زات ەسىمنىڭ سەپتەلۋى
اتىراۋ وبلىسى،
ماقات اۋدانى، دوسسور كەنتى، اباي ورتا مەكتەبى
مۇقانوۆا گاۋھار جولداسقالي قىزى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: زات ەسىمنىڭ سەپتەلۋى
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: زات ەسىمنىڭ سەپتەلۋ جۇيەسىن جانە سەپتىك جالعاۋلارىنىڭ ەملەسىن مەڭگەرتۋ. دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ ساۋاتتى جازۋ داعدىلارىن جەتىلدىرۋ، بايلانىستىرىپ سويلەۋ داعدىسىن ودان ءارى دامىتۋ.
تاربيەلىك: وقۋشىلاردى تاپقىرلىققا، ەڭبەكشىلدىككە، انا ءتىلىن قادىرلەۋگە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: سىزبالار، كەستەلەر، پەرفوكارتا
قاجەتتى قۇرالدار: مۋلتيمەديا، ينتەراكتيۆتى تاقتا
ساباقتىڭ ءادىسى: ءتۇسىندىرۋ، جاتتىعۋ جۇمىسى، سكت
ساباقتىڭ ءجۇرۋ بارىسى
1. ۇيىمداستىرۋ
وقۋشىلارمەن امانداسىپ، تۇگەندەۋ
2. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ
ۇيگە بەرىلگەن 38-جاتتىعۋدى تەكسەرۋ، كىتاپ ءسوزىن تالداپ كەلۋ، بەرىلگەن بولاتىن، سونى وقىتۋ.
3. جاڭا ساباق
قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ كەزەڭى
تاقتاعا «جەتىگەن » اسپابىنىڭ سۋرەتى ىلىنەدى.
ەرتەگى:
«ەرتە-ەرتە ەرتەدە، ەشكى ءجۇنى بورتە دە، زات ەسىم جەرىندە، قازاق ءتىلى ەلىندە سەپتىك دەگەن شال بولىپتى. ەلدە جۇت بولىپ، اشارشىلىق جايلاپتى. بۇل اشارشىلىق سەپتىك شالدىڭ ۇيىنە دە كەلىپ جەتىپتى. اتاۋ اتتى ۇلى قايتىس بولعاندا شال اعاشقا اتتىڭ قىلىن كەرىپ، تيەگىنىڭ ورنىنا قويىپتى دا، ءۇنسىز ەگىلىپتى. اي وتكەن سوڭ ىلىك دەگەن ۇلى ولگەندە تاعى ءبىر ىشەك تاعىپ، «نەنىڭ زيانى، كىمنىڭ كوزى ءتيدى ەكەن ؟»- دەپ ەگىلەدى.
اي وتكەن سوڭ بارىس اتتى ۇلى دۇنيەدەن وتەدى. سوندا شال تاعى ءۇشىنشى ىشەك تاعىپ «كىمگە ايتىپ جىلايىن نەگە عانا ءولدى ەكەن ؟»دەپ جوقتاۋ ايتادى. تابىس اتتى ۇلى ولگەندە «نەنى ايتىپ، كىمدى عانا قارعايىن؟»- دەيدى. جاتىس اتتى ۇلى دا اشتىقتان ولگەندە اعاشقا بەسىنشى ىشەك تاعىلىپ، «نەدە، كىمدە ەكەن سەبەبى ؟ - دەپ جىلايدى.شىعىس ۇلى دا قايتىس بولادى، التىنشى ىشەك تاعىلىپ «نەدەن قايتىس بولدىڭ، كىمنەن سەنى سۇرايمىن ؟»دەپ ەگىلەدى. كومەكتەسى دە سول اشارشىلىقتان قايتىس بولعاندا «كىممەن ءومىر سۇرمەكپىن، نەمەن ەندى شۇعىلدانامىن؟»دەپ جوقتاۋ ايتىپ ەگىلەدى. سودان 7 ىشەك، 7 تيەك تاعىلىپ «جەتىگەن »اسپابى پايدا بولىپتى. وسى اسپاپ ارقىلى شال مۇڭىن حالىققا جەتكىزگەن دەسەدى.
وسى اڭگىمەنى وقىپ، ىشىنەن قارامەن جازىلعان سوزدەرگە نازار اۋدارامىز.
سەپتىك
اتاۋ--------كىم؟ نە؟
ىلىك --------- كىمنىڭ؟ نەنىڭ؟
بارىس ------ كىمگە؟ نەگە؟
تابىس ------ كىمدى؟ نەنى؟
جاتىس ------ كىمدە؟ نەدە؟
شىعىس ----- كىمنەن؟ نەدەن؟
كومەكتەس -- كىممەن؟ نەمەن؟
ماعىنانى تانۋ كەزەڭى
سەپتىك جالعاۋ زات ەسىمگە جالعانعاندا، وعان بەلگىلى ءبىر گرامماتيكالىق ماعىنا ۇستەپ، سويلەمدە ونى باسقا سوزدەرمەن بايلانىسقا تۇسىرەدى.قازاق تىلىندە 7 سەپتىك ءتۇرى بار:
زات ەسىم كوپتىك، تاۋەلدىك جالعاۋدا تۇرىپ تا سەپتەلە بەرەدى.
كوپتىك جالعاۋلى زات ەسىمنىڭ سەپتەلۋى ونىڭ جەكەشە تۇردە سەپتەلۋىمەن بىردەي.
سەپتىك---- جەكەشە ------------كوپتىك جالعاۋلى
ا------------ىدىس -------------- ىدىستار
ءى------------ ىدىستىڭ --------- ىدىستاردىڭ
ب----------- ىدىسقا ----------- ىدىستارعا
ت ----------- ىدىستى ---------- ىدىستاردى
ج ---------- ىدىستا ----------- ىدىستاردا
ش ---------- ىدىستان -----------ىدىستاردان
ك ----------- ىدىسپەن --------- -ىدىستارمەن
تاۋەلدەنگەن زات ەسىمنىڭ سەپتەلۋى
سەپتىك--جاي سەپتەۋ ----تاۋەلدى سەپتەۋ
ء-----------------------------ى ءجاق----------------ىى ءجاق------------ىىى جاق
ا --------- كىتاپ ----------كىتابىم ------------كىتابىڭ ----------كىتابى
ءى ---------- كىتاپتىڭ---- --كىتابىمنىڭ -------كىتابىڭنىڭ -----كىتابىنىڭ
ب --------- كىتاپقا --------كىتابىما ---------كىتابىڭا ---------كىتابىنا
ت --------- كىتاپتى -------كىتابىمدى --------كىتابىڭدى -------كىتابىن
ج ---------كىتاپتا --------كىتابىمدا---------كىتابىڭدا--------كىتابىندا
ش –-------كىتاپتان -------كىتابىمنان -------كىتابىڭنان ------كىتابىنان
ك ---------كىتاپپەن ------كىتابىممەن -------كىتابىڭمەن ------كىتابىمەن
سەپتىكتەردىڭ سۇراقتارى مەن جالعاۋلارى
اتاۋ - كىم؟ نە؟
ىلىك - كىمنىڭ؟ نەنىڭ؟ -نىڭ، ء-نىڭ، -دىڭ، ء-دىڭ، -تىڭ، ء-تىڭ
بارىس - كىمگە؟ نەگە؟ قايدا؟ -عا، -گە، -قا، -كە، -ا، -ە -نا، -نە
تابىس - كىمدى؟ نەنى؟ -نى، ء-نى، -دى، ء-دى، -تى، ء-تى، -ن
جاتىس - كىمدە؟ نەدە؟ قايدا؟ -دا، -دە، -تا، -تە، -ندا، -ندە
شىعىس - كىمنەن؟ نەدەن؟ قايدان؟ قاشاننان؟ -نان، -نەن، -دان، -دەن، -تان، -تەن
كومەكتەس - كىممەن؟ نەمەن؟ قالاي؟ -مەن، -بەن، -پەن
ينتەراكتيۆتىك تاقتاعا سوزدەردى تالداپ كورسەتۋ
كىتاپ، كىتاپتىڭ، كىتاپتى
1. بۇل ءسوز ءبىر، ەكى قۇرامنان تۇر: كىتاپ، كىتاپ-تىڭ، كىتاپ-تى
2. تۇلعاسىنا قاراي – نەگىزگى ءتۇبىر( سەبەبى، ءسوزدىڭ ءارى قاراي بولشەكتەنبەيتىن نەگىزگى ماعىنا بەرەتىن بولىگى)
3. قۇرىلىسىنا قاراي – دارا (سەبەبى، ءبىر عانا نەگىزگى تۇبىردەن تۇر)
4. سوزدە ءبىر لەكسيكالىق، ەكى گرامماتيكالىق ماعىنا بار.
5. لەكسيكالىق ماعىناسى – زاتتىڭ اتىنا بەرىلگەن اتاۋ.
6.1. ءبىرىنشى گرامماتيكالىق ماعىناسى-لەكسيكالىق ماعىنانىڭ جالپىلانۋىنان جاسالعان جالپى گرامماتيكالىق ماعىنا - زات ەسىم.
6.2. ەكىنشى گرامماتيكالىق ماعىناسى - اتاۋ سەپتىگىنىڭ (0) نولدىك تۇلعاسى ارقىلى كاتەگوريالىق گرامماتيكالىق ماعىنا - اتاۋىشتىق ماعىنا.
(6.2. ەكىنشى گرامماتيكالىق-ماعىناسى- ىلىك سەپتىگىنىڭ (-نىڭ)جالعاۋى ارقىلى بەرىلگەن كاتەگوريالىق - گراماتيكالىق ماعىنا - يەلىك ماعىنا.
6.2. ەكىنشى گرامماتيكالىق-ماعىناسى- تابىس سەپتىگىنىڭ (-تى)جالعاۋى ارقىلى بەرىلگەن كاتەگوريالىق-گراماتيكالىق ماعىنا - تۋرا وبەكتىلىك ماعىنا.)
7. كىتاپ – نە؟ دەگەن سۇراققا جاۋاپ بەرەدى. ەندەشە، بۇل، زات ەسىم. زات ەسىم دەگەنىمىز – كىم؟ نە؟ كىمدەر؟ نەلەر؟ ت.ب. سۇراقتارعا جاۋاپ بەرىپ، زاتتىڭ، نارسەنىڭ اتىن بىلدىرەتىن ءسوز تابى.
8. ماعىناسىنا قاراي:
ا) جالپى؛ ءا) جانسىز؛ ب) دەرەكتى؛ ۆ) ناقتى
كىتاپتارعا (دا، دان، مەن)،
1. بۇل ءسوز ەكى قۇرامنان تۇر: كىتاپ-قا
2. تۇلعاسىنا قاراي-نەگىزگى ءتۇبىر.
3.قۇرىلىسىنا قاراي-دارا. (سەبەبى، ءبىر عانا تۋىندى تۇبىردەن تۇر.)
4. سوزدە ءبىر لەكسيكالىق، ءۇش گرامماتيكالىق ماعىنا بار.
5. لەكسيكالىق ماعىناسى-زاتتىڭ اتىنا بەرىلگەن اتاۋ.
6.1.ءبىرىنشى گرامماتيكالىق ماعىناسى-لەكسيكالىق ماعىنانىڭ
جالپىلانۋىنان جاسالعان جالپى گرامماتيكالىق ماعىنا-زات ەسىم.
6.2. ەكىنشى گرامماتيكالىق ماعىناسى- (-تار) كوپتىك جالعاۋ ارقىلى بەرىلگەن
كاتەگوريالىق گرامماتيكالىق ماعىنا- كوپتىك ماعىنا.
6.2. ءۇشىنشى گرامماتيكالىق ماعىناسى- بارىس، شىعىس، جاتىس، كومەكتەس سەپتىك
جالعاۋى ارقىلى بەرىلگەن كاتەگوريالىق گرامماتيكالىق ماعىنا – جاناما وبەكتىلىك ماعىنا.
7. كىتاپقا – نەگە؟ دەگەن سۇراققا جاۋاپ بەرەدى. ەندەشە، بۇل، زات ەسىم. زات ەسىم
دەگەنىمىز-كىم؟ نە؟ كىمدەر؟ نەلەر؟ ت.ب. سۇراقتارعا جاۋاپ بەرىپ، زاتتىڭ، نارسەنىڭ اتىن بىلدىرەتىن ءسوز تابى.
8. ماعىناسىنا قاراي:
ا) جالپى؛ ءا) جانسىز؛ ب) دەرەكتى؛ ۆ) ناقتى.
ءىV ساباقتى بەكىتۋ
جاتتىعۋمەن جۇمىس
39-جاتتىعۋ
ولەڭ ءماتىنىن رولگە ءبولىپ وقىڭىزدار، ءار سەپتىكتىڭ سۇراقتارى مەن جالعاۋلارىن ەسكە تۇسىرىڭىزدەر.
41- جاتتىعۋ
بەرىلگەن سوزدەردى اۋىزشا سەپتەڭىزدەر. (وتان، بالاسى، اجەسى، ات، ەل)
سەرگىتۋ ءساتى. «پوەزيا مينۋتى»
ءتىل تۋرالى ولەڭدەر وقۋ. ىشىنەن زات ەسىمدەردى تاۋىپ، تالداۋ.
سۇيەمىن تۋعان ءتىلدى – انام ءتىلىن،
بەسىكتە جاتقانىم – اق بەرگەن ءبىلىم.
شىر ەتىپ جەرگە تۇسكەن ساتىمنەن – اق،
قۇلاعىما سىڭىرگەن تانىس ءۇنىن
تۋعان ءتىلىم – تىرلىگىمنىڭ ايعاعى،
ءتىلىم باردا ايتىلار ءسوز ويداعى
وسسە ءتىلىم مەندە بىرگە وسەمىن،
وشسە ءتىلىم مەندە بىرگە وشەمىن.
سوزدەردى دۇرىس سەپتىككە ورنالاستىر.
اتاۋ سەپتىك
ىلىك سەپتىك
بارىس سەپتىك
تابىس سەپتىك
جاتىس سەپتىك
شىعىس سەپتىك
كومەكتەس سەپتىك
تەكەمەت، كومىردىڭ، سۋعا، ۇشاقتى، دالادا، جاڭبىردان، الاشا، بالعانىڭ، دۇكەنگە، كىتاپتى، قىستا، اسپاننان، ارامەن، تەاترعا، شەڭبەردى، وقۋشىمەن، وتپەن، ساباقتى، قايىڭنىڭ.
V ساباقتى قورىتۋ
ءوزىن-وزى باقىلاپ، باعالاۋ ( تەست سۇراقتارىنا جاۋاپ بەرۋ)
1 «اكە» ءسوزى قاي سەپتىكتە تۇرعانىن تاپ
ا) ا.س.
ۆ) ءى.س.
س) ب. س.
د) ج. س.
2.ىلىك سەپتىگىندە تۇرعان ءسوزدى بەلگىلە
ا) وقۋشى
ۆ) وقۋشىعا
س) وقۋشىنىڭ
د) وقۋشىعا
3.بارىس سەپتىگىنىڭ سۇراعىن بەلگىلە
ا) كىمگە؟نەگە؟قايدا؟
ۆ) كىمدەرگە؟كىمدى؟نەنى؟
س) كىمگە؟ كىمدى؟ نەنى؟
د) كىممەن؟ نەمەن؟
4.تابىس سەپتىگىنىڭ جالعاۋىن بەلگىلە
ا) -نى، ء-نى، -قى، -كى، -عى، -گى
ۆ) -نى، ء-نى، -دى، ء-دى، -تى، ء-تى
س) -نى، ء-نى، -شى، ء-شى، -دى، ء-دى
د) –نان، -نەن، -دان، -دەن، -تان، -تەن
5.جاتىس سەپتىگىندە تۇرعان ءسوزدى بەلگىلە
ا) كوكتەمدە
ۆ) دالاعا
س) مەكتەپپەن
د) مەكتەپتەن
6. شىعىس سەپتىگىندە تۇرعان ءسوزدى تابىڭىز
ا) ساباققا
ۆ) ساباقتى
س) ساباقتان
د) ساباقپەن
7.كومەكتەس سەپتىگىنىڭ سۇراقتارىن اتا
ا) كىمدە؟نەدە؟
ۆ)كىمگە ؟ نەگە ؟
س) كىمنەن؟نەدەن؟
د) كىممەن؟ نەمەن ؟
دۇرىس جاۋاپتارى
1. (ا)
2. (س)
3. (ا)
4. (ۆ)
5. (د)
6. (س)
7. (د)
Vءى باعالاۋ
Vءى ۇيگە تاپسىرما 43-جاتتىعۋدى ورىنداپ كەلۋ، كۇرەك ءسوزىن تالداپ كەلۋ.
ماقات اۋدانى، دوسسور كەنتى، اباي ورتا مەكتەبى
مۇقانوۆا گاۋھار جولداسقالي قىزى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: زات ەسىمنىڭ سەپتەلۋى
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: زات ەسىمنىڭ سەپتەلۋ جۇيەسىن جانە سەپتىك جالعاۋلارىنىڭ ەملەسىن مەڭگەرتۋ. دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ ساۋاتتى جازۋ داعدىلارىن جەتىلدىرۋ، بايلانىستىرىپ سويلەۋ داعدىسىن ودان ءارى دامىتۋ.
تاربيەلىك: وقۋشىلاردى تاپقىرلىققا، ەڭبەكشىلدىككە، انا ءتىلىن قادىرلەۋگە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: سىزبالار، كەستەلەر، پەرفوكارتا
قاجەتتى قۇرالدار: مۋلتيمەديا، ينتەراكتيۆتى تاقتا
ساباقتىڭ ءادىسى: ءتۇسىندىرۋ، جاتتىعۋ جۇمىسى، سكت
ساباقتىڭ ءجۇرۋ بارىسى
1. ۇيىمداستىرۋ
وقۋشىلارمەن امانداسىپ، تۇگەندەۋ
2. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ
ۇيگە بەرىلگەن 38-جاتتىعۋدى تەكسەرۋ، كىتاپ ءسوزىن تالداپ كەلۋ، بەرىلگەن بولاتىن، سونى وقىتۋ.
3. جاڭا ساباق
قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ كەزەڭى
تاقتاعا «جەتىگەن » اسپابىنىڭ سۋرەتى ىلىنەدى.
ەرتەگى:
«ەرتە-ەرتە ەرتەدە، ەشكى ءجۇنى بورتە دە، زات ەسىم جەرىندە، قازاق ءتىلى ەلىندە سەپتىك دەگەن شال بولىپتى. ەلدە جۇت بولىپ، اشارشىلىق جايلاپتى. بۇل اشارشىلىق سەپتىك شالدىڭ ۇيىنە دە كەلىپ جەتىپتى. اتاۋ اتتى ۇلى قايتىس بولعاندا شال اعاشقا اتتىڭ قىلىن كەرىپ، تيەگىنىڭ ورنىنا قويىپتى دا، ءۇنسىز ەگىلىپتى. اي وتكەن سوڭ ىلىك دەگەن ۇلى ولگەندە تاعى ءبىر ىشەك تاعىپ، «نەنىڭ زيانى، كىمنىڭ كوزى ءتيدى ەكەن ؟»- دەپ ەگىلەدى.
اي وتكەن سوڭ بارىس اتتى ۇلى دۇنيەدەن وتەدى. سوندا شال تاعى ءۇشىنشى ىشەك تاعىپ «كىمگە ايتىپ جىلايىن نەگە عانا ءولدى ەكەن ؟»دەپ جوقتاۋ ايتادى. تابىس اتتى ۇلى ولگەندە «نەنى ايتىپ، كىمدى عانا قارعايىن؟»- دەيدى. جاتىس اتتى ۇلى دا اشتىقتان ولگەندە اعاشقا بەسىنشى ىشەك تاعىلىپ، «نەدە، كىمدە ەكەن سەبەبى ؟ - دەپ جىلايدى.شىعىس ۇلى دا قايتىس بولادى، التىنشى ىشەك تاعىلىپ «نەدەن قايتىس بولدىڭ، كىمنەن سەنى سۇرايمىن ؟»دەپ ەگىلەدى. كومەكتەسى دە سول اشارشىلىقتان قايتىس بولعاندا «كىممەن ءومىر سۇرمەكپىن، نەمەن ەندى شۇعىلدانامىن؟»دەپ جوقتاۋ ايتىپ ەگىلەدى. سودان 7 ىشەك، 7 تيەك تاعىلىپ «جەتىگەن »اسپابى پايدا بولىپتى. وسى اسپاپ ارقىلى شال مۇڭىن حالىققا جەتكىزگەن دەسەدى.
وسى اڭگىمەنى وقىپ، ىشىنەن قارامەن جازىلعان سوزدەرگە نازار اۋدارامىز.
سەپتىك
اتاۋ--------كىم؟ نە؟
ىلىك --------- كىمنىڭ؟ نەنىڭ؟
بارىس ------ كىمگە؟ نەگە؟
تابىس ------ كىمدى؟ نەنى؟
جاتىس ------ كىمدە؟ نەدە؟
شىعىس ----- كىمنەن؟ نەدەن؟
كومەكتەس -- كىممەن؟ نەمەن؟
ماعىنانى تانۋ كەزەڭى
سەپتىك جالعاۋ زات ەسىمگە جالعانعاندا، وعان بەلگىلى ءبىر گرامماتيكالىق ماعىنا ۇستەپ، سويلەمدە ونى باسقا سوزدەرمەن بايلانىسقا تۇسىرەدى.قازاق تىلىندە 7 سەپتىك ءتۇرى بار:
زات ەسىم كوپتىك، تاۋەلدىك جالعاۋدا تۇرىپ تا سەپتەلە بەرەدى.
كوپتىك جالعاۋلى زات ەسىمنىڭ سەپتەلۋى ونىڭ جەكەشە تۇردە سەپتەلۋىمەن بىردەي.
سەپتىك---- جەكەشە ------------كوپتىك جالعاۋلى
ا------------ىدىس -------------- ىدىستار
ءى------------ ىدىستىڭ --------- ىدىستاردىڭ
ب----------- ىدىسقا ----------- ىدىستارعا
ت ----------- ىدىستى ---------- ىدىستاردى
ج ---------- ىدىستا ----------- ىدىستاردا
ش ---------- ىدىستان -----------ىدىستاردان
ك ----------- ىدىسپەن --------- -ىدىستارمەن
تاۋەلدەنگەن زات ەسىمنىڭ سەپتەلۋى
سەپتىك--جاي سەپتەۋ ----تاۋەلدى سەپتەۋ
ء-----------------------------ى ءجاق----------------ىى ءجاق------------ىىى جاق
ا --------- كىتاپ ----------كىتابىم ------------كىتابىڭ ----------كىتابى
ءى ---------- كىتاپتىڭ---- --كىتابىمنىڭ -------كىتابىڭنىڭ -----كىتابىنىڭ
ب --------- كىتاپقا --------كىتابىما ---------كىتابىڭا ---------كىتابىنا
ت --------- كىتاپتى -------كىتابىمدى --------كىتابىڭدى -------كىتابىن
ج ---------كىتاپتا --------كىتابىمدا---------كىتابىڭدا--------كىتابىندا
ش –-------كىتاپتان -------كىتابىمنان -------كىتابىڭنان ------كىتابىنان
ك ---------كىتاپپەن ------كىتابىممەن -------كىتابىڭمەن ------كىتابىمەن
سەپتىكتەردىڭ سۇراقتارى مەن جالعاۋلارى
اتاۋ - كىم؟ نە؟
ىلىك - كىمنىڭ؟ نەنىڭ؟ -نىڭ، ء-نىڭ، -دىڭ، ء-دىڭ، -تىڭ، ء-تىڭ
بارىس - كىمگە؟ نەگە؟ قايدا؟ -عا، -گە، -قا، -كە، -ا، -ە -نا، -نە
تابىس - كىمدى؟ نەنى؟ -نى، ء-نى، -دى، ء-دى، -تى، ء-تى، -ن
جاتىس - كىمدە؟ نەدە؟ قايدا؟ -دا، -دە، -تا، -تە، -ندا، -ندە
شىعىس - كىمنەن؟ نەدەن؟ قايدان؟ قاشاننان؟ -نان، -نەن، -دان، -دەن، -تان، -تەن
كومەكتەس - كىممەن؟ نەمەن؟ قالاي؟ -مەن، -بەن، -پەن
ينتەراكتيۆتىك تاقتاعا سوزدەردى تالداپ كورسەتۋ
كىتاپ، كىتاپتىڭ، كىتاپتى
1. بۇل ءسوز ءبىر، ەكى قۇرامنان تۇر: كىتاپ، كىتاپ-تىڭ، كىتاپ-تى
2. تۇلعاسىنا قاراي – نەگىزگى ءتۇبىر( سەبەبى، ءسوزدىڭ ءارى قاراي بولشەكتەنبەيتىن نەگىزگى ماعىنا بەرەتىن بولىگى)
3. قۇرىلىسىنا قاراي – دارا (سەبەبى، ءبىر عانا نەگىزگى تۇبىردەن تۇر)
4. سوزدە ءبىر لەكسيكالىق، ەكى گرامماتيكالىق ماعىنا بار.
5. لەكسيكالىق ماعىناسى – زاتتىڭ اتىنا بەرىلگەن اتاۋ.
6.1. ءبىرىنشى گرامماتيكالىق ماعىناسى-لەكسيكالىق ماعىنانىڭ جالپىلانۋىنان جاسالعان جالپى گرامماتيكالىق ماعىنا - زات ەسىم.
6.2. ەكىنشى گرامماتيكالىق ماعىناسى - اتاۋ سەپتىگىنىڭ (0) نولدىك تۇلعاسى ارقىلى كاتەگوريالىق گرامماتيكالىق ماعىنا - اتاۋىشتىق ماعىنا.
(6.2. ەكىنشى گرامماتيكالىق-ماعىناسى- ىلىك سەپتىگىنىڭ (-نىڭ)جالعاۋى ارقىلى بەرىلگەن كاتەگوريالىق - گراماتيكالىق ماعىنا - يەلىك ماعىنا.
6.2. ەكىنشى گرامماتيكالىق-ماعىناسى- تابىس سەپتىگىنىڭ (-تى)جالعاۋى ارقىلى بەرىلگەن كاتەگوريالىق-گراماتيكالىق ماعىنا - تۋرا وبەكتىلىك ماعىنا.)
7. كىتاپ – نە؟ دەگەن سۇراققا جاۋاپ بەرەدى. ەندەشە، بۇل، زات ەسىم. زات ەسىم دەگەنىمىز – كىم؟ نە؟ كىمدەر؟ نەلەر؟ ت.ب. سۇراقتارعا جاۋاپ بەرىپ، زاتتىڭ، نارسەنىڭ اتىن بىلدىرەتىن ءسوز تابى.
8. ماعىناسىنا قاراي:
ا) جالپى؛ ءا) جانسىز؛ ب) دەرەكتى؛ ۆ) ناقتى
كىتاپتارعا (دا، دان، مەن)،
1. بۇل ءسوز ەكى قۇرامنان تۇر: كىتاپ-قا
2. تۇلعاسىنا قاراي-نەگىزگى ءتۇبىر.
3.قۇرىلىسىنا قاراي-دارا. (سەبەبى، ءبىر عانا تۋىندى تۇبىردەن تۇر.)
4. سوزدە ءبىر لەكسيكالىق، ءۇش گرامماتيكالىق ماعىنا بار.
5. لەكسيكالىق ماعىناسى-زاتتىڭ اتىنا بەرىلگەن اتاۋ.
6.1.ءبىرىنشى گرامماتيكالىق ماعىناسى-لەكسيكالىق ماعىنانىڭ
جالپىلانۋىنان جاسالعان جالپى گرامماتيكالىق ماعىنا-زات ەسىم.
6.2. ەكىنشى گرامماتيكالىق ماعىناسى- (-تار) كوپتىك جالعاۋ ارقىلى بەرىلگەن
كاتەگوريالىق گرامماتيكالىق ماعىنا- كوپتىك ماعىنا.
6.2. ءۇشىنشى گرامماتيكالىق ماعىناسى- بارىس، شىعىس، جاتىس، كومەكتەس سەپتىك
جالعاۋى ارقىلى بەرىلگەن كاتەگوريالىق گرامماتيكالىق ماعىنا – جاناما وبەكتىلىك ماعىنا.
7. كىتاپقا – نەگە؟ دەگەن سۇراققا جاۋاپ بەرەدى. ەندەشە، بۇل، زات ەسىم. زات ەسىم
دەگەنىمىز-كىم؟ نە؟ كىمدەر؟ نەلەر؟ ت.ب. سۇراقتارعا جاۋاپ بەرىپ، زاتتىڭ، نارسەنىڭ اتىن بىلدىرەتىن ءسوز تابى.
8. ماعىناسىنا قاراي:
ا) جالپى؛ ءا) جانسىز؛ ب) دەرەكتى؛ ۆ) ناقتى.
ءىV ساباقتى بەكىتۋ
جاتتىعۋمەن جۇمىس
39-جاتتىعۋ
ولەڭ ءماتىنىن رولگە ءبولىپ وقىڭىزدار، ءار سەپتىكتىڭ سۇراقتارى مەن جالعاۋلارىن ەسكە تۇسىرىڭىزدەر.
41- جاتتىعۋ
بەرىلگەن سوزدەردى اۋىزشا سەپتەڭىزدەر. (وتان، بالاسى، اجەسى، ات، ەل)
سەرگىتۋ ءساتى. «پوەزيا مينۋتى»
ءتىل تۋرالى ولەڭدەر وقۋ. ىشىنەن زات ەسىمدەردى تاۋىپ، تالداۋ.
سۇيەمىن تۋعان ءتىلدى – انام ءتىلىن،
بەسىكتە جاتقانىم – اق بەرگەن ءبىلىم.
شىر ەتىپ جەرگە تۇسكەن ساتىمنەن – اق،
قۇلاعىما سىڭىرگەن تانىس ءۇنىن
تۋعان ءتىلىم – تىرلىگىمنىڭ ايعاعى،
ءتىلىم باردا ايتىلار ءسوز ويداعى
وسسە ءتىلىم مەندە بىرگە وسەمىن،
وشسە ءتىلىم مەندە بىرگە وشەمىن.
سوزدەردى دۇرىس سەپتىككە ورنالاستىر.
اتاۋ سەپتىك
ىلىك سەپتىك
بارىس سەپتىك
تابىس سەپتىك
جاتىس سەپتىك
شىعىس سەپتىك
كومەكتەس سەپتىك
تەكەمەت، كومىردىڭ، سۋعا، ۇشاقتى، دالادا، جاڭبىردان، الاشا، بالعانىڭ، دۇكەنگە، كىتاپتى، قىستا، اسپاننان، ارامەن، تەاترعا، شەڭبەردى، وقۋشىمەن، وتپەن، ساباقتى، قايىڭنىڭ.
V ساباقتى قورىتۋ
ءوزىن-وزى باقىلاپ، باعالاۋ ( تەست سۇراقتارىنا جاۋاپ بەرۋ)
1 «اكە» ءسوزى قاي سەپتىكتە تۇرعانىن تاپ
ا) ا.س.
ۆ) ءى.س.
س) ب. س.
د) ج. س.
2.ىلىك سەپتىگىندە تۇرعان ءسوزدى بەلگىلە
ا) وقۋشى
ۆ) وقۋشىعا
س) وقۋشىنىڭ
د) وقۋشىعا
3.بارىس سەپتىگىنىڭ سۇراعىن بەلگىلە
ا) كىمگە؟نەگە؟قايدا؟
ۆ) كىمدەرگە؟كىمدى؟نەنى؟
س) كىمگە؟ كىمدى؟ نەنى؟
د) كىممەن؟ نەمەن؟
4.تابىس سەپتىگىنىڭ جالعاۋىن بەلگىلە
ا) -نى، ء-نى، -قى، -كى، -عى، -گى
ۆ) -نى، ء-نى، -دى، ء-دى، -تى، ء-تى
س) -نى، ء-نى، -شى، ء-شى، -دى، ء-دى
د) –نان، -نەن، -دان، -دەن، -تان، -تەن
5.جاتىس سەپتىگىندە تۇرعان ءسوزدى بەلگىلە
ا) كوكتەمدە
ۆ) دالاعا
س) مەكتەپپەن
د) مەكتەپتەن
6. شىعىس سەپتىگىندە تۇرعان ءسوزدى تابىڭىز
ا) ساباققا
ۆ) ساباقتى
س) ساباقتان
د) ساباقپەن
7.كومەكتەس سەپتىگىنىڭ سۇراقتارىن اتا
ا) كىمدە؟نەدە؟
ۆ)كىمگە ؟ نەگە ؟
س) كىمنەن؟نەدەن؟
د) كىممەن؟ نەمەن ؟
دۇرىس جاۋاپتارى
1. (ا)
2. (س)
3. (ا)
4. (ۆ)
5. (د)
6. (س)
7. (د)
Vءى باعالاۋ
Vءى ۇيگە تاپسىرما 43-جاتتىعۋدى ورىنداپ كەلۋ، كۇرەك ءسوزىن تالداپ كەلۋ.
You Might Also Like
