InfoHub Logo

Ábilhaıyr handyǵy (Ózbek handyǵy)
Konspekt
1428 jyly aqsúıek, shonjarlar 17 jastaǵy Ábilhaıyrdy han etip saılady. Handyq Ózbek ulysy, Ózbek handyǵy, Shaıbanı ulysy, Ábilhaıyr ulysy dep ataldy. Ulystyń alyp jatqan jeri men halqynyń kópshiligi qypshaqtar bolǵandyqtan, ony Qypshaq handyǵy dep te ataǵan. Ábilhaıyr handyǵy batysynda Jaıyq, shyǵysynda Balqash, ońtústiginde Aral men Syrdarıanyń tómengi aǵysy, soltústiginde Tobyl, Ertis ózenderiniń orta salasy aralyǵyn alyp jatty. Rýzbıhan deregi boıynsha, Ábilhaıyr handyǵy negizgi úsh halyqtan – shaıbanılerden, qaraqalpaqtardan jáne qazaqtardan turǵan.
1431 jyly Ekiretúp degen jerdegi Toqa Temir urpaqtarymen bolǵan shaıqasta Ábilhaıyr jeńiske jetti. Keıin Orda - Bazardy baǵyndyryp, óziniń ortalyǵy etti. Oǵan deıin astana Týra qalasy bolǵan. 1446 jyly Ábilhaıyr han Atbasar mańynda Mustafa handy tas - talqan etti. Bul jeńisten keıin Syǵanaq, Arkók, Sozaq, Aqqorǵan, Úzkent qalalaryn basyp aldy. Cyǵanaq qalasyn óziniń ortalyǵy etti. 1446 jyly Samarqandy aldy.
1456 - 1457 jyldary Ábilhaıyr han Syǵanaq qalasy túbinde Úz - Temir bastaǵan oırattardan jeńilip qaldy. Ol 1468 jyly Moǵolstanǵa qarsy joryqqa shyǵady. Joryq kezinde Aqqystaý degen jerde qaıtys boldy. Qazaq handyǵynyń qurylýymen Ábilhaıyr urpaqtary Shyǵys Deshti Qypshaq jerinde bılik júrgizý quqyǵynan aıyryldy.
Konspekt suraqtar
1. Ábilhaıyr han qaıtys bolǵan jer:
2. Ábilhaıyr han Syǵanaq túbinde jeńildi:
3. Ábilhaıyr hannyń Samarqandy alǵan jyly:
4. Ábilhaıyrdyń Mustafa handy jeńgen shaıqasy boldy:
5. Toqa Temir urpaqtarymen bolǵan shaıqas:
6. Ábilhaıyr han áskeriniń quramyna qosylǵan rý - taıpa sany:
7. Ábilhaıyr hannyń kóp kúsh - jigerin jumsaǵan jeri:
8. Ábilhaıyr handyǵy shaıbanılerden, qaraqalpaqtardan, qazaqtardan turǵan dep jazdy:
9. Ábilhaıyr handyǵynyń batysyndaǵy aımaq:
10. Ábilhaıyr han bolyp saılandy:
11. Ábilhaıyr 16 jasynda tutqynǵa túsedi:
12. Naıman, buıryq, qarluq taıpalarynyń qystaǵan jerleri:
13. Masýd ıbn Ýsman Kýhıstanıdiń eńbegin kórsetińiz:
Taqyryptyń testi