يەلى اۋرۋ
...تەمىربايدان اسىپ تۇسسەڭ، الدىندا قوعالىنىڭ اڭعارى كورىنەدى. شۇرك-شۇرك تومار، قوعالى كولدەر ءيىن تىرەسىپ وتىراتىن جايلاۋى قاڭىراپ بوس قالعان. ءشوبى، شالعىنى بەلۋاردان كەلەدى. كورگەندە شارۋاشىلىعىڭ ۇستاپ كەتىپ:
— اتتەڭ، مالدى جايار ما ەدى، — دەيسىڭ.
مىرقىمباي شوقىسىنىڭ كۇن باتىسىندا ون شاقتى ءۇي جاتىر. بۇل تىلەۋقابىل قاجىنىڭ اۋىلى. تىلەۋقابىل دەيتىن ولكە بويىنداعى ەلدىڭ بارىپ تۇرعان شارۋاسى. ىشپەي-جەمەي مال جيناعاندىقتان "ساراڭ" دەگەن اتاق العان كىسى. تىلەۋقابىل تۋرالى:
— قاجىلىققا دا مال جيۋ ءۇشىن باردى، — دەپ ەل اڭىز قىلىسادى...
ءبىز تىلەۋقابىل قاجىنىڭ ۇيىنە كەلىپ تۇستىك. كونە تارتقان اباجاداي ۇلكەن ءۇيى بار ەكەن. كىرىپ كەلگەندە-اق سالاقتىعى كوزگە شالىندى.
ءۇيىنىڭ ءىشى قوقىر-سوقىر، كۇل-توپىراق. وڭ جاق بوساعادا ايران قۇيىلعان تاباق، توگىلگەن ءسۇت، شالا جالانعان اياقتار، اياق الىپ جۇرە الارلىق ەمەس...
بويجەتكەن قىزى، جاس كەلىنشەگى بار ەكەن، بىزدەن ىعىسىپ شىعىپ كەتتى. الپىس-جەتپىستەرگە كەلگەن كارى كەمپىر اقساڭداي باسىپ ۇيگە كىرىپ وتىردى. امانداسپادى، ءوزى مەن ءوزى بولدى: كوزىنىڭ سوقىرلىعىن، كارىلىكتىڭ قيىن ەكەنىن ايتىپ زارلانا باستادى:
— جاس جەتكەندىك ءبىر شارا، كوز كورمەگەنى قيىن ەكەن. ەكى-ۇش جىلدان بەرى وسى ءبىر دەرت پايدا بولدى، — دەدى.
ۇرشىعىن جوندەپ الىپ ەندى يىرە بەرەم دەگەندە ءبىر بالا ەسىكتەن باسىن سۇعىپ كەمپىردى شاقىردى.
— اجە، ساعان مۇندا كەلسىن دەيدى.
— مەنى قايتەدى، قوناققا سويىپ بەرەمىن دەي مە! — دەپ كەمپىر جاراتپادى.
— جولىڭ بولدى، كەمپىردىڭ باسىن ءمۇجيسىڭ،— دەدى.
ۇزاماي مىرزاسى كەلدى. كوزىن كولەڭكەلەي قاراپ وتىرىپ، ءجون سۇراسىپ امانداسىپ بولعان سوڭ، كوز اۋرۋدان بۇ دا زارلانا باستادى.
— كوزدەن مۇگەدەك بولعانىما ەكى-ۇش جىل بولىپ بارادى. تابان ءىزدى زورعا كورەم.
— دوكتورعا قاراتپادىڭىز با؟
— وي، شىراعىم-اي، قۇداي ءساتىن سالماسا، دوكتوردىڭ قولىنان نە كەلەدى دەيسىڭ. بىلتىر بەرمەعامبەتتىڭ بالاسى دا وسىنداي دەرتكە ۇشىراپ، دوكتورعا قاراتقان ەكەن، سىليمىن دەپ كوزىن اعىزىپ جىبەرىپتى، — دەدى...
شاي كەلدى. شاي مەن بىرگە مىرزانىڭ بايبىشەسى، قىزى كەلدى. ولاردىڭ دا كوزى جاساۋراپ، قىزارىپ، بىلشىقتانىپ كەتكەن. قاراساڭ ەتىڭ تۇرشىگەدى.
— ءسىرا، بۇل ناۋقاستارىڭىز جۇقپالى عوي، ادامدارىڭىزدىڭ بارىندە دە بار كورىنەدى عوي، — دەسەك:
— ءيا، مىنا قاتىندا بار. مىنا بالامىزدى دا اينالدىرىڭقىراپ ءجۇر، — دەپ مىرزا كۇڭك ەتە قالدى.
— جۇقپاي قايتسىن، قاراتۋدى بىلمەيدى، حالپە ۇشكىرىپ جازامىن دەپ ەدى، سونىڭ سۇراعانىن بەرمەي وتىر، — دەپ مىرزانىڭ بايبىشەسى شاپتىعا سويلەدى.
اۋلىندا راحمەت دەگەن باقسى حالپە بار ەكەن. دۋانىڭ نەشە اتاسىنىڭ ۇلىن بىلەدى ەكەن. سول ۇشكىرىپ جازۋ ءۇشىن مىرزانىڭ قاسقا اتىن سۇراپتى! مىرزا اتىن قيا الماي، قاراتا الماي وتىر ەكەن... راحمەت حالپەنىڭ باسقا ءتۇرلى ونەرىن، ايتا كەلىپ بايبىشە:
— بۇل — "يەلى دەرت". ەكى-ۇش جىل بولىپ بارادى — مىناۋ (بايىن كورسەتىپ) ءبىر جىل اۋىردى. كوزىنەن باسىر بولىپ جاتىپ الدى. سوندا تۇسىندە ايان بەرىپتى: "مەنىڭ ايتقانىمدى ىستەپ، اۋرۋىڭدى قاراتساڭ جازىلاسىڭ، ايتپەسە كوزىڭنەن ايرىلاسىڭ"،— دەپ...
بايبىشەنى قاقپالاپ ءسوزىن اياقتاتپادى. ويتپەسە "كۇرەڭ اتىن بەرسە، وسىنداي بالەدەن قۇتىلار ەدىك" دەگەن تىلەك وزىنەن ءوزى كورىنىپ قالدى. ۇرشىق ءيىرىپ وتىرعان كەمپىر كۇرسىندى. شاي قۇيىپ وتىرعان قىز قالتاسىنان ورامالىن الىپ، بىلشىقتانعان كوزىن ءسۇرتتى...
ءبىز، مۇنىڭ "تراحوما" دەيتىن دەرت ەكەنىن، دوكتورعا كورسەتپەسە كوزدىڭ كەتەتىنىن ايتىپ تۇسىندىرگەن بولدىق. بايبىشە دە، مىرزا دا، قىز دا، كەمپىردە كوزدەرى قىپ-قىزىل بولىپ بىزگە قينالا قارادى. "جازىلاسىڭ" دەگەن كوڭىلدەرىنە سەپ بولاتىن سەكىلدەنەدى. ءبىراق ەسكى سەنىم جويىلا ما، كۇرەڭ اتتى بەرمەسە، راحمەت حالپە ۇشكىرمەسە جازىلادى دەگەنگە نانبايتىن تارىزدەندى.
— ءاي، بولماس، يەلى عوي، بارىمىزگە دە وسىدان جۇقتى، — دەپ بايبىشە بايىنا قارادى.
— قوي، شاتاسپا، سەنىڭ كوزىڭ مەنەن بۇرىن اۋىرعان جوق پا ەدى؟
— نە دەيدى... وبالىكولدە وتىرعاندا سەنىڭ كوزىڭ اۋىردى. مەنىڭ اۋىراتىنىم قىستاۋدا ەدى عوي...
بايبىشە، قىز، كەمپىر ۇشەۋلەپ مىرزانى جەڭدى. بالەنىڭ باسى مىرزادا كورىندى. ءبىراق جۇقتىرا بىلسە دە، ەمدەتۋ جاعىن بىلمەيدى ەكەن، دوكتورمەن قانى قاس ەكەن. تۇبىندە بىلايعى سوقىرلاردىڭ قىسىمىمەن كۇرەڭ اتتى بەرىپ ەمدەتەر-اق. ءبىراق تراحوما وعان دا ءال بەرمەس.
اسى بار ۇيگە، مالى بار ۇيگە قازاق ءوش كەلەدى. "ءبىر اياق ساۋمال ىشەم، ءبىر اسام ەت جەيمىن" دەگەندەردىڭ تالايى بۇل تراحومادان امان كەتەر مە!.. ءسويتىپ ءجۇرىپ ەلدى كەرنەۋىندە ءسوز جوق.
ەل تۇبىنە جەتەتىن "يەلى اۋرۋ"، —"كيەلى اۋرۋ" عوي.
You Might Also Like
-
جەلدىباي بولىستىق كەڭسەدەن كەلگەندە ەكپىنىمەن تاۋ قۇلاتقانداي ەدى. قارا قۇلاقشىندى جەلكەگە تامان باسا كيگەن؛ ارتى تىلىك ەسكى قارا پالتە دەلەگەيلەنىپ، تۇيمە بىتكەنى اعىتىلىپ كەتكەن: ەربيگەن كىشكەنە ...
-
بايقان مولدانىڭ ەكى-ۇش جىلدان بەرى كورگەن كۇنى وزىنشە ايتقاندا يتكە بەرسىن دەرلىك ەدى: مال ازايدى، ءتۇسىم كەمىدى؛ ەل بۇرىنعىداي سايلاۋدى قويدى، بۇرىن كەز كەلگەندە «تاقسىر!» دەپ شۇلعىپ، ش...
