InfoHub Logo

Qurmetti bas redaktor myrza!

Sizdiń gazettiń 14 qańtaryndaǵy sanynda "Ashyq hat oraıynda " aıdarymen Amanhan Álimulynyń "Men Nurqadilovten nege kettim " deıtin materıaly jarıalanyp edi. Sony muqıat oqyp shyqqannan keıin aqyn retinde de, ákimshiliktiń jańa qyzmetkeri retinde de bul máselege óz kózqarasymdy bildirmeı únsiz qala berý múmkin bolmady.

Sondyqtan Amanhan inime qarata jáne de "Qyzym, saǵan aıtamyn "degen turǵydaǵy az-kem pikirime gazet betinen oryn berýińizdi surar edim.

Amanhan, meniń kim ekenimdi Sen jaqsy bilesiń. Osy araǵa qyzmetke kelmeı turyp ta Saǵan árdaıym tileýles bolyp kele jatqan úndes, rýhtas aǵań edim dep bilemin ózimdi. Sen óziń de sony sát saıyn shegelep aıtyp júretinsiń.

Árıne, men Ákimshiliktegi jańa adammyn. Kóp jaǵdaı men úshin áli de jumbaq, áli de buldyr, sóıte tura oblys ókimi Zamanbek Qalabaıuly Nurqadilovke arnaǵan ashyq hatyńdy óz basym birden qoryta almaı, birshama qınalǵan jaıym bar edi. Endi solarǵa toqtalaıyn.

Sen Bas maman retinde 10 aılyq qyzmetinde ortańa yqpal etken, jurt kózine túsken jumysyńdy aıtýdyń ornyna qaıdaǵy kór-jer, kómeski málimetterdi jınap-terip, jipke tizip júrgensiń be, qaıtkensiń? Maqalanyń taqyryby da tompaqtaý eken. Óıtkeni Sen Nurqadilovten ketken joqsyń ("Ketispeımin" dep óziń de aıtypsyń), Ákimshilikten ketken joqsyń ba? Sózimdi aýyr alma, aqyn degen uǵymǵa eń aldymen aqyl men adaldyq kirýshi edi. Ar men uıat degenińiz de osy tóńirekten tabylsa kerek edi ǵoı, baýyrym.

Eń aldymen Sen resmı laýazymy — Ákimniń orynbasary, qazaqtyń sanaýly ǵana táýir qyzdarynyń biri — Jibek Ámirhanovaǵa kiná taǵa, keı tusta kekete sóılepsiń. Umytpasam, osy Sen, Amanhan, osydan biraz buryn Jibekke arnap "Jan Apa" degen óleń jazyp, ony "Jetisý" gazetine jarıalap ediń-aý.

Janymnyń jabyrqaýlaý sazdy álemi,
Saǵynyp júrgen kezde nazdy ádemi,
Ertip ap Ekiashaǵa barǵan ediń,
Jan Apa, jadyraǵan jazda meni.
Tabıǵat taýly jerde syr ashqan ba,
Tóbeden bult úıirildi qyr asqanda.
Qaýymnyń qamyn kózdep qarap turdyń,
Degendeı daýa bar ma, bul aspanǵa?! —
dep te, bir kósilipsiń, baýyrym.

Men bolsam Jibekti alystan syrttaı ǵana biletin edim de, seniń óleńiń arqyly ish tarta jaqsy kóre túskendeı bolyp edim.

Bul — Seniń osydan alty aı buryn jazǵan óleńiń.

Sonda qaı sózińe sendik? Kóńil aýanyń qalaı aýsa, pikirińdi de solaı ózgerte beretin be ediń? "Bir sózinde tursa edi jansa, kúıse..." demeýshi me edi Abaı atamyz bul týrasynda?

Sóz, baspasóz bostandyǵy degendi men de jaqsy kóremin. "Sóz bostandyǵy joq eldiń óz bostandyǵy bolýy neǵaıbyl" dep aıtyp tap, jazyp ta júrgen adammyn. Biraq bul jerde Sen qulaı jyǵyla qyzyqtap, quptap otyrǵan jekelegen qazaq gazetteriniń is-áreketin de eldiktiń belgisi deı almas edim, óıtkeni bir emes, eki emes, únemi úzdiksiz, úzilissiz qulaǵyńnyń túbinen yzyndaı berse, qalaı mezi bolmassyń. Yzyndaǵan shybyn-shirkeı emes, el kózinde júrgen ejelgi gazetter bolsa: "Áý, bularyń qalaı, tym qurysa el aldynda arylyp, aıtyp óltirsendershi!" dep, adam degen qortanbaýshy ma edi. "Bul demokratıanyń belgisi, sonyń is-áreketi, oǵan tosqaýyl bolmasyn!" dep aıtýǵa aýzyń qalaı barady? Eger seniń qulaǵyńnan qıqý ketirmeı, ár túrli gý-gý, dý-dý, ósek-aıań, alyp-qashpa sózderdi qarsha boratyp, kún saıyn keketip, muqatyp jatsa, qudaıshylyǵyńdy aıtshy, túk bolmaǵandaı-aq mán bermeı otyra berýge tózimiń jete qoıar ma edi? Áı, bilmeımin, dál Sen ekeýimiz eń qurymaǵanda gazet basyndaǵylardyń jaǵasynan alyp, bir-bir silkip shyǵar edik-aý!

Ózgege aqyl aıtyp, keńes berýge kelgende jeldeı esemiz de, sol jerde ózimiz bolsaq qaıter edik degendeı oı júgirte qomaıtynymyz da bar-aý osy bizdiń.

Qazir ulttyq ıdeologıa jaıly áńgime kóp aıtylyp júr. Biraq sol qalaı jasalady, onyń jón-josyq, joba-joly qandaı bolýy kerektigi jaıly biryńǵaı tujyrymdy, kesimdi, kelisti usynys aıtqan jan balasy joq. Almaty oblysy qolǵa alyp jatqan Rýh merekesi, ár túrli ulttyq úrdis, salt-dástúrimizge qaıta oralý qaǵıdalary sol ıdeologıany qalyptastyrýdyń, belgili bir júıege túsirýdiń úzik-úzik ádistemesi, "osylaı etsek qaıter edi?" degen izdenistiń alǵashqy aıqyn qarlyǵashy sıaqty emes pe. Ony mansuq etip, ińgálamaı qaǵyp únin óshirgennen biz neni uǵamyz?

Rýh merekesin ótkizýge 3 mln. teńge qarjy jumsalǵanyn oń kórmeıtinińdi ańǵartypsyń. Ózimiz úlgi tuta beretin Amerıka Qurama Shtattarynda úgit-nasıhat, jalpy belgili bir maqsattaǵy ıdeologıaǵa arnalyp (máselen Keńes ókimetin qulatý sıaqty) mıllıardtaǵan dollar shyǵaryp jatatynyn jaqsy bilesiń ǵoı, jańa oı, jaqsy ıdeıa erteń el ıgiligine qyzmet etip jatsa, sen aıtqan qarjy rýhymyzdyń ózgerilýi, órleýi arqyly-aq eselep qaıtpaı ma?

Kitaphanalar jóninde de daýym bar. Bir kezde shaǵyn mádenıet oshaqtary qajet bolǵan da shyǵar. Biraq ýaqyt ótedi, zaman basqasha kózqarastardy qajetsine bastaıdy. Almaty oblysynyń ortalyǵynda kishigirim birneshe salalyq kitaphanalardy ustanǵannan góri, "Almaty oblystyq kitaphana mekemesi" sıaqty ortalyqtanǵan iri qurylym tıimdi sıaqtanady maǵan búgin. Onyń ústine Almatyda áldeneshe respýblıkalyq kitaphanalar da bar ǵoı. Qazirgi tandaǵy árbir jeke adamnyń kitaphanasy da ondaı shaǵyn oshaqtar qyzmetin tarylta túseri haq. Ulttyq rýhqa kelsek, ol bir ǵana kitaphanalar jumysymen ólshenbese kerek, áıtpegende aıasyn tym-aq taryltyp jiberermiz.

Sondaı-aq, maǵan jetken aqpar boıynsha, qazir Sen synap otyrǵan altyn qordyń ıdeologtarynyń biri de, biregeıi de óziń bolǵan kórinesiń. Úndeýdiń mátinin de, atyn da oılap tapqan ("Altyn qorǵa — altyn qos") óziń ekensiń.

Sen, Amanhan, oblys ákimi Zamanbek Qalabaıulyna: "Siz qarapaıym halyqty qoıǵanda, óz apparatyńyzdaǵy qyzmetkerlerdiń qolyna túspeıtin janǵa aınalǵansyz" — deı kelip, biraz kiná artypsyń. O jaǵyn qaıdan bileıin, ezim on aı emes on shaqty kúnniń ishinde onyń aldyna áldeneshe ret baryp, ár túrli máseleler sheshkenimdi aıta keteıin.

Sen ony da ashýmen aıtyp qalǵan joqpysyń? Óıtkeni sen ekeýimiz ońasha bir áńgimeleskende maǵan bul týraly lám-mım demegen ediń, men satan aǵalyq aqylmen: qastasý emes dostasý jaǵynda júrseńshi degendeı emeýrin tanytqan bolatynmyn, esinde shyǵar?..

Júzdegen myń adamy bar oblysty basqaryp otyrǵan Ákim men onyń komandasynyń úshkirip-túshkirgenin ǵana termeı, qyzmetine qaraı baǵalap, is-áreketine qaraı saralasaq jón bolmas pa?

Keıde biz sylaımyz dep otyryp, syndyryp, syılaımyz dep otyryp, búldirip alatynymyz bar. Qazaq gazetterine degen, olardy qorǵaı, qoldaı júrýge degen jyly peıil, jaqsy yqylasyna túgel qosylamyn. Biraq olardyń da árdaıym jaýlastyrý emes, eldestirý jatynda bolǵany abzal ǵoı dep oılaımyn.

Bul kúnde gazetterimizdiń bir qatary halyq qamy, el namysyn oılap, ulttyq qasıetimizdiń jyrtysyn jyrtýdyń ornyna, kór-jer, ónbes daý, ótirik pen esek, jala men bále qýalap ketip bara jatyr. Men soǵan kúıinemin. Yzalanamyn. Neler bir endigi ult qaıratkerleri men bolarmyn-aq dep júrgen azamattardyń bir-birine aıbat kórsetip, ǵaıbat aıtyp, kúıelep, ózi ǵana emes, oqyrman jurtty da áýenine ilestirip, áýrege túsirip bitkenine namystanamyn.

Aýyldy jerde sháý etip bir kúshik úrse boldy, qalǵandary ár jerden, áýdem jerden ún qosyp, birinen-biri asyp túsip, órshelene áýpildep ketýshi edi; keıde "mynalar nege ǵana báriniń kótenine uqsap shýyldap ketti?" degendeı bolyp, solarǵa qosyla marǵaý ǵana bir mańq etip qoıyp, qaıyryla jata ketetin maıtóbetter de bolatyn. Bizdiń gazetterimizdiń keıbir qaraketteri sony elestetedi. Odan ne barqadar taýyp, qandaı baqyt tabatyndary beımálim.

Solaı, Amanhan! Sen ekeýimiz negizinen Poezıa dep atalatyn qasterli patshalyqtyń quzyryndaǵy pendeler edik qoı, qyzmetten sen ketip, men kelip jatqan soń aıtqany dep júrmegeısiń, oıymdy áli de bolsa irke almaı otyrmyn.

Keshe ǵana óziń tap-taza balap, yntamen kelip, nanyn jep, dámin tatqan jerińdi birer adamǵa degen pendelik ókpe úshin qustanalamaı-aq ketkeniń jón edi! Óıtkeni óziń tústenip ótken jer emes pe edi, óziń sýyn ishken qudyq emes pe edi? Qaıda kettiń, Amanhan? Oılana júrseń qaıtedi?

* * *

Osylaı dep jazaryn jazyp alyp, eki-úsh kún ústel tartpasynda ustadym. Jibekten bastap sol tóńirektegi biraz adamǵa oqytyp ta aldym. "Qatyp ketipti, endi tezdep jarıalaý kerek!" — deýshiler kóbeıip bara jatty. Sodan sál sekem alǵandaı bolyp, Amanhan da bekerge shyryldap júrgen joq, onyń sózinde de jan bar shyǵar. Jegen nanymdy aqtaýdyń basy dep bireýdi renjitip, bireýdiń kóńilin tabýdan ne uta qoımaqpyn osy, jurttyń bári nege meni qoldap, quptap ketti? Munda da bir gáp bolyp júrmesin. "Áı, qaıda qashar deısiń, jata tursyn, arǵysyn taǵy kórermiz" — dep, ústel sýyrmasyna salyp tastap edim...

Sodan qazir ǵana, bir jarym jyl ótkizip baryp qaıta qolyma alyp qarap otyrǵanym osy. Et qyzýymen áldebir gazet betine jarıalap jibermegenim qandaı jaqsy bolǵan dep te qudaıǵa shúkirshilik aıtyp qoıamyn.

Qarap júrip qaǵajý kórgen, óresi tómen áldekimderdiń synap-mineýinen, ártúrli kekesin men kemite qaraýynan yǵyr bolǵan jigittiń jan aıqaıy eken ǵoı ol.

Osy ákimshilikte isteıtin bir qyz bala maǵan ońasha syr retinde: "...Aǵa, siz baıqadyńyz ba, joq pa Amanhan aǵa munda júrgende mújilip, júdep, kóbine-kóp áldenege ábirjip júrgendeı kórinýshi edi, qazir kezigip qalǵanda baıqaımyn, aǵy — aq, qyzyly — qyzyl bolyp shyraılana, júzi nurlana túsken. Tómendegilerdiń túrtpegi aqyn adamdy biz bilmeıtin áldebir áýre-sarsańǵa sala ma, álde?" — dep aıtqany bar edi.

Ol qyzdyń ózi de mundaǵy atmosferaǵa tóze almaı, aqyry kóp Uzamaı ketip tynǵan bolatyn.

Bastapqy kezde ájeptáýir aıyptap júrsem de sol Amanhannyń da orynsyz qorlanýǵa qarsy oqys týlap qyr kórsetýin túsine bastaǵandaı boldym. Óıtkeni dál osyǵan shamalas bir oqıǵa ákimshilikke kelerden tup-týra eki-úsh aı buryn óz basymnan da ótkeni bar bolatyn. Ony da aıta keteıin.

---