۋعا قۇقىلى،
فانيدەگى عۇمىرىمىز تىم قىسقا
ادال نانىن جەپ، قۋانۋعا
ءاربىر ادامنىڭ قاقى بار.
بۇل قاسيەتتى پارىز دا
ءبىراق بىردە ءبىر ادام وسىنى
شىنىمەن جاساپ باقىتتى بولىپ پا
جوق، ارينە، بولعان جوق
جاعداي وعان كەلمەيدى.
پيچەم حانىم.
سەنىمەن مەيىرىمدى بولسام دەيمىن،
ءبارىن ساعان بەرۋگە ءازىرمىن.
تۋعان قىزىمنىڭ باقىتىنان
اسقان نە بار دەيسىڭ ماعان.
پيچەم.
مەيىرمدى بولۋ! بۇل بارشانىڭ ارمانى،
كەدەيلەرگە بار بايلىقتى بەرسە، شىركىن،
ءومىر سوندا كەرەمەت بولار ەدى
جەر بەتىندە جۇماق ورنايدى.
مەيىرىمدى بولۋ! كىمنىڭ مەيىرىمدى بولعىسى كەلمەسىن
ءبىراق جالعىز كەدەرگى
نان تىم قىمبات، ال جۇرەكتەر تاس بوپ سەمگەن
كەلىسىممەن بەيبىت كىم كۇن كەشكىسى كەلمەسىن
ءبىراق جاعداي مۇمكىندىك بەرمەيدى.
پوللي مەن پيچەم حانىم.
دۇرىس ايتادى بارلىعىن دا
ادام اشۋشاڭ، الەم تاسباۋىر.
پيچەم.
دۇرىس ايتامىن بارلىعىن دا
ادام اشۋشاڭ، الەم تاسباۋىر.
جومارت تا ءتىپتى بولار ەك
ءبىراق جاعداي وعان كەلمەيدى.
كىم باۋىرىمەن بەيبىت ومىرگە قارسى
باۋىردىڭ دوس ەكەنى راس
ءبىراق ءۇي تارلىق ەتكەندە
ءومىر توزاققا اينالارى حاق.
جاۋاپكەرشىلىككە كىم قارسى.
ايەلىڭ دە، ءسوز جوق، دوس ساعان
كەنەت ول ماحابباتقا شولدەيدى
وسىلاي ءومىر توزاققا اينالاد.
ۇلىڭ دا ءسوز جوق دوس ساعان
جاۋاپكەرشىلىككە كىم قارسى؟
كەنەت ۇلىڭ سەنى اۋىرسىنا باستايدى
وسىلاي ءومىر توزاققا اينالادى.
كىمنىڭ جاقسى بولعىسى كەلمەسىن.
پوللي مەن پيچەم حانىم.
وسى جەرى عانا جامان
تىم سۇرقيا وسى ءسات.
دۇرىس ايتادى بارلىعىن دا
ادام اشۋشاڭ، الەم تاسباۋىر.
پيچەم.
دۇرىس ايتام. كىم قارسى كەلە الادى؟
ادام اشۋشاڭ، الەم تاسباۋىر.
ءبىز دە تاس جۇرەك بولماس ەك،
ءبىراق جاعداي وسىلاي بولدى.
ۇشەۋى بىرىگىپ.
دەمەك ومىردە مەيىرىم جوق پا،
تىرلىك دەگەن بەكەر مە؟
پيچەم.
دۇرىس ايتام بارلىعىن دا
ادام اشۋشاڭ، الەم تاسباۋىر.
ۇشەۋى بىرىگىپ.
وسى جەرى عانا جامان
تىم سۇرقيا وسى ءسات.
دەمەك ومىردە مەيىرىم جوق،
دەمەك تىرلىك دەگەن بەكەر.
ەكىنشى ءبولىم
IV
بەيسەنبى، كۇننىڭ ەكىنشى جارتىسى. مەككي-قانجار قايىن اتاسىنان حايگەيتكە قاشۋعا دايىندالىپ، ايەلىمەن قوشتاسىپ جاتىر. اتقورا.
پوللي (كىرىپ كەلەدى). ماك! ماك، قورىقپا.
ماك (كەرۋەتتە جاتىر). نە بولدى؟ پوللي، ساعان نە بولدى؟
پوللي. اكەم مەنى براۋنعا الىپ باردى. ولار سەنى تۇتقىنعا الماق. اكەم نەشە ءتۇرلى قورقىنىشتى نارسەلەر ايتتى. براۋن سەنى بارىنشا اقتادى، ءبىراق اقىر اياعىندا تۇتقىنداۋعا كوندى. ول ساعان دەرەۋ قاشسىن دەپ سالەم ايتتى. زاتتاردى جيناۋ كەرەك.
ماك. قوي، جيناما. ودان دا مۇلدە باسقا نارسەمەن اينالىسايىق.
پوللي. بولمايدى. جاعداي قيىن. ولار سەنى دارعا اسپاق، تۇسىنەسىڭ بە؟ جامان شوشىپ تۇرمىن.
ماك. وزىڭشە بوپ كەتەتىنىڭ-اي وسى سەنىڭ، پوللي. سكوتلەند-ياردتا ماعان قارسى ماتەريال جوق.
پوللي. كەشە بالكىم بولماعان شىعار، ال بۇگىن تولىپ تۇر. مەن ايىپتاۋ قاعازىن الىپ كەلدىم. سونداي ۇزاق، ءبارىن ەستە ساقتاۋ مۇمكىن ەمەس. ەكى كوپەسكە شابۋىل جاساعان، وتىزدان اسا ۇيگە تۇسكەن، جيىرما ءۇش مارتە كوشەدە قاراقشىلىق جاساعان، ءورت قويعان، ادام ءولتىرۋ، جالعان قۇجات جاساۋ، انت بۇزعان — بۇلار تەك سوڭعى ءبىر جارىم جىلداعىسى. نەتكەن قورقىنىشتى ادام ەدىڭ. ۆينچەستەردە كامەلەتكە تولماعان ەكى ءاپالى-سىڭلىلى قىزدى زورلاپسىڭ.
ماك. ماعان ولاردى جيىرمادان اسقان دەپ تانىستىردى. براۋن نە دەيدى؟ (ورنىنان جايلاپ تۇرىپ، ىسقىرىپ، ساحنانىڭ وڭ بولىگىنە جۇرەدى).
پوللي. ول مەنى جولدا قۋىپ جەتىپ، ساعان ەندى ەش كومەكتەسە المايمىن دەدى. اح، ماك! (موينىنان قۇشاقتاي الادى).
ماك. ەندى قايتەمىز، قاشۋعا تۋرا كەلەدى، بۇدان بىلاي بارلىق جۇمىستى ءوزىڭ اتقاراسىڭ.
پوللي. ماك، ءدال ءقازىر ەشقانداي جۇمىس تۋرالى ايتپاشى، ءتىپتى بىلگىم كەلمەيدى، ودان دا بايقۇس ءپولليىڭدى قۇشاقتاشى، سەنى ەشقاشان، ەشقاشان ۇمىتپايمىن دەشى...
ءپولليدى ءسوزىن اياقتاتپاستان ۇستەل باسىنا جەتەلەپ اپارىپ، ورىندىققا وتىرعىزادى.
ماك. مىناۋ بۋحگالتەرلىك كىتاپتار. دۇرىستاپ تىڭدا. مىناۋ جەكە قۇرامنىڭ ءتىزىمى. (وقيدى). سونىمەن، دجەكوب-ىلگەك، ءبىر جارىم جىل ىستەيدى. نە پايدا اكەلدى ەكەن، قاراپ جىبەرەيىك. ءبىر، ەكى، ءۇش، ءتورت، بەس التىن ساعات. كوپ ەمەس، ءبىراق تازا جۇمىس. الدىما وتىرما، ءقازىر كوڭىل-كۇي جوق. ءارى قاراي ۋولتەر-جىلاۋىق تال كەتەدى. بۇل يتكە سەنۋگە بولمايدى. ءوز قامىن ويلايدى. ءۇش اپتاداي دەمالىس بەر، دار اعاشىنىڭ الدىندا قىدىرىپ السىن. سوسىن قىزمەتتەن بوساتاسىڭ. براۋنعا ۇستاپ بەرەسىڭ، ءبىر سوزبەن ايتقاندا.
پوللي (جىلامسىراپ). ءبىر سوزبەن ايتقاندا، براۋنعا ۇستاپ بەرەمىن.
ماك. دجيممي ەكىنشى. كورگەنسىز ادام. جامان جۇمىسشى ەمەس، پايدا دا اكەلەدى. ءبىراق — ارسىز. اقسۇيەك ايەلدەردىڭ استىنداعى جايماسىن جاتقان جەرلەرىنەن جىمقىرىپ اكەتەدى. وعان اقشاسىن الدىن الا بەرىپ وتىرۋ كەرەك.
پوللي. الدىن الا بەرەمىن.
ماك. روبەرت-ارا. ۇساق-تۇيەكپەن جۇمىس ىستەيدى. دارىنسىز. دار اعاشىنا جەتە قويماس، ءبىراق ادام بولۋى دا نەعايبىل.
پولل ادام بولۋى نەعايبىل.
ماك. قالعانىن ادەتتەگىدەي ىستەي بەر. ساعات جەتىدە تۇر، جۋىن، شومىل جانە تاعىسى تاعى باسقالار.
پوللي. دۇرىس ايتاسىڭ، بارلىعىن قويىپ ىسكە كىرىسۋ كەرەك. سەنىڭ بيزنەسىڭ — ەندى مەنىكى، سولاي ەمەس پە، مەككي؟ ال سەنىڭ پاتەرلەرىڭدى قايتەمىز، ماك؟ بالكىم ولاردان باس تارتۋ كەرەك شىعار؟ بەكەردەن بەكەر اقشا تولەگەن -ىسىراپ.
ماك. جوق، تيىسپە، كەرەگى بوپ قالادى.
پوللي. اقشانى دالاعا شاشقاننان نە شىعادى!
ماك. سەن مەنى وسى كەتكەننەن مول كەتەدى دەپ تۇرسىڭ با؟
پوللي. نەگە ولاي دەيسىڭ! كەيىن قايتا جالداۋعا دا بولادى عوي. ماك... ماك، باسىم ىستەمەي قالدى. سەنىڭ سوزدەرىڭدى تۇسىنە الار ەمەسپىن. كوزىمە ءشوپ سالاتىن سياقتىسىڭ، ماك؟
ماك. ارينە، جوق. نە ەكسەڭ، سونى وراسىڭ. سەنى سۇيمەيدى دەپ ويلايسىڭ با؟ مەن كىشكەنە كەڭىرەك ويلايمىن. بار بولعانى سول.
پوللي. ساعان ريزامىن، ماك. باسىڭا ەكىتالاي كۇن تۋسا دا، مەنىڭ قامىمدى جەپ جاتىرسىڭ... ناعىز ازاماتسىڭ...
پوللي سوڭعى سوزدەردى ايتا بەرگەندە ماك قاتا قالادى. ول ساحنانىڭ وڭ جاعىنا بارىپ، پيدجاگىن شەشىپ تاستاپ قولىن جۋادى.
ماك (اسىعىس). تازا پايدانى بۇرىنعىداي مانچەستەردەگى دجەك ءپۋلدىڭ بانك ۇيىنە اۋدارىپ وتىر. ارامىزدا قالسىن، مەن بانك ىسىنە تولىق بەت بۇراتىن شىعارمىن. بارلىعى ۋاقىتتىڭ ەنشىسىندە. بانكيرلىك ءقاۋپىسىز ءىس ءارى پايداسى شاش ەتەكتەن. بۇل كاسىپتىڭ تابىسىن الداعى ەكى اپتادا شىعارىپ الۋ كەرەك. سوسىن براۋنعا بارىپ، ءتىزىمدى بەرەسىڭ. ءتورت اپتادان سوڭ سىلىمتىكتەر ولد بەيليدىڭ قۋىس-قالتارىسىندا ءشىرىپ ولەدى.
پوللي. ولاردى ۇستاپ بەرەتىن بولساڭ، ءقازىر كوزدەرىنە قالاي قاراماقسىڭ؟ قولدارىن الىپ، قالاي جايباراقات سويلەسەسىڭ؟
ماك. كىمدى ايتاسىڭ؟ روبەرت-ارانى ما، ماتتياس-تيىندى ما، دجەكوب-ىلگەكتى مە؟ ولاردىڭ تۇقىمىن باياعىدا تۇزداي قۇرىتۋ كەرەك ەدى.
بانديتتەر كەلىپ كىرەدى.
قوش كەلدىڭدەر، مىرزالار.
پوللي. امانسىڭدار ما، مىرزالار.
ماتتياس. كاپيتان، مەن ءتاج كيگىزۋ سالتاناتىنىڭ جوسپارىن الىپ كەلدىم. ءبىزدى الدا ۇلكەن جۇمىس كۇتىپ تۇر. جارتى ساعاتتان كەيىن - ارحيەپيسكوپ كەنتەربەرييسكيي كەلەدى.
ماك. قاشان؟
ماتتياس. بەس وتىزدا. شۇعىل قيمىلداۋ كەرەك، كاپيتان.
ماك. ءيا، قوزعالا بەرىڭدەر.
روبەرت. ءسىز شە؟
ماك. مەن، وكىنىشكە قاراي، ءدال ءقازىر ءبىر ءىسساپارعا شىعۋىم كەرەك.
روبەرت. قۇدايىم-اۋ، قۋعىنعا ۇشىراعاننان ساۋمىسىز؟
ماتتياس. ءدال ءتاج كيگىزۋدىڭ الدىندا! ءسىزسىز وتكەن سالتانات — قاسىقسىز بوتقا سياقتى.
ماك. جاپ اۋىزىڭدى! الداعى جۇمىسقا قاتىستى بارلىق جاۋاپكەرشىلىكتى زايىبىم پولليگە تاپسىرامىن. (ونى الدىعا شىعارىپ، ءوزى ساحنا تۇڭعيىعىنا بارىپ تۇرادى، سول جەردەن ءپولليدى باقىلاي باستايدى).
پوللي. جىگىتتەر، كاپيتانىمىز الاڭسىز كەتە بەرسىن. ءبىز ونسىز دا بۇل ءىستى اتقارىپ شىعامىز. بيىك دەڭگەيدە شەبەرلىك كورسەتۋگە ازىرمىسىڭدەر، جىگىتتەر؟
ماتتياس. قارسى ءسوز ايتۋعا شاما جوق. ءبىراق ايەل ادام، وسىنداي سىن ساعاتتا... ءسىزدى رەنجىتكىم كەلىپ تۇرعان جوق، سۋدارىنيا، ءبىراق...
ماك. بۇعان نە دەيسىڭ، پوللي؟
پوللي. ۇلكەن ءىستى وسىنداي نيەتپەن باستاۋعا بولا ما؟ (ايقايلايدى). سىلىمتىك! رەنجىتىپ كور مەنى! مىنا مىرزالار شالبارىڭدى شەشىپ، دۇرەنىڭ استىنا الادى، ەسىڭدە بولسىن! سولاي ما، مىرزالار؟
اڭتارىلىپ قالعان بانديتتەر كەنەت دۋ قول شاپالاقتايدى.
دجەكوب. ءيا، بارلىعى سولاي بولادى. كۇماندانباڭىز.
ۋولتەر. براۆو! كاپيتانشا جارايدى! پوللي جاساسىن!
بانديتى. پوللي جاساسىن!
ماك. ءتاج كيگىزۋ سالتاناتىنا قاتىسا المايتىنىم وكىنىشتى. ءجۇز پايىزدىق ءىس ەدى. كۇندىز پاتەر اتاۋلى بوس، ال تۇندە حالىق شوشقاشا قورسىلداپ، ماس بولىپ جاتادى. ماتتياس سەن سوڭعى كەزدە تىم كوپ ءىشىپ كەتتىڭ. وتكەن اپتادا گرينۆيچتەگى بالالار اۋرۋحاناسىنا وت قويدىم دەپ وتتاپ جۇرگەنىڭدى ەستىدىم. بۇل تاعى قايتالانسا، جۇمىستان شىقتىم دەي بەر. اۋرۋحانانى ورتەگەن كىم؟
ماتتياس. مەن.
ماك (قالعاندارىنا). اۋرۋحانانى ورتەگەن كىم؟
بانديتى. ءسىز، ماكحيت مىرزا.
ماك. دەمەك كىم؟
ماتتياس (جاقتىرماي). ءسىز، ماكحيت مىرزا. ارينە، بۇلايشا ءبىزدىڭ اتىمىز ەشقاشان شىقپايدى.
ماك (دارعا اسىلعان ادامنىڭ قالايشا قينالاتىنىن كەلتىرىپ بەرەدى). ماعان باسەكەلەس بولامىن دەسەڭ، اتاعىڭ وسىلاي شىعادى. و زاماندا، بۇ زامان وكسفورد پروفەسسورىنىڭ ەڭبەگىن قايداعى ءبىر اسسيستەنت يەلەنۋشى مە ەدى. پروفەسسور ادەمىلەپ تۇرىپ، ءوز قولىن قويادى.
روبەرت. سۋدارىنيا، جولداسىڭىز ساپاردا جۇرگەندە، ءسىزدىڭ باسقارۋىڭىزدا بولۋعا دايىنبىز. بەيسەنبى سايىن ەسەپ بەرەمىز، سۋدارىنيا.
پوللي. كەلىستىك، بەيسەنبى سايىن كۇتەمىن، جىگىتتەر.
بانديتتەر كەتەدى.
ماك. ال ەندى، كۇنىم، قوشتاسايىق. ءوزىڭدى كۇت، مەن قاسىڭدى جۇرگەندەي كۇندە سىلانىپ، سيپانۋدى ۇمىتپا. بۇل وتە ماڭىزدى، پوللي.
پوللي. ال سەن، ماك، بۇل جەردەن دەرەۋ كەتۋگە ۋادە بەر، ايەل زاتىنا نازار سالمايمىن دەپ انت ەت. بۇنى قىزعانىشتان ايتىپ تۇرعان جوقپىن، سەبەپ بار.
ماك. مەنى كارى ەسەكتەر قىزىقتىرمايدى، تەك سەنى سۇيەمىن، پوللي. ابدەن قاراڭعى ءتۇسسىن، سودان كەيىن تۇلپارىما ءمىنىپ، جولعا شىعامىن، سەن ءتاتتى ۇيقىدا جاتقان كەزدە بۇل جەردەن وتە الىستا بولامىن، جانىم.
پوللي. اح، ماك، جۇرەگىمدى ورتكە ورادىڭ عوي. قالشى، كەتپەشى ەشقايدا، ءبىز بىرگە باقىتتى بولامىز.
ماك. مەن ءوز جۇرەگىمدى ءوزىم ورتەپ جاتىرمىن. كەتۋىم كەرەك، قاشان قايتىپ ورالاتىنىم بەلگىسىز.
پوللي. ءبىز وتە از ۋاقىت بىرگە بولدىق، ماك.
ماك. ەندى قايتىپ بىرگە بولمايمىز با سوندا؟
پوللي. كەشە جامان ءتۇس كوردىم، سىرتتان كۇلكى ەستىپپىن، تەرەزەگە تاقاپ كەلىپ، سىرتقا كوز سالسام، اسپاندا اي جارقىراپ تۇر. ول ەسكى پەنني سياقتى سونداي جۇقا ەكەن. بوتەن شاھارلاردا مەنى جادىڭنان شىعارما، ماك.
ماك. ارينە، مەن سەنى ۇمىتپايمىن پوللي. ءسۇيشى مەنى، پوللي.
پوللي. قوش بول، ماك.
ماك. قوش بول، پوللي. (كەتىپ بارا جاتىپ، اندەتەدى).
ماحابباتتا «يا» مەن «جوق» قانا بار،
قالعانىنىڭ ءبارى ساندىراق.
پوللي (جالعىز). جوق، ول ەندى ەشقاشان ورالمايدى.
باقىت كەتتى،
جىميدى دا وتە بەردى.
ماعان «قوش» دە
قاتىگەز بول، ءقادىرلىم.
نەمەنگە اڭىرايمىز
نارازى بوپ قۇر بەكەر
بۇل تۋرالى
تۋعان انام دا ايتىپ ەدى.
قوڭىراۋ ءۇنى ەستىلەدى.
لوندوندا پاتشايىم شەرۋى وتەدى
بيزنەسىمىز قالاي بولار ەكەن...
ينتەرمەديا
شىمىلدىقتان شىعىپ، رامپاعا پيچەم حانىم مەن دجەنني-مالينا جاقىندايدى.
پيچەم حانىم. دەمەك، مەككي-قانجاردى كورە سالىسىمەن كونستەبەلگە جۇگىرىپ بارىپ، ايتاسىڭ. ون شيللينگ بەرەمىن.
دجەنني. ەگەر پوليسيا ىزدەپ جۇرگەن بولسا، ماك بىزگە جولامايدى.
پيچەم حانىم. مەن بۇل سايقال ءومىردى جاقسى بىلەمىن، دجەنني. بۇكىل لوندون جابىلىپ ىزدەسە دە، ماكحيت قالىپتاسقان داعدىسىنان جاڭىلمايدى.
(ءان سالادى.)
ءناپسى ءانى
1
مىنە، ءىبىلىس، وعان بارلىعى بىردەي
قاس قاساپشى، تەك جىلىكتەۋدى بىلەدى
ونى توقتاتار كۇش جوق.
وعان كىم تەجەۋ قويا الادى؟
تەك قاتىندار، البەتتە.
قالاسا دا، قالاماسا دا بارادى
ءتاننىڭ تالابى وسى، بار بولعانى.
ازاماتتىق كودەكسكە دە، ىنجىلگە دە تۇكىرەدى
ول ارسىزدىقتان عانا ءلاززات الادى
قاتىندى ول جانىنا جاقىنداتپايدى
ايەلدىڭ وپاسىزدىعىن بەسكە بىلەدى.
ءبىراق قانشا كۇشەيسە دە شىدامايدى
ءبىر قاراساڭ بىرەۋدىڭ ۇستىندە جاتادى.
2
ۇلى ادامدى دا، كەمەڭگەردى دە
قۇرتاتىن ءجالاپتار ەمەس پە
مازاق ەتىپ ءتانىن ءمۇجىپ جەپ جاتادى،
كەمەڭگەر ولەدى، قۇريدى.
قالاسا دا، قالاماسا دا بارادى
ءناپسىنىڭ قۇدىرەتى دە وسىندا.
بىرەۋى حريستيان بولسا، ەكىنشىسى، بۇلىكشى
بىرەۋى ازاماتتىق كودەكستى جاتتاپ العان
بىرەۋى دىمبىلمەستىڭ ءوزى
بىرەۋى ديەتا تۋرالى ءسوز قۇرادى،
كۇن باتسا زىر قاعىپ باسقا نارسەنى كوكسەر.
تۇندە ىزدەسەڭ ونى تەك
بىرەۋگە اسىلىپ تۇرعان جەرىنەن تاباسىڭ.
V
ءتاج كيگىزۋ سالتاناتىنا وراي قوڭىراۋ قاعىلعان جوق، ال مەككي-قانجار جەزوكشەلەردەن ءبىر-اق شىعادى، ولار ونى پوليسەيگە ۇستاپ بەرەدى.
بەيسەنبى، كەشكى ۋاقىت.
تارنبريدجدەگى ويىن-ساۋىق ءۇيى.
ادەتتەگى كۇن، جەزوكشەلەر — كوپشىلىگى ءىش كويلەكشەڭ، كيىم ۇتىكتەپ جاتىر، كەيبىرى شاشكا ويناۋدا، كەيبىرى جۋىنۋدا، ءبىر سوزبەن ايتقاندا — بۋرجۋازيالىق يديلليا. دجەكوب-ىلگەك گازەت وقىپ وتىر. وعان ەشكىم ءمان بەرمەيدى. ول قىزدارعا كەدەرگى ەمەس سياقتى.
دجەكوب. بۇگىن ول كەلمەيدى.
جەزوكشە. سولاي ما؟
دجەكوب. ول ەندى ەشقاشان كەلمەيدى.
جەزوكشە. وكىنىشتى.
دجەكوب. وكىنىشتى؟ مەنىڭشە، ول قالا سىرتىنا شىعىپ كەتتى. ەندى ول جۇيرىك بولساڭ زىمىرا دەپ، قۇيرىعىن دا سيپاتپايدى!
Maكحيت كەلىپ كىرەدى. قالپاعىن ءىلىپ، ۇستەلدىڭ قارسى بەتىندەگى ديۆانعا وتىرادى.
ماك. كوفە، ادەتتەگىدەي!
ۆيكسەن (تاڭ-تاماشا قالىپ). كوفە، ادەتتەگىدەي!
دجەكوب (تاڭ قالىپ). سەن نەگە حايگەيتتە ەمەسسىڭ؟
ماك. بۇگىن بەيسەنبى، مەنىڭ كۇنىم. قايداعى ءبىر نارسە ءۇشىن، ءوزىمنىڭ ادەتتەرىمنەن جاڭىلمايمىن عوي (ۇستەلگە ايىپتاۋ قاعازىن تاستايدى). ونىڭ ۇستىنە جاڭبىر قۇيىپ تۇر.
دجەنني (ايىپتاۋ قاعازىن وقيدى). "كورولدىڭ اتىمەن كاپيتان ماكحيتكە ءۇش مارتە..."
دجەكوب (ودان قۇجاتتى تارتىپ الادى). اراسىندا مەن بار ما ەكەنمىن؟
ماك. بارلىعىڭ بارسىڭدار.
دجەنني (وزگە جەزوكشەگە). قارا، ايىپتاۋ قاعازى.
پاۋزا.
كانە، ماك، قولىڭدى بەرشى!
ول كوفە ءىشۋىن جالعاستىرىپ، وعان قولىن ۇسىنادى.
دوللي. ءيا، دجەنني قولىنا قاراپ بال اشىپ جىبەرشى. ايتقانىڭ ادەتتە ايداي كەلەدى (كەروسين شاممەن جاقىندايدى).
ماك. باي مۇرا كۇتىپ تۇر ما؟
دجەنني. جوق، مۇرا كورىنبەيدى!
بەتتي. ساعان نە بولعان، دجەنني؟ نەگە بۇلاي قارايسىڭ؟ قۇيقا تامىرىم شىمىرلاپ كەتتى.
ماك. الىس جول كۇتىپ تۇر ما؟
دجەنني. الىس جول دا جوق.
ۆيكسەن. ەندى نە؟
ماك. اينالايىن، تەك جاقسى نارسە ايتشى!
دجەنني. نە ايتارىمدى بىلمەيمىن! قاپ-قاراڭعى، ماحاببات جوق، ساۋلە جوق. ۇلكەن «ك» ءارپى، ايەلدەر وپاسىزدىعىنىڭ بەلگىسى. سوسىن...
Maك. توقتا. قاراڭعىلىق پەن وپاسىزدىق جايلى تاراتىپ ايتشى. وپاسىز ايەلدىڭ اتىن ايتا الاسىڭ با؟
دجەنني. "د"-دان باستالادى اتى.
ماك. قاتەلەسەسىڭ ونىڭ اتى "پ"-دان باستالادى.
دجەنني. ماك، ۆەستمينستەر قوڭىراۋى قاعىلعاندا جاعدايىڭ مۇشكىل بولادى!
ماك. ايتا ءتۇس!
دجەكوب قارقىلداپ كۇلەدى.
نە بولدى؟ (دجەكوبقا جۇگىرىپ كەلىپ، ايىپتاۋ قاعازىن قارايدى).
وتىرىك، ولار ۇشەۋ عانا ەدى عوي.
دجەكوب (كۇلىپ). ءيا، ەسىمدە!
ماك. ءىش كيىمىڭ ادەمى ەكەن.
جەزوكشە. بەسىكتەن كورگە دەيىن ەڭ باستىسى — ءىش كيىم!
كارى جەزوكشە. ەشقاشان جىبەك كيگەن ەمەسپىن. ءبىراق جىبەك كيمەسەڭ، قوناقتار اۋرۋ دەپ ويلايدى.
دجەنني اقىرىنداپ ەسىككە بەتتەيدى.
ەكىنشى جەزوكشە. قايدا كەتتىڭ، دجەنني؟
دجەنني. ءقازىر كورەسىڭدەر (كەتەدى).
موللي. جاي شىتتان دا ۇركەدى ولار.
كارى جەزوكشە. ال مەندە كەرىسىنشە، ولارعا شىت ۇنايدى.
ۆيكسەن. ارينە، قوناقتارعا ۇناسا بولدى.
ماك (بەتتيگە). ال سەن ءالى قاراسىن كيەسىڭ بە؟
بەتتي. ءيا، سولاي.
ماك. ال سەنىڭ ءىش كيىمىڭ قانداي؟
ەكىنشى جەزوكشە. اح، جامان ىڭعايسىزدانامىن. بولمەمە ەشكىمدى شاقىرا المايمىن. اپكەم ەركەك دەسە ىشكەن اسىن جەرگە قويادى. كىرە بەرىستە، ءوزىڭىز تۇسىنەسىز، ءىش كيىم كيىپ اسپەتتەنە المايسىڭ.
دجەكوب كۇلەدى.
ماك. بولدىڭ با؟
دجەكوب. جوق، كامەلەتكە تولماعان قىز بالاعا قاتىستى جەرگە ەندى جەتتىم.
ماك (ديۆانعا قايتا بارىپ وتىرادى). دجەنني قايدا؟ قۇرمەتتى حانىمدار، وسى قالانىڭ كوگىندە جۇلدىزىم جانعانعا دەيىن...
ۆيكسەن. "وسى قالا كوگىندە جۇلدىزىم جانعانعا دەيىن..."
ماك. ...دجەننيمەن تۇردىم، كورگەن كۇنىمىزدى يتكە بەرمەسىن، قاتتى قينالدىق، ءقادىرلى حانىمدار. بۇگىن مەككي قانجار بولسام دا، باقىتتان باسىم اينالىپ جاتسا دا، سول ءبىر كۇندەرى جانىما جالاۋ بولعان جانداردى ەشقاشان ۇمىتپاق ەمەسپىن. ءبىرىنشى كەزەكتە دجەنني تۇر، ارينە. بارلىق قىزدىڭ ىشىندە مەن ونى ەرەكشە جاقسى كوردىم... تىڭداڭدار (ءان سالا باستايدى).
تەرەزە تۇبىندە وڭ جاقتا دجەنني تۇر. ول ىمداپ كونستەبەل ءسميتتى شاقىرادى. سودان كەيىن وعان كەلىپ پيچەم حانىم قوسىلادى. دجەنني، سميت جانە پيچەم حانىم فونار استىندا ۇيگە قاراپ تۇر.
جەڭگەتايدىڭ باللاداسى
1
ماك.
باياعى ءبىر زامانداردا،
ول ەكەۋمىز وتە تاماشا ءومىر سۇردىك
ونىڭ قۇرساعى مەن مەنىڭ باسىم
بەرىك كاپيتال بولدى.
دجەنني تابىس اكەلەتىن، مەككي كۇزەتشى
قوناقتاردى قۇرمەتپەن قارسى اپ ءجۇردىم
قاشاندا ورنىمنان تۇرىپ
توسەكتى بوساتىپ بەرەتىنمىن.
«كەلىپ تۇرىڭىز» دەپ ءيىلىپ
قالا بەرەتىنمىن سىپايى.
جارتى جىل بويى بىرگە بولدىق
وسىلاي مىنەزىمىز جاراسىپ
ول ەكەۋمىز.
دجەنني كىرەدى، قاسىندا سميت بار.
2
دجەنني.
قيىن كەزدەر دە بولدى عوي
قوناق بولماي، جالعىز قالسام
ءىش كيىمىڭدى ساتام دەپ
جانىمدى شىعاراتىن بۇل دوسىم.
ءىش كيىمسىز جۇرگەن كەزىم دە بولدى.
كەيدە ايەل بولعاسىن
جاعاسىنان الا كەتۋشى ەدىم ءوزىم دە.
وندايدا تىستەرىمدى قاعىپ الاتىن
ءتىسسىز قالعانىم دا سودان، ءقادىرلى كوپشىلىك.
ەكەۋى قوسىلىپ.
جارتى جىل بويى بىرگە بولدىق
وسىلاي مىنەزىمىز جاراسىپ
ول ەكەۋمىز.
3
ەكەۋى (بىرگە جانە بىرىنە ءبىرى كەزەك بەرىپ).
باياعى وتكەن ءبىر زاماندا.
ماك.
ءبىز شىن مانىندە جاقسى ءومىر سۇردىك.
دجەنني.
كۇندىز عانا بىرگە جۇردىك.
ماك.
تۇندە ونىڭ توسەگى.
قوناقتاردان بوسامايتىن.
دجەنني.
ودان بىردە جۇكتى دە بوپ ەم...
ماك.
استىندا ءبىر جاتقانىم بار ەدى.
دجەنني.
بالانى مىجيمىن دەپ قورىقتى ول.
ماك.
ءبىراق بەيشارا ءسابي ءبارىبىر شەتىنەدى،
جارتى جىل ءوتتى سودان سوڭ
بىرگە تۇرمايتىن بولدىق اقىرى.
ولار بيلەيدى. ماك قانجارىنىڭ قىنابى دا بولىپ تابىلاتىن فۋتلياردى الادى.
دجەنني-مالينا ماكقا قالپاعىن ۇسىنادى. سميت كەلىپ قولىن يىعىنا سالعاندا دا، ماك بيلەپ جۇرەدى.
سميت. بارلىعى دۇرىس، كەتتىك!
ماك. بۇل شوشقا قورادان شىعاتىن ەكىنشى ەسىك ءالى جوق پا، ادام سەنبەيدى؟
سميت ماكتىڭ قولىن بايلاماق بولىپ ءجۇر. ونى كەۋدەسىنەن ءبىر تەۋىپ ماك تەرەزەدەن شىعىپ قاشپاق بولادى. تەرەزە الدىندا پيچەم حانىم مەن پوليسەيلەر تۇر.
ماك (وتە سابىرلى، سىپايى كەيىپپەن). قايىرلى كۇن، سۋدارىنيا.
پيچەم حانىم. اح، سۇيكىمدى ماكحيت مىرزا. الەم تاريحىنىڭ قاھارمانى دا وسى تابالدىرىقتا سۇرىنگەن دەسەدى. راس بولسا، ارينە
ماك. جان جارىڭىزدىڭ جاعدايى قالاي؟
پيچەم حانىم. ءقازىر ءتاۋىر. وكىنىشكە قاراي، سىزگە مىنا اسا قۇرمەتتى قىزدارمەن قوشتاسۋعا تۋرا كەلەدى. كونستەبەل مىرزا، مىنا كىسىنى جاڭا مەكەن تۇراعىنا شىعارىپ سالىڭىز.
ماكتى الىپ كەتەدى
(تەرەزەگە قاراپ.) ءقادىرلى قىزدار، ەگەر ونى كورگىلەرىڭىز كەلسە، ول موماقان كەيىپپەن ۇنەمى ءبىر مەكەن-جايدان تابىلاتىن بولادى. بۇدان بىلاي ماكحيت مىرزانىڭ رەزيدەنسياسى ولد بەيليدە. جەزوكشەلەردى قيىپ كەتە المايتىنىن ءبىلىپ ەدىم. سەندەرگە قارىز اقشاسىن مەن تولەيمىن. امان بولىڭدار، قىزدار (كەتەدى).
دجەنني. ەي، دجەكوب، نە بولدى!
دجەكوب (ءالى قاعازدى وقىپ وتىر، تۇك بايقاماعان). ماك قايدا؟
دجەنني. كونستەبلدەر الىپ كەتتى عوي!
دجەكوب. ال مەن وقۋدىڭ قىزىعىنا ءتۇسىپ كەتىپپىن... اي-ياي-ياي! (جۇگىرىپ شىعادى)
VI
جەزوكشەلەر ساتىپ كەتكەن ماك ءوزىن سۇيەتىن تاعى ءبىر ايەلدىڭ ارقاسىندا بوستاندىققا شىعادى.
ولد بەيليدەگى تۇرمە.
تەمىر تور. براۋن كىرەدى.
براۋن. تەك قولعا تۇسپەسە ەكەن! جاراتۋشى يەم، جار بولا گور وعان، حايگەيت بالشىقتارىنان اسىپ، باسقا جەردە ءوزىنىڭ بايىرعى دوسى دجەككي ەسكە الىپ وتىرسا ەكەن. ءبىراق جەڭىلتەكتىك ۇلى ادامداردىڭ بارىنە ءتان. ءقازىر تۇتقىنداپ الىپ كەلسە، دوسىمنىڭ وتكىر جانارىنا قاراۋعا ءداتىم شىداماس-اۋ، شىداماس. قۇدايعا ءتاۋبا، بۇگىن اي جارىق، بالشىقتان وتكەندە اداسا قويماس.
ساحنا سىرتىنان شۋ ەستىلەدى.
نە بولدى؟ ماسقارا، مىنە، اكەلە جاتىر.
كىسەندەلگەن ماكتى التى كونستەبەل الىپ كەلە جاتىر؛ ول تاكاپپار كەيپىنەن جاڭىلماعان.
ماك. مىنەكي، جىگىتتەر، قۇداي قولداپ، دىتتەگەن جەرىمىزگە دە جەتتىك (كامەرانىڭ تۇكپىرىنە تىعىلعان براۋندى بايقايدى. ۇزاق پاۋزا، ماك وسى ۋاقىت بويى ءوزىنىڭ بۇرىنعى دوسىنىڭ جانارىنا تەسىلىپ قارايدى).
براۋن. اح، ماك، مەن ەمەس... قولىمنان كەلگەننىڭ ءبارىن ىستەدىم... ماعان بۇلاي قاراماشى، ماك... شىداي الماسپىن... ءبىر نارسە دەشى، جانىم شىعىپ بارادى. (كونستەبلگە ايقايلايدى.) شوشقا، ءجىپتى بۇلاي تارتپا... ءبىر نارسە دەشى، ماك. بايقۇس دوسىڭ دجەككيگە ءبىر نارسە دەپ ءتىل قاتشى... ءبىر اۋىز ءسوزىڭدى قيشى ماعان... (باسىن قابىرعاعا سۇيەپ جىلايدى). جوق، ءداتى نەتكەن بەرىك. ءتىل قاتپادى (كەتەدى).
ماك. بۇل سول باياعى براۋن عوي، ىنجىق. ارسىز، سورلى. ىنجىقتىعىنا قاراماستان پوليسيا باستىعى بولعىسى كەلەدى. ايقاي سالماعانىم دۇرىس بولدى. باسىندا ايقايلايمىن دەپ ويلاعام. ءبىراق تەسىلىپ قاراعان وتكىر جاناردىڭ كەز كەلگەن سوزدەن ارتىق بولاتىنىن دەر كەزىندە ۇقتىم. سولاي بولدى دا. بەتىنە قاراپ ەدىم، جاس بالاشا جىلاپ قالدى. بۇل امالدى ىنجىلدەن وقىپ العانمىن.
كىسەن الىپ، سميت كىرەدى.
بۇدان اۋىرى تابىلمادى ما؟ ەگەر رۇقسات ەتسەڭىز بۇدان ىڭعايىراعىن سۇرار ەدىم (چەك كىتابىن شىعارادى).
سميت. بىزدە كەز كەلگەنى بار، كاپيتان مىرزا. ءبىر گينەيدەن ون گينەيگە دەيىن. كەز كەلگەنىن تاڭداڭىز.
ماك. ال مۇلدە كىسەندەمەۋ شە؟
سميت. ەلۋ گينەي.
ماك (چەك جازىپ بەرەدى). ليۋسيگە قاتىستى وقيعا بەلگىلى بولاتىن بولدى. سول جامان. براۋن ونىڭ قىزىمەن كوڭىل قوسقانىمدى بىلسە، ناعىز قابىلانعا اينالىپ شىعادى.
سميت. نە ەكسەڭ سونى وراسىڭ.
ماك. ول قانشىق تا وسىندا شىعار، جەتكەن بولار. دار اعاشىنا دەيىن ءالى تالاي سىناق كۇتىپ تۇر.
مىرزالار، ەندى قايتسەم ەكەن؟
قۋانىشقا سەبەپ جوق.
بالا كەزىمنەن ءبىر تۇسىنگەنىم
تەك باي ادام عانا باقىتتى.
ەرەكشە سارى جارىق قۇيىلادى. ورگان جارىق تۇسەدى. جوعارىدان ءۇش شىراقتى شام تۇسەدى. پلاكاتقا جازىلعان تومەندەگى جازۋ شىعادى:
باقىتتى ءومىر جايلى باللادا
1
جەر بەتىندە تەك كەمەڭگەرلەر باقىتتى دەسەدى
قارىننىڭ اشتىعى مەن ۇيدەگى سۋىق
تۇككە دە تۇرمايتىن مايدا-شۇيدە.
بۇل ەرتەگىنى وزىڭە ءوزىڭ ايت!
قاراپايىم تىرلىك ەتكىسى كەلگەن
ەتە بەرسىن، ماعان ايتپاڭدار بۇنى.
جەر بەتىندە وسىنى قاناعات قىلاتىن
اقىماق جوق، ەركىندىك كىمدى تويدىرىپتى
تەك باي ادامدار عانا باقىتتى.
2
تاعدىرعا قارسى تۇرىپ ەلىرىپ
كەي كۇرەسكەرلەر اقيقاتشىل كەلەدى.
ەل الدىنا شىعىپ شىندىقتى ايتىپ،
بايلاردىڭ جۇيكەسىن قىتىقتاماق بولادى.
ىشقىرىن كوتەرىپ قويىپ شارشاعان
كۇرەسكەر ۇيىنە قايتادى اشۋلى.
سۋىق توسەككە جىلۋسىز قاتىنىمەن جاتىپ
ءۇش مىڭىنشى جىلى كەلەتىن ماراپاتتى كۇتەدى.
كۇتسىن، اقىماق، وزىنە دە ساۋاپ-اق
بايلار عانا باقىتتى ءومىر سۇرەدى.
3
مەن دە الىمە قاراماي ۇلى بولعىم كەلدى،
كەدەي بولماق بولدىم ەڭبەگى ادال
ءبىراق جان-جاعىما باعدار ساپ،
جوق، بولمايدى بۇلاي دەپ باس شايقادىم.
كەمەڭگەر شىعارسىڭ جانى ادال،
ءبىراق ءومىرىڭ ازاپ، كۇنىڭ توزاق.
باتىل دا اش تا بولدىڭ كەزىندە،
ول تازالىعىڭا تۇكىردىم.
ۇمىت ءبارىن، سوندا عانا كوڭىلدەنەسىڭ،
باي ادام عانا باقىتتى.
ليۋسي كىرەدى.
ليۋسي. وڭباعان! بەتىمە قالاي قاراپ تۇرسىڭ.
ماك. ليۋسي، جۇرەگىڭ قارا تاس بولىپ كەتكەن بە؟ كۇيەۋىڭنىڭ كۇيىن كورىپ تۇرسىڭ...
ليۋسي. كۇيەۋ دەيسىڭ بە! جاۋىز! پوللي پيچەم تۋرالى ەستىدىم! كوزىڭدى ويىپ الايىن با!
ماك. پولليدەن قىزعانىپ جىن قاقتى ما؟ ەسىڭ دۇرىس پا ءوزىڭنىڭ!
ليۋسي. ماقۇلىق، سەن وعان دا ۇيلەنىپ الىپسىڭ عوي؟
ماك. ۇيلەنىپ؟ ءبىرىنشى رەت ەستىپ تۇرمىن! ۇيلەرىندە بولعانىم، ول قىزبەن تىلدەسكەنىم راس. بىر-ەكى رەت ءتىپتى بەتىنەن سۇيگەن شىعارمىن. ەندى ەسۋاس ەلدىڭ بارلىعىنا ماك ماعان ۇيلەندى دەپ سىقپىرتىپ ءجۇر دەيدى. جانىم ليۋسي، سەنى قالاي يلاندىرسام ەكەن. ەگەر نەكەمىزدى رەسمي تۇردە قيايىق دەسەڭ، ماقۇل، كەلىستىك. قيايىق. دجەنتەلمەننىڭ قولىنان بۇدان باسقا نە كەلەدى؟ بۇدان ارتىق ول نە ايتا الادى؟
ليۋسي. اح، ماك، جالعىز تىلەگىم — ارى تازا ايەل بولۋ.
ماك. ماعان كۇيەۋگە تيۋ ارقىلى وسىعان قول جەتكىزەم دەسەڭ، جاقسى. بولاسىڭ.
پوللي كىرەدى.
پوللي. كۇيەۋىم قايدا؟ اح، ماك، وسىندا ەكەنسىڭ عوي. جانارىڭدى الىپ قاشپا، نە بولسا دا بىرگەمىن. مەن سەنىڭ ايەلىڭمىن عوي.
ليۋسي. ارسىز!
پوللي. مەككي تۇرمەگە قالاي ءتۇستىڭ! حايگەيت بالشىعى ارقىلى قاشپاق ەدىڭ عوي؟ جەزوكشەلەرگە ەندى قايتىپ بارمايمىن دەپ انت ەتكەنىڭ قايدا. ولاردىڭ نە ىستەيتىنىن بىلگەنمىن. ءبىراق ەشنارسە ايتپادىم، سەبەبى ساعان سەندىم. ماك، مەن سەنىمەن ولگەنشە بىرگە بولامىن. ءبىر نارسە دەشى، ماك. بەتىمە نەگە قارامايسىڭ؟ بۇلاي ازاپتاماشى. نە جازدىم ساعان؟
ليۋسي. ءاي، قاتىن!
پوللي. بۇل كىم، ماك؟ بۇنىسى نەسى؟ مەنىڭ كىم ەكەنىمدى ايتپايمىسىڭ. ايەلىم دەپ نەگە تانىستىرمايسىڭ. ساعان نە بولعان؟ مەن سەنىڭ ايەلىڭ ەمەسپىن بە؟
ليۋسي. و، الاياق، و وڭباعان! قانىپەزەر جاۋىز، سوندا ەكى قاتىن العانبىسىڭ؟
پوللي. ماك، ايتساڭشى، ايەلىم دەپ. سەن ءۇشىن قولىمنان كەلگەننىڭ ءبارىن جاساپ جاتىرمىن عوي. نەكە ءتۇنى تازا بولدىم، ءوزىڭ بىلەسىڭ. بۇكىل الاياقتارىڭدى باسقارتىپ قويدىڭ، قارسى ءبىر اۋىز ءسوز ايتتىم با؟ دجەكوبتىڭ سالەمى بار، ايتپاقشى...
ماك. ەكەۋىڭ ەڭ بولماسا ءبىر مينۋت تىلدەرىڭدى تارتا تۇرساڭدار، بارلىعى وز-وزىنەن انىقتالار ەدى.
ليۋسي. اۋىزىمدى جاپپا مەنىڭ. شىداي الماي بارا جاتىرمىن. ءتىرى ادام كوتەرەر ازاپ ەمەس بۇل.
پوللي. ءيا، مەن سەنى تۇسىنەمىن، مەن ونىڭ ايەلى رەتىندە...
ليۋسي. ايەلى!!!
پوللي. ... بارلىق ارتىقشىلىقتىڭ زاڭدى جۇبايى جاعىندا ەكەنى انىق. وكىنىشكە قاراي، سىرت كوزگە، ءبىر قاراعاندا سولاي. ماكتىڭ قاسىندا ەسىڭنەن تانىپ قالعانىڭدى كورىپ تۇرمىن.
ليۋسي. ءماسساعان. تاپقانىڭ وسى ما! جاقىندايتىن ادامدى تاۋىپسىڭ! سوحودان كەلگەن ارۋ!
سارى ءتۇستى جارىق. ورگانعا جارىق تۇسەدى. جوعارىدان ءۇش شامدى شامشىراق تۇسەدى. پلاكاتتاعى جازۋ:
كۇندەستەر دۋەتى
I
ليۋسي.
سوحودان كەلگەن ارۋ، بەرمەن شىق
كوركىڭدى تاماشالايىن ءبىر.
قىرىق قىزدىڭ ىشىنەن تاڭداعانى وسى ما؟
مەنىڭ جارىم ءۇشىن بارىنەن قىمبات بولعان
پوللي دەگەن وسى ما؟
پوللي.
بارىنەن ارتىق، بارىنەن ارتىق؟
ليۋسي.
تۇرىنە قاراساڭ — كۇلكىڭ كەلەدى.
پوللي.
اقىماق قانا ءبىرىنشى بولىپ كۇلەدى!
ليۋسي.
جو-جوق، شىنىمەن ەندى ماك كۇلكىلى كورىندى...
پوللي.
دەمەك ەندى ماك كۇلكىلى مە؟
ليۋسي.
ارينە، ەگەر سەنى شىن سۇيسە!
پوللي.
ەگەر مەنى شىن سۇيسە دەيمىسىڭ؟
ليۋسي.
حا-حا-حا! انت ەتۋگە ءازىرمىن
سەنى دەنى دۇرىس ەشكىمنىڭ سۇيمەسىنە.
پوللي.
ءتىرى بولساق - كورەمىز.
ليۋسي.
ءتىرى بولساق - كورەمىز.
ەكەۋى قوسىلىپ.
جوق، مەككي - مەنىكى. مەككيمەن جۇبىمىز جازىلمايدى
ول تەك مەنى سۇيەدى، جارىعىم.
جىندى ەمەسپىن بۇل انىق،
كىم كورىنگەننەن قورقىپ ۇركەتىن دە
مەن ەمەسپىن ءبىلىپ قوي.
2
پوللي.
سوحوداعى ءبىرىنشى ارۋ مەنمىن،
سۇلۋمىن مەن جۇرت تامسانعان.
ليۋسي.
ساندىراق!
پوللي.
كورگەن جۇرتتى تامساندىرىپ
ءىشى تاردى وتقا ورايمىن مەن دەگەن.
ليۋسي.
سالداقى!
پوللي.
سالداقى ناعىز ءوزىڭسىڭ!
مەككي ءۇشىن پولليدەن ارتىق ايەل جوق.
ليۋسي.
بارىنەن ارتىق، بارىنەن ارتىق؟
پوللي.
سوندىقتان دا سەنى كۇلكى قىسقان شىعار، قۇربىم.
ليۋسي.
اقىماق كۇلكى، اقىماق كۇلكى!
پوللي.
شىندىعىندا ماك كۇلكىلى...
ليۋسي.
دەمەك ساعان ماك كۇلكىلى عوي؟
پوللي.
ماعان شىن عاشىق بولىپ قالدى!
ليۋسي.
ساعان عاشىق بولدى ما؟!
پوللي (كوپشىلىككە).
ال ءسىز، ءقادىرلى جۇرتشىلىق،
ماعان عاشىق بولۋ مۇمكىن ەمەس دەيسىز بە؟
ليۋسي.
ءتىرى بولساق - كورەمىز.
پوللي.
ءتىرى بولساق - كورەمىز.
ەكەۋى قوسىلىپ.
جوق، مەككي - مەنىكى. مەككيمەن جۇبىمىز جازىلمايدى
ول تەك مەنى سۇيەدى، جارىعىم.
جىندى ەمەسپىن بۇل انىق،
كىم كورىنگەننەن قورقىپ ۇركەتىن دە
مەن ەمەسپىن ءبىلىپ قوي.
ماك. سۇيكىمدى ءليۋسيىم مەنىڭ، ۇستامدى بول. پوللي ادەيى ىستەپ جاتىر. ەكەۋمىزدى ايىرعىسى كەلەدى. مەنى دارعا اسسا، ماكتىڭ جەسىرىمىن دەپ ايتقانعا جاقسى. پوللي، ءدال ءقازىر سەنىڭ بۇل قىلىعىڭ وتە ورىنسىز.
پوللي. مەنەن باس تارتۋعا ءداتىڭ قالاي بارادى؟
Maك. مەنى ايەلى بار دەپ ايتۋعا اۋىزىڭ قالاي بارادى؟ پوللي، مەنىڭ قاسىرەتىمدى نەگە ودان سايىن تەرەڭدەتەسىڭ (باسىن كۇيزەلە شايقايدى). پوللي، پوللي.
ليۋسي (پولليگە). ءوز ابىرويىڭدى ءوزىڭ توكپەسەڭشى. قاقپانعا تۇسكەن ارىستاندى مازاق قىلماساڭشى، ۇيالساڭشى. نە دەگەن قۇبىجىق ەدىڭ!
پوللي. قوعامداعى قاراپايىم ەرەجەلەرمەن تانىس بولماساڭ دا، قاسىندا ايەلى تۇرعان ەركەكتىڭ الدىندا سىپايى بولۋ كەرەكتىگىن بىلەتىن شىعارسىڭ.
ماك. جوق، شىن ايتامىن، پوللي، قالجىڭدارىڭ شەكتەن شىعىپ بارادى.
ليۋسي. جانجال باستاماق نيەتتە بولساڭىز، امالسىز كۇزەتشىنى شاقىرۋعا ءماجبۇر بولامىن. ول ءسىزدى بۇل جەردەن كۇشتەپ شىعارادى، قىمباتتى سۋدارىنيا.
پوللي. حانىم! حانىم! سىزگە مۇنداي ماڭعاز كەيىپ تۇك جاراسىپ تۇرعان جوق. كۇيەۋىمنىڭ قاسىندا بولۋ — مەنىڭ قاسيەتتى بورىشىم.
ليۋسي. نە ايتىپ تۇرسىڭ؟ نەمەنە ايتىپ تۇرسىڭ؟ كەتپەيمىن دەيسىڭ بە؟ كەت دەسە دە كەتپەيسىڭ بە سوندا؟ تاياقتىڭ عانا ءتىلىن تۇسىنەتىن بولىپ تۇرسىڭ عوي.
پوللي. اۋىزىڭدى جاپ، كاززاپ، ايتپەسە ءبىر پەرىپ تۇرعان جەرىڭدە سۇلاتامىن.
ليۋسي. كەت دەگەن ءسوزدى ەستىمەدىڭ بە! جوق، سەن سىپايى ءسوزدى تۇسىنبەيدى ەكەنسىڭ، سەنىمەن ءوز دەڭگەيىڭدە باسقاشا سويلەسۋ كەرەك ەكەن.
پوللي. سىپايى سويلەسكەن ءتۇرىڭ وسى ما! قانداي كۇيگە ءتۇستىم، قانداي ادامدارمەن سويلەسۋگە ءماجبۇرمىن (جىلايدى).
ليۋسي. قۇرساعىما قاراساڭشى، وڭباعان! سوقىرمىسىڭ، مىنا ءىشىم نەدەن شىعىپ تۇر دەپ ويلايسىڭ، ەسەك.
پوللي. بار دايەگىڭ وسى ما؟ ءتيىپ الماي تۇرىپ، جاتپاۋ كەرەك ەدى، لەدي.
ماك. پوللي!
پوللي (جىلاپ). جوق، شەكتەن شىعىپ كەتتىك. بۇعان جەتكىزبەۋ كەرەك ەدى. ەندى نە ىستەسەم ەكەن.
پيچەم حانىم كىرەدى.
پيچەم حانىم. وسى جەردەن ءبىر-اق شىعاتىنىڭدى ءبىلىپ ەدىم. جانىڭنىڭ بارىندا ۇيگە قايت، ءجالاپ. مىنا شوشقانى دارعا اسقاندا، ءوزىڭ دە اسىلىپ ولسەرسىڭ دەپ سەنەم. جاسى كەلگەن كەيۋانا باسىممەن سەنى تۇرمەگە ىزدەپ كەلىپ، ۇيگە سۇيرەپ اكەتۋىم كەرەك. قوس-قوستان قاتىنى بار مىنا كاززاپتان اجىراتىپ اكەتەم دەپ كۇش جۇمساۋىم كەرەك.
پوللي. باسىمدى قاتىرماشى، سەن ەشنارسە بىلمەيسىڭ...
پيچەم حانىم. ۇيگە ءجۇر دەيمىن!
ليۋسي. اناڭىزعا قالاي قيىن، ءسىزدى ادام قىلام دەپ ءابىرجىپ كەتىپتى.
پيچەم حانىم. ءجۇر دەيمىن!
پوللي. ءقازىر. مەن... مەن وعان تاعى ءبىر نارسە ايتۋىم كەرەك...شىن ايتامىن، بۇل وتە ماڭىزدى.
پيچەم حانىم (شاپالاقپەن تارتىپ جىبەرەدى)، مىناۋ دا ماڭىزدى! ءجۇر دەگەندە ءجۇر!
پوللي. و ماك!
پيچەم حانىم ونى سۇيرەپ الىپ كەتەدى.
ماك. ليۋسي، سەن ءوزىڭدى تاماشا ۇستادىڭ. ارينە، ول بايقۇسقا وبال. سوندىقتان دا تىم قاتال بولا المادىم. باسىندا وعان سەنىپ قالدىڭ، راس قوي؟
ليۋسي. ءيا، باسىندا يلانىپ قالدىم، سۇيىكتىم.
ماك. ايتپەسە ونىڭ شەشەسىنىڭ مەندە نەسى بار عوي دەيسىڭ. ايتقان سوزدەرىن ەستىدىڭ عوي. كۇيەۋ بالاسىمەن كىسى وسىلاي سويلەسە مە؟ قىزىن بۇزعانىم ءۇشىن ءوش الىپ ءجۇر، باسقا تۇك تە ەمەس.
ليۋسي. ەگەر شىن ايتىپ تۇرساڭ، مەن دۇنيەدەگى ەڭ باقىتتى ايەلمىن. سەنى قۇلاي سۇيەتىنىم سونشاما، بىرەۋدىڭ قۇشاعىندا كورگەنشە، دارعا اسىلىپ تۇرعانىڭدى كورگىم كەلەدى. بۇعان تاڭ قالۋعا بولا ما؟
ماك. ليۋسي، مەن ساعان ءومىر بويى قارىزدار بولىپ وتكىم كەلەدى.
ليۋسي. نە دەگەن كەرەمەت سوزدەر، تاعى ءبىر مارتە قايتالاشى.
ماك. ليۋسي، مەن ساعان ءومىر بويى قارىزدار بولىپ وتكىم كەلەدى.
ليۋسي. بىرگە قاشامىز با، سۇيىكتىم؟
ماك. ءيا، بۇل مەنىڭ ارمانىم، ءبىراق بىرگە قاشساق، بوي تاسالاۋ قيىن. ىزدەۋ توقتاسىمەن مەن سەنى تاۋىپ الامىن. پوشتا ارقىلى ارينە، حات جازامىن.
ليۋسي. نە ىستەيىن؟
ماك. قالپاعىم مەن تاياعىمدى اكەلىپ بەر!
ليۋسي شىعىپ كەتىپ، ونىڭ قالپاعى مەن تاياعىن اكەلىپ بەرەدى. تەمىر توردىڭ ىشىنە لاقتىرادى.
ليۋسي، ەكەۋمىزدىڭ ماحابباتىمىزدىڭ ناتيجەسى، قۇرساعىڭداعى ءسابي ارامىزدا دانەكەر بولادى.
ليۋسي كەتەدى. سميت كەلەدى. ول تەمىر توردىڭ ىشىنە كىرەدى.
سميت. تاياقتى بەرى اكەلىڭىز.
توبەلەس باستالادى. سميت، ورىندىق پەن سۇيمەل ۇستاپ، ماكتى قۋىپ ءجۇر. ماك
توردان قارعىپ شىعىپ كەتەدى. ارتىنان كونستەبلدەر قۋادى.
براۋننىڭ داۋىسى. سالەم، ماك! ماك، بۇل مەن، دجەككيمىن. ماك، وتىنەمىن، جاۋاپ بەر. سەنىڭ ۇنسىزدىگىڭدى كوتەرە المايمىن.
براۋن كىرەدى.
براۋن. مەككي! نە بولدى؟ قاشىپ كەتتى مە، مىڭ دا ءبىر ءتاۋبا! (توسەككە وتىرادى).
پيچەم كىرەدى.
پيچەم (سميتكە). مەنىڭ فاميليام - پيچەم. مەن بانديت ماكحيتتىڭ باسىنا تىگىلگەن قىرىق فۋنتتى الۋعا كەلدىم. (تەمىر توردىڭ الدىنا كەلىپ تۇرادى). حەللو! ءسىز ماكحيت مىرزاسىز با؟
براۋن ۇندەمەيدى.
سولاي دەڭىز، ول مىرزا سەرۋەندەۋگە كەتكەن بولىپ تۇر عوي، قىلمىسكەردى كورەم بە دەپ كەلسەم، مىندا براۋن مىرزانىڭ ءوزى وتىر عوي. براۋن قابىلان وتىر، ال ونىڭ دوسى ماكحيت جوق.
براۋن (ىڭىرسىپ). و پيچەم مىرزا، بۇعان مەن كىنالى ەمەسپىن.
پيچەم. ارينە، ءسىز كىنالى ەمەسسىز. وزىڭىزگە ءوزىڭىز جاۋ ەمەس شىعارسىز... ارينە، سىزگە ابدەن سەنەمىن، براۋن.
براۋن. پيچەم مىرزا، نە ىستەرىمدى بىلمەي وتىرمىن.
پيچەم. تۇسىنەمىن. ابدەن كۇيزەلىپ، ءوز-وزىڭىزدى جەگىدەي جەپ بىتكەن شىعارسىز.
براۋن. قاۋقارسىزدىق دەگەن — ەڭ جامان نارسە ەكەن. قاراقشىلار بىلگەنىن ىستەيدى، سۇمدىق، سۇمدىق.
پيچەم. بالكىم، بىرەر ساعات جاتىپ دەمالىپ الارسىز؟ كوزىڭىزدى جۇمىپ، ءبىر ساتكە بولسا دا، تۇك بولعان جوق دەپ قيالعا بەرىلەرسىز. ءسىز شالعىن وراي دالانى كەزىپ كەلە جاتىرسىز، اسپاندا اپپاق مامىق بۇلتتار قالقىپ ءجۇر. باستىسى — بارلىعىن ۇمىتۋ. وتكەندى دە، بولاشاقتا بولاتىن قيىنشىلىقتاردى دا ويلاماۋ.
براۋن (مازاسىزدانىپ). بۇنىمەن نە ايتپاقسىز؟
پيچەم. ءسىز سونداي ۇستامدىسىز. ءسىزدىڭ ورنىڭىزدا مەن بولسام، باياعىدا توسەك تارتىپ جاتىپ قالار ەدىم. ارينە، ماڭدايىمنان سيپاپ، دەنە قىزۋىمدى ولشەيتىن بىرەۋدى قاسىما الىپ الار ەدىم.
براۋن. باسىمدى قاتىرماڭىز، قىلمىسكەر قاشسا، پوليسيا دارمەنسىز. مەنىڭ ەش كىنام جوق.
پيچەم. دارمەنسىز دەيسىز بە؟ دەمەك ماكحيت مىرزانى ەندى قايتىپ ەشقاشان كورمەيمىز عوي؟
براۋن يىعىن قيقاڭ ەتكىزەدى.
پيچەم. ولاي بولسا، ءسىز ۇلكەن ادىلەتسىزدىكتىڭ قۇربانى بولاسىز. كورەسىز، پوليسيا ودان ايىرىلىپ قالماۋعا ءتيىس ەدى دەگەن سياقتى اڭگىمەلەر ايتىلا باستايدى. ءيا، ءتاج كيگىزۋ سالتاناتى مۇلتىكسىز وتپەيتىن ءتارىزدى.
براۋن. نەمەنە؟
پيچەم. ءبىر تاريحي دەرەكتى ەسىڭىزگە سالۋعا رۇقسات ەتىڭىز. حريستوس تۋعانعا دەيىنگى مىڭ ءتورت ءجۇزىنشى جىلى بولعان بۇل وقيعا كەزىندە ۇلكەن شۋ ورناتىپ ەدى، ءقازىر، ارينە، ۇمىتىلدى. مىسىر فاراونى رامزەس ەكىنشى كوز جۇمعاندا، نينيەۆيا، دالىرەك ايتقاندا كاير پوليسمەيستەرى ءبىز سياقتى كەدەي-كەپشىك الدىندا الدەنە ءۇشىن كىنالى بولىپ قالادى. بۇنداي قاتەلىك سالدارى سول كەزدىڭ وزىندە وتە جامان بولاتىن. تاريحي كىتاپتاردا كورسەتىلگەندەي، حالىقتىڭ شەكتەن شىققان ىقىلاسى سالدارىنان تاق مۇراگەرى سەميراميدانىڭ ءتاج كيگىزۋ سالتاناتى توزاققا اينالىپتى. قاھارلى سەميراميدانىڭ پوليسمەيستەرگە قولدانعان جازاسى تۋرالى ايتقاندا ءالى كۇنگە تاريحشىلاردىڭ ازا بويى قازا بولادى. ناقتى ەشنارسە ەسىمدە جوق، ءبىراق پوليسمەيستەردىڭ قانىن سورعان جىلاندار جايلى الدەنە ەمىس-ەمىس جادىمدا.
براۋن. شىنىمەن بە؟
پيچەم. جاراتۋشى يەمنىڭ ءوزى جار بولسىن، سىزگە، براۋن (كەتەدى).
براۋن. مەنىڭ جالعىز جاردەمشىم — تەمىر قۇرساۋ. سەرجانتتار، جينالىڭدار! تەزدەتىڭدەر!
شىمىلدىق. ماكحيت پەن دجەنني-مالينا رامپاعا شىعىپ، ءان سالادى. سارى ءتۇستى جارىق.
ەكىنشى ءۇشباقىرلىق فينال
1
ماك.
سىزدەر ءبىزدى ادال ومىرگە باۋليسىزدار،
ۇرلاما، كۇناعا باتپا دەپ ۇيرەتەسىزدەر،
الدىمەن ازداپ اۋقات بەرىڭىزدەر،
سودان كەيىن ادالدىقتى ۋاعىزدا.
ىزگىلىك پەن مەيىرىمنىڭ جارشىسى،
قارنى قامپيعان ادال مىرزا، سەنى ايتام.
ماڭگىگە وسىنى جادىڭنان شىعارما،
الدىمەن — نان، ادالدىق سودان كەيىن.
كەدەي-كەپشىككە ءوزىڭ ءمۇجىپ جاتقان
سۇيەكتىڭ ءبىر جاعىن بەر سودان سوڭ
اقىل ايت تا ىزگىلىكتى ۋاعىزدا.
ساحنا سىرتىنداعى داۋىس.
ادامدار قالاي ءومىر ءسۇرىپ جاتىر؟
ماك.
ادامدار قالاي ءومىر ءسۇرىپ جاتىر دەيسىڭ بە؟
قينايدى، ازاپتايدى، موينىن ءبۇرىپ قۋادى،
قورلايدى، ەڭبەگىن جەيدى، ۇرلايدى
ءوزىنىڭ دە سونداي ادام ەكەنىن ۇمىتادى.
حور.
شىندىق وسى، مىرزالار، رەنىش ەشبىر بولماسىن
قىلمىس قانا ءبىزدى اسىراپ كەلەدى وسى كۇنى.
2
دجەنني.
ءسىز الپەشتەيتىن ارۋ — بەيكۇنا پەرىشتە،
كۇناعا باتپا دەپ ۇيرەتەسىڭدەر ءبىزدى
الدىمەن ازداپ تاماق بەرىڭدەر بىزگە
سوسىن بارىپ ادالدىققا باۋلى، مىرزا.
كوڭىل كوتەرگەندى ءوزىڭ دە قالاپ تۇرسىڭ،
ار-ۇياتپەن ماڭگىگە قوشتاسايىق ولاي بولسا.
الدىمەن — نان، ادالدىق سودان كەيىن.
كەدەي-كەپشىككە ءوزىڭ ءمۇجىپ جاتقان
سۇيەكتىڭ ءبىر جاعىن بەر سودان سوڭ
اقىل ايت تا ىزگىلىكتى ۋاعىزدا.
ساحنا سىرتىنداعى داۋىس.
ادامدار ءالى قالايشا ءتىرى؟
دجەنني.
ادامدار قالاي ءتىرى دەيسىڭ بە؟
قينايدى، ازاپتايدى، ۇرىپ سوعىپ قۋادى،
قورلايدى، ەڭبەگىن جەيدى، ۇرلايدى
ءوزىنىڭ دە سونداي ادام ەكەنىن ۇمىتادى.
حور.
شىندىق وسى، مىرزالار، رەنىش ەشبىر بولماسىن
قىلمىس قانا ءبىزدى اسىراپ كەلەدى وسى كۇنى.
ءۇشىنشى ءبولىم
VII
وسى ءتۇنى پيچەم ءتاج كيگىزۋ سالتاناتىنا وراي وتەتىن رەسمي شارانىڭ شىرقىن بۇزۋعا دايىندالۋدا، بۇل جوسپارىن اشتىق پەن كەدەيلىككە قارسى نارازىلىق ۇيىمداستىرۋ ارقىلى جۇزەگە اسىرماق.
پيچەمنىڭ فيرماسى.
قايىرشىلار قولدارىنداعى تاقتايشالارعا «ءبىر كوزىمدى كورولگە بەردىم» دەگەن سياقتى جازۋلار جازىپ، قاربالاسىپ جاتىر.
پيچەم. مىرزالار، ءدال وسى مەزەتتە درۋري-لەيننەن تارنبريدجعا دەيىنگى ارالىقتاعى ءبىزدىڭ ون ءبىر فيليالىمىزدا مىڭ ءتورت ءجۇز وتىز ەكى ادام ءدال وسىلاي ازىرلىك جاساپ جاتىر. ولار دا ءتاج كيگىزۋ سالتاناتىنا كەلەدى (شىعادى).
پيچەم حانىم. تەزىرەك! جۇمىس ىستەمەسەڭدەر - قايىر دا تىلەي المايسىڭدار. سەنىڭ عوي، سوقىر بولعىڭ كەلەدى، ءبىراق «ك» ءارپىن دۇرىستاپ جازا المايسىڭ، مىندا جاس بالانىڭ قولىمەن جازۋ كەرەك، بۇل پلاكاتتى شال الىپ جۇرەدى.
بارابان ءدۇرسىلى ەستىلەدى.
قايىرشى. ءدال ءقازىر كورول كۇزەتى ساپ تۇزەپ شىعادى. ول بايقۇستار بۇل ايتۋلى كۇنى ىستەرى بىزبەن بولاتىنىن بىلمەيدى.
فيلچ كىرەدى.
فيلچ (باياندايدى). پيچەم حانىم، مىندا ءبىر توپ تۇنگى بيكەش كەلىپ تۇر. ءسىز اقشا قارىز دەي مە بىردەڭە دەيدى.
جەزوكشەلەر كىرەدى.
دجەنني. سۋدارىنيا...
پيچەم حانىم. جۇمىرتقا تاپقان تاۋىقتاي ەلىرىپ الىپسىڭ عوي ءوزىڭ. ماكحيت ءۇشىن اقشا سۇراپ تۇرعان شىعارسىڭ؟ تۇك بەرمەيمىن، ەستىپ تۇرسىڭ با، تۇك تە تاتىرمايمىن!
دجەنني. تۇسىنبەدىم، سۋدارىنيا؟
پيچەم حانىم. ءتۇن ورتاسىندا مازالايدى وزدەرى! ەسى دۇرىس ادام تاڭ اتپاي بىرەۋدىڭ ۇيىنە كەلە مە؟ جۇمىستان كەيىن ۇيقىلارىڭدى قاندىرمايسىڭدار ما؟ تۇرلەرىن قاراشى، ادامنىڭ قۇسقىسى كەلەدى.
دجەنني. سونىمەن، سۋدارىنيا، ماكحيت مىرزانى ۇستاپ بەرگەنىم ءۇشىن تيەسىلى سىياقىمدى تولەۋدەن باس تارتاسىز با؟
پيچەم حانىم. وتە دۇرىس ايتاسىز. وپاسىزدىعىڭىز ءۇشىن كوك تيىن دا المايسىز.
دجەنني. نەگە، سۋدارىنيا؟
پيچەم حانىم. سەبەبى ماكحيت مىرزا تۇرمەدەن قاشىپ كەتىپتى. ەندى ءۇيدى بوساتىڭدار، كەتىڭدەر.
دجەنني. نە دەگەن جۇگەنسىزدىك، بىزبەن بۇلاي ويناۋعا بولمايدى.
پيچەم حانىم. فيلچ، مىنا بيكەشتەرگە جولدى كورسەتىپ جىبەرشى.
فيلچ بيكەشتەرگە جاقىندايدى. دجەنني ونى يتەرەدى.
دجەنني. ءتىلىڭىزدى تارتا سويلەڭىز، ايتپەسە...
پيچەم كەلىپ كىرەدى.
پيچەم. نە بولدى؟ اقشا بەرمەگەن شىعارسىڭ دەپ سەنەم. قالاي، قىزدار؟ ماكحيت مىرزا وتىر ما تۇرمەدە، جوق پا؟
دجەنني. ماكحيت مىرزا دەپ ونىڭ اتىن اتاۋعا قالاي ءداتىڭ بارادى؟ قارا تىرناعىنا دا تاتىمايسىڭدار. بۇگىن تۇندە ءبىر عانا قوناققا قىزمەت كورسەتتىم، وزگە ۋاقىتتا جاستىقتان باسىمدى الماي ەڭىرەۋمەن بولدىم. قانداي ازاماتتى اقشاعا ساتتىم، قۇدايىم-اۋ. وسىلاي، سۋدارىنيالار. بۇگىن تاڭ الدىندا نە بولدى دەپ ويلايسىڭدار؟ كوز جاسىمدى بۇلاپ ەندى ۇيقىعا شوما بەرىپ ەم، سىرتتان ىسقىرىق ەستىلەدى. قاراسام، تەرەزە تۇبىندە جاڭا عانا ءوزىم ويلاپ، جىلاعان ادامىم تۇر، كىلتتى تاستا دەپ قويادى. ول مەنى قۇشاعىنا الىپ، وپاسىزدىعىمدى ۇمىتتىرعىسى كەلدى. ماكحيت دەگەن بىلە بىلسەڭىز، لوندوندا قالعان ەڭ سوڭعى دجەنتەلمەن. ءدال ءقازىر قاسىمىزدا سيۋكي تودري نەگە جوق دەپ ويلايسىز؟ ءبىلىپ قويىڭىز، ماك ەندى ونى جۇباتىپ جاتىر.
پيچەم (باسقا جاققا قاراپ). سيۋكي تودري...
دجەنني. ونىڭ قارا تىرناعىنا دا تاتىمايتىندارىڭدى ەندى تۇسىندىڭدەر مە؟ ارسىز ەسەكتەر وڭشەڭ.
پيچەم. فيلچ، تەزدەتىپ پوليسەيلەرگە بار. ماكحيت مىرزا سيۋكي ءتودريدىڭ قوينىندا دەپ ايت.
فيلچ كەتەدى.
سۋدارىنيالار، بىزگە شىنىمەن نە بولدى وسى، ارينە، اقشالارىڭىزدى تولەيمىز. سەليا، بەتباقتانىپ، ۇرسىسا بەرگەنشە، سۇيكىمدى بيكەشتەرگە كوفە ۇسىنبايسىڭ با؟
پيچەم حانىم (كەتىپ بارا جاتىپ). سيۋكي تودري! ("ءناپسى باللاداسىنىڭ" ءۇشىنشى شۋماعىن اندەتەدى).
دار اعاشىنىڭ جانىندا ءبىر ادام تۇر،
ءجىپ سابىندالعان، ومىرمەن ءقازىر قوشتاسپاق.
ەندى وعان ەشكىم قايتىپ جولامايدى.
ويىندا نە ونىڭ؟ قىز-قىرقىن.
موينىنا ءجىپ تاعىلسا دا،
تاعى ءبىر ويناپ-كۇلۋدەن قاشپاس ەدى.
ءناپسى دەگەن وسى مىنە، قاراعىم.
رۋحى دا، جانى دا قالماعان،
ساۋ تامتىق جوق وزىندە.
كەشە عانا ونى ساتتى ءناپسىسى
اشۋلى ول، ءبىراق ءقازىر ءبارىبىر
اسىلۋدان ۇرعاشىعا تايىنبايدى ءالى دە.
پيچەم. تەزدەتىڭدەر! مەن بولماسام، تارنبريدج كوشەلەرىندە باياعىدا مۇز بوپ قاتىپ جاتار ەدىڭدەر. سەندەردىڭ كەدەيلىكتەرىڭدى ءتيىمدى پايدالانۋ جولىن ويلاپ، قانشاما ءتۇندى ۇيقىسىز وتكىزدىم. اقىر اياعىندا بايلار جارلى-جاقىبايلاردى اياماي توناعانمەن، ولاردىڭ قايعى-قاسىرەتتەرىنە داتتەرى شىداپ قاراپ تۇرا المايتىنىن ءتۇسىندىم. ولار دا ءدال سەندەردەي جىگەرسىز. تاماق دەگەن ولەتىن كۇنىنە دەيىن جەتەدى، قالاسا بۇكىل ەدەنىنە سارى ماي جاعىپ شىعار ەدى، ءبىراق بەيشارالار اشتان قۇلاپ جاتقان ادامعا جايباراقات قاراي المايدى. ارينە، ءبىر شارتى ول ادام ونىڭ تەرەزەسىنىڭ تۇبىنە بارىپ قۇلاۋى كەرەك.
پيچەم حانىم كىرەدى. قولىندا كوفە سەرۆيسى ساندەپ قويىلعان تاباق.
پيچەم حانىم. ەرتەڭ كەڭسەگە كەلىپ، اقشالارىڭدى الاسىڭدار، تەك ءتاج كيگىزۋ سالتاناتىنان كەيىن كەلىڭدەر.
دجەنني. پيچەم حانىم، العىسىمدى جەتكىزەرگە ءسوز تابا الار ەمەسپىن.
پيچەم. ساپ تۇزەڭدەر! ءبىر ساعاتتان سوڭ بۋكينگەم سارايىندا كەزدەسەمىز. العا باس!
كەدەيلەر ساپ تۇزەيدى. فيلچ جۇگىرىپ كىرەدى.
فيلچ. ويباي! جەتىپ ۇلگەرمەدىم، پوليسيا بەرى كەلە جاتىر!
پيچەم. تىعىلىڭدار! (پيچەم حانىمعا.) بارلىعىن الىپ كەت. مەن «زالالسىز» دەگەن كەزدە....
پيچەم حانىم. «زالالسىزى» نەسى، تۇك تۇسىنسەم بۇيىرماسىن.
پيچەم. قايدان ءتۇسىنۋشى ەڭ. مەن «زالاسىز» دەگەن كەزدە بارىپ...
ەسىك قاعىلادى.
جاراتۋشىعا ءتاۋبا، كىلت تابىلدى! تۇسىنسەڭ دە، تۇسىنبەسەڭ دە، مەن «زالالسىز» دەگەندە ءان شىرقاڭدار، بولدى، بارىڭدار!
پيچەم حانىم مەن قايىرشىلار تىعىلادى. «اسكەري جۇگەنسىزدىكتىڭ قۇربانى» دەگەن پلاكاتى بار كىشكەنتاي قىزدان باسقالارى وڭ جاققا، كيىم ىلگىشتىڭ ارتىنا كەتەدى.
براۋن، سميت جانە كونستەبلدەر كىرەدى.
براۋن. كەدەيدىڭ دوسى بولىپ تابىلاتىن مىرزا، ءبىزدى دە ارەكەت بارىسىندا ءبىر كورىڭىز، كىسەن كيگىز، سميت. كەرەمەت پلاكاتتار. (قىزعا) اسكەري جۇگەنسىزدىك قۇربانى كىم؟ ءسىز بە؟
پيچەم. قايىرلى تاڭ، براۋن، قايىرلى تاڭ. جاقسى ۇيىقتادىڭىز با؟
براۋن. نەمەنە؟
پيچەم. قايىرلى تاڭ، براۋن.
براۋن. كىممەن سويلەسىپ تۇر ءوزى؟ ارامىزدا بىرەۋىمىزدى تانىپ تۇر ما؟ مەن ءسىزدى بىلمەيدى ەكەنمىن.
پيچەم. ا، تانىس ەمەسپىز بە؟ قايىرلى تاڭ، براۋن.
براۋن. قالپاعىن قاعىپ تاستاشى.
سميت بۇيرىقتى ورىندايدى.
پيچەم. اقىرى وسى جاققا بەت بۇرعان ەكەنسىز، براۋن، سىزدەن وتە قاتتى ءوتىنىپ سۇرايمىن، ماكحيت اتتى قىلمىسكەردى قايتادان تۇتقىنعا الىڭىز.
براۋن. مىناۋ جىندانعان ەكەن. كۇلمەڭىز، سميت. ودان دا ايتىڭىزشى، وسى ۋاقىتقا دەيىن ول قالاي باس بوستاندىعىنىنان ايىرىلماي كەلگەن؟
پيچەم. سەبەبى ول ءسىزدىڭ دوسىڭىز، براۋن.
براۋن. كىم؟
پيچەم. مەككي-قانجار. ەندى مەن ەمەس قوي. مەن قىلمىسكەر ەمەسپىن، جاي عانا قايىرشىمىن، ءسىڭىرى شىققان كەدەيمىن. ءسىز مەنى تۇتقىنداي المايسىز. ءقازىر، براۋن، ءسىزدىڭ ومىرىڭىزدەگى ەڭ قيىن ءسات تۋىپ وتىر. كوفە ىشەسىز بە؟ (جەزوكشەلەرگە). جاندارىم مەنىڭ، پوليسيا باستىعىنا دا ءبىر جۇتىم قالدىرىڭدار، ادەپتەن وزباڭدار. ءبىز سەپتەسىپ كۇن كورە الامىز. بارلىعىمىز زاڭنىڭ جاعىندامىز. زاڭ دەگەن — ءوزىن مۇقتاجدىعىنا نەمەسە ناداندىعىنا بايلانىستى بۇزعان ازاماتتاردى پايدالانۋ ءۇشىن ويلاپ تابىلعان. وسىعان سايكەس ودان پايدا كورەم دەگەن كەز كەلگەن ادام زاڭدى بۇلجىتپاي ورىنداۋعا مىندەتتى.
براۋن. سوندا سىزدىڭشە ءبىزدىڭ سوت جەمقور ما؟
پيچەم. كەرىسىنشە، سۋدار، بارلىعى كەرىسىنشە. ءبىزدىڭ سوت الەمدەگى ەڭ ءادىل سوت: وعان دۇنيەنىڭ اقشاسىن بەرسەڭ دە جالعان ۇكىم شىعارمايدى.
تاعى دا بارابان قاعىلدى.
اسكەريلەردىڭ شەرۋى باستالدى. قايىرشىلاردىڭ قايىرشىسىنىڭ شەرۋى جارتى ساعاتتان سوڭ باستالادى.
براۋن. وتە دۇرىس ايتاسىز، پيچەم مىرزا. جارتى ساعاتتان كەيىن كەدەيلەردىڭ كەدەيى ولد بەيليدەگى تۇرمەگە جابىلادى. (كونستەبەلدەرگە) مىندا جينالعان وتانسۇيگىشتەردى تۇگەل تۇتقىنداڭدار (قايىرشىلارعا). براۋن-قابىلان جايلى ەستىگەن بولارسىڭدار. پيچەم، بۇگىن تۇندە تىعىرىقتان شىعاتىن جول تاپتىم، وسىنىڭ ارقاسىندا دوسىمدى اجالدان قۇتقاردىم. وردالارىڭنىڭ تاس-تالقانىن شىعارامىن. بارلىعىڭا ايىپ تاعىپ، قاماۋعا الامىن. نە ءۇشىن دەيسىز بە؟ قايىرشىلىق ءۇشىن. ءسىز كەشە قايىرشىلاردى پاتشايىمعا جانە ماعان قارسى قويامىن دەدىڭىز. بۇگىن سول ءۇشىن تۇتقىندايمىن. ۇيرەنىڭىز.
پيچەم. وتە جاقسى. سوندا قايىرشىلاردى عانا تۇتقىندايسىڭ عوي؟
براۋن. ءيا، مىنا مۇگەدەكتەردى. سميت، بۇل مىرزالار بىزبەن بارادى.
پيچەم. براۋن، مەن ءسىزدى اسىعىستىق جاساماڭىز دەپ ساقتاندىرعىم كەلەدى. قۇداي ايداپ، وسىندا كەلگەنىڭىز ءۇشىن جاراتۋشىعا مىڭ دا ءبىر راحمەت ايتىڭىز. بۇل ادامداردى، ارينە تۇتقىنداي الاسىز. ولار زالالسىز، وتە زالالسىز.
مۋزىكا. «پەندە شاراسىزدىعى تۋرالى ءان»-نەن بىرنەشە نوتا شىعادى.
براۋن. بۇل نە تاعى؟
پيچەم. مۋزىكا. ولار الدەرى كەلگەنشە وسىلاي كوڭىل كوتەرەدى. «پەندە شاراسىزدىعى تۋرالى ءان». ەستىمەپ پە ەدىڭىز؟ ۇيرەنىڭىز.
سارى جارىق. ورگانعا جارىق تۇسەدى جوعارىدان ءۇش شىراقتى شام تۇسەدى. پلاكاتتاعى جازۋ:
«پەندە شاراسىزدىعى تۋرالى ءان».
قايىرشىلار.
1
تەك باسپەن ءومىر ءسۇرۋ
مۇمكىن ەمەس
تەك باسپەن ءبيتتى عانا
اسىراۋ مۇمكىن.
قۋلىعى دا ادامنىڭ
ءوز بويىنان اسپايدى.
كىمنىڭ قالاي الداپ جاتقانىن
كىم بىلدىرەدى ساعان،
اقىماقسىڭ سەبەبى.
2
تاماشا جوسپار قۇر،
اقىلىڭدى كورسەت وسىلاي
تاعى بىرەۋىن قۇر،
ءبىراق ودان نە پايدا
تۇك تە پايدا جوق.
ازعىندىق قورى
ادامدا وتە از
تەك ىزگىلىك قانا
گۇلدەندىرەدى.
3
باقىت ىزدەمە،
ءبىر ءسات ايالدا.
باقىتتى قۋىپ جۇرگەندە
ول ارتىڭدا قالادى.
ادامزاتتىڭ بويىندا
ءتاۋبا از عوي.
ارمان قۋىپ قاجەتى جوق
ول تەك الدايدى بىزدەردى.
پيچەم. وتە كەرەمەت نارسەلەر ايتىپ تۇرسىز، براۋن. ءبىراق ولاردىڭ شىندىقپەن ۇيلەسپەيتىنى وكىنىشتى. كىمدى تۇتقىنداماقسىز؟ ءتاج كيگىزۋ سالتاناتىنا وراي شاتتانىپ، شاعىن ماسكاراد ۇيىمداستىرعان جاستاردى ما؟ ەگەر كوشەگە شىن كەدەي-كەپشىك شىقسا نە بولاتىنىن بىلەسىز بە؟ بۇل ارادا شىن جارلى جوق. ءسىز ەسەپتەن قاتەلەستىڭىز. شىن قايىرشىلاردىڭ قانشا ەكەنىن بىلەسىز بە؟ ەگەر شىركەۋ الدىنا ولار بارسا، وتە سۇرىقسىز كارتينا بولادى. ولاردىڭ تۇرلەرى وتە جامان. براۋن، ءسىز بەتىن وبا جەگەن جاننىڭ كەسكىنىن كورىپ پە ەدىڭىز؟ ال ەندى وبامەن اۋىراتىن ءجۇز جيىرما ادامدى ەلەستەتىڭىز. جاس پاتشايىم وبانى ەمەس، راۋشان گۇلىن كورىپ ادەتتەنگەن. مۇگەدەك-كەمىستەردى ايتپاعاننىڭ وزىندە. بۇنداي جاعدايدىڭ الدىن الۋ كەرەك، براۋن. ءسىز پوليسيا كەدەي-كەپشىكتى تىزگىندەۋگە قابىلەتتى دەيتىن شىعارسىز. ءبىراق بۇعان ءوزىڭىز دە سەنبەيسىز عوي، ايتىڭىزشى، ا؟ ەگەر ءتاج كيگىزۋ سالتاناتى بارىسىندا پوليسيا ءبىر شەتتە التى ءجۇز مۇگەدەكتى شوقپارمەن سوعىپ جاتسا، قالاي بولادى؟ وتە سۇرىقسىز كارتينا. مەن ءتىپتى جۇرەك اينىتار كارتينا دەر ەدىم. ءتىپتى ويلاي باستاسام، سۋىق تەر بۇرق ەتە قالادى. ماعان ورىندىق بەرىڭدەرشى.
براۋن (سميتكە). بۇل قوقان-لوققى. بۇل - بوپسالاۋ. وعان تيىسۋگە بولمايدى. قوعامدىق ءتارتىپ مۇددەسى ءۇشىن وعان تيىسۋگە بولمايدى. ونداي وقيعا ەشقاشان ورىن العان ەمەس.
پيچەم. ال بۇگىن ورىن الادى. سىزگە ءبىر شىندىقتى ايتايىن، انگليا پاتشايىمىنا نە ىستەسەڭىز دە ءوزىڭىز بىلەسىز، ءبىراق لوندونداعى كەدەي-كەپشىكتىڭ بىرەۋىنىڭ اياعىن باسىپ كەتسەڭىز قۇرىدىم دەي بەرىڭىز.
براۋن. دەمەك مەن مەككي قانجاردى تۇتىنداۋعا ءتيىسپىن عوي؟ ايتۋعا وڭاي. ادامدى تۇتقىنداۋ ءۇشىن، الدىمەن ونى قولعا ءتۇسىرۋ كەرەك.
پيچەم. وتە دۇرىس ايتاسىز. ونى الدىڭىزعا ءوزىم الىپ كەلمەسەم بولمايتىن ءتارىزدى. كورەيىك، الەمدە ادالدىق دەگەن قالىپ پا جوق پا. دجەنني، ءدال ءقازىر ماكحيت مىرزا قاي جەردە؟
دجەنني. وكسفورد-ستريت، 21، سيۋكي تودريدىڭ ۇيىندە.
براۋن. سميت، ءدال ءقازىر وكسفورد-ستريت، 21-گە، سيۋكي تودريگە بارىڭىز.
ماكحيتتى تۇتقىنداپ، ولد بەيليگە جەتكىزىڭىز. ال مەن كيىمىمدى اۋىستىرايىن.
بۇگىن مەرەكەلىك كوستيۋمىمدى كيىپ شىعۋىم كەرەك.
پيچەم. براۋن، ەگەر ساعات التىدا ول دارعا اسىلماسا...
براۋن. و ماك، تۇك ىستەي المادىم، قاۋقارسىزبىن (كونستەبلدەردى الىپ كەتەدى).
پيچەم (ارتىنان ايقايلايدى). مىنە، ءسىز دە ءبىر نارسەگە ۇيرەندىڭىز، براۋن!
تاعى دا بارابان سوعىلادى.
ءۇشىنشى دابىل. باعىتتى اۋىستىرامىز. جاڭا تاپسىرما - ولد بەيلي تۇرمەسى. العا باس!
قايىرشىلار كەتەدى.
پيچەم (ءان سالادى).
باۋىرىڭ مەيىرىمسىز، قاتال ما،
بەتىنەن سالىپ قال
سوندا عانا تۇزەلەدى ول دەگەن.
ادامدا مەيىرىم قورى وتە از
ءبىر-بىرىڭدى اياماي
بەتتەن ۇرىڭدار، جاراندار.
شىمىلدىق
دجەنني-مالينا (رامپاعا شارمانكا ۇستاپ جاقىنداپ، ءان سالادى).
كەمەڭگەر سولومون جايلى ءان
1
كەمەڭگەر سولوموندى بىلەسىز
ونىڭ ءومىرى بەلگىلى
بارلىعىنا وي جۇگىرتىپ
وتەدى دە كەتەدى دەپ
باعا بەرگەن سابازىڭ.
ومىرگە كەلگەنىنە وكىنىپتى دەسەدى.
ۇلى ەدى، كەمەڭگەر ەدى سولومون
سوندا ودان نە شىقتى؟
كەمەڭگەرلىك — سور ەكەنىن
الەم سودان ءتۇسىندى.
ودان بويى اۋلاق جۇرگەن
ادام عانا باقىتتى!
2
سۇلۋ كلەوپاترانىڭ اقىرى
نە بولعانىن بىلە مە ەكەن جۇرتشىلىق.
ريم قاھارماندارىن تىزە بۇكتىرىپ
ءوزى دە ءبىر كۇن جوق بولدى.
نە شىقتى سوندا؟
نەتكەن پاتشايىم ەدى
نە بولدى اقىرى؟
سۇلۋلىق تا سور ەكەن
ودان ادا ادام عانا باقىتتى.
3
باتىر سەزار دا تانىس بىزگە
ءولىمى دە بەلگىلى.
ريمدەگى بيلىكتى تارتىپ الىپ
ەندى سالتانات قۇرماق ەد
ءبىر مەزەتتە توڭقالاق استى
قىزىعىن دا كورمەدى.
جىلدار ءوتتى الەم ۇقتى
باتىرلىق تا سور ەكەن
ودان ادا ادام عانا باقىتتى.
4
ءبىلىمپاز برەحتى دا بىلەسىڭدەر
بۇرىن سىزدەرگە ول ۇناۋشى ەدى.
ءبىراق ساۋال قويىپ مازانى الدى
بايدى باي ەتكەن كىم دەدى.
ودان دا قۇتىلدىڭدار سودان سوڭ.
تانىمعا ۇمتىلدى برەحت،
جىلدار ءوتتى الەم ۇقتى
ءبىلىمپازدىق تا سور ەكەن
ودان ادا ادام عانا باقىتتى.
5
ءومىرى قىل ۇستىندە تۇرعان
الدارىڭىزعا ماكحيت شىقتى مىنەكەي،
اقىل-ەسىن جوعالتپاي،
رۇقساتپەن توناعاندا
ول تەڭدەسسىز ۇرى ەدى.
سەزىمگە بوي الدىرىپ قۇرىدى،
اقىرعى ساتتە تۇر مىنە.
جىلدار ءوتتى الەم ۇقتى
ماحاببات تا سور ەكەن
ودان ادا ادام عانا باقىتتى.
VIII
جەكەمەنشىك ءۇشىن كۇرەس.
ولد بەيليدەگى بولمە.
ليۋسي. سميت كەلىپ كىرەدى.
سميت. سۋدارىنيا، سىزبەن پوللي ماكحيت حانىم سويلەسەمىن دەيدى.
ليۋسي. ماكحيت حانىم؟ كىرسىن.
پوللي كىرەدى.
پوللي. امانسىز با، سۋدارىنيا. سۋدارىنيا، امانسىز با دەيمىن!
ليۋسي. نە كەرەك؟
پوللي. تانىمادىڭىز با؟
ليۋسي. ارينە، تانىدىم.
پوللي. كەشەگى قىلىعىم ءۇشىن كەشىرىم سۇرايىن دەپ ەدىم.
ليۋسي. قىزىق ەكەن.
پوللي. كەشىرۋگە دايەك بولاتىن جالعىز نارسە — مەن باقىتسىز جانمىن.
ليۋسي. ءيا-يا.
پوللي. سۋدارىنيا، ءسىز مەنى كەشىرۋگە ءتيىسسىز. كەشە ماكحيت مىرزاعا قاراپ، قاتتى اشۋلاندىم. ول ءسىزدى بۇنداي جاعدايدا قالدىرماۋعا ءتيىس ەدى، سولاي ەمەس پە؟ وسى ءسوزىمدى وعان جەتكىزىڭىزشى.
ليۋسي. مەن... مەن... ونىڭ قايدا ەكەنىن بىلمەيمىن.
پوللي. ءسىز ونىمەن كەزدەسىپ جۇرگەن شىعارسىز.
ليۋسي. جوق، كەزدەسپەيمىن.
پوللي. كەشىرىڭىز.
ليۋسي. ول ءسىزدى سۇيەدى.
پوللي. اح جوق، ول ءسىزدى سۇيەدى، مەن بۇنى وتە جاقسى بىلەمىن.
ليۋسي. ءسىز تىم اقكوڭىلسىز.
پوللي. اح، سۋدارىنيا، ەركەك زاتى ادەتتە ءوزىن تىم جاقسى كورگەن ايەلدەن بويىن اۋلاق سالادى. تاستاپ كەتەدى. ونىڭ سىزگە قارىزدار ەكەنىن، ءتىپتى مەنىڭ ءوڭىم تۇرماق تۇسىمدە كىرمەگەن دەڭگەيدە قارىزدار ەكەنىن ۇقتىم.
ليۋسي. ءسىز وسىنىڭ بارلىعىن شىن ايتىپ وتىرسىز با؟
پوللي. ارينە، ارينە، يمانداي شىنىم، سۋدارىنيا، سەنىڭىز.
ليۋسي. سۇيكىمدى پوللي، ەكەۋمىز دە ونى شامادان تىس سۇيدىك.
پوللي. مۇمكىن. (پاۋزا.) ال ەندى، سۋدارىنيا، بارلىعىنىڭ قالاي بولعانىن ايتايىن. ون كۇن بۇرىن ماكحيت مىرزانى تۇڭعىش رەت «تەڭىز جاندىگى» قوناق ۇيىندە كەزدەستىردىم. قاسىمدا انام بولدى. سودان سوڭ بەس كۇننەن كەيىن، دالىرەك ايتقاندا الدىڭعى كۇنى نەكەمىزدى قيدىق. كەشە مەن ونىڭ قىلمىسكەر ەكەنىن، پوليسيانىڭ ىزدەۋىندە جۇرگەنىن ءبىلدىم. ال بۇگىن ءتىپتى نە ىستەرىمدى بىلمەي وتىرمىن. سوندا، سۋدارىنيا، ون ەكى كۇن بۇرىن عانا بۇنداي كۇيگە ۇشىرايمىن دەپ ويلاماعان ەكەنمىن.
پاۋزا.
ليۋسي. مەن ءسىزدى جاقسى تۇسىنەمىن، سۇيكىمدى كەلىنشەك.
پوللي. ماكحيت حانىم دەڭىز.
ليۋسي. ماكحيت حانىم.
پوللي. سوڭعى ۋاقىتتا مەن ول تۋرالى كوپ ويلايتىن بولدىم. قاراجاياۋدىڭ ءبىرى ەمەس. ءسىزدىڭ كوزىڭىزشە ءوزىن قالاي ۇستاعانىن ەسكە السام، قىزعانىشتان وت بوپ جانامىن. مەن كەتىپ بارا جاتقاندا، ەگەر انام بولماسا، كەتپەس ەدىم، ول ءتىپتى سەلت ەتپەدى. جۇرەگى ەت پە، تاس پا. قالاي ويلايسىز، ليۋسي؟
ليۋسي. نە دەرىمدى بىلمەي وتىرمىن، بارلىعىنا ماكحيت مىرزا كىنالى. سىزگە ءوز ورتاڭىزدان الشاقتاماۋ كەرەك ەدى، سۇيكىمدى كەلىنشەك.
پوللي. ماكحيت حانىم دەڭىز.
ليۋسي. ماكحيت حانىم.
پوللي. ءسىز وتە دۇرىس ايتاسىز. ماعان ىسكەرلىك قارىم-قاتىناس شەگىنەن شىقپاۋ كەرەك ەدى. اكەمنىڭ تىلەگى دە وسى.
ليۋسي. ارينە.
پوللي (جىلاپ). ءبىراق ول - مەنىڭ جۇرەگىم عوي.
ليۋسي. سۇيكىمدىم، ەڭ اقىلدى ايەلدىڭ ءوزى بۇنداي جاعدايدا قالۋى مۇمكىن. ءبىراق رەسمي نەكەلەرىڭىز قيىلعان جوق، وسىعان قۋانىڭىز. ءتۇرىڭىز جامان بولىپ كەتىپتى، بۇلاي ۋايىمداي بەرمەڭىز. ءبىر نارسە كەرەك بولسا ايتىڭىز.
پوللي. نە؟
ليۋسي. جۇرەك جالعايسىز با؟ سۋسىن ىشەرسىز، بالكىم؟
پوللي. ءيا-يا، ەگەر قيىن بولماسا.
ليۋسي شىعىپ كەتەدى.
و، سالداقى!
ليۋسي (كوفە، ءتاتتى نان الىپ كەلەدى). وسى جەتكىلىكتى بولار.
پوللي. مازاڭىزدى الدىم بىلەم، سۋدارىنيا.
پاۋزا.
مىنا سۋرەتتە ول سونداي ادەمى. قاشان اكەلىپ ءجۇر؟
ليۋسي. اكەلگەنى قالاي؟
پوللي (بەيكۇنا كەيىپپەن). قاشان اكەلىپ ءىلىپ قويدى دەيمىن؟
ليۋسي. بۇل سۋرەتتى ول ىلگەن جوق.
پوللي. سىزگە وسى بولمەدە تاپسىردى ما؟
ليۋسي. ول بۇل بولمەدە بولعان ەمەس.
پوللي. سولاي ما؟ بولسا دا، وندا تۇرعان نە بار. ءومىر جولى بۇرالاڭ.
ليۋسي. نە بولسا سونى ايتقاندى توقتاتىڭىز. نەمەنەگە كەلدىڭىز؟ ماقساتىڭىز نە؟
پوللي. ونىڭ قايدا جاسىرىنىپ جۇرگەنىن بىلەسىز عوي؟
ليۋسي. ءسىز بىلمەيسىز بە؟
پوللي. جانىڭىزدىڭ بارىندا ايتىڭىز.
ليۋسي. بىلمەيمىن.
پوللي. شىن ءسوزىڭىز بە؟
ليۋسي. بىلمەيمىن، شىنىمەن ءسىز دە بىلمەيسىز بە؟
پوللي. جوق، ماسقارا بولدى دەگەن وسى (كۇلەدى).
ليۋسي جىلايدى.
ەكەۋمىزدى دە تاقىرعا وتىرعىزىپ، تابانىن جالتىراتتى دەسەڭىزشى.
ليۋسي. نە دەگەن قاتىگەزدىك...
پوللي (كوڭىلدەنىپ). وسىنداي قايعىلى وقيعاعا ۇشىراسام دا، اقىر اياعىندا ءسىز سەكىلدى جانمەن تابىسقانىما قۋانىشتىمىن. بۇعان دا شۇكىرشىلىك. بالكىم سەن دە اش شىعارسىڭ، ءتاتتى ناننان اۋىز ءتيشى ءوزىڭ دە.
ليۋسي. ءتاتتى نان دەيسىڭ بە! اح، پوللي، بۇنشاما مەيىرىمدى بولارمىسىڭ. مەن سونداي جاقسى ەمەسپىن. ەركەكتەر ءبىزدىڭ كوز جاسىمىزعا تاتىمايدى.
پوللي. ارينە، تاتىمايدى. ءبىراق قايتپەك كەرەك؟
ليۋسي. جوق! ەندى بار شىندىقتى ايتامىن. پوللي، اشۋلانبايسىڭ با؟
پوللي. نە بولدى؟
ليۋسي. بارلىعى وتىرىك.
پوللي. نە وتىرىك؟
ليۋسي. مىناۋ. (ءىشىن كورسەتەدى.) قايداعى ءبىر قىلمىسكەرگە بولا وسىعان باردىم.
پوللي (كۇلەدى). اح، نە دەگەن كەرەمەت! بۇل وتىرىك پە سوندا؟ نە دەگەن سالداقى ەدىڭ! ساعان شىنىمەن مەككي كەرەك پە؟ ەگەر تابا الساڭ، سەن-اق قارىق بول، سىيلايمىن ساعان!
ەسىك سىرتىنان اياق دابىرى، داۋىستار ەستىلەدى.
نە بولدى؟
ليۋسي (تەرەزە الدىنا كەلىپ). مەككي! قايتا قولعا ءتۇستى.
پوللي (داۋىسى وزگەرىپ). ءبارى ءبىتتى.
پيچەم حانىم كەلىپ كىرەدى.
پيچەم حانىم. اح، پوللي، وسىندا وتىرسىڭ با. كيىمىڭدى اۋىستىر، بايىڭدى دارعا اسادى. جەسىردىڭ كيىمىن الىپ كەلدىم.
پوللي كيىم اۋىستىرادى.
قارا ءتۇس ساعان جاراسادى. تەك از-ماز كۇلىمسىرە.
IX
جۇما، تاڭعى ساعات بەستىڭ كەزى. مەككي قانجاردى جەزوكشەلەر ەكىنشى مارتە ساتىپ وتىر. ەندى ول دارعا اسىلادى.
ءولىم جازاسىنا كەسىلگەندەر كامەراسى.
ۆەستمينستەر قوڭىراۋى قاعىلادى. كونستەبلدەر كامەراعا كىسەندەلگەن ماكحيتتى الىپ كىرەدى.
سميت. بەرى اكەلىڭدەر. ۆەستمينستەر قوڭىراۋى قاعىلدى. بويلارىڭدى جازىڭدار، نە بولدى تۇگە. نەمەنە ۇنجارعالارىڭ ءتۇسىپ كەتكەن. الدە ۇياتتان ورتەنىپ باراسىڭدار ما؟ (كونستەبەلدەرگە). قوڭىراۋ ءۇشىنشى رەت قاعىلعاندا، التىلاردىڭ شاماسىندا دارعا اسۋ ءراسىمى اياقتالۋعا ءتيىس. بارلىعىن تەزدەتىپ ازىرلەڭدەر.
كونستەبل. نيۋگەيت كوشەلەرى حالىققا تولى، ارى-بەرى ەركىن ءجۇرۋ مۇمكىن ەمەس.
سميت. قىزىق. حابار قالايشا تەز تاراعان؟
كونستەبل. وسىلاي جالعاسا بەرسە، جارتى ساعاتتان سوڭ لوندون تۇگەل قۇلاعدار بولادى. حالىق پاتشايىمدى قوشەمەتتەۋدىڭ ورنىنا وسىندا كەلەدى انتالاپ. پاتشايىم بولسا، بوس كوشەلەردە سالتانات قۇرادى.
سميت. سوندىقتان تەزدەتۋ كەرەك. التىعا دەيىن جايعاساق، جەتىگە دەيىن حالىق شەرۋگە جينالىپ ۇلگەرەدى. العا باس!
ماك. ەي، سميت، ساعات قانشا؟
سميت. سوقىر بولىپ قالعانسىز با؟ بەستەن ءتورت كەتتى.
ماك. بەستەن ءتورت كەتتى.
سميت كامەرانى سىرتىنان قۇلىپتايدى. براۋن كەلىپ كىرەدى.
براۋن (سميتكە، كامەراعا سىرتىن بەرىپ). وسىندا ما؟
سميت. كورىسەسىز بە؟
براۋن. جو-جو-جوق، بارلىعىن وزدەرىڭ اتقارا بەرىڭدەر (كەتەدى.)
ماك (كەنەتتەن داۋىسىن وتە اقىرىن شىعارىپ، تۇيدەكتەتىپ سويلەيدى). سميت، قورىقپاڭىز، مەن ءسىزدى ساتىپ الۋعا تىرىسپايمىن دا. بارلىعىن ءبىلىپ وتىرمىن. ەگەر ساتىپ السام، سىزگە شەتەلگە قاشۋعا تۋرا كەلەر ەدى. ءيا، ءيا، قاشار ەدىڭىز. ول ءۇشىن ءسىزدى ءومىر باقيعا جەتەتىندەي ەتىپ قامتاماسىز ەتۋ كەرەك. مىڭ فۋنت، سولاي ەمەس پە؟ ۇندەمەڭىز. جيىرما مينۋتتان كەيىن سول مىڭ فۋنتتى ەرتەڭ تاۋىپ بەرە الامىن با، جوق پا، ايتامىن. ارانداتىپ تۇرعان جوقپىن. ءارى بارىپ، جاقسىلاپ ويلانىڭىز. ءومىر - شولاق. ال اقشا ەشقاشان جەتپەيدى. مىڭ فۋنت تابا الامىن با، جوق پا بىلمەيمىن. ءبىراق مۇندا كىرەم دەگەننىڭ ءبارىن جىبەرە بەرىڭىز.
سميت (اقىرىن). نە دەگەن ساندىراق، ماكحيت مىرزا.
ماك (اقىرىن، جىلدام قارقىنمەن اندەتەدى).
ماكحيت سىزدەن راقىمشىلىق كۇتەدى،
ول اعاشتى سايالاپ جاتقان جوق
قارا جەرگە تىزە بۇكتى.
قارا جەردى ماڭگى مەكەنىنە اينالدىرماق.
دوستار، دوستار، جالبارىنام سەندەرگە،
مىنا قابىرعانى بۇزىپ جارارداي
ەڭ اقىرعى زارلى ۇنمەن.
ولگەن سوڭ جانازا شىعادى عوي
ول ءالى ءتىرى، ماكحيت ءتىرى
كومەك كۇتەدى سەندەردەن!
دالىزدەن ماتتياس پەن دجەكوب كورىنەدى. ماكحيتكە كىرمەك. سميت ولاردى توقتاتادى.
سميت. ەي، نە بولدى سونشاما، سۇمىرەيىپ قالىپسىڭدار عوي.
ماتتياس. كاپيتان ۇستالعالى بەرى، بيكەش بىتكەن ماعان جابىساتىن بولدى. ولارعا ەسۋاس دەگەن انىقتاما الۋ ءۇشىن مەنىمەن بولۋ كەرەك ەكەن. ونداي ىسكە ايعىردىڭ قۋاتى كەرەك، شامام جەتپەي بارا جاتىر. كاپيتانمەن وسىنىڭ جايىن اقىلداسىپ الۋ كەرەك.
ەكەۋى ماكقا جاقىندايدى.
ماك. بەستەن جيىرما بەس كەتتى. اسىقپايتىن سياقتىسىڭدار...
دجەكوب. قالاي بولعاندا دا...
ماك. قالاي بولعاندا دا مەنى دارعا اسقالى جاتىر، اقىماق! ءبىراق ءقازىر سەندەرمەن ۇرسىسىپ تۇرۋعا ۋاقىت جوق. وزدەرىڭنىڭ جەكە قورلارىڭنان ءدال ءقازىر قانشا بەرە الاسىڭدار؟ دەرەۋ، ءدال ءقازىر.
ماتتياس. تاڭعى ساعات بەستە مە؟
دجەكوب. شىنىمەن جاعدايىڭىز قيىن ەكەن.
ماك. ءتورت ءجۇز فۋنت جەتە مە؟
دجەكوب. ال ءبىز قايتەمىز؟ باسقا تۇگىمىز جوق.
ماك. كىمدى دارعا اسقالى جاتىر، مەنى ما، سەندەردى مە؟
ماتتياس (اشۋلانىپ). قاشۋدىڭ ورنىنا سيۋكي ءتودريدىڭ قوينىنا بارىپ جاتىپ العان كىم؟ ءبىز با؟
ماك. جاپ اۋىزىڭدى. بەس جارىم بولدى، ازدان سوڭ مۇلدە باسقا جاقتا جاتۋىم مۇمكىن
دجەكوب. قايتەسىڭ، ماتتياس، كونۋ كەرەك.
سميت. براۋن مىرزا تاڭعى اسقا نە جەگىسى كەلەدى دەپ سۇراپ جاتىر.
ماك. باسىمدى قاتىرماڭدارشى. (ماتتياسكە.) سونىمەن ايتساڭشى؟
(سميتكە.) ءقويانشوپ جەيمىن.
ماتتياس. نەمەنە ايقايلايسىڭ.
ماك. ايقايلاپ تۇرعام جوق. جاي... سونىمەن، ماتتياس، مەنى دارعا اسقىزىپ قويىپ قاراپ وتىراسىڭ با؟
ماتتياس. ارينە، جوق. ول جايىندا ءسوز جوق. ءبىراق اقشا - بىزدىكى. ءتورت ءجۇز فۋنت شىن مانىندە ءبىزدىڭ اقشا. سونى دا ايتۋعا بولماي ما؟
ماك. بەستەن وتىز سەگىز مينۋت كەتتى.
دجەكوب. تەزىرەك بولساڭشى، ماتتياس، ايتپەسە كەش بولادى.
ماتتياس. ەگەر جولدان وتە الساق. ادام قاپتاپ كەتتى.
ماك. ەگەر التىعا بەس مينۋت قالعاندا قايتىپ كەلمەسەڭدەر، مەنى بۇدان بىلاي كورمەيسىڭدەر. (ايقايلايدى.) قايتىپ كورمەيسىڭدەر!..
سميت. كەتىپ قالدى. قالاي؟ (اقشا ساناعان ءتارىزدى قيمىل كورسەتەدى).
ماك. ءتورت ءجۇز.
سميت، يىعىن قيقاڭ ەتكىزىپ كەتەدى.
(ءسميتتىڭ سوڭىنان.) براۋنمەن تىلدەسۋىم كەرەك.
سميت كونستەبلدى الىپ كىرەدى.
سميت. سابىندارىڭ بار ما؟
كونستەبل. ساپاسى ناشارلاۋ.
سميت. ون مينۋتتان سوڭ بارلىعى دايىن بولۋعا ءتيىس.
كونستەبل. اياق قوياتىن تاقتاي ىستەن شىعىپتى.
سميت. ونداي اڭگىمە ايتپا، قوڭىراۋ ەكىنشى مارتە قاعىلدى.
كونستەبل. تۇرمە ەمەس، شوشقا قورا عوي بۇل.
ماك (ءان سالادى).
قاراڭدار، جانازاسى شىعىپ بولىپ قاپتى،
ماكحيت ەندى شىنىمەن دە بانكروت.
اقشا ءۇشىن جان قياتىن زالىمدار،
ءولتىرىپ قويا بەرمەكسىڭدەر مە ازاماتتى.
دارعا اسىلعان سوڭ ماكحيتتان نە پايدا
شوشىنعان شوشقا ءتارىزدى شىڭعىرىپ
پاتشايىمعا ۇشىڭدار بارلىعىڭ!
مەن سورلىنىڭ جايىن ايتىڭدار بىرىگىپ،
ءولىم اۋىزىندا بولىپ قاجىدىم
كومەكتەسسەڭدەرشى جىلدامىراق!
پوللي كەلەدى.
سميت. مەن ءقازىر جىبەرە المايمىن. ءسىز ون التىنشىسىز. كەزەگىڭىز ءالى كەلگەن جوق.
پوللي. ون التىنشى دەگەن نەمەنە! بيۋروكرات بولماساڭىزشى. مەن ونىڭ ايەلىمەن، سويلەسۋىم كەرەك.
سميت. بەس مينۋتتان ارتىق ۋاقىت بەرە المايمىن.
پوللي. تاعى نە ايتاسىڭ! ساندالما. بەس مينۋت دەيدى عوي! بىر-ەكى اۋىز ءسوز ەمەس. بۇل دەگەنىڭ ماڭگىلىككە قوشتاسۋ. بۇنداي ساتتە ەرلى-زايىپتىلار بىر-بىرىنە كوپ نارسە ايتۋعا ءتيىس. قايدا؟
سميت. كورىپ تۇرعان جوقسىز با؟
پوللي. ا، ەندى كوردىم، راحمەت.
ماك. پوللي!
پوللي. ءيا، مەككي، جەتتىم، مىنە.
ماك. ءيا، ارينە!
پوللي. قالىڭ قالاي؟ كوڭىل-كۇيىڭ جوق قوي. ءيا، ارينە، وڭاي ەمەس، وڭاي ەمەس.
ماك. ەندى نە ىستەيسىڭ؟ ەندى كۇنىڭ نە بولماق؟
پوللي. ۋايىمداما، ءبىزدىڭ فيرما تاماشا جۇمىس ىستەپ جاتىر. قاتتى قوبالجىپ تۇرسىڭ با؟ اكەڭ كىم ەدى؟ مەن سەنى ءالى كۇنگە بىلمەيمىن. نە بولعانىن ۇعا الار ەمەسپىن. دەنى-قارنى ساۋ ادام سياقتى ەدىڭ.
ماك. پوللي، سەن مەنى بۇل جەردەن شىعارىپ الا المايسىڭ با؟
پوللي. ءيا، ارينە.
ماك. اقشا كەرەك، مەن مىندا كۇزەتشىمەن كەلىستىم...
پوللي (جايمەن). اقشا ساۋتگەمپتونعا كەتتى.
ماك. وزىڭدە بار شىعار؟
پوللي. جوق، بۇل جەردە جوق. مەككي، قالاساڭ، بىرەۋمەن سويلەسەيىن، كومەك سۇرايىن... بالكىم پاتشايىمنىڭ وزىنە بارسام با ەكەن. (جاسىپ) و، مەككي!
مەككي!
سميت (پولليدى ماكتان تارتىپ الىپ بارا جاتىپ). مىڭ فۋنت جيناي الدىڭىز با؟
پوللي. قوش بول، مەككي! مەنى ۇمىتپا! (كەتەدى).
سميت پەن كونستەبلدەر ۇستەل الىپ كىرەدى. وندا ءقويانشوپ سالىنعان تاباق تۇر.
سميت. ءقويانشوپ ءپىستى مە؟
كونستەبلي. ءدال سولاي (كەتەدى).
براۋن كەلەدى. ول سميتكە جاقىندايدى.
براۋن. سميت، وعان نە كەرەك؟ تاڭعى استى مەن كەلگەندە بەرگەنىڭ دۇرىس بولدى. ءبىزدىڭ ىقىلاسىمىزدى كورسىن.
براۋن مەن سميت ۇستەلدى الىپ تورعا كىرەدى. سميت كەتەدى.
پاۋزا.
سالەم، ماك. ءقويانشوبىڭ، مىنە. ازداپ جەپ ال.
ماك. اۋرە بولماڭىز، براۋن مىرزا. ماعان سوڭعى رەت قۇرمەت كورسەتۋگە جارايتىن باسقا دا ادامدار تابىلادى.
براۋن. اح، مەككي!
ماك. مەنىمەن ەسەپتەسۋىڭىزدى وتىنەمىن! اسىمدى ءىشىپ الايىن. بۇل مەنىڭ سوڭعى اسىم، سوندىقتان كىشكەنە قۇرمەتپەن قاراۋلارىڭىزدى وتىنەمىن (جەي باستايدى).
براۋن. اسىڭ ءدامدى بولسىن. اح، مەككي، سەن مەنى قىزعان تەمىرمەن شىجعىرىپ جاتىرسىڭ.
ماك. ەسەپتەسۋىڭىزدى وتىنەمىن، سۋدار، وتىنەمىن، ەسەپتەسىڭىز. سەزىمگە بوي الدىرماڭىز.
براۋن (تەرەڭ كۇرسىنىپ قالتاسىنان كىتاپشاسىن شىعارادى). مىنە، ماك. سوڭعى جارتى جىلدىڭ ەسەبى مىناۋ.
ماك (شالت سويلەپ). مۇندا اقشاڭدى سۇراۋ ءۇشىن كەلدىڭ بە؟
براۋن. ولاي ەمەس ەكەنىن بىلەسىڭ عوي...
ماك. وتە جاقسى، ءسىز شىعىن شەگۋگە ءتيىس ەمەسسىز. قانشا قارىزبىن؟ ءبىراق ەسەبىڭىزدى نەگىزدەپ بەرىڭىزشى. ءومىر مەنى ساق ەتتى... بۇنى ءسىز جاقسى تۇسىنۋگە ءتيىسسىز.
براۋن. ماك، سەن بۇلاي سويلەگەن كەزدە مەن تۇك ويلاي الماي قالامىن.
ساحنا سىرتىنان ۇرىلعان بالعا، شابىلعان اعاش ت.ب. دىبىستار ەستىلەدى.
ءسميتتىڭ داۋىسى (ساحنا سىرتىندا). بولدى، ەندى ونىڭ سالماعىن كوتەرەدى.
ماك. ەسەپ، براۋن.
براۋن. قويمادىڭ عوي، جارايدى. بىرىنشىدەن، سەنىڭ جانە سەنىڭ ادامدارىڭنىڭ ارقاسىندا قولعا تۇسكەن قانىشەرلەر ءۇشىن ۇكىمەتتەن...
ماك. ءارقايسىسى قىرىق فۋنتتان ءۇش قانىشەر، بارلىعى ءجۇز جيىرما فۋنت. بۇل سومانىڭ شيرەگى سەنىكى. ساعان وتىز فۋنت قارىزبىز.
براۋن. ءيا، ءيا. بىلمەيمىن، ماك، سوڭعى ءساتىڭدى بۇعان جۇمساماشى...
ماك. ساندىراقتاعانىڭدى دوعار. وتىز فۋنت. بىزگە سەنىم بىلدىرگەنىڭ ءۇشىن سەگىز فۋنت.
براۋن. قالايشا سەگىز فۋنت. مۇلدە از عوي... بىلە بىلسەڭ...
ماك. ماعان الدە سەنبەيمىسىڭ؟ سونىمەن سوڭعى جارتى جىلدىقتىڭ تەڭگەرىمى بويىنشا ءسىز وتىز سەگىز فۋنت الاسىز.
براۋن (وكسىپ). ءومىر بويى مەن....
ەكەۋى بىرىگىپ. سەنىڭ بارلىق تىلەگىڭدى ورىنداپ كەلدىم.
ماك. ءۇندىستاندا وتكەن ءۇش جىلدا — دجون بىزگە جالداندى، لوندونداعى بەس جىلدا — دجيممي قولعا ءتۇستى، ەندى مىنە، بارلىق راحمەتىڭ مىناۋ بولدى (دارعا اسىلعان ادامدى سالىپ كورسەتەدى).
وپاسىز دوس ارانداتتى بەيباقتى
ادال ەدى، جاقسى ەدى كەزىندە.
بوقتىڭ قابى بوس دەنە سالماعىن
قىل مويىن ءبىر سەزىنەر سوڭعى ساتتە.
براۋن. ماك، ەگەر اڭگىمە وسىنداي باعىت الاتىن بولسا، ار-نامىسىما تيمە، قورلاما مەنى، كەشپەيمىن وندايدى (اشۋلانىپ توردان شىعىپ كەتەدى).
ماك. سەنىڭ ارىڭا...
براۋن. ءيا، ارىما. سميت، باستاڭىز! كەلۋشىلەردى كىرگىزىڭىز (ماكقا)
كەشىر، وتىنەمىن.
سميت (جىلدام كىرىپ ماكقا). ءسىزدى ءالى دە قۇتقارۋعا بولادى، ءبىراق ءبىر مينۋتتان سوڭ كەش، اقشا تابا الدىڭىز با؟
ماك. ءيا، ەگەر جىگىتتەر ورالسا.
سميت. كورىنبەيدى. دەمەك ءبارى ءبىتتى.
كەلگەن ادامدار: پيچەم، پيچەم حانىم، پوللي، ليۋسي، جەزوكشەلەر،
سۆياششەننيك، ماتتياس پەن دجەكوب كىرەدى.
دجەنني. ءبىزدى جىبەرمەي قويماق بولادى. مەن ولارعا ءدال ءقازىر كىرگىزبەسەڭدەر ىستەرىڭ دجەنني-مالينامەن بولادى دەدىم.
پيچەم. مەن ونىڭ قايىن اتاسىمىن. كەشىرىم وتىنەمىن، بۇلاردىڭ قايسىسى ماكحيت مىرزا؟
ماك (ءوزىن تانىستىرىپ). ماكحيت.
پيچەم (تەمىر توردىڭ بويىمەن ءجۇرىپ ءوتىپ، باسقالارمەن قاتار وڭ جاققا تۇرادى). تاعدىر جازىپ، ماكحيت مىرزا، ءسىز ماعان كۇيەۋ بالا بولدىڭىز، ءبىراق ارنايى كەلىپ تانىسپادىڭىز. العاشقى كەزدەسۋىمىز وتە جايسىز جاعدايدا ءوتىپ جاتىر. ماكحيت مىرزا، ءبىر كەزدەرى ءسىز اپپاق لايكا قولعاپ كيىپ، ءپىلدىڭ سۇيەگىنەن جاسالعان مۇلتىكسىز اسەم تاياق ۇستاپ ءجۇردىڭىز، موينىڭىزدا تىرتىق بار ەدى، ءسىزدى ۇنەمى «تەڭىز جاندىگى» قوناق ۇيىنەن كەزدەستىرۋگە بولاتىن. ەندى سول تىرتىقتان وزگە ەشنارسەڭىز قالماپتى، ال ول وكىنىشكە قاراي، بارلىق بەلگىڭىزدىڭ ىشىندگى ەڭ قۇنسىزى. تەمىر توردىڭ ار جاعىندا وتىرسىز، سالدەن كەيىن جەر بەتىنەن مۇلدە كوشەسىز.
پوللي جىلاپ، تەمىر توردىڭ بويىمەن ءجۇرىپ، وڭ جاققا بارىپ توقتايدى.
ماك. كويلەگىڭ نەتكەن ادەمى!
ماتتياس پەن دجەكوب تەمىر توردىڭ بويىمەن ءجۇرىپ وڭ جاققا بارىپ توقتايدى.
ماتتياس. توپتىڭ اراسىنان ارەڭ وتتىك. جۇگىرگەنىمىز سونشا دجەكوبتىڭ جۇرەگى توقتاپ قالار ما ەكەن دەپ قورىقتىم. ەگەر سەنبەسەڭ...
ماك. مەنىڭ ادامدارىم نە دەيدى؟ جاقسى جەرلەرگە ورنالاستى ما؟
ماتتياس. كاپيتان، تۇسىنىستىكپەن قارايتىنىڭىزدى ءبىلىپ ەدىك. ءتاج كيگىزۋ كۇندە بولا بەرمەيدى عوي. ادامدارعا جۇمىس ىستەۋ كەرەك. ولار سىزگە سالەم ايتىپ جاتىر.
دجەكوب. شىن جۇرەكتەن!
پيچەم حانىم (تەمىر توردىڭ بويىمەن ءجۇرىپ، وڭ جاققا بارىپ توقتايدى).
ماكحيت مىرزا، ءبىر اپتا بۇرىن «تەڭىز جاندىگىندە» بيلەپ ءجۇرىپ، ءدال وسىلاي بولادى دەپ ويلادىق پا؟
ماك. ءيا، «تەڭىز جاندىگىندە» بي بيلەدىك، راس.
پيچەم مىرزا. تاعدىر - قاتىگەز.
براۋن (ساحنا قويناۋىندا سۆياششەنيككە). ءبىز بۇل اداممەن ءۇندىستان جەرىندە مايداندا بىرگە بولدىق.
دجەنني (تەمىر تور جانىنان ءوتىپ بارا جاتىپ). درۋري-لەيندە بارلىعىمىز جامان بولىپ جاتىرمىز. ەشكىم ءتاج كيگىزۋگە بارعان جوق. جۇرتتىڭ ءبارى سەنىمەن قوشتاسپاق (وڭ جاققا تۇرادى).
ماك. مەنىمەن قوشتاسپاق...
سميت. كەتتىك، ساعات التى بولدى. (مەككيدى تەمىر توردان شىعارادى).
ماك. ءبىز ەشكىمدى كۇتكىزبەيمىز. حانىمدار مەن مىرزالار! الدارىڭىزدا قۇردىمعا كەتىپ بارا جاتقان قاۋىمنىڭ قۇردىمعا كەتىپ بارا جاتقان سوڭعى وكىلى تۇر. مايدا دۇڭگىرشەكتەردىڭ جۇپىنى كاسساسىن ادال سۇيمەنمەن بۇزىپ اشاتىن ءبىزدى ءىرى كاسىپورىندار ىعىستىرۋدا. ءبىز، قارابايىر باۋكەسپەلەر اكسياعا قارسى تۇرا الامىز با؟ بانكتى توناۋ دەگەن - بانكتىڭ نەگىزىن قالايتىن الاياقتاردىڭ ىسكەرلىگى جانىندا نە؟ ادامدى ءوز مۇددەڭە پايدالانۋدىڭ قاسىندا ادام ءولتىرۋ دەگەن نە؟ مەن سىزدەرمەن قوشتاسامىن، ءقادىرلى جەرلەستەر. كەلگەندەرىڭىزگە كوپ راحمەت. كەيبىرىڭىزبەن مەن وتە جاقىن بولدىم. دجەننيدىڭ وپاسىزدىعى تاڭ قالدىردى. ءبىراق بۇنىڭ ءوزى دۇنيەنىڭ وزگەرمەگەنىن تاعى ءبىر مارتە دالەلدەيدى. تاعدىر تالكەگى تۇبىمە جەتتى. وسىلاي ءتامامدالدىم.
سارى جارىق. ورگانعا جارىق تۇسەدى جوعارىدان ءۇش شىراقتى شام تۇسەدى. پلاكاتتاعى جازۋ:
ماكحيتتىڭ جۇرتتان كەشىرىم سۇراپ ايتقان باللاداسى
باۋىرلارىم، سەندەر قالاسىڭدار، مەن كەتەم،
ءولىمنىڭ اق جولى تۇر الدىمدا.
سوڭعى ساتتە اقتىق ساپار الدىندا
جۇزدەرىڭدى جىلىتىپ، مەيىرىم شاشىڭدار وتىنەم.
شوقشا ساقالىڭ شوشاڭداپ
كۇلە كورمە، باۋىرىم.
اشۋلانىپ، جازعىرما،
ادام بالاسىنىڭ قايسىسى
جەڭىلتەكتىككە بوي الدىرمايدى ءبىر ءسات.
ەلدىڭ ءبارى ساليقالى بولسا، شىركىن.
كۇنام بار دەيتىن ادام بولسا اراڭدا
مەن ءۇشىن ءبىر ءسات جالبارىنا گور قۇدايعا.
ءبىزدى جاڭبىر قۇيىپ جۋىندىرار
اسىراعان ماپەلەپ ءتانىمىزدى ءبىر شايار.
كوزدەگى تويىمسىزدىقتى كورىپ جۇرگەن قارعالار
شۇقىلاپ ءتاندى ءبىر تويار.
ءبىز تىم كەۋدە كوتەردىك، كەرەمەت
اسىپ-تاسىپ كەتىپپىز ويسىزدىقتان.
ەندى، مىنە، تۇعىرىمىز بيىكتە
جەلگە ىرعالىپ تۇرماقپىز ەلدەن ەرەك.
قۇستار عانا شوقيدى
تەزەككە ۇقساتىپ جولدا جاتقان.
بۇل دا ءبىر ساباق،
كۇنام بار دەيتىن ادام بولسا اراڭدا
مەن ءۇشىن ءبىر ءسات جالبارىنا گور قۇدايعا
شەشىنۋگە دايىن تۇرار بيكەشتەر
ءتان جىلۋىن ساۋداعا ساپ ۇيرەنگەن.
ماۋىققان مىسىق سياقتى مارقايىپ
قىز-قىرقىنعا قىلمىڭدايتىن ەركەكتەر.
انت اتقاندار، قايىرشىلار،
قاڭعىباستار، جۇرگىشتەر،
قانىشەرلەر شىمىرىكپەيتىن،
بارلىعىڭ دا كەشىڭدەر.
پوليسياعا اشۋلىمىن، جاسىرا المان
تاماق ورنىنا اعاش قابىن شايناتتى.
قورلاپ، كۇلىپ قانىمدى قايناتتى.
ءدال ءقازىر قارعاسام دا جاراسار
ءبىراق ولاردى دا كەشىرەم.
بايلانىسىپ قايتەم سوڭعى ساتتە
ولاردان دا كەشىرىم وتىنەم.
اۋىر بالعا قولعا الىپ،
پوليسيانىڭ ميىن شاشسا...
قاجەتى قانشا، شىنىمەن
تەك كەشىرىم وتىنەم.
سميت. مىنەكەي، ماكحيت مىرزا.
پيچەم حانىم. پوللي، ليۋسي، كۇيەۋلەرىڭدى سوڭعى ساتتە جالعىز قالدىرماڭدار.
ماك. ءقادىرلى ايەلدەرىم، ارامىزدا قانداي جاعداي ورىن الماسىن...
سميت (الىپ كەتەدى). ءجۇر!
ەشافوتقا كەلە جاتىر.
بارلىعى سول جاقتاعى ەسىكتەن شىعادى. ەكى ەسىك تە — كۋليسا جازىقتىعى. سودان كەيىن بارلىعى قولدارىنا فونار ۇستاپ ساحنانىڭ باسقا جاعىنان شىعادى. ماكحيت ەشافوتقا شىعا سالىسىمەن، پيچەم كورەرمەندەرگە قاراپ ءان سالادى.
پيچەم.
ءقادىرلى حالايىق! ماكحيتتى دارعا اسار ءسات تۋدى،
قۇداي الەمدى وسىلاي جاراتتى.
تەگىن باقىتقا كەنەلەم دەيتىن،
اقىماقتىڭ اقىرى وسى بولماق.
ءبىراق ءبىزدى اقيقاتتى جاقتاۋشى دەمەس ءۇشىن
باسقا فينال ويلاپ تاپتىق ءقازىر عانا
ماكحيت ولمەيدى، ءتىرى قالادى،
بارلىعى جاقسى اياقتالادى.
ەڭ بولماسا وپەرادا،
راقىمشىلىق تۇعىرعا شىقسىن.
سوندىقتان جاقسى حابار جەلبىرەتىپ،
كورول جارشىسى جەتەدى وسىندا.
كورول جارشىسى كەلەدى.
پلاكاتتاعى جازۋ:
ءۇشىنشى ءۇشباقىرلىق فينال
حور.
تىنىش! شاۋىپ كىم كەلەدى؟
كورول حابارشىسى ەمەس پە!
اتقا ءمىنىپ براۋن — كورول حابارشىسى كەلەدى.
براۋن. ءتاج كيگىزۋ سالاتاناتىنا وراي پاتشايىم كاپيتان ماكحيتتى دەرەۋ بوساتۋدى بۇيىردى.
شاتتىق ورنايدى.
سونىمەن بىرگە وعان دۆوريان اتاعى بەرىلەدى...
شاتتىق.
... مارمارەل سارايى مەن ون مىڭ فۋنتتى قۇرايتىن عۇمىرلىق رەنتا تاعايىندالادى. ەرلى-زايىپتىلارعا پاتشايىم جالىندى سالەمى مەن اق تىلەگىن جولدايدى.
ماك. قۇتىلدىم، قۇتىلدىم! ءيا، تاعدىر سوققىعا الىپ، قيناعان سايىن باقىت تا جاقىن ماڭدا. ءبىلىپ ەدىم وسىنى.
پوللي. ءقادىرلى مەككي، قۇتىلدىڭ، قۇتىلدىڭ! نە دەگەن باقىتتى ەدىم.
پيچەم حانىم. سونىمەن بارلىعى ءساتتى اياقتالدى. كورول جارشىسى وسىلاي دەر كەزىندە جەتىپ وتىرسا، ءومىر قانداي تاماشا بولار ەدى.
پيچەم. سوندىقتان بارلىعىمىز بىرىگىپ، كەدەيلەردىڭ كەدەيىنىڭ زارلى ءانىن شىرقايىق. ءدال سولاردىڭ سوڭعى ءساتى قايىرىمسىز. ەتىنەن تاياق ءوتىپ اشىنعان ادام باس كوتەرگەندە، ەشقاشان كورول حابارشىسى كەلمەيدى. تاعدىر تالىكەگىنە توزىمدىلىك تانىتايىق.
بارلىعى (رامپاعا جاقىنداپ، ورگانمەن ايتادى).
جاۋىزدىققا توزىممەن قاراپ ۇيرەنىڭىز،
ءوزى-اق عايىپ بولادى، جىلۋسىز قار.
جازمىش تەزىنەن جان داۋىسى شىققان
فانيدەگى قىستىڭ ۋىلىنە قۇلاق سال.
سوڭى
You Might Also Like
-
جازۋشى مۇحتار ماعاۋيننىڭ «شاحان شەرى» رومانىنىڭ جەلىسى بويىنشا ساحناعا بەيىمدەلگەن
-
سكۋلشۋتينگ فەنومەنى: سەبەپتەرى مەن الدىن-الۋ شارالارى
