InfoHub Logo

Ýaqyt — úsh jarym shamasy.

Jut jeti aǵaıyndy degen ras. Men jumyssyz jutap, soqyr tıynsyz sopıyp otyrmyn. Onyń ústine — ǵashyqpyn. Onyń ústine — meni eki kisi sotqa berip sorlatqaly jatyr. Shyn bar-aý, eger azap-sor lotereıasy shyǵarylyp oınala qalsa, dál budan asqan iri utystyń bolýy ekitalaı. Ol ol ma, bu jaryq dúnıedegi aýrý ataýlynyń qarǵys atqan eń jeksuryny — gemoroı bolsa, ol da maǵan buıyrdy.

Maǵan qarsy qozǵalǵan sot isi nemene deseńizder, — dál sonda sizder qyzyǵatyndaı dáneńe joq. Tek prokýrordyń meni túrmege tup-týra jıyrma eki jyl qamap qoıýdy talap etkenin bilseńizder bolǵany.

Odan da ózimniń qalaısha jumyssyz qalǵanymdy aıtyp bereıin.

Aptasyna júz lır jalaqy beretin bir jerde jumys istep júrdim.

Bir kúni qojaıynym:

— Jumysymyz jıdip barady, seniń jalaqyńdy elý lırge shegermesem bolmaıdy, — dedi.

Kelesi aptada:

— Jumys múlde ońbaı ketti, seniń jalaqyńdy jıyrma bes lırge shegeremin, — dedi.

Arada aı óter-ótpeste:

— Saǵan endi aptasyna on lır ǵana jalaqy tóleımin, — dedi.

Men tańdanaıyn dedim. Áı, meniń bul qojaıynym jalaqymdy aqyrynda neshe lırge deıin shegere alar eken, á? Al ol aqyrynda:

— Saǵan soqyr tıyn da tóleı almaımyn, — dedi.

— Oǵan nesine nalısyz? Jalaqysyz-aq isteı beremin ǵoı, — dedim.

Sol-aq eken:

— Jalaqysyz jumys isteıtin mıǵuladan ne qaıyr! — dep barqyrap jóneldi.

Sóıtip, meni shyǵaryp jiberdi.

Meniń ornyma aptasyna júz elý lır tóleıtin bolyp basqa bireýdi aldy. Maǵan bergen minezdemesine: «Jumysty jalaqysyz-aq isteıdi», — dep jazyp qoıdy da, sodan beri men jumys taba almaı júrmin.

Aqshanyń álegin bir-aq aýyz sózben aıtyp berýime ábden bolady. İshim ulyp, ishegim túıilip qalǵaly búgin, mine, eki kún.

Bárinen qıyny mahabbattyń mashaqaty bop tur. Meniń ǵashyq bolǵanym — on segizdegi qyz, búkil Stambýlǵa áıgili erkeshoranyń naq ózi. Onyń sýqany súımeıtin jalǵyz erkek — menmin. Ol meniń bir de bir hatyma jaýap qaıtarǵan joq.

Men gemoroıymdy da, jıyrma eki jylǵa jappaqshy prokýrorymdy da, jumyssyzdyǵymdy da, ishimniń ulyp júrgenin de umytyp kettim. Zar jylaǵan júregim basqanyń bárin umyttyrdy. Asylyp óle salǵym keldi. Ǵashyǵymdy ańdyp júrip ustap alamyn da, aqyrǵy muńymdy shaǵamyn. Eger ol: «seniń qıqaǵyńdy kótere beretin essiz qyz men emespin» dese, men de qarap qalmaımyn, onyń silekeıin maldanatyn sorlylardyń biri emes ekenimdi aıtyp salamyn. Men ony óltirýdi oılamaımyn da, oǵan qyryq jerden pyshaq salmaımyn da. Biraq ózimdi ózim óltirip tynysh tabamyn.

Bir kúni baspalap tosyp júrip ony kóshede qarsy kezdestirdim de.

— Melek, súıiktim... — deı berip edim, ol sózimdi aıaqtatpastan:

— Erteń tramvaıdyń Baıazıd aıaldamasynda kezdeselik, — dedi.

Qýanǵanymnan júregim jaryla jazdady.

— Ah! — dedim, aýzymnan jalyn burq etip, júregimniń tusyn qos qoldap basyp. — Óńim be bul, túsim be?! «Erteń» dediń be, sonda qashan, súıiktim?

— Týra onda. Tramvaıdyń Baıazıd aıaldamasynda, — dedi de, sáýlem sylańdap kete bardy.

«Saǵat onda, saǵat onda!» — dep kúbirleı berdim, kúbirleı berdim.

— Ne dep kúbirlep tursyń? — dep qaldy áldekim.

Eskikóz joldasym eken.

— Eı, baýyrym-aı, kóresini gemoroıdan kórip turmyn ǵoı, — dedim.

Ol maǵan vızıt kartochkasyn usyndy.

— Erteń maǵan kel, men bir dári bereıin, aýrýyńnan ada-kúde aıyǵyp, týra oınaqtap ketesiń.

— Qaı kezde baraıyn? — dedim. — Saǵat onda bara almaımyn, bir jerde asa mańyzdy sharýam bar.

— Endeshe on birde kel! — dedi ol...

«Bul qyz meni baqytty etedi eken, — dep oılandym men. — Kópten úzdigip kútip júrgen jaýabymdy alýmen birge gemoroıyma shıpa dári de tabylatyn boldy. Mahabbattyń qudireti sheksiz-aý!»

Men: «Shirkin, mahabbat! Shirkin, mahabbat!..» dep kúbirlep kele jatyp, baıaǵyda ózimmen qyzmettes bolǵan bir tanysymmen soǵylysyp qaldym.

— Ie, jumys taptyń ba? — dedi ol.

— Joq, — dedim kúmiljip.

— Erteń maǵan kel, jumysqa ornalastyramyn, aptasyna eki júz lır alatyn bolasyń, — dep tóbemdi kókke tıgizdi.

Qýanǵanymnan jyndanyp kete jazdadym.

— Saǵat onda bara almaımyn, on birde de... — dep kúbirledim.

— Endeshe on ekide kel. Ári birge tamaqtanamyz.

Bul ómirdiń bir aınaldyrsa shyr aınaldyratyn qyrsyǵy ǵana emes, bir jelpintse jelkenińdi túsirtpeıtin qyzyǵy da bar eken. Qyz meniń baqytym boldy. Alańnyń tap ortasyna tura qalyp: «O, mahabbat, sen qandaı qudiretti ediń!» dep aspandy teńselte aıǵaılaǵym keldi.

— Sálem berdik! — dedi taǵy bir tanysym.

— Sálem aldyq! — dedim men.

— Sirá, qaltań tesik-aý, á? — dedi ol.

— Ony qaıdan bildiń?

— Aqshadan jurdaı bolǵanda kisi ózimen ózi sóılesetindi shyǵarady.

— Taptyń. Mende soqyr tıyn da joq!

— Erteń maǵan kel, bes júz lır bereıin. Keıin, baıyǵanda qaıtararsyń.

— Saǵat onda bara almaımyn, saǵat on birde de, on ekide de...

— Ekide kel!

Jarty saǵattyń ishinde osynsha jaqsylyqqa kim kenelip kórdi eken! Qýanǵanymnan bıleı jóneldim.

— O, dostym! — dep kelip bireý bassaldy.

Qarasam, bala kezdegi dosym! Kórispegenimizge talaı jyl bolǵan. Ol birdeńe deýge oqtala bergende-aq men:

— Sen advokatsyń ǵoı? — dedim nyq únmen.

— Ony qaıdan bilesiń?

— Másele solaı bop tur. Maǵan advokat kerek. Sen meniń qorǵaýshym bolasyń.

— Iá, men advokatpyn. Sen sotty bolyp júrsiń be?

— Iá, jaǵdaı onsha emes.

— Erteń maǵan búroǵa kel, isińdi qolǵa alaıyn. Senen aqy suramaımyn.

— Erteń saǵat ekige deıin qolym tımeıdi.

— Úshte kel!

Janymdy jaǵamnan alǵan joqshylyq-tarshylyq ataýlyny túgel umyttym. Tańnyń atýyn taǵatsyz tosyp álekke tústim. Tań syzat bere tósegimnen yrshyp turdym. Ne avtobýsqa, ne tramvaıǵa tóleıtin kók tıynym joq onyń ústine tramvaıdyń Baıazıd aıaldamasyna deıin jaıaý barýym kerek. Meniń úıim, dálirek aıtsam: men jaldap turǵan úı symaq Levend kvartalynda. Súıiktimmen kezdesýime deıin óz esebim boıynsha áli eki-úsh saǵat bar. Áıtsede, ýaqytty taǵy bir anyqtap almaqqa Levend avtobýs aıaldamasyndaǵy saǵatqa qaradym. Óz kózime ózim senbeı, eki kózimdi de súrtkilep qaıta qaradym. Mássaǵan! On bes mınýtsyz on! Avtobýsqa, tipti taksıge mine shapsam da, qus bop ushsam da jetip úlgirer emespin. Shybyn janym shyrqyrap ketti. Eki ókpemdi qolyma alyp júgirip kelemin. «Sorly basym-aı! Eki jyl sońynan qalmaı sorlap júrip áreń ıliktirgen qyzben kezdesýge keshigip qor boldym-aý!» — dep oılap ta kelemin.

Zýlap kele jatqanym sonshalyq, eger sońymnan qýa myltyq atsa, eı, onyń da oǵy maǵan jete almas edi. «Qara basyp uıyqtap qalǵanym ba? Úıden erte-aq shyqqan joq pa edim?» dep oılap qoıyp, mashınalardy basyp ozyp zymyrap kelemin. Sıraǵymda hronometrim bolsa, joldaǵy jurt meniń alys qashyqtyqqa júgirýden dúnıejúzilik rekord jasap kele jatqanymdy kórer edi. Ázireıildiń ózi de shańyma ilese alar emes!

Medjıdıekóıge jetken boıda alańdaǵy saǵatqa qaradym. Tup-týra on eki! Mássaǵan, bezgeldek! Levend pen bul eki ortaǵa tasbaqa da bir-aq saǵat júrmes pe edi! Men eki saǵat on bes mınýtta ázer jetippin! Trotýarǵa jata qalyp, asfáltti basymmen tókpeshteı bastadym. Jany ashyp japyrlaı qalǵan jurt meni kóterip turǵyzdy.

— Sizge ne boldy? — desedi.

Meniń kóz jasym — kól.

— Keshigip qaldym! — dep kúńirendim. — Áne, saǵat on eki. Al saǵat onda meniń asa mańyzdy kezdesýim bar bolatyn.

— Qaıdaǵy on eki? — dep tańdandy áldekim, — Alańdaǵy saǵat toqtap qalǵaly qaı zaman! Ol túngi on ekini kórsetip tur.

— Qazir saǵat nesheý?

— Segizden asa qoıǵan joq!

Ári qýanǵanymnan, ári qaljyraǵanymnan trotýarǵa qaıta sylq ete tústim. Kezdesýge keshikpegenime shúkirshilik ettim. Jyn qaqqandaı júgiremin dep, sýǵa malyp myljalap alǵan tyshqandaı boldym. Gemoroıym da úzip áketip barady. Ashtyqtan kózim qaraýytyp, basym zeńgidi. Esimdi jınaı almaı biraz jattym.

Amal ne, aqyry súıretilip ornymnan turdym. Mazasyz mahabbatym demep turǵyzdy. Aıaq basar shamam joq. Shıshlıge ilbip áreń jettim. Alańdaǵy saǵatyna qaradym da, jandármen umtyldym. Onǵa jıyrma mınýt qana qalypty. Taǵy da quıyndatyp jóneldim. Gemoroı da, ashtyq ta, qajyǵanym da adyra qaldy. Jol-jónekeıginiń bárin qaǵyp-soǵyp qańyratyp ketip baramyn. Qarsy aldymnan qaraly kósh kezdesse de qań jaryp óte shyqqandaımyn. Bir tusta bir motosıkldiń ústinen qarǵyp kettim. Kedergili qashyqtyqqa júgirgen jaıaý báıgedeımin. Harbıege jetkenshe jáne bir rekord jasaǵan bolarmyn. Eki arada úsh-tórt mınýt qana ótse kerek edi, biraq Harbıe alańyndaǵy saǵat jeti jarym bop tur! «Aspandaǵy kún toqtap qaldy ma, álde myna saǵat toqtap qaldy ma?!» dep ań-tań boldym. Saǵatqa tesilip turyp qaradym: ol toqtamapty, mınýttyq tili ilgeri yrǵyp tústi. Saǵat ilýli baǵanǵa mas kisishe sylq etip súıene kettim. Kózim buldyrap, júregim aınydy. Ary qaraı ne bolǵanymdy bilmeımin. Esim kire bere saǵatqa qarasam, segizden úsh mınýt ketipti.

Ornymnan áýpirimdep áreń turdym. Súıiktimmen suhbattasýyma deıin áli eki saǵat bar. İlgeri qaraı ilbidim. Basym aınalyp, gemoroıym shanyshqylap, ishek-qarnym qobyz tarta bastady. Oqasy joq, bári de ońdalady. Saǵat onda sáýleshimmen jolyǵamyn. Saǵat on birde dári alyp ishemin. Saǵat on ekide álgi joldasym meni tamaqqa toıǵyzady jáne jumysqa ornalastyrady! Saǵat ekide anaý joldasym maǵan qaryzǵa aqsha beredi. Al saǵat úshte advokat joldasym meniń isterimmen aqy-pulsyz shuǵyldanady da, barlyq sharýamdy rettep, janymdy tynshytady!

Men Táksim alańyna jettim. Saǵatqa qaradym. Ne kórdim deseńizshi! On bolypty. Tup-týra on! Kózimdi tars jumyp alyp taǵy da tura júgirdim. Qustaı ushyp kelemin, kúbirlep kelemin.

«Sáýleshim! Birer mınýt bolsa da keshigip kelshi! Qyz degender kezdesýge kesh kelgendi, jigitterge tosqyzyp qoıǵandy jaqsy kórýshi edi ǵoı! O, qymbattym, tym qurysa on mınýt keshigip kelshi!»

Qarsy ushyrasqan top-top jurttyń ara-arasynan, asty-ústinen ótip zymyrap kelemin.

Kóldeneńdegen mashınalardyń bergi esiginen zýlap kirip, arǵy esiginen atylyp shyǵamyn.

Jurt aýzyn ashyp qalyp jatyr.

— Báıgege qosylǵan jelaıaq shyǵar, — dedi áldekim.

— Joq, sportshyǵa uqsamaıdy. Kıimi kelmeıdi.

— Á, onda baqylaýshydan qashyp bezip bara jatqan alaıaq saýdager boldy.

Kóz aldym buldyrap ketti. Eki ret omaqasa quladym. Ýaqytty óltirmeý úshin ekeýinde de ekpinimmen domalaı túregeldim de, júgire berdim. Sóıtip, Qarakóı alańyna jettim. Alańdaǵy saǵatqa qaradym: alty jarym! E, báse, osylaı bolsa kerek edi! Men tań atar-atpasta shyqtym emes pe. Qazir saǵat eń ary ketkende jeti ǵana bolýy kerek. Áli úsh jarym saǵattaı ýaqytym bar. Ústi-basymdy durystap alaıyn. Áıtpese, myna alba-julba kúıimdi kórse, qyz baıǵus talyp ta qalar.

Men Qadykóı jaǵasyna, kópirge qaraı aıańdadym. Taza aýada biraz serýendep, sergip alýym kerek. Baryp kópirdiń bir jaqtaý taqtaıyna jantaıdym. Endi biraz jer júgirgende on eki múshem borsha-borsha bop, múlde shashylyp qalǵandaı ekenmin. Sirá, úsh kılo, joq, bes kılo salmań joǵaltqan shyǵarmyn. Tań atqannan bergi taýqymetterim esime túsip, basymdy kóterdim. Aılaqtyń saǵatyna kózim tústi. Onǵa on-aq mınýt qalypty!

Bógemeńder meni! Joldan bylaı turyńdar! Meniń janymda tipti reaktıvti samoletterińniń ózi tasbaqadaı-aq!.. Kópirdegi sabylys sap tyıyldy. Bireýler aıqaılap, ysqyryp qalyp jatyr. Polıseıler sońyma túsip berdi. Qýyp jetpekshi ǵoı, — dámeleriniń zoryn! Atyp oq ta jetkize almassyńdar! Qas qaǵym sátte Emınenú alańynan bir-aq shyqtym. Ondaǵy saǵat — eki jarym! Sory qalyń mańdaıymmen trotýardy súze quladym. Jyn býǵandaı bop jer tepkilep jatyrmyn. Endi ne boldym? Qyzdan da, dáriden de, tamaqtan da, jumystan da qur qaldym. Bárinen qıyny: qaryzǵa ańsha bereıin degen qaıran joldasyma barýǵa kesh qaldym, Endigi bar-joq úmitim — advokat joldasym. Soǵan keshigip qalmasam eken! Taǵy da tura júgirdim. Sırkedjıge qalaı jetkenimdi ózim de bilmeımin. Vokzaldaǵy saǵatqa jalt qarasam, tup-týra toǵyz!

Bir tanysym kezige qaldy.

— Saǵan ne boldy? — dedi ol. — Jerden shyqqandaı jalba-julbasyń ǵoı?

Sáýlemmen jolyǵa almaı sorlap kele jatqan beıbaq basym ókirip jylap jibere jazdadym.

— Ne bolǵanyn surap qaıtesiń!.. — dedim. Bastan-aıaq bárin aıtyp berdim.

— Dostym, sen beker nalısyń, — dedi ol, tyńdap alǵan soń.

— Nege beker?

Ol saǵatyna qarady:

— Seniń áli jarty saǵat ýaqytyń bar! Qazir toǵyz jarym ǵana.

Eńsem ezile bir kúrsinip aldym da, ary qaraı jyljydym.

Baıazıdke jaqyndaǵan saıyn ashtyǵym da, sharshaǵanym da, aýrýym da birte-birte umytylyp, júregim taǵy týlaı bastady.

Sóıtip, aqyrynda tramvaıdyń Baıazıd aıaldamasyna jettim-aý. Aıaldamadaǵy saǵatqa qarasam, — segizden jıyrma mınýt ketipti. Ýnıversıtet esiginiń oń jaǵyndaǵy saǵatta — onǵa on segiz mınýt qalypty. Al sol jaǵyndaǵy saǵatta — týra toǵyz jarym.

Súıiktimdi tosyp tura berdim. Onyń maǵan baqyt ákelgenin, sonyń sharapatymen jumys ta, aqsha da tapqanymdy, endi ekeýimizdiń úılene alatynymyzdy aıtpaqpyn. Kezdesýge baryp júrgenderden baıqaǵanymdy istep bir saǵatqa jýyq ýaqyt ysqyrǵyshtap ary-beri júrdim, sonsha ýaqyt únsiz oılanyp, eki aıaǵymdy kezek-kezek sýytyp turdym...

Alańdaǵy saǵatqa taǵy qaradym, — jıyrma mınýtsyz toǵyz. Oı jetegine erip ketsem kerek, birtalaı turyp qalǵanymdy ańǵardym... Taǵy da ysqyrynyp ary-beri júre bastadym. Tóńiregimde bireý-mireý bar-aý deımin. Sálden soń saǵatqa qarasam — tup-týra jeti! Mássaǵan!.. Bul ne sıqyr, eı? Myna saǵat ne sandyraqtap keıin ketip tur, ne shynynda jeti bop qaldy. Ýnıversıtet qabyrǵalaryndaǵy saǵattarǵa kóz saldym. Biri úsh jarym deıdi, ekinshisi — toǵyz... Túk uqsam — buıyrmasyn!

Kóshede ketip bara jatqan bireýge:

— Ǵafý etińiz, saǵatyńyz neshe boldy? — dedim.

Onym uıqysynan shoshyp turǵan qyzylkóz eken.

— Sen, nemene, soqyrmysyń?! — dep barq etti — Áne, banktiń saǵaty, áne, aıaldamanyń saǵaty. Áne, eki bosaǵada eki saǵat ilýli tur.

Men jyly ornyma qaıta oraldym: ysqyrynyp, eki aıaǵymdy kezekpen sýytyp, kúbirlep turmyn. Tóńirek qarańǵylana bastady.

Al saǵat tilderi onǵa áli jıyrma bes mınýt baryn kórsetýde. Sirá, kún tutylǵan shyǵar. Men aıaldamaǵa irgesi tıip turǵan park qashasynyń túbine baryp jaıǵastym...

Kózimdi ashyp aldym, esinedim, kerilip-sozyldym. Sonsoń dereý ushyp turdym da, saǵatqa jalt qaradym. On eki. Sáýlem qaıda, men qaıda! Tym bolmasa endi tamaqtan qur qalmaıynshy dep oıladym. Saǵat on ekide kel degen joldasymdy izdep jóneldim. Barsam, — bólmesi tars jabyq.

— Bul nege jabyq? — dedim.

— Jeksenbi kúnderi jabyq bolady, — deıdi.

Sáýleshim ekeýimizdiń kezdespek kúnimiz juma bolatyn. Iaǵnı men park qashasynyń túbinde tuıaq serppesten eki kún uıyqtaǵanmyn ǵoı. Emınenú alańyna asyǵa umtyldym. Ondaǵy saǵatqa qarasam, — segizge áli jıyrma bes mınýt bar... Tańerteńgi segiz be, keshki segiz be? Saǵattyń syryn qaısyńyz jete bilesizder, a?

Orysshadan aýdarǵan ǴABBAS QABYSHEV

---