زاماننىڭ جۇگى جوتاسىندا...
جازۋشى ماعيرا قوجاحمەتوۆا شىعارماشىلىعى جايىندا
اۆتور شىعارمالارىنا نازار اۋدارساق، ول وتكەن عاسىردىڭ 80-90-شى جىلدارىنىڭ وزىندە-اق ءار ادامنىڭ بويىنداعى قاسيەتىنە، ەرەكشەلىگىنە، دارالىعىنا نازار اۋدارىپ قانا قويماي، پسيحولوگيالىق تالداۋلار، پايىمداۋلار جاساي وتىرىپ، شىعارماشىلىقپەن اينالىسقان جازۋشى. «ادام-قۇپيا» سول ەڭبەكتىڭ جەمىسى. ءار ۇلتتىڭ مەنتاليتەتىن باسقىنشىلىقپەن، ساياساتپەن، مۇددەمەن جويعان الىپ يمپەريا شەگىندى، ءبىراق ول سەپكەن ءدان جەمىسىن بەرىپ ۇلگەرگەنى اقيقات. ءدىن مەن دىلدەن، تىلدەن ايىرىلعان ءدۇبارا قالپىمىزدا جاھاندانۋدىڭ قاقپاسىن قاعىپ تۇرعانىمىز وتىرىك پە؟ ەكى الىپ اجداھا — ءبىرى بايتاق جەردىڭ بايلىعىنا سىلەكەيى شۇبىرا ەمىنىپ، جىن-پەرىنىڭ كوشىندەي الەم-جالەم جارناما اقپاراتىمەن، ەندى ءبىرى اۋزىندا اللا، قوينىندا شوقپارى بار، ءدىن تاراتقانسىپ، جۇرەككە ۇيالايتىن يماننىڭ ورنىنا ۋىتتالعان ساندىراقتارىن ۇسىنىپ، سانالارعا سىنالاپ كىرگىزۋگە جانتالاسۋ ۇستىندە. ەكەۋى دە جاڭا قوعامنىڭ قالىپتاسۋىنا كەدەرگى كەلتىرەتىن، ءتىپتى، بارىڭدى تارتىپ الۋدان تايىنبايتىن جىمىسقى پيعىل يەلەرى. ءتىپتى، ەكەۋى بىرىگىپ ءبىر نيەتتە بولۋى دا مۇمكىن. وسىنداي كۇردەلى كەزەڭدە ءوز ۇرپاعىمىزدىڭ ساناسىن ۋلاندىرماي، قازاقتىڭ ەل رەتىندە نامىستى ۇرپاق ءوسىرۋى جولىندا جازۋشى جۇرتشىلىعىنىڭ قوساتىن ۇلەسى ۇشان-تەڭىز. ال ۇلت نامىسىن وياتۋدا ماعيرا قوجاحمەتوۆا شىعارمالارىنىڭ ورنى ەرەكشە.
ايقاي-ۇرانمەن قۇر بوسقا ۋاقىت وتكىزىپ، بىرەسە بيلىكتىڭ شاۋجايىنا جارماسىپ، بىرەسە سىرتتان كەلگەنگە سىرىمىزدى بەرىپ، ءوز باۋىرىمىزدى ءوزىمىز تالاپ قايدا كەتىپ بارا جاتىرمىز دەگەن زاڭدى سۇراق — جاندى سۇراق. جالىنا جارماستىرمايتىن قايران ۋاقىت كوشى تالاي نارسەدەن تاعى ايىرارىن ويلاساق... ءتۇپ-تامىرىڭا ۇڭىلمەسەڭ، زەردەلەمەسەڭ، بوق دۇنيە تۇگەندەلىپ بىتەر مە؟ وسىنى مەڭزەيدى ماعيرا شىعارمالارى.
ءاربىر سانا-سەزىم يەسىنىڭ جازۋشى كۇيتتەپ وتىرعان شۋاقتى نۇردى سىڭىرۋگە تالپىنىس جاساعانىن قالايمىز. بۇگىن كەشىكسەڭ، ەرتەڭ جالىنا جارماستىرمايتىن ۋاقىت شىركىن تاعى ءبىر تۇتاس تولقىندى جايداق جاعالاۋدا قالدىراتىنىنا سەنىمىم كامىل. تولقىپ سوققان شىمىر تولقىننىڭ سەرپىن الار جاعالاۋ ارناسىنىڭ بيىگىرەك بولعانى دۇرىس. بۋىرقانىستى، جارعا سوعاتىن تولقىن عانا ورالحان مارقۇم ايتىپ كەتكەن «تۇنىق سۋدىڭ تۇبىنە قۇرت» جينامايدى («لەنينشىل جاس» گازەتى، 1991 ج. ءبىر نومىرىندە جاريالانعان ماقالاداعى تەڭەۋى)، تازارتادى، ارىلتادى، سانانى وياتىپ، نامىستى، ءبىلىمدى، زەردەلى بولۋعا، وزگەلەردەن كەم بولماۋعا شاقىرادى.
رەسمي ءباسپاسوزدى بەلگىلى ءبىر مۇددەنى كوزدەيتىن بيلىك ورگانىنىڭ ءتىلى، ءۇنى دەپ قارايتىن بولساق، اتىنان بەلگىلى بولىپ تۇرعانىنداي، سوناۋ ءبىر جىلدارى جارىق كورگەن ۇلاعاتى مول، ۇستانىمى بەرىك «قازاق ەلى» باسىلىمى «ەلۋگە تولعانعا 5 سۇراق» ايدارىمەن ۇسىنعان كەرەمەت دەرەك — گازەتتىڭ مەرەيتوي يەسىنە ارنالعان «مۇشەلتوي» دەگەن بەتى مەنىڭ قولىما تيگەن ەدى. سول ساپارىمدا قوناق ەتىپ ءتور ۇسىنعان، ەتتەن كەيىن قول سۇرتۋگە گازەت پاراعىن ۇلەستىرگەن قوناقجاي قازاقتىڭ ءبىر شاڭىراعىنا ايتار العىسىم شەكسىز. ەت جەپ، قول سۇرتپەسەڭ گازەت وقىمايسىڭ با دەرسىز، ءيا، دۇرىس ساۋال.
كەشەگى «بالاپان باسىنا، تۇرىمتاي تۇسىنا» بولا جازداعان، ماتەريالدىق تۇرعىدان العاندا وتپەلىلىگىن دالەلدەگەن، رۋحاني تۇرعىدان العاندا ءالى دە بولسا «ا، قۇداي، ارتىنىڭ قايىرىن بەرە گور» دەپ تىلەۋ تىلەتىپ، جەتەگىندە جەلدىرگەن كەزەڭدە رۋح جۇدەپ، رۋحاني قۇندىلىققا مويىن بۇرۋعا مۇرشا كەلمەگەن كۇندەردە گازەت وقىماعانىم راس ەدى. جىلت ەتكەن ۇمىتىمە لەپ دارىتىپ، ساناما ساۋلە تۇسىرگەن، جۇرەگىمە بولاشاققا دەگەن ۇشقىن سىيلاعان وسى گازەتتىڭ ءبىر پاراعى ەكەندىگىن ەسىمە السام...
ابدەن اشىققان اشا تۇياقتىنىڭ قورشاۋسىز ۇيىلگەن ءبىر مايا شوپكە كەزىگىپ، تۇمسىعى ىلىككەن تۇستان اۋىزدى سالىپ، ۇڭگىپ كەتە بەرەتىنى بار. الگى اشىق الاڭعا مايا ۇيگەن ءشوپ يەسىنىڭ جازاتايىم كورىپ قالىپ، اش حايۋاندى اش بۇيىردەن ايىردىڭ سىرتىمەن قابىرعاسىن وپىرارداي ءبىر پەرىپ، «ءوي، الەكپە كەلگىر» دەپ قۋاتىنى دا زاڭدى كورىنىس. وقىستان كەلگەن سوققىعا دا ەلەڭ ەتۋگە مۇرشاسى كەلمەي قۇنىعا وبىرلانعان، تۇيسىگىنە قاۋىپ-قاتەردىڭ سيگنالى كەشەۋىلدەپ بارعان كەزدە تىعىز ءۇيىلىپ، ءوز سالماعىمەن نىعىزدالىپ ۇلگەرگەن مايانىڭ ورتا تۇسىنا دەيىن باس-ماسىمەن ومىراۋلاي ۇڭگي ەندەپ ۇلگەرگەن حايۋان ەندى وقىس تيگەن سوققىدان تۇيسىگى «قاش» دەگەن بەلگىنى ءتورت اياعىنا دارىتقان جىلدامدىققا ىلەسە الماي، ءمۇيىزدىڭ كەدەرگىسىن وسىندايدا كورمەي مە؟!
ادەتتە، مالساق قازاق حايۋانعا قاتىستى «ءتىلى جوق دەمەسەڭ، ءبارىن تۇسىنەدى» دەپ كەرىسىنشە تەڭەۋ ايتىپ جاتادى. ال، بۇل جەردەگى مەنىڭ سالىستىرۋىم ءساتتى مە، ءساتسىز بە، ايتەۋىر سول ءبىر داستارحانداعى جيىننان كەيىن مەن توقىراۋ مەن تورىعۋ حالدە جۇرگەن ءوزىمنىڭ عايىپتان پايدا بولعانداي بەلگىسىز ءبىر كۇشتىڭ جەتەگىنە ىلەسكەنىنىمدى سەزىندىم. مەن سول ءبىر پاراق گازەت بەتىنە ءالى كۇنگە نەلىكتەن تابىناتىنىما ءوزىم دە تۇسىنە بەرمەيتىنمىن.
جان-جانۋارعا ءتان اشىعۋ — اعزانىڭ مۇقتاجدىعى بولسا، سانا-سەزىم دارىعان ەكى اياقتى پەندەنىڭ جاداپ-جۇدەۋى رۋح ءنارىنىڭ تۇگەسىلۋگە اينالعانىن ءبىر ساتتە تۇيسىنگەن حال ەدى — مەنىڭ سول كەزدەگى ءحالىم.
قوناقجاي ءۇي يەسى ءتوردى جاعالاي وتىرعان قوناقتارىنا «اس الا وتىرىڭىزدار» دەگەندى باستىرمالاتا ايتىپ، اڭگىمە-دۇكەن قىزا تۇسكەن. داستارحان جينالار ساتتە كەلىن بالا قوناقتارعا قول سۇرتۋگە ۇسىنعان گازەت بەتتەرىنە كوزى ءتۇستى مە، ءۇي يەسى «مىناۋ وقىلعان گازەت پە، سۆەجيي عوي» دەگەندە، بايبىشەسى، قالجىڭعا اينالدىرىپ «اقشاسى تولەنگەن گازەت قوي...» دەپ كوز قيىعىمەن وتاعاسىنا ىمداپ، گازەت اپەرگەن كەلىنىن ىڭعايسىزدىقتان ءبىر قۇتقارعانداي بولدى. ءۇي يەسى دە «ءيا، ءيا» دەمەسكە شاراسى قالمادى. ءبىز بولساق، قوناقتار جاعى، الگىنى جەڭىل ازىلگە بالاپ، ءبىر كۇلىسىپ الدىق.
مەنىڭ ومىرىمدە، سول كۇننەن، دالىرەك ايتسام، باتىس قازاقتارىنىڭ داعدىسىمەن قوناققا ارناپ سويىلعان قويدىڭ سىباعا تاباققا ءتۇسۋى ءتيىس جىلىك-مىلىگى تۇگەل اسىلىپ شۇڭعىل تاباقتىڭ اۋزى-مۇرنىنان شىعارا ورتاعا قويىلعان دامنەن سوڭعى قول ءسۇرتۋ راسىمىنەن كەيىن كۇرت وزگەرىس باستالدى.
ءدال سول ساتكە دەيىن ءوزىم ىشتەي بار-جوعىنا كۇماندانىپ جۇرگەن بولاشاعىما ىلكى جاڭا قادام باسقانداي كورىنەمىن ءقازىر ويلاسام. گازەت-جۋرنال وقۋعا مۇرشا كەلتىرمەيتىن كەڭسەنىڭ كوپ قاعازى، ساياسي تۇتقىننىڭ كۇيىن كەشتىرگەن رەسمي اۋدارما، قوعامدىق كولىكتەگى ءيتىس-تارتىس تۇبىڭە جەتەتىن قالا تىرشىلىگى، قىمباتشىلىق، ۋاقىتىندا جالاقى الماۋ، تابىس تابۋدا مۇمكىندىكتىڭ شەكتەۋلىلىگى ءبارى-بارى جابىلىپ كەلگەندە ادام ءوزىن تىعىرىققا تىرەلگەندەي سەزىنەدى. ال وسىناۋ مۇشكىل حال جىلدار بويىنا سوزىلعاندا، جۇيكە سىر بەرىپ، رۋح جۇدەمەگەندە نە قالادى؟
ءيا، سانانى تۇرمىس بيلەيدى. تۇرمىستىڭ كۇيكى تىرلىگىمەن جۇرگەنىمدە، سوناۋ توقسانىنشى جىلدارى قىس ىشىندە ەل ارالاپ قايتقان وسى ءبىر ولجالى ساپارىمنان كەيىن دە ون بەس جىل وتە شىعىپتى-اۋ...
ول كەزدەگىمەن سالىستىرعاندا... ماتەريالدىق تۇرعىدان العاندا جاڭا قوعامدىق قاتىناستارعا ءقازىر حالىق يكەمدەلىپ، ءبىرازى تۇرمىس-تىرشىلىكتىڭ، كۇندەلىكتى قاجەتتىلىكتى وتەۋدىڭ العىشارتتارىن يگەرىپ، تۇرمىس تاپشىلىعىن ەڭسەرگەندەي بولدى. وسى جەردە «ءجا، جەتەر» دەدىم وزىمە ءوزىم — نە ايتقىڭ كەلىپ ەدى وسى، پىشەن ۇڭگىگەن سيىر ما، ەتكە تويىپ قول سۇرتكەنىڭ بە، الدە...
...اڭگىمە گازەتتىڭ الاقانداي بەتىندەگى اقپاراتتىڭ تۇيسىكتى سەلت ەتكىزگەن قۋاتىندا ەدى... وسى جولدارعا تاقىرىپ بولىپ الىنعان بەس سۇراقتىڭ بىرىنشىسىندە: «... ءبىزدىڭ قازىرگى قايىرشى حالىمىزگە نارىق كىنالى مە، جوق الدە سول نارىققا بەيىمدەلە الماعان حالىق كىنالى مە؟ الدە...».
جاۋاپ. ماعيرا قوجاحمەتوۆا:
«1. ... قانداي ۋاقىت، زامان كەشسىن، قانداي جاعدايدى باستان وتكەرسە دە، كەز كەلگەن ادام، حالىق سول حال-احۋالىنا لايىق. قازىرگى قايىرشى حالىمىزگە كىنالىنى ايدالادان ىزدەۋدىڭ قاجەتى جوق. كادىمگى تابيعي دامۋ وتكەلدەرىنىڭ بۇرىن دا كەزدەسكەن، الدا ءالى تالاي كەزدەسە بەرەتىن ساتىسى عوي. راس، بۇل ۇلكەن سىن. اركىم ءوز قادىرىنشە تىرمىسىپ، بىرەۋلەر زاماننىڭ وسى جەلىن ءوز پايدالارىنا اسىرۋدا؛ ەكىنشىلەر قۇيىن سوققان قاڭباقتاي اداسۋدا...».
ءيا، ويعا وي تۇرتكى. جوعارىدا ايتقان شومەلەنى ۇڭگىگەن اشىققان سيىردان ادام بالاسىنىڭ ايىرماشىلىعى نە؟ جاراتقان يە سانا مەن سەزىم يەسى ەتىپ ەرەكشە جاراتقان ادام باسىنا الماعايىپ زامان تۋعان كەزدە نەدەن تورىعادى، نەگە اداسادى؟ كوكەيدەگى مازاسىن العان سۇراقتارىنا جاۋاپ ىزدەيدى. قايدان، قالاي شەشىمىن تاپسام دەگەن ىزدەنىس جولىندا شالىس قادامدارعا، بۇرىس باعىتتارعا بارۋى دا ابدەن ىقتيمال. قاي جاقتان سوققان جەلدىڭ ەكپىنى وكتەمدەۋ بولسا، سول ەكپىنمەن ءبىراز جەرگە قاڭعالاقتاپ بارىپ قالارى ءسوزسىز.
قاڭباقتى قاڭباق كۇيگە تۇسىرگەن اينالاداعى تابيعي قۇبىلىستاردىڭ اسەرى. سول قاڭباق دەگەن ءشوپ ءوز جاراتىلىسىنا ءتان شولدە وسەتىن، كەز كەلگەن وسىمدىكتىڭ تامىرى جەتە بەرمەيتىن تەرەڭنەن ءنار الاتىن وسىمدىك ەكەندىگىن ءبىر جەردەن وقىعانمىن. جەل-قۇزدىڭ، جاۋىن-شاشىننىڭ، جايىلعان مال مەن جورتقان اڭنىڭ تۇياعىنان، سان-الۋان سەبەپتەن ءتۇپ-تامىرىنان قيىلعان سوڭ تەرەڭنەن العان ناردەن قول ۇزەدى دە، ءتۇپ-تۇبىرى - تامىرىنان قيىلىپ، اناۋ-مىناۋ مالدىڭ تاڭدايى جاسقانىپ، اۋىز سالا المايتىن، تاربيا وسكەن تىكەندى اشىق جاسىل ساباقتى بولمىسىنان ايرىلىپ، بۇتا-ساباعى ءبۇرىسىپ، جايىلا وسكەن قالپىنان ساباعىنىڭ ۇشتارى ىشىنە قاراي قاۋديىپ بۇرىسە قۋراپ، اقىرى جەلدىڭ ەكپىنىمەن دالا كەزىپ، باسقا ءپىشىن، ءتىپتى باسقا تۇر-تۇسكە يە بولىپ، دومالانىپ كۇن كەشىپ جۇرە بەرەدى ەكەن.
ەستەرىڭىزدە بولسا، «سۇراعان سەن اقىماقسىڭ با، سۇراتقان حان اقىماق پا» دەگەن جيرەنشەدەن قالعان قاڭباق جايىنداعى ءسوز دۋالى اۋىزدان شىققان اڭىزداردىڭ ىشىندەگى مايەكتىسى ەمەس پە ەدى!؟
تايعا تاڭبا باستىرعانداي تابى قالعان توقىراۋ زامانىنىڭ، ودان كەيىنگى وتپەلى كەزەڭنىڭ زاڭدى جالعاسى، بولەك قارقىنمەن، قارقىنداپ ەمەس-اۋ قارپي كەلگەن كاپيتاليزمنىڭ العىشارتتارى كىم-كىمگە دە اياۋشىلىق بىلدىرگەن جوق.
ۇلت بولمىسى مەن تابيعاتىنا مۇلدەم جات ساۋدا-ساتتىقتى الا كەلگەن قايتا قۇرۋ كەزەڭى قازاقتى قاڭباق تاعدىرلاس بولۋدان ساقتا قۇداي دەپ تىلەك تىلەتكەنى اركىمگە-اق ايان. ۇرپاق بولاشاعى مەن ەل تىلەگىن قوسا تىلەپ جۇرگەن انا اتاۋلىنىڭ ىشىندەگى تولىمدى ىس-ارەكەتپەن اينالىسىپ جۇرگەن، ۇرپاق تاربيەسىنە، جاڭا زاماندا ۇلتتىق قالىپتاسۋ ۇدەرىسىنە كۇندىز كۇلكىنىڭ، تۇندە ۇيقىنىڭ ەسەبىنەن تىنىم تاپپاي ۇلەس قوسىپ كەلە جاتقان قازاقتىڭ ساڭىلاق قىزدارىنىڭ ءبىرى ماعيرا اپايىمىزدى، قارىمدى قالامگەر دەسەك تە، جۇرتىنىڭ جوعىن تۇگەندەپ، جار قۇلاعى جاستىققا ءتيىپ كورمەگەن تىنىمسىز جۋرناليست دەسەك تە، بىرەگەي جازۋشى دەسەك تە جاراسادى. ول كىسىنى ءوز جازعاندارىمەن ويلانباۋعا حاقىڭدى قالدىرمايتىن اسەرلى شىعارمالارىمەن بۇگىنگى جوقتى جوقتاي ءجۇرىپ، ەرتەڭنىڭ كوشىن تۇگەندەپ جۇرگەن قامقور انا بەينەسىندە تانىدىم ءوز باسىم. بولمىسى ماڭعاز ادام! وي ۇشقىر بولماسا — قالام قاۋقارسىز. باسقان قادامىڭ دا كىبىرتىك بولار ەدى. ۇشقىر ويى بيىككە سامعاپ-سامعاپ بارىپ، وقيعاسى شيرىعىپ، شارىقتاۋ شەگىنە جەتىپ، شەشىمىن تابا قوياتىن شىعارمالاردان ايىرماشىلىعى، مەنىڭ پايىمداۋىمشا، ماعيرا اپايدىڭ تۋىندىلارى وقۋشىسىن كوكجيەكتەن قول ۇزدىرمەيدى. وقيعا ءوربۋى شىعىسى مەن باتىسى، تۇستىگى مەن تەرىسكەيى كوز الدىڭدا، قارا جەردىڭ بەتىندە ورىستەيدى. ادەبيەت مايدانىندا دا، زامانا كوشىندە دە اسىعىستىققا بوي الدىرمايتىن، تۇنىعىنا كۇماندانعان سۋاتتىڭ باسىنا ات شالدىرمايتىن كولىكتى كوشتىڭ يەسى، تۇگەندەۋشىسى وسىنداي بولاتىنىن دالەلدەپ تۇرعان شىعارمالارىن وقىعاندا كوزىڭىز جەتەدى.
وسى ماقالانىڭ باسىندا ايتىپ كەتكەن گازەت قيىندىسىننان العان الاقانداي اقپاراتتىڭ پارمەنى مەنىڭ ءحال-جايىمدى كۇرت وزگەرتكەنى سول — مەن ماعيرا قوجاحمەتوۆانىڭ كىتاپتارىن، ونىڭ شىعارماشىلىق دارالىعىنا دەن قويا وقىپ شىقتىم.
اڭعالدىق پەن قورقاقتىق تابيعاتىنا جات بۇل قالامگەردىڭ. كەيىپكەرلەرى ءور مىنەزدى. شەتىنەن كۇرەسكەر. نەمەن، كىممەن؟ ءيا، كۇندەلىكتى ءىس تىندىرعانسىپ، الدەكىمنىڭ الدىندا الدەنەنى دالەلدەگەنسىپ ءجۇرىپ جاعىمدى كەيىپكەر اتانۋعا تىرىساتىن كەشەگى سوۆەتتىك تۇلعانى نەمەسە ءمىنسىز حاراكتەر يەسىن تابا المايسىز، ىزدەمەي-اق قويىڭىز. ولار تىلسىممەن ءتىلسىز تىلدەسەتىن، ءوز بويىنان ءوزىن ىزدەپ جۇرگەندەر. سول ارقىلى وقىرمانعا وي سالادى. سول بولمىستارى ارقىلى ادام-قۇپيا الدىمەن ءوز سىرىنا ءوزى قانىققىسى كەلەدى. تىلسىم تابيعاتپەن بىتە قايناسقان ءوز بولمىسىنا اركىم ءوزى ۇڭىلەدى. ۇڭىلگەن سايىن قۇپيانىڭ سىرى تەرەڭدەي تۇسەتىن ادەتى ەمەس پە؟
ءار ادام ءوز بويىنداعى ءمىنىن ءوزى كورىپ، ءوزىن ءوزى تۇزەتەرلىك سانا يەسى بولعاندا عانا كىنالىنى سىرتتان ىزدەمەيدى. اياقتى ابايلاپ، اۋىزدى اڭداپ پايدالانۋعا داعدىلانادى. بۇگىن قازاق اتىنا لايىق ايبىندى ۇلت ەكەندىگىمىزدى دالەلدەۋ ءۇشىن بىزگە نە جەتپەيدى، نە بوگەت دەگەندە، ءار قازاق الدىمەن، ءوزىنىڭ كىم ەكەنىن زەردەلەپ السا (قيىننىڭ قيىنى دا وسى!)، قالعانى قيىن ەمەس دەپ باتىل ايتار ەدىم! م. قوجاحمەتوۆانىڭ تۋىندىلارى سونى مەڭزەپ تۇرعان جوق پا؟
اۋەلى ءوزىڭ. سوسىن وبال، ساۋاپ، قياناتتىڭ ارا-جىگىن اجىراتۋ. ودان كەيىن ماقسات، مۇددە ايقىن بولسا، المايتىن قامال كەمدە-كەم دەگەندى ۇقتىم. اقىل-كەڭەس ايتىلمايدى شىعارمالارىندا. سولاي ەكەن دەيدى. كەرەگىڭدى تەر دە ال! بۇلارسىز قۇر ماقتان، اتامىز باتىر، تەگىمىز كوكبورى، ۇرانىمىز — پالەن، تۇگەن دەگەنمەن، كوزىمىز جارتىلاي باي-لاۋ-لى-ىى!!!
ماعيرا اپايدىڭ جوعارىدا گازەتكە بەرگەن سۇحباتىنان مىسالعا كەلتىرىلگەن بىرەر جولدىڭ وزىنەن-اق وسىنداي وي تۇيۋگە بولادى.
اۋىز ادەبيەتىنە جۇگىنسەك، بايقامپاز دا اقىلدى كەلىن، قىڭىر دا قورقاق اكە... كەلىننىڭ، بالانىڭ سوزىنە قۇلدىق ۇرماساڭ دا، قۇلاق اس دەگەندى مەگزەيدى ەرتەگىنىڭ يدەياسى... زامان — زامانىندا تۋعاندىكى. قاريا ادامنىڭ ءومىر تاجىريبەسى كوپ. دەگەنمەن، ەكىنىڭ ءبىرى كەمەڭگەرلىككە، كوسەمدىككە جەتىپ قارتايا السا عوي! بۇلتارىسسىز ءداناسوز بار، ول اقىل — جاستان دەيدى.
«سور قۇدىقتىڭ باسىنا سورعا بولا قوندى اتام، جانىنان قورقىپ جالماۋىزعا ەگەۋىڭدى بەردى اتام» دەيتىن ەرتەگىنىڭ كەيىپكەرى «كەندەباي كەلگەن كۇنى شەشىل، نە كەندەباي ولگەن كۇنى شەشىل» دەپ بەلىنە تورعىن بەلبەۋ بايلايتىن ەدى عوي. كۇندەردىڭ ءبىر كۇنى جىلقى سۋارىپ جۇرگەنىندە بەلىندەگى تورعىن بەلبەۋ شەشىلەدى. «بۇل نە بولدى» ەكەن دەگەنىنشە بولمايدى، قارسى الدىنان كەندەباي شىعا كەلەدى... بۇل باتىرلار جىرىنان كەرقۇلا اتتى كەندەباي تۋرالى مەنىڭ بالا كەزىمدە شەشەم ايتىپ بەرگەن نۇسقانىڭ ءبىر ءۇزىندىسى بولاتىن.
مىستانعا تاستاپ كەتكەن جالعىز ۇلىنان ءوزىنىڭ جانىن ساداعا ەتۋگە قورىققانى — پەندەنىڭ وسال تۇسى. وسال بولماس ەدى، ول مىستاننىڭ جەزتىرناعىنا ىلىگىپ، جانى قىسىلعاندا، جالعىزىن بەرىپ قۇتىلادى. انامىز وسى ەرتەگىنى ايتقاندا، مەن جىلايتىنمىن. كەندەبايدىڭ كۇنى نە بولادى ەندى دەپ، ەرتەگىنىڭ جالعاسىن ايتقىزباي قويمايتىنمىن. كۇنى بويعى تىنىم تاپتىرمايتىن كۇيبەڭ شارۋامەن ءجۇرىپ، بابىن تابۋ قيىن باقسى ەنەسىنىڭ، قىزمەتتەن قولى تيمەيتىن كۇيەۋىنىڭ، جەتى بالانىڭ، وتىن-سۋدىڭ قامىمەن سىڭبىرۋگە مۇرشاسى جوق شەشەمىز كوزى ۇيقىعا كەتكەنىنشە ەرتەگى ايتىپ جاتىپ ءوزى بىزدەن بۇرىن ۇيىقتاپ كەتەتىن. ەرتەڭگى كۇننىڭ كەشىن اسىعا كۇتەتىنبىز، جاڭا ەرتەگىمەن، بەيتانىس كەيىپكەرمەن تانىسۋعا اسىعاتىنبىز.
اقىرى، كەندەباي ەپتىلىگىمەن، جۇرەكتىلىگىمەن مىستاننان دا، پەرىنىڭ قىزى بەكتورىدان دا ايلا-امالىن اسىرىپ، ەگەۋىن الىپ، كەرقۇلا اتى ەكەۋى كورمەستى كورىپ، توزبەسكە ءتوزىپ، امان-ەسەن ورالادى...
بالا كەزىمدە ونسىز دا شارشاپ جۇرگەن شەشەمە «ولاردىڭ قونعان جەرىندە دۇنيە مۇلكىن نەگە شەشەلەرى تۇگەندەمەگەن» دەيتىنمىن. نەگە ەكەنىن قايدام، ءۇبىرلى-شۇبىرلى ءبىر ءۇيلى جاننىڭ بار كەرەگىن تۇگەندەپ، «ەل جاتقانشا جاتپاي، ءبىز دەپ تىنىم تاپپاي» جۇرەتىن اناشىمنىڭ بولمىسىنا قاراپ، انا بىتكەننىڭ مىندەتى دەپ وسكەندىگىمنەن شىعار، انا اتاۋلىعا ارتىلار جۇك بۇدان جەڭىل بولۋى مۇمكىن ەمەس دەپ تۇسىنەتىن بولسام كەرەك.
م. قوجاحمەتوۆا شىعارمالارىن وقىعاندا مەن جازۋشى اپايىمنىڭ ءوز باسى قازاق دەگەن ۇلكەن ءبىر شاڭىراقتىڭ بولاشاققا بەت العان ۇلى كوشىنىڭ تۇگەندەۋشىسى بەينەسىندەگى شىعارماشىلىق يەسى ەكەنىن ءتۇسىندىم.
وعان كۋا كوركەم ادەبيەتكە قوسقان قوماقتى ۇلەسىنە قوسا ەكى بىردەي باسىلىمنىڭ باس رەداكتورى، شىعارماشىلىق جەتەكشىسى. ونىڭ ءبىرى — «دەرتكە داۋا» دەگەن اتپەن شىعاتىن كوپشىلىككە ارنالعان مەديسينالىق، تانىمدىق گازەتى. ۇرانى — ءوزىڭدى — ءوزىڭ تانى! ال، كەرەك بولسا! سويتەدى دە سەگىز بەتتىك باسىلىمدى «نە قاجەتتىڭ ءبارى وسى گازەتتە!» دەپ يمانداي شىنىن ايتادى. شىن ايتادى. جىلىكتەپ شاعىپ، تالداۋدىڭ قاجەتتىگى جوق، مۇندا ادام اناتومياسىنان باستاپ ادامدى تولعاندىرىپ جۇرگەن كەز-كەلگەن ساۋالعا جاۋاپ تابۋعا بولاتىنى ايتىلادى. ساۋاتتى باسىلىم، تارتىمدى باسىلىم. وزگە تىلدەردە جارىق كورەتىن كەز كەلگەن باسىلىمنىڭ الدىندا انا تىلىمىزدە جارىق كورەتىن بەدەلدى باسىلىمداردىڭ ءبىرى!
ەكىنشى باسىلىم — «بالبۇلاق» جۋرنالىنىڭ قاي سانىن قولعا الىپ قاراساڭىز دا تانىمدىق، تاربيەلىك ۇستانىمى جوعارى، كورسەم-بىلسەم دەگەن زەردەلى وركەن كوكەيىنە ءتۇيىپ الاتىنداي ءار الۋان تاقىرىپ بالانىڭ قابىلداۋىنا لايىقتى، تارتىمدى ءارى وقۋعا قىزعىلىقتى تىلمەن جازىلىپ، بەزەندىرىلۋ كوركەمدىگى جاعىنا دا قاتتى كوڭىل بولىنگەن.
وزگە تىلدە جارىق كورەتىن بالالارعا ارنالىپ شىعاتىن كەيبىر جۋرنالدار بوس كۇلكىگە نەگىزدەلگەنىن كورىپ ءجۇرمىز. قايدا اپارىپ سوعار ەكەن وسىنىڭ اياعى دەگەن ويعا قالاتىنىمىز دا شىندىق وندايدا. ال، قازاقستاندا بالالارعا ارناپ جارىق كورەتىن باسىلىمداردان بايقاعانىم، كوزدەگەن ماقسات-مۇددەسى بار. ولاردى شىعارۋعا قاتىساتىن ونىڭ اۆتورلارى دا، بەزەندىرۋشىلەرى دە رەسپۋبليكانىڭ تۇس-تۇسىنان اتسالىسىپ جۇرگەن بۇلدىرشىندەردىڭ وزدەرى ەكەندىگىن بىلگەندە، ءتىپتى قۋاندىم. ورتاق مۇددە، ەتكەن ەڭبەك، كۇتكەن ناتيجە، ءسوز جوق، ايشىقتى جۋرنالدى رەسپۋبليكا كولەمىندە قانشا وتباسى الدىرىپ وقىسا، سونشا شاڭىراقتى شاتتىققا بولەپ وتىرعانىنا كوزىمىزدى جەتكىزدى.
«ەل ءىشى — ونەر كەنىشى» دەگەندى مەن دە، ءسىز دە ويلاپ تاپقان جوقپىز، حالىقتان شىققان دانا ءسوز. حالقىمىزدىڭ ونەر، ءبىلىم، ەڭبەك، سپورت ساڭلاقتارىمەن، دارىندى، تالاپكەر بۇلدىرشىندەرىمەن تانىستىرا وتىرىپ، تاريح، تاعىلىم، بولاشاق مۇددەسىن كىپ-كىشكەنتاي «بالبۇلاق» وقىرماندارىنا جەتكىزىپ وتىرۋدى ءوز موينىنا العان. ءبىر قاراعاندا سابيلەرگە ارنالعان باسىلىم بولعانمەن، جۇگى سالماقتى. وقىلۋى جەڭىل. بالانى قىزىقتىرماي، ۇلكەندى ويلاندىرماي قويمايتىن زەردەلى باسىلىم.
«بالبۇلاق» سياقتى بۇلدىرشىندەردىڭ ءتول باسىلىمى جايىندا كوپ ايتۋدىڭ قاجەتى جوق، كورۋ، الدىرىپ وقۋ دا جەتكىلىكتى.
بولاشاققا نىق سەنىممەن قارايتىن رۋحى مىقتى، جىگەر وتى الاۋلاعان ءبىزدىڭ نەمەرەلەرىمىزدىڭ رۋحاني كاۋسار بالبۇلاعى بۋىرقانعان اعىسىنان جاڭىلمايتىنىنا كامىل سەنىم ارتۋعا بولادى. ەندەشە، تۇگەندەۋشىسى تۇگەل كوشتىڭ بولەك-سالاقتان، اڭعالدىق، قىڭىرلىقتان زارداپ شەكپەيتىنى دە بارشاعا ايان. جولدا كەزدەيسوق كەزدەسكەن مىستان دا، ت.ب. ەرتەگى كەيىپكەرىندەي قاسكۇنەمدەر دە جاعالاسا المايتىنى اقيقات. كوڭىلگە سەنىم ۇيالايدى. وي قورىتا كەلىپ، «بالبۇلاق» كوتەرگەن سالماقتى جۇكتىڭ جەڭىل بولۋ سەبەبى — ونىڭ جۇمىلدىرۋشىسى — ماعيرا قوجاحمەتوۆا. وسى ارقىلى دا جازۋشىنىڭ جۋرناليستيكا سالاسىنداعى قالتقىسىز شىعارماشىلىق تالانتىنىڭ، شىڭدالعان شەبەرلىگىنىڭ ءبىر قىرىن كورۋگە بولادى.
ال، كىتاپتارىنا قىسقاشا توقتالسام، «جاپادان جالعىز». نەگە جاپادان-جالعىز. توڭىرەگىندەگىلەر قايدا؟ جازۋشىنىڭ «جاپادان-جالعىز» تريپتيحىنداعى — نازىك، «ۇزاق اتقان تاڭىنداعى» — ۇلداي، «ون سەگىز شاقىرىمىنداعى» — مۇگەدەك اكە، «كۇي-كىسەنىندەگى» — ايا، «توتىسىنداعى» دوسجان جالعىزدار. بۇلار نەگە جاپادان-جالعىز. سەبەپ نە؟
جالعىزدىقتان نە تابادى؟ مۇندا جالعىزسىراۋ باسىم با، الدە جالعىزدىقتى پانا تۇتۋ باسىم با؟ جالعىزدىقتان نە ىزدەيدى؟ توڭىرەگىندەگىلەردىڭ ايتقانىن ايتىپ، ىستەگەنىن ىستەپ جۇرەتىن ميتىڭ تىرلىكتى مىسە تۇتپاعاندار — ماعيرا اپا شىعارمالارىنىڭ كەيىپكەرلەرى ترافارەت تىرلىكتەن بەزىنىپ، شىنايىلىق ىزدەۋشىلەر. وزدەرىن، الدىمەن وزدەرىنىڭ كوكەيلەرى نەنى كوكسەيتىنىن ۇعىنعىلارى كەلەدى دەر ەدىم. مۇندا وزگەگە ۇقساۋ، جۇرتتىڭ بارىنە ۇناۋدى مانسۇق ەتكەن ەشكىم جوق. تابا المايسىز. ويتكەنى قوجاحمەتوۆا شىعارمالارىنداعى كەيىپكەرلەر — قازاق ۇلتىنىڭ وكىلدەرى ءار ادامعا نە كەرەك، بۇكىل قازاققا نە كەرەك دەگەن ۇلكەن ەسەپتىڭ فورمۋلاسىن، تەڭدەۋىن قۇرۋعا ۇمتىلىس جاساپ جۇرگەن رۋح يەلەرى.
بۇل تولعاۋى تەرەڭ عىلىمي تۇرعىدان ىزدەنۋدى قاجەت ەتەتىن ءبىر سالا دەۋگە بولادى. تۇپتىڭ-تۇبىندە، تۇتاس ۇلتتىڭ بويىنداعى قاسيەتى، ەرەكشەلىگى، مەنتاليتەتىن زەرتتەپ، زەردەلەۋدى كۇتەدى، ونى باسقىنشىلىقپەن، ساياساتپەن، مۇددەمەن تۇنشىقتىرىپ، جويۋعا تىرىسقان الىپ يمپەريا شەگىندى، ءبىراق ولار سەپكەن ءدان جەمىسىن بەرىپ ۇلگەرگەنى اقيقات. ءدىن مەن دىلدەن، تىلدەن ايىرىلعان ءدۇبارا قالپىمىزدا جاھاندانۋدىڭ قاقپاسىن قاعىپ تۇرعانىمىز وتىرىك پە؟ ەكى الىپ اجداھا — ءبىرى جىن-پەرىنىڭ كوشىندەي الەم-جالەم جارناما اقپاراتىمەن، ەندى ءبىرى اۋزىندا اللا، قوينىندا شوقپار — ءدىن تاراتقانسىپ يماننىڭ ورنىنا ۋىتتالعان ساندىراقتارىن سانالارعا سىنالاپ كىرگىزۋگە جانتالاس ۇستىندە. ولاردىڭ كوكسەگەنى نە؟
ال، ءبىز بولساق، بابامىز باتىر، ۇرانىمىز — پالەن دە تۇگەن، جەرىمىز بايتاق دەپ ايقاي-ۇرانمەن بىرەسە بيلىكتىڭ شاۋجايىنا جارماسىپ، بىرەسە سىرتتان كەلگەنگە سىرىمىزدى بەرىپ، ءوز باۋىرىمىزدى ءوزىمىز تالاپ قايدا بارا جاتىرمىز. جالىنا جارماستىرمايتىن قايران ۋاقىت تالاي نارسەدەن تاعى ايىرارىن ويلاساق...
ءوزىڭدى ءوزىڭ تانى، سول ارقىلى قازاعىڭدى تانى، زەردەلە!!! دەگەن بايبالامنىڭ تۇبىندە جاتقان جانايقايىن ءبىرلى-جارىم وسىنداي شىعارمالاردان عانا كەزدەستىرەمىز! ءتۇپ-تامىرىڭا ۇڭىلمەسەڭ، زەردەلەمەسەڭ، بوق دۇنيە تۇگەندەلىپ بىتەر مە؟ وسىنى مەڭزەيدى ماعيرا شىعارمالارى.
«ادام-قۇپيا» تۋرالى. مىناۋ عالامدى جاراتقاندا اللاتاعالا وزىنە عانا سىرى ءمالىم سانسىز قۇپيالارىمەن قوسا جاراتقان جوق پا ەدى. ال ادامزات سول قۇپيا سىرلارىنا ءۇڭىلىپ، تۇگەندەلىپ تۇگەسىلمەيتىن قاناعاتسىز مۇقتاجىن وتەيمىن دەپ ال كەپ تىراشتانۋدا، ال كەپ تىراشتانۋدا. ءالىمساقتان سولاي. قاناعات جوق بىزدە. قۇپياسىن اشامىن دەپ اسپان كەزىپ، جەر ۇڭگىپ، اتىپ-جارىپ، ءتوسىن تالقان، جەتى قات كوكتى شۇرق-تەسىك قىلىپ بىتكەنىمىزدى نەبىر عالاماتتى وزدەرى باستاپ بەرگەن عالىمدار وزدەرى ايداي الەمگە جار سالىپ جاريالاپ، اتتانداپ كەلەدى. بوگدە ۇلتتا «قولتىراۋىننىڭ كوز جاسى» دەگەن تەڭەۋ بار. ادام قولى، ادام ميى، ادام قاجەتتىلىگى، ادام ويىنىڭ جەمىسى. تىلسىمنان كەلىپ ەشكىم ەشتەڭەنى شاشاۋ شىعارمايدى. تابيعاتتىڭ ءور مىنەز، توزە-توزە توزدىرىپ بارا جاتقان سوڭ بۋىرقانىستى بۇلقىنىس تانىتىپ، انا جەردى سىلكىپ تاستاپ، مىنا جەردى وتپەن شارپىپ، مۇحيتتى كوتەرىپ اجداھا تولقىندار جولىنداعىسىن جالماپ، دۇنيەنىڭ ءبىر شالعايىن ءورت، ءبىر شالعايىن توپان قاپتاسا، ول دا جاراتىلىستىڭ تەپە-تەڭدىگىنىڭ ادام قولىمەن بۇزىلۋىنىڭ سالدارى، قاراۋ نيەتتەردىڭ جەر ەكەش جەردى دە قايىستىرار سالماعى دەپ ويلاماسقا نە شارا؟
سونىڭ كەرى، «جاسامپاز حالقىمىز...» دەپ اندەتىپ ءجۇرىپ اقىرى توقىراپ تىنعان كوممۋنيزمگە ساپارىمىزدىڭ جولىندا جاراتۋشى يە اسقان شەبەرلىكپەن جاراتقان عالامنىڭ نەبىر سىرىنا «ۇڭىلە» ءجۇرىپ، سول ادامزاتتىڭ ءوزى تۇڭىلەرلىكتەي نەبىر سويقاندى سالعانىمىزدىڭ اششى جەمىسىن — توزىڭقىراپ بارا جاتقان ۇرپاق ساناسىنان، ازىڭقىراپ بارا جاتقان «ادامدىق قاسيەتتىڭ» نەبىر اششى جەمىسىن تىلىمىزبەن تاتىپ ءجۇرمىز. وكىنىشتەن وكىرىپ جىلاعىڭ كەلەدى. ودان نە پايدا؟ ونسىز دا ءىبىلىستىڭ تىلىنە ەرىپ دەگەنىمىزدى ىستەپ، ادام قاتەلىگىن وتەۋگە جۇماقتان قۋىلىپ، سىناق ءۇشىن پەيىش مەكەن — جەردى استى-ۇستىندەگى بار بايلىق، يگىلىگىمەن بەرگەندەگى ىستەگەنىمىز مىناۋ بولسا؟ سىناق ءۇشىن جەر باسىپ جۇرگەنىمىزدى ۇمىتتىرعان قولدان جاسالعان قوعامدىق دامۋلاردىڭ جەتكىزگەن جەرى وسى.
ەندى، ەلىمىز ەگەمەندىك الىپ، ۇلت ەڭسە كوتەرىپ، ءوز پەرزەنتىن اق كيىزدىڭ ۇستىندە حان كوتەرگەن شاعىمىزدا ەرتەگىلەردە ايتىلاتىن زۇلىم كۇشتىڭ تالاي زۇلماتىنا توتەپ بەرگەن يگى نيەتتى باتىر تۇلعا — ءاز ۇلتىمنىڭ ءوز جولىنداعى كەساپات، ايلا-زىمياندىقتىڭ ءبارىن جەڭىپ، ەلىن-جەرىن امان ساقتاپ قالاتىن ۋاقىتى تا تاياپ قالعان سياقتى. ول ءۇشىن زيالىلىق، ءبىلىمدارلىق، وي-سانانىڭ ايقىندىعى، زەردەنىڭ ويانۋى، ۇرپاق قامىن قالتقىسىز ويلاۋ قاجەت.
دۇنيەگە كوزقاراسى ازات، وركەنيەتتەن ۇرىكپەيتىن زەردەلى ءارى جاراتىلىسى وزگە ۇرپاق ءوسىپ كەلەدى. ءسوزىمدى سولارعا ارناعىم كەلەدى. ءدال ءقازىر عالامدى اقپاراتتىڭ كۇشىمەن جاۋلاپ، سانانى اقپارات ارقىلى ەڭسەرىپ، بيلەۋدى ماقسات تۇتقان جويقىن مايدان ءجۇرىپ جاتىر. ونى سەزەسىڭ بە، جاس ۇرپاق! جىلتىراعاننىڭ ءبارى التىن ەمەس. بوياۋى قانىق، ءسوزى مايدا جارناما ەسىڭدى الىپ، بۇگىن پايدالانساڭ، ەرتەڭ ەسكىرىپ شىعا كەلەتىن «ءسانسىماعىن «دامىتىپ، جەتىلدىرۋگە» كەلگەندە «تويىمسىز» برەند يەلەرى. كيىم-بۇيىمنىڭ دا، بوياۋدىڭ دا وڭعاقتىعىندا ءسوز جوق. سودان كەلىپ، باسەكەگە بەيىم بولمىس يەسى قالىپتاسىپ كەلەدى. ءبارىن قۇرتاتىن باسەكە، وندا بار، مەندە جوق. اۋ، قاناعات، قايدا قالدىڭ؟ بىرىنەن ءبىرى جاڭا، بىرىنەن ءبىرى جەتىك جىلتىراق تۇگەندەيمىن دەپ، ماتەريالدىق قاجەتتىلىك ۇستەمدىك قۇرعان جەردە ءبارىن اقشا بيلەپ، ءبارىن اقشا قۋعان اشكوزدىك قۇرتىپ، جايپاپ بارا جاتقان جوق پا؟ دۇرىس پيعىلداعى ادال نيەتتى باسەكەنىڭ بۇعان قاتىسى جوق.
«ادام-قۇپيا»! ءوزىڭدى وزىڭنەن ىزدە. ءوز ساناڭنىڭ دامۋ ساتىسىن ءوزىڭ باعالاي وتىرىپ، ىزدە. قايتسەڭ قۋ دۇنيەنىڭ قۇلىنا اينالىپ كەتپەك كەرەك، سونى ويلا. جەر بەتىنە نەگە كەلدىڭ، دامۋ دەگەن نە؟ ءتان امانات بولعاندا، اماناتقا قيانات قىلىپ، ءوز ءالىمىز كەلمەيتىن كۇندىز-تۇنى دەدەك قاقتىرعان كوپ قاجەتتىلىك عۇمىرى تۇگەندەلىپ تۇگەسىلەر مە؟ ءوزىڭدى تانى، توڭىرەگىڭدى قۇرمەتتە! تانگە تىنىم كورسەتپەي، جانعا راحات بولا ما؟ رۋح كۇيزەلىسى، رۋحاني اشارشىلىق، تورىعۋ مەڭدەپ بارا جاتقان جوق پا ءبىزدى؟ قاسىندا ءجۇرىپ، قول سوزىم جەردە ءجۇرىپ، انا بالاسىنا، اكە ۇلىنا، اتا-اجە نەمەرەسىنە زارىعىپ جۇرگەن جوق پا؟
وسى ءبىزدى بيلەپ كەتكەن نەنىڭ قارقىنى، سول قارقىندى ءسال باسەڭدەتسەك نەدەن قۇر قالامىز؟ سونى ءبىر ءسات ويلانىپ كورەلىكشى! ەڭ جاقىندارىڭا قامقور بول! سەنىڭ كومەگىڭە كىم ءزارۋ؟ اتا-اناڭ، بالاڭ مەن ءوزىڭنىڭ ءجان-تانىڭ! قۋساڭ جەتپەس، اقىرەتتىڭ ەسىگى اشىلعان كۇنى ءبىر ءتىنى دە سەنىمەن كورگە تۇسپەس قۋ دۇنيەگە قۇل بولىپ، قىلشا موينىڭدى تالشا ءيىپ، سۇيرەۋدە كەتە بەرمە، دەگەندى مەگزەمەي مە وسى تۋىندى؟!
سول قۇپيا عالامنىڭ ءبىر بولشەگىن — ادام دەگەن ءبىر بولشەگىن عالاممەن بايلانىستىرا، تىلسىممەن تىلدەستىرە ماعيرا جازۋشى زەرتتەۋگە تالپىنعان ورنەگى مول، ونەگە ءتالىمى زەردەڭە جولدى ءوزىڭ اشۋعا تىرىسپاساڭ، تۇيسىگىڭە تالعاجاۋ بەرە قويمايتىن كۇردەلى شىعارما. توسىن تاقىرىپ، سونى سوقپاق.
مۇنداعى يدەيا — ءاۋ باستا جان مەن ءتاندى تۇتاستىرىپ جاراتسا، بۇيرىقتى كۇنى جان كوككە، ءتان جەرگە تاپسىرىلاتىن ءراسىم جايىنا قالىپ، كەۋدەڭدەگى جانىڭ مەن قۇر سۇلدەرىن سۇيرەتكەن ءتانىڭ بىر-بىرىنەن قۋ تىرلىكتە بۇيرىقسىز قول ءۇزىپ، بايلانىستان قالسا، رۋح بويعا كۇش بەرۋدەن قاۋقارسىز بولسا، كۇيزەلىستىڭ كوكەسى سول ەمەس پە؟ سانا ۋلانىپ بىتپەي تۇرعاندا ويلانايىقشى، اعايىن!
«قانداي كۇيدە وتىرىپ جاراتۋشىڭدى ەسىڭە الساڭ، ول دا سەنى سول كۇيىڭدە كورەدى، نەگە ءزارۋ ەكەندىگىڭدى سەنەن گورى ول جاقسى بىلەدى. ەڭ قاجەتىڭدى بەرەدى» دەۋشى ەدى ون ءۇش جاسىنان باستاپ توقساننان اسىپ كوز جۇمعانشا بەس ۋاقىت نامازىن قازا قىلماعان ناعاشى اجەم — ءبىر ۇل التى قىزدىڭ اناسى، توپىراعىڭ تورقا بولعىر ءوتالى قىزى رابيعا شەشەم. مەن ماعيرا اپايدى كورگەن سايىن سول رابيعا شەشەمدى كورگەندەي بولامىن. ءتۇر-تۇرپاتى مەن اقسارى ءجۇزى، ساناپ سويلەپ، قاداپ تيگىزەتىن تاپقىرلىعى، ەڭ باستىسى، كەلەر ۇرپاق قامى ءۇشىن نار مايانىڭ قومىنا ارتىلار زامانا جۇگىن تۇگەندەپ جۇرگەن «بالبۇلاقتىڭ» اناسى بولعاسىن با، ايتەۋىر بار بولمىسىنا باسىمدى يەمىن. ءار نارسەدەن، ءار سوزدەن يگىلىك، شاپاعات، شۋاق ىزدەۋ دە جاقسىلىقتىڭ جولىنداعى ىزگى نيەت ەكەنىنە سەنۋدىڭ دە جاقسىلىققا باستايتىن قۋاتى بار سەكىلدى...
قالامپىر كەنجەعالي قىزى.
You Might Also Like
-
جاس ۇرپاق تاربيەسى جايىنداعى ماسەلە قاشان دا كۇن تارتىبىنەن ءتۇسىپ كورمەگەنى شىندىق. بۇل جايىندا ءبارى ايتادى، اقىل ايتادى، كەڭەس ايتادى. مىسال كەلتىرىپ ايتادى. ءبىلىپ ايتادى. بىلمەسە دە ءوز ءجونىن ءجون ...
