InfoHub Logo

Mahmud sultanǵa qyzmetshisi:

— Ámirshim, bir kisi kelip tur, men paıǵambarmyn deıdi, — dep málimdedi.

— Alyp kelgin! — dep buıyrdy sultan.

Paıǵambarmyn degendi alyp kelisti: jalań aıaq, jalań bas, ústi-basy alba-julba, bet-aýyzy qotyr-qotyr, ózi ashtan buralǵan bireý.

— Alyp ketińder. Bal berip, maı, jańǵaq, júzim, órik-meıiz, samsa berip qyryq kún kútińder! — dep buıyrdy sultan.

Qyryq kúnnen keıin sultan ony qaıtadan aldyrdy:

— Iá, sen áli de paıǵambarsyń ba? — dep surady odan.

— Álbette...

— Jaraıdy. Paıǵambarlar táńirmen tildesedi. Sen tildese aldyń ba?

— Tildestim. Jebireıil arqyly.

— Alla saǵan Jebireıil arqyly ne aıtypty?

— Alla maǵan: «Sen óz ornyńdy taptyń. Baıqa, endi odan bezinip júrme!» dedi.

Men sonyń qaıdan sap ete túskenin bilmeı qatty sastym. Terezemdi dop talqandap tesip ótip, dál aldyma top ete qalǵandaı boldy. Biraq, ol dop emes, — adam eken; terezemdi talqandap kirmepti, ekpinimen esigimdi jula jazdap kirip kelipti. Shashy uıqy-tuıqy, aýzy bir jaǵyna qısaıyp ketken, qantalaǵan alaqandaı kózi sharasynan shyǵyp bara jatqandaı.

Áýelde men ony tanymaı qaldym. Óıtkeni, kóńilge bolmasa, shoshyp-aq kettim. Esimdi jıǵan soń ǵana ony eptep shyramyttym. Aty-jónin bilmeımin. Ony joldastarymnyń bireýiniń úıinde kórgenmin; az-maz sóılestim de ǵoı deımin.

Men oǵan oryndyq nusqap:

— Qosh keldińiz, ápendim, tórletińiz! — dedim, shoshynǵandyqtan daýysym shyryldańqyrap shyǵyp.

Ol bir qolymen búıirin taıanyp, ekinshi qolymen aýany osqylaı ekilenip, ot qusqan janartaýsha aýzynan jalyn atyp:

— Bul qashanǵa deıin osylaı bola beredi?! Bundaı ádiletsizdik joıylýǵa tıis! — dep bajyldady.

Men onyń neni aıtyp turǵanyn túsingen joqpyn, tek ashýyn tarqatyp baıqaıyn degen oımen:

— Durys aıtasyz, ótinem, otyryńyz, — dedim.

Meımanym órt sóndirip kelgendeı-aq tútigip tur.

— Salqyn sýsynnan birdeńe ishesiz be? — dedim.

Meımanym sózime qulaq salǵan da joq-aý deımin.

— Qurtý kerek!.. Joıý kerek!.. — dep bajyldady.

Men ony ıyǵynan qushaqtap aparyp kresloǵa otyrǵyzdym. Qolyna sıgaret ustattym. Baryp terezeni ashtym. Sonsoń bir stakan sý ákelip berdim.

— İshpeımin! — dep ol dúńk ete tústi.

— İship jiberińiz endi, ishińiz, — dedim.

Jalǵyzym soldaı-aq jik-japar bolǵan soń, ol sýdy sylq etkizip bir-aq jutty da, keýdesin kernegen jalynyn basqandaı boldy.

Men endi oǵan baptap turyp kofe qaınattym. Meımanym jadyraı bastady.

— Maǵan salmaqty, salaýatty adamdar qatty unaıdy! — dep qarap otyr bir ýaqta.

— Oıyńyzdy ashyp aıtsańyz qaıtedi? — dedim men.

— Maǵan birbetkeı, jigerli adamdar unaıdy: Olar myqty mansapqa bir ıe bolyp alsa, o jerden óltirseń de ketpeı qoıady. Qalaı ómir súrý kerek ekenin bes saýsaǵyndaı biledi. Qashan, qaıda, ne isteıtinin, kimmen, ne týraly sóılesetinin boljap otyrady. Olar kesimdi merziminen aýytqymaı júretin avtobýs sıaqty. Tipti dárethanaǵa da dál ýaqytynda barady, bizge uqsap kóshede qaıda kirerin bilmeı bezektep júrmeıdi... Olardyń basy aýyrmaıdy, baltyry syzdamaıdy, iship-jegenderi boıyna juǵa ketedi. Olar tyrnaǵy bir ilikken jerden ne qaýsap pensıaǵa shyqqanda ketedi, ne jaryq dúnıemen qoshtasqanda ǵana ketedi.

Meımanym týra meni aıtyp otyr! Áıtkenmen, ol ómir súre biletinderdi qanshama dáriptese de, ózinshe aıtqanda, tym qarapaıym tirlikti unata da qoımaıtyn tárizdi.

— Men qaq-soqsyz tynysh ómir súrgendi unatamyn, biraq sol óz qolymnan kelmeı júr, — dep bir tujyrdy.

— Maqsatyńyzǵa áli-aq jetesiz, — dep jubattym men.

Ol uıqy-tuıqy shashyn sheńgeldep bassalyp:

— Jetesiz deısiz be?! Qashan?! Myna meniń jasymda ma?! Siz bolsańyz — birsári... Siz usaq tıyndaryńyzdy qaıda salyp júresiz? — dedi.

— Tıyndarymdy ma?.. Ony shalbarymnyń oń jań qaltasyna salamyn.

— Al kesek aqshalaryńyzdy she?

— Penjaǵymnyń ishki sol jaq qaltasyna, ámıanǵa salyp...

— Al qol oramalyńyzdy she?

— Mende qol oramal ekeý: bireýin shalbarymnyń sol jaq qaltasyna, ekinshisin penjaǵymnyń oń jaq qaltasyna salamyn.

— Taraǵyńdy she?

— Ony shalbarymnyń artqy qaltasyna salamyn.

— Kiltińizdi she?

— Ony shalbarymnyń yshqyr qaltasyna salamyn.

— Qymbat qalamyńyzdy she?

— Ony penjaǵymnyń oń jaq qaltasyna salamyn.

— Mine, aıtam ǵoı, siz bárin de bilip otyrsyz. Al men bilmeımin.

— Nege bilmeısiz?

— Óıtkeni, mende dym da joq. Qolyma keıde aqsha-maqsha túse qalsa, qaı qaltama tyǵyp jibergenimdi bilmeı dal uramyn. Aqshańdy, qol oramalyńdy, taraǵyńdy, avtoqalamyńdy, jazý dápterińdi jeke-jeke salyp qoıý úshin sende sonyń bári bolýy kerek... — degen meımanymnyń sheke tamyry adyraıyp ketti. — Al mende soqyr tıyn joq! Nár tatpaǵanyma eki kún boldy. Mine, meniń myna bátińkeme qarańyzshy! Kórdińiz be?.. Aýzyn arandaı ashqan aıdahar sıaqty!.. Biz shyńyraýǵa quldyrap qulap baramyz! Búkil eldi jumyssyzdyq jaılap aldy! Halyq qaıyrshylanyp bitti! Ar-uıattan múlde ada boldyq. Jezókshelikten basqa eshteńe qalmady. Aqsha jutatyn aram oıyndar indetteı etek alyp ketti. Aýrýhanada kemtarlardan aıaq alyp júre almaısyń, syrqattarda dári-dármek satyp alýǵa kók tıyn joq! — Ol sózin bir sát doǵardy da, stolǵa shyntaqtaı ıtinip, betin meniń betime taqap ákelip: — Dál qazir revolúsıa kerek, re-vo-lú-sı-á!.. Siz buǵan qosylasyz ba? — dedi.

Men selk ete tústim. Óneboıym muzdap ketti. Álde zamanda ǵana tilim ıkemge kelip:

— Men sizdiń ne aıtqanyńyzdy estimegen bolaıyn. Sizge budan basqa jasar jaqsylyǵym joq. Siz maǵan deneńe aıtqan da joqsyz, tipti munda kelgen de joqsyz. Boldy! — dep kúbirledim.

Ol tútigip, ornynan ushyp turyp:

— Munym bekershilik boldy. Ókinishti-aq. Sizge úlken úmitpen kelip edim, — dedi.

— Táńir tileýińizdi bersin, bul úıde bolǵanyńyzdy tiri janǵa aıta kórmeńiz. Men de sizdi kórdim deı qoımaspyn, — dedim men.

Ol súlkıip, biraq ishteı syzdap shyǵyp ketti.

Meniń boıymdy bir qorqynysh bılep, úıde basylyp otyra almaı, syrtqa shyqtym. Saǵatymdy bir jarym saǵatqa shegerip aldym da, jaqyn mańdaǵy joldas-joralaryma bardym. Olardyń qaısysymen sóılessem de, saǵatyma qaraǵyshtap, ýaqyttyń qansha bolǵanyn daýryǵa aıtyp qoıyp otyrdym. Óıtkendegi esebim ózime málim. Jańaǵy kelip ketken meımanym birdeńeni qoqsyta qalsa, qorǵanyp shyǵa kelmekpin. Joldas-joralarymdy kýáǵa tarta qoımaqpyn!

Úıge kelip, qaltamdaǵy ámıanymdy alyp qarasam, — salyp qoıǵan myń lırim atymen joq. Qoryqqanǵa qos kórinip júrip, álginde taksıdiń shoferine on lırdiń ornyna myń lırdi ustatyp kete bersem kerek.

Men jyndanyp kete jazdadym. Tabysy tıyndap qana esepteletin men baıǵusqa myń lır degeniń — dúnıeniń aqshasy. Sol túni kirpik ile almadym.

Tańerteń jumysqa ketip bara jatyp keshegi meımanymdy jolyqtyrdym. Janymda bir tanysym bar edi. Sonyń kózinshe anaý pále jabysyp júrmesinshi degen oımen teris qarap ótip ketkim keldi. Biraq anaý óıtýime mursha bermedi:

— Oý, beıápendi, hal-ahýalyńyz qalaı? — dep jabysa ketti.

— Shúkir, — dedim, onsha jaratpaı.

— Búgin kún jaqsy eken, á?

Jaqsysy sol, tań atqannan bastap tamshylap jańbyr jaýyp turǵan.

— Nesi jaqsy? Eńseni basyp tur, — dep kúńk ettim.

Onyń eki ezýi eki qulaǵyna jetti:

— Men osyndaı kúndi jaqsy kóremin. Degen kınoǵa baratyn kún. Tústen keıin baryp jańa fılm kóremin. Al saý bol! — dedi.

— Jolyń bolsyn! — dedim.

Ol kete bardy. Meniń janymdaǵy tanysym onyń sońynan qarap turyp:

— Bu adam degen qyzyq qoı. Qaltamyzda tompaıyp ańsha jatqan kúni qan jaýsa da, joq, nur jaýdy deımiz, — dedi.

— Anaý qýdyń qaltasynda aqsha bar demeksiń be?

— Buryn bolmasa da, búgin bar onda. Keshe keshke ol bir joldasy ekeýi Beıoǵly kóshesimen kele jatqandarynda, bir bıik úıdiń tusynda, mynanyń ústine torsıǵan ámıan top ete túsipti de, seriginiń ústine gúl otyrǵyzylǵan qysh qumyra qulap túsipti. Sorly serigin jurt aýrýhanaǵa jóneltpek bop abyr-sabyr bastalǵan sátte bul myrza ámıandy maldanyp taıyp turypty.

Arada bir apta ótkende avtobýsta meni qudaı urdy: qaltaǵa túsetin urylardyń biri penjaǵymnyń qaltasyn ustaramen tilip jiberip, ámıanymdy qaqshyp ketkeni. Ámıanymda kópten beri tirnektep jınaǵan úsh myń lırim jáne sol aıdaǵy jalaqym bar edi.

Sonyń erteńinde kemede álgi beıpilaýyz meımanym kelip janyma otyra qaldy. Sý jańa kıingen, muntazdaı bop qyrynǵan, shashyn sándep aldyrǵan.

— Kóńilsiz otyrsyz ǵoı? — dedi.

— Onshama kóńilsiz emespin, — dedim.

Kúlmiń-kúlmiń etedi.

— Elimizdiń ekonomıkalyq jaǵdaıy qalaı dep oılaısyz? — dedi.

— Men ol jaǵyn bile bermeımin, órem jetpeıdi, alaıda ekonomıkamyz máz emes sıaqty.

Ol kenet salmaqtana qaldy da:

— Qudaıdyń bergenine shúkir, jaǵdaıymyz ońalyp keledi. Kún ótken saıyn jaqsara túsýde. Eńbek etkisi kelgenderge jumys jetip jatyr. Tek jalqaýlanbasań bolǵany!.. — dedi.

Ol kemeden shyǵyp bara jatqan kezde áýdemde qatar otyrǵan eki kisiniń biri ony kózimen megzep:

— Ana bir kisini kórdiń be? — dedi kórshisine. — Keshe ony mashına basyp kete jazdady. Ol etbetinen ushyp túsip, murnyn buzyp aldy. Mashınanyń ıesi bir shylqyǵan baı eken, páleden mashaıyq qashypty degendeı, osyndaı oqıǵa boldy dep gazetterdiń biri jazyp júrer dep qorqyp, álgige úsh myń lırdi ustatyp zytyp otyrdy.

Bir aınaldyrǵandy shyr aınaldyrady demeı me: taksıske on lırdiń ornyna myń lır berip, uryǵa ámıanymdy qaqshytyp júrgen meni bir kúni jıenim shońqıtyp ketti.

— Oıbaı, naǵashy, oraıy kelip tur, avtomobıl satyp ala qoıaıyq! Taksı dep tirketemiz de, aqshanyń astynda qalamyz! — dep jatyp jabysty.

Oraıy kelip tur degeni: segiz myń lırin qolma-qol tólep, qalǵan jıyrma myń lırin keıin tóleýge qolhat berseń, azdap minilgen, biraq, jap-jaqsy mashına alýǵa bolady eken. Men ol sýdyrlaqtyń sózine ılandym da, áıelimiz ekeýimiz tútin tútetken kúnnen bastap birlesip jıǵan segiz myń lırimizdi bankten alyp berdim. Sonsoń, pendemiz ǵoı, burynǵy joǵalǵan aqshalarymnyń ornyn tezirek toltyratyn boldym dep te oıladym. Sóıtip, jıyrma myń lırdi keıin tóleıtin mindetteme qaǵazǵa qol qoıdym. Bu sordy qoısańshy! Jıenim mashınaǵa minip aldy da, zym-zıa joq bop ketti. Segiz myń lırim jelge ushty!.. Onyń ústine jımyrma myń lır bereshek bop belsheden batyp jáne qaldym.

Taǵdyr meni aıaqtan shala berdi.

Sóıtip júrgen kúnderimniń birinde baıaǵy nememen taǵy da ushyrastym. Ekeýimiz marshrýt taksıinde kezdesip qaldyq. Onyń jaǵasy jaılaýynda, ózinen-ózi máz-meıram.

— Kereginde qyrsyǵyp jeke taksı de tabylmaı qalady. Mynaǵan minýge týra keldi... — dep ol sál-pál únsiz otyrdy da: — Siz eldiń jaǵdaıy qalaı dep oılaısyz? — dedi.

Men abyrjyp qaldym:

— Shynymdy aıtsam, bilmeımin... Onshama máz emes sıaqty...

— Men munyńyzǵa qosylmaımyn! Munyńyz — kúná. Halyqtyń qoıny-qonyshy toly aqsha. Qudaıdyń bergenine shúkir, paıda mol. Jumys tabý op-ońaı. Budan artyqty kókseý — esýastyq!

Ol taksıden túsip ketti.

Shoferdiń qatarynda otyrǵan jolaýshy bulan-talan bolyp:

— Jańaǵy sóz jadynyń ne dep kókigenin estidińder me? — dedi. — Halyqtyń qoıny-qonyshy toly aqsha deıdi!.. Jańaǵy jádigóıdi men jaqsy bilem. Ashtan buralyp, isip-keýip júrgen. Osydan bir apta buryn kósheden gazetke oralǵan kóp aqsha taýyp alypty. Qaltasyna qampıtyp aqsha salǵan soń aqyldymsı qalypty. Optımıs! Qarnyn toıdyryp alyp saıraýyn!

Albasty qabaqqa qarap basatyny ras eken, taǵy bir kúni bizdiń úıge ury túsip, áıelimniń saqınasy, bilezigi degendeı, eń aqyrǵy ony-munymyzdy qıdaı sypyryp ketti.

Urynyń ustalǵan-ustalmaǵanyn bileıin dep men kúnde keshke polısıa ýchastogine baryp júrdim. Bir keshte jolaı álgi beıtanysymdy taǵy da kezdestirdim. Meniń eńsem ezilip kele jatqanymda sharýasy joq:

— Ápendim, osy keıbireýler ómirge ólgenshe narazy. Qymbatshylyq jaılap aldy deıdi. Oǵan kim kináli? Solardyń ózderi kináli! Betaldy, berekesiz ómir súredi. Esi durys adam eseppen ómir súrer bolar. Durys qoı, á? — dep sampyldaı jóneldi.

— Keıde eseptiń de ebi kelmeı qalady, — dedim.

— Olaı demeńiz. Sizdiń sózińizden úkimetke qarsy nasıhattyń salqyny sezilip tur, — dep syzdandy ol.

Sóıtip, ekeýimiz anaý dep, mynaý dep, polısıa ýchastogine jete bere aıyrylystyq.

Ýchastok aldynda turǵan polıseılerdiń bireýi ony kózimen uzatyp turyp:

— Keıbireýlerdiń joly bolǵysh-aq! Anaý bir pále ótken aptada at jarysynda on úsh lır bás tigip oınap, jıyrma jeti jarym myń lır utyp aldy! — dedi.

Ury ustalar dep úmittenip júrgenimizde bir kúni taǵy bir sumdyqqa tap boldyq: maǵan ákemnen mura bop qalǵan úıimiz órtenip ketti. Kórshimizden shyqqan órt qatar turǵan tórt úıdi typ-tıpyl qyldy; tórteýdiń ishinde bizdiń úı ǵana saqtyń shartsyz, teginnen-tegin kete bardy. Sasqalaqtap júrip áıelim gúl qumyrasyn, men qorqorymdy ǵana alyp shyǵyppyz, — órtten alyp qalǵan bar-joq múlkimiz sol boldy. Áıelim ádemi gúlin qushaqtaǵan kúıi, men qorqorymdy ustaǵan kúıi kóshede órtke qarap sileıdik te turdyq.

Biz bir jaqyn-jaqpaılarymyzdyń úıin panaladyq. Men erteńdi-kesh salpaqtap qala kezip, ózimizge laıyq baspana izdeýge kiristim.

Bir kúni kóp qabatty bir úıdiń janynan ótip bara jatyp: «Jalǵa páter beriledi» degen habarlandyrýdy kózim shalyp qaldy. Úı ıesimen sóılesip koreıin dep barsam, — baıaǵy beıtanysym! Óz kózime ózim senbedim. Ol meni jıhazy siresken bir bólmege ertip kirdi. Kirdi de, bulbulsha saıraı jóneldi:

— Adal eńbek ete bilgendi alla taǵala árqashan qoldaıdy. Kerjalqaý bolmaý kerek! Durys pa, qurmettim? Allataǵalaǵa sıynyp júrý kerek. Mysaly, myna men... — dep kósildi deısiń.

Ol álde zamanda maǵan qarap:

— Siz eldiń saıası jaǵdaıy qandaı dep bilesiz? — dedi.

— Men saıasatqa shorqaqpyn, alaıda jaǵdaı aýmaly-tókpeli-aý deımin.

— Siz qatelestińiz! Elimiz dál qazirgideı gúldenip kórgen emes. Qudaıǵa shúkir, bizde basshylyq óte myǵym. Tek qaısybir syńar ezýler soǵan shúbá keltirý úshin qaıdaǵy joq ósek-ótirikti órbitip kep júredi...

Onyń meni megzep turǵanyn sezdim.

Ekeýimiz páteraqy jóninde pátýaǵa kele almaı, men qoshtasyp shyǵyp kettim.

— Úsh bólmesine alty júz lır suraıdy, netken betsizdik! — dedim qaqpashysyna, syrtqy esikten shyǵa bere.

— Shyraǵym-aý, bul sıaqtylarda ar-uıat, bet bolýshy ma edi! — dep kúrsindi qaqpashy. — Adal eńbekpen mal tappaǵandarda toıym da bolmaıdy. Bul da — toıymsyz bireý. Lotereıadan jarty mıllıon lır utty da, han saraıyndaı myna úıdi satyp ala saldy.

Iá, bir aınaldyrǵandy shynynda shyr aınaldyrady. Birneshe apta boıy salpaqtap júrip, tórt júz lırge qabyrǵasy bazdanyp túrǵan úsh bólmeli jerkepeni áreń taýyp kóshkenim-aq sol edi, men qyzmet istep kele jatqan fabrıka jabylyp, aıaq astynan jumyssyz totıdym da qaldym. Qojaıyn kúızeliske ushyradym dedi de, bizge jumys taýyp alǵansha talǵajaý eterlik járdem de bermedi.

Salym sýǵa ketip, aıaǵymdy áreń súıretip kele jatqanmyn. Kenet dál janyma jaltyldaǵan bir lımýzın kelip toqtaı qaldy. Rýlin ustap otyrǵan kisi maǵan:

— Kelińiz, otyryńyz! — dep daýystady.

Qarasam: baıaǵymnyń dál ózi!

Mashınasyna mindim.

Beıtanysym shirenip otyr: maı basqan shúıdesi qatpar-qatpar; qaryny tóńkerilip jatyr. Beıtanysym bir sóz aıtyp — bir kúledi, eki sóz aıtyp — eki kúledi.

— Adam men haıýannyń bir-birinen aıyrmasy ne? — dep maǵan qarap aldy da, óz suraǵyna ózi jaýap qaıtaryp sóılep ketti: — Haıýan tamaqty qaryny ashqanda ǵana jeıdi, al adam — óıt-peı-di-i-i... Adam qashan, ne isteıtinin bilýge tıis. Tamaqty belgili bir merzimde ǵana ishý kerek. Biraq keıbireýler... kózine aıtpaı-aq qoıaıyn... qolyna ne tússe, sony talǵamaı sylqytyp soǵa beredi. Sonsoń olardyń asqazany óz-ózinen buzylady, búıregi de, qýyǵy da qurıdy. Ondaılardy kóshede kele jatqandarynda dáret qysa qalsa, olar aqymaqtanyp qoǵamdyq dárethanalardy izdep alasurady. Deni durys adamdar sóıte me? Siz ne istep júrsiz, halyńyz qalaı?

— Shúkir...

— Siz eldiń jaǵdaıy qalaı dep oılaısyz?

— Jaǵdaı onsha emes... — deı bergenim sol edi, ol:

— Sen ne ottap otyrsyń?! Sen opozısıashyl ekensiń ǵoı?! — dep aqyrdy. — Sen baıqa!.. Kúnge kúıe jaǵa almaısyń! Bizdiń otanymyzdyń tarıhynda dál qazirgideı gúldený bolǵan emes! Bizdiń jarqyn...

Men jettim, toqtatyńyzshy!

Lımýzınnen tepken doptaı bop ytqyp shyqtym.

Bir tanysym tur eken, janyma kelip amandasty da:

— E, ne oılap tursyń? Tanısyń ba? — dedi.

— Kimdi?

— Jańaǵyny, «kadıllakpen» ketkendi. Ol jaqynda tórt myń lır mura aqysyn aldy. Munyń sonaý Egıpette tipti bet-aýyzyn da kórmegen bir aǵasy bar eken. Ol týysy bu jaryq dúnıede jańaǵynyń baryn bilmeı de ketse kerek. Osydan basqa murageri bolmaǵan soń, baıdyń artynda qalǵan bar dúnıesi myna alaıaqqa buıyrypty.

Sonymen bizdiń eń sońǵy úmitimiz stambýldyń kópeste bop qaldy. Budan bir jyl buryn biz oǵan áıelimniń menshigindegi jer ýchastogin satqanbyz. Kópes bizge eli de on úsh myń lır bereshek bolatyn. Bergen qolhaty — mende. Men sol aqshany tezirek alyp, tezirek iske jaratýdy armandadym. Berer merzimi óte salysymen qolhatyn aldym da, sırek kezdesetin adal jandy kópeske attandym. Men qolhatyn joǵaltyp alǵan kúnde de onyń qaryzynan bas tartpasyn bilem. Biraq, amal ne, men barardyń aldynda ǵana ol daǵdarysqa ushyrap, dymy quryp qalypty. Maǵan jetim lır de bere almady. Qolhaty túkke jaramaı qor boldym. Biz satqan ýchastok endi oǵan nesıe bergen basqa ósimqorlardyń menshigine kóship ketti.

Sol kúni keshke men ómirimde alǵash ret kabakqa bardym. Barsam: beıtanysym sonda otyr! Meni kórip, janyma keldi. Oǵan dep bir rúmka araqqa zakaz berdim.

— Birdeńege renishtisiz ǵoı? — dep surady ol.

— Elimiz eldikten aıyrylyp barady. Halyń joqshylyqqa ushyrady. Búıtip kete berýge bolmaıdy! Mundaı ádiletsizdik joıylýǵa tıis!.. — dedim.

Osylaı dedim de qoıdym.

Ol sálden soń turdy da shyǵyp ketti.

Ony jaqsy biletin daıashy:

— Bul bizge buryn jıi kelip turýshy edi, áıel alǵannan beri kelýin sıretti, — dep kúńkildedi.

— Áıel aldy deısiz be? — dep suradym.

— Aldy. Bul sıaqty sýjuqpastardyń upaıy túgel ǵoı. Mıllıoner áıeldi alyp, maqta plantasıalarynyń qojaıyny bolyp, qazir aqshasynyń esebinen jańylyp júr...

Kabaktan shyǵa bergenimde eki jaǵymnan eki kisi bassalyp ustaı aldy da, qolymdy burap dedektetip otyryp polısıa ýchastogine alyp bardy. Beıtanysym shaljıyp sonda otyr! Suq saýsaǵymen meni nusqap:

— Dál ózi! — dedi komısarǵa.

Bul jańa ǵana kabakta úkimetti jerden alyp, jerge salyp balaǵattady dep maǵan kópe-kórineý jala jaýyp, o basta meniń úıimde otyryp ózi aıtqan sózdiń bárin maǵan telip shyǵa berdi.

Onyń túri qaraǵan jan túńilmeıtindeı edi. Meniń túrim kim qarasa da túńiletindeı edi: aıaǵymdaǵy bátińkem aýzyn arandaı ashqan krokodılge uqsap turǵan bolatyn.

Orysshadan aýdarǵan ǴABBAS QABYSHEV

---