InfoHub Logo

Álıhan Bókeıhan – qazaq halqynyń asa kórnekti tarıhı tulǵasy, saıası kósemi, ǵalym, Alash qozǵalysynyń jetekshisi, pýblısıs, aýdarmashy. 1913 jyly 2 aqpannan bastap, 1918 jylǵa deıin Orynborda aptasyna bir ret shyǵyp turǵan «Qazaq» – qoǵamdyq-saıası jáne ádebı gazetiniń  uıymdastyrýshylarynyń biri. Bas redaktory belgili qazaq qaıratkeri Ahmet Baıtursyn bolǵany bárimizge málim. Gazette Uly tulǵamyz Álıhan Bókeıhan jáne onyń seriktesteriniń kóptegen eńbekteri jarıalanǵan. Ǵalymdardyń pikirinshe Á. Bókeıhannyń «Qazaq» gazetinde eki júzge jýyq maqala men aýdarmalary basylǵan. Biz, «Qazaq gazetiniń shyǵa bastaǵanyna eki jyl tolyp, úshinshi jylǵa aıaq basýyna» baılanysty Álıhan Nurmuhamedulynyń jazǵan maqalasyn usynamyz, sebebi Alash zıalylarynyń eńbekterin oqyp, oı túıip, úlgi alýymyz qajet. Kishkentaı ǵana maqalada, qansha ǵıbrat bar.

Maqalanyń aty «2 fevral»

«2 fevralda «Qazaq» ekiden úshke shyqty. Jańa gazeta jas bala sıaqty. Bala bastapqy kezinde anaý-mynaýdy elegish keledi. Bir-eki jyldy artqa salyp alǵan soń, býyny bekip, buanasy qata bastaıdy. Ata-anasy minezin bilip, synyn tanyp, syryn túe bastaıdy. Gazeta týraly da naq solaı.

Anaý-mynaýdy elegish názik kúıin ótkizip, gazetimiz úshke qarady. Aıyryqsha bir apatqa ushyramasa, az-máz nárseni elemeı óter degen úmit zor. Gazeta betin shubarlaǵan qur qaǵaz emes, jurtyna qyzmet etýshi ultynyń uly ekendigin sańylaýsyzdar bolmasa, sanaly qazaq tanydy. Ol tanyǵandyǵyn osy ótken jyl kórsetti. «Táńiri asyraǵan toqtyny bóri jemes» degen. Táńirden sońǵy kúshti halyq qoı. Halyq qolyndaǵy is anaý-mynaýdyń qastyǵymen óshpeıtinin kózben kórip, qolmen ustaǵandaı boldyq. Jurt jumysynyń tegermeshi ilgeri aınalsa, ony shybyq salyp toqtatamyn degender qur aram ter bolýy qashannan bar nárse. Aram ter bolǵandar bola bersin. Ahmet bolmasa, Mirjaqyp shyǵarar. Ol bolmasa, odan basqa shyǵarar. Biraq qazaq gazetasyz turǵysy kelmeıtinin bildik. Soǵan kózi jetip, «kúshtige syıynsań qudaıǵa senip, ekinshi, qudaıdan sońǵy kúshti halyqqa súıenip, «Qazaq» aldaǵy jasyna aıaq basty. Qaıyrly bolsyn!»     

Qyr balasy. «Qazaq» gazeti, 1915 jyl, № 101, 5 aqpan.

Maqala «Qazaq» gazeti/Bas redaktor Á. Nysanbaev. - Almaty: «Qazaq ensıklopedıasy» Bas redaksıasy, 1998. – 126 b. alyndy. 

Ahmetjanova Ajar. KazNÝ ım. al-Farabı. Fakúltet ıstorıı, arheologıı ı etnologıı

---