InfoHub Logo

Aqjan... Qandaı maǵynaly esim. Qazaqstannyń batys óńirinde "aq" degen sózden bastalatyn adam esimi jıi kezdesedi. Bul jaqta jaqsy kórgen adamynyń esimderi olaı bastalmasa da, osy sózdi jıi qosyp aıtady. Aq degen sóz olar úshin ish tartýdy bildiretin tolyp jatqan esimdikterdiń balamasy bolyp tabylady. Aqkóke, Aqpatsha, Aqjaryq degen sózderdi osyndaı maǵynada bizdiń Mańǵystaýlyqtar jıi qoldanady. Al bizdiń keıipkerimiz Aqjannyń ata-anasy qyzdaryna, jany taza bolsyn degen nıetti meńzep aıtylatyn osy sózdi, tip-tike óz máninde tartý etýdi laıyq kórse kerek.

Jalpy adamǵa esim tekten-tekke berilmeıdi deıdi ǵoı, múmkin Qydyr baba aıan bergen shyǵar. Maǵan áıteýir munyń bir sebebi bardaı kórinedi. Eń bastysy, onyń jany, shynyda da, appaq

Bir qyzyǵy, qazir Mańǵystaý óńirindegi munaı óndirisine erekshe eńbegi sińgen dep, madaqtalyp júrgenderdiń talaıyn-aq bul salaǵa ómirdiń ózi qaqpaqyldap ákelip, ádeıi túsirip otyrǵan sekildi. Belgili munaıshy retinde Kompartıanyń eki birdeı sezine delegat bolyp qatysyp, KSRO memlekettik syılyǵyn alǵan, Dańq ordeniniń ekeýin birdeı taǵynyp, Eńbek Eri ataǵyna bir attam qalǵansha abyroı bıigine kóterilgen, áli kúnge deıin taban aýdarmastan sol baıaǵy bir orynnan qozǵalmaı, munaı ıisinen ajyramaı kele jatqan Aqjan Qadymova da áýelde munaı óndirýdiń emes, densaýlyq saqtaýdyń ınjeneri bolamyn dep, medısınalyq oqý ornyn qalaǵan eken. Tipti Atyraý oblysynyń Mahambet aýdanynda orta mektepti bitirgen soń Almaty medısına ınstıtýtyna túsipti de. Biraq óz betimen baryp, oqýǵa túsip kelgen jas qyz úıine kelgende anasy aýyryp, aýrýhanada jatqanynyń ústinen shyǵady. Endi ol sol kisiniń ornyna úıdegi inilerin baǵyp, ákesine kómektesýge tıisti bolady da, qaıtadan kete almaı qalady. Qansha talaptanǵanymen, endi oǵan medısına joly buıyrmaıdy. Óıtkeni ózinen úlken apasy baıaǵyda turmysqa shyǵyp ketken, ózi balaly-shaǵaly. Úıdegi inisine serik bolsyn dep, qoldaryna alǵan sol apasynyń uly áli úsh-aq jasta. Olarǵa budan ózge qol ushyn beretin adamnyń esh reti joq. Ákesi amalsyz munyń talabyna tusaý salyp, oqýǵa jibermeı qalady... Qabaqqa kirbiń ilip, jastyqqa ystyq monshaqtar tókkennen ne paıda, Aqjan mundaı jaǵdaıda báribir óziniń typ-tynysh oqý oqyp júre almasyn da túsinip, alǵashqy talabynan qol úzgen. Sonysyn moıyndaǵany shyǵar, sol mańdaǵy sylaqshy syrshylar brıgadasyna jazylyp, alǵashqy eńbek jolyn bastaıdy.

Qalaı bolǵanda da, ómir bir ornynda turmaıdy ǵoı, otbasylaryndaǵy jaǵdaı da bir arnaǵa túsip, inileri de burynǵydan góri eresek tartyp, sonymen birge Aqjan da óz ómiri, mamandyq alý týrasynda qaıtadan oılana bastaǵan shaqta, dám tartyp, Dossor ýchılıshesine kelip, onyń baqylaý-ólsheý aspaptary jáne avtomatıka fakúltetin bitirip shyǵady. Dossor ýchılıshesin bitirgen soń sol mańdaǵy bir jerge jumysqa kirer degenderi bolmaı, bulardyń bárin jańa ashylyp ıgerile bastaǵan Ózen ken ornyna jiberedi. Bir top jas qyz ben jigit óz mamandyqtary boıynsha avtomattandyrý sehyna ornalasqan bolady, biraq sehtyń ózi bar da, avtomattandyratyn eshteńe bolmaı shyǵady. Atqaratyn jumys joq. İshteri pysyp, bir aı júredi. Sodan bir kúni munaıshy operatorlar jetispeı jatyr eken degen sóz qulaǵyna shalynyp, meni sonda jiberińizder degen ótinishpen barsa, ondaǵylar qabyldaǵysy kelmeı:

— Shyraǵym, ol jumystyń ne ekeninen habaryń joq. Óziń qyz balasyń, — degen áńgimeler aıtady. Biraq qaısar mineziniń arqasynda jumysqa kirip tynady.

Arada otyz jyl ótken qazirgi kezde óz atyna Ózen ken ornyn ıgerýge tamasha úles qosqan, ken ornynyń qaz basýy men kemeldenýiniń kýási bolyp, dańqyn arttyrýǵa qyzmet etken, qazynasyn el ıgiligine jaratýǵa óziniń búkil sanaly ǵumyryn arnaǵan degen sóz aıtylary úsh uıyqtasa túsine kirmes edi. Onyń Ózen munaı gaz óndirý basqarmasyndaǵy jumysy 1971 jyly bastaldy. Bul ken ornyndaǵy kóptegen ıgilikti isterdiń qarsańy bolatyn. Qala halqynyń turmysyndaǵy jaǵymdy da mańyzdy ózgerister belgi bere bastaǵan. Degenmen kásipshilikterdegi jumys ońaı emes bolatyn. Onyń ústine, úıge kirip, úıden shyǵyp degendeı, buryn tún qatyp jumys istemegen, dalaǵa jalǵyz shyǵyp kórmegen jas qyz úshin, shynymen, aýyrlaý tıgen. Úsh aýysymmen, keı kezderi táýligine tórt aýysymmen jumysqa baratyn. Operatordyń mindeti — negizinen baqylaý jasaý, óz ýchaskelerindegi uńǵylardy aralap, jumys istemeı turǵany bolsa nemese ózgedeı túrli jaǵdaılar bolsa dereý shara qoldanýǵa tıis. Qolynan kelgender usaq-túıek jóndeýlerdi ózi de jasaı salady, al kóp jaǵdaıda jóndeýshiler brıgadalary shaqyrylady...

Qaı ýaqytta da aınalańda jaqsy adamdar júrgenge ne jetsin, sol jyldary qatar júrip, munaı óndirisiniń qıyn-qystaý kúnderin bastarynan birge keshken Sosıalısik Eńbek Eri Smaǵul Jalǵasbaev, Qazaqstan Memlekettik syılyǵynyń laýreaty áıgili operator Sábıt Ábenov, Qarjaýbaı Seńgirálınderden az ónege almaǵan.

"Adam kúni adammen" degen sózdiń naqty maǵynasyna da ol sol bir jyldary mán bere bastaǵan. Máńgilik eshteńe joq, adamdar da biriniń ornyn biri basýmen, birine biri jalǵasa kún keshedi eken. Sonaý bir balǵyn shaqtardan beri talaı jyldar ótip ketti. Talaı ózgerister bolyp jatyr. Ózgermegen tek qana Ózen kenin oraǵan qumdy daýyl ma eken dep oılaıdy keıde. Solaı bolýy da múmkin, biraq qazir jumys istep júrgen operatorlardyń sol daýyldarda dál bularsha qınalatynyna kúmándi. Birinshiden, olar tún qatyp, tań asyp júrmeıdi, tańerteń baryp, keshke úılerine oralady. Qazir aýysymdy jumys isteý umytyla bastaǵandaı. Jumystyń kóbi avtomattandyrylǵan. Al ol kezde...

...Sol bir kún áli esinde. Syrtqa shyqqan boıy sol bolatyn, qatty daýyl beıne óziniń aıaq-qoldaryn qos qabat jumsap, temir saýsaqtarymen qushaqtap alǵandaı, sonan soń aıaýsyz julmalaı bastaǵandaı sezingen. Bet qaratar túri kórinbegen soń, teris aınala qoıyp edi, endi álgi temir saýsaqtar jotasyn tyrmalap, basyndaǵy qalyń oramalyn shashymen qosa julyp alǵysy kelgendeı, tipti órshelene tústi. Myna túrimen uńǵylaryna jetýdiń qandaı kúshke túserin, janyndaǵy áriptesteri ózin nege toqtatqysy kelgenin endi túsingen. Biraq alǵan betinen qaıtý oıyna kelmedi. Onyń da ózindik sebebi bar bolatyn...

Munaı ónimdiligi osy uńǵylardyń jumys isteýine tikeleı baılanysty. Uńǵy joq bolsa, (ıaǵnı turyp qalsa) onda ol táýlik saıyn berip turatyn munaı da joq degen sóz. Eger bul daýyl basylǵanyn kútip otyra berse, jańada ǵana jóndeýden ótip, endi iske qosylýǵa daıyn turǵan gazlıft ádisimen jumys isteıtin uńǵysy endi qansha turyp qalaryn qudaı bilsin... Ótken joly osyndaı bir aýa raıy buzylyp turǵanda dalaǵa shyqqysy kelmeı, erteń barsam da bolady dep jatyp alǵan jas jigitke renjigeni bar. Jany ashymaıdy, oǵan istiń jaıy qajet emes, óziniń jan tynyshtyǵy kerek bolyp tur. Al eger qolyna jaqsy istegenderdiń esebinen tıyn-teben tıip jatsa, alýǵa uıalmas edi-aý dep, kádimgideı keıip qalǵan. Ol jigit sonda mynadaı tozaqtan qashyp turdy ǵoı. Eger bul endi sol tozaqqa ózi de shydaı almasa, óziniń sol jigitten nesi artyq?! Biraq ol adamdardyń arasyndaǵy aıyrmashylyq jer men kókteı bola beretini týraly oılamaǵan.

Onyń ózi jumysqa kirgen alǵashqy kúnnen beri kóńiline túıgen bir qaǵıdasy bar. Ol — qalaı bolǵanda da uńǵy jumyssyz turyp qalmaý kerek. Ól, tiril, biraq sony qamtamasyz etpeı, tynyshtyq tappaý kerek. Al bul talaptyń oryndalýy eń aldymen operatorǵa ıaǵnı ózine baılanysty. Bári óziniń isin qanshalyqty berilip jasaǵanyna, óziniń isiniń jaıyn túsinýge degen ynta yqylasyna baǵyttandyrylǵan. Keıde buǵan uńǵylar da muny túsinetindeı kórinetin. Qazir de kóńiline uıalaǵan sol senimniń kúshimen, sol bir izgi oılarynan qýat alǵandaı, órshelene soqqan qumdy daýylǵa boı bermeı, mejeli jerine jaqyndaı tústi. Bul uńǵy jumyssyz turyp qalsa, jospar mejesinen qansha asatyny da jylt etip eles berip ketkendeı. Óıtkeni osy ádispen jumys isteıtin uńǵylardyń munaı óndirý qarqyny da ózgelerine qaraǵanda áldeneshe ret artyq bolatyn. Jetken boıda daýylmen alysa júrip, gazdy iske qosýǵa daıyn etti. Kúıbeńdep júrip taǵy da biraz sharýasyn tyndyrǵan soń alyp uńǵy da gúrildep ala jónelgen. Óziniń ishte otyryp qalmaǵanyna rıza bolǵannan, aıaq-qoly da jeńildep ketkendeı. Júgire basyp ýchaskelerin túgel aralap shyqty. Bir jerdegi kachalkada remen bosaǵan eken, ony qaıtadan tartyp, qalpyna keltirdi. Taǵy birer jerde osyndaı usaq-túıek kemshilikterdi retke keltirdi. Alaıda osyndaı sál ǵana usaq-túıek sıaqtylardyń ózi-aq keıde uńǵylardaǵy jumystyń toqtap qalýyna ákep soqtyrady. Mysaly, remen bosaı berse, motor toqtap qalady. Motor toqtaǵan soń bitti... Keıde álgindeı jaǵdaılardyń ózine jóndeýin bilgenimen, bir adamnyń kúshi kelmeı qalýy múmkin. Ondaı jaǵdaıda operatorlar birine-biri kómekke kele qoıady. Al jóndeýshiler brıgadasyn shaqyrtýdyń ózindik kúrdeli jaǵdaılary bar. Olarǵa suranys barlyq toptyq qondyrǵylardan túsip jatady. Tapsyrys berýshiler kezekke qoıylady. Al keıbir kezderi jóndeýshilerdi shaqyrýshylar tipti kóp bolady. Olar kelip bolǵansha ýaqyt óte beredi, al munaı óndirip alý isi toqyraı beredi. Jóndeýshilerdiń baǵasy artyp, kezek kútýshilerdiń mazasy ketip, pendeshiliktiń keıbir kórinisteri de jyltyńdap, esikten qaraı bastaıtyny da sondaı kez. Al kezegiń jetip, jóndeýshiler iske kirisken soń da sapasyz jóndeýden zardap shekpeıtindigińe eshkim kepil bola almaıdy, óndiris prosesi qaıtadan kidirip, álgi júgiris qaıtadan bastalatyn kezderi de bolyp turatyn...

Árıne, ómir ol kezde de tek qana toptyq qondyrǵylar basyndaǵy arpalysqa toly kúndermen shektelip qalmaǵan. Sol jyldary búkil Odaq kóleminde kórkemónerpazdar úıirmeleri keńinen jumys jasap, osy deńgeıde baıqaýlar jıi ótkizilip jatatyn.

Birde bulardy da kórkemónerpazdar úıirmesine shaqyrdy. Partıa tapsyrmasyn oryndaýǵa kidiris bolmaıtyn kez ǵoı, onyń ústine saǵan baǵa bergen ýaqytta qoǵamdyq jumysqa qalaı qatysyp júrgenin esepke alynady. Bular da brıgada múshelerimen jetip bardy. Jas kezi, kózge uryp turatyn ádemiligi jáne bas rejıser birden-aq buǵan nazar aýdaryp, bir roldi oınap berýdi ótindi. Bul da bar ónerin salyp, synaqqa túsken. Ózińiz daıyn turǵan artıs ekensiz ǵoı dep, rejıser qýanyp ketken...

Qazir sol kezder týraly aıtqanda qyzaryp, uıalyp qalatyny bar... (Jalpy, sóz reti kelgende aıta ketken jón, Aqjannyń boıy tunǵan talant sıaqty. Ony biletinder artısik sheberligi turǵysyndaǵy ǵana emes, keste tikkendegi, toqyma toqyǵandaǵy, tipti tamaq jasaǵandaǵy sheberligi týrasynda aýyzdarynyń sýy qurı áńgimeleıdi). Aqjannyń eski álbomdarynyń birinde sahnada rolde oınaǵan kezi beınelenip, saqtalyp qalypty. Kórkemónerpazdardyń drama úıirmesiniń jumysy derlik emes, onyń ilgerige, qarsy aldyndaǵy adamǵa qaraı umsynǵan túrinen shynaıylyqtyń ıisi ańqyp turǵandaı...

Jastyqtyń áserinen be eken, ol sol kezderde uıqysy qanbaı erte turyp, úıirmege baramyz dep qanshama jaı jatyp júrse de, tipti sharshamaıtynyna tań qalady. Munda jastyqtyń bula kúshi ózindik rol atqarǵanyna kúmán keltirýge bolmas, biraq bul arada ózine-ózi sengendiktiń de, rýhanı qýattyń pármendiliginiń de, alda turǵan jeńisteriniń kózge eles bere bastaǵandyǵynyń da áseri bolmaýy múmkin emes. Sonymen qatar ózi atqaryp júrgen isine qanaǵattanǵandyq, boıyndaǵy ashylmaǵan talant kózderi de sharshatpaı, qaıta boıyna kúsh-qýat quıyp, janyna nur shashyp otyrǵan sekildi.

Áriptesteriniń aıtýynsha, ony keıde toptyq qondyrǵy basynan alyp ketý qıyn kórinedi. Eger jumysy bitpeı jatsa, áldenege kúdigi bolsa, sol arada qonyp qalý da oǵan túk emes, óıtkeni onyń óz isine degen jaýapkershiligi sheksiz deıdi áriptesteri. Sizge osy jumys unaı ma dep suraıtyny bar keıde jýrnalıserdiń. Ondaıda Aqjannyń júregine erekshe bir qýanysh tolqyny úıirilip, shabyttana jaýap beretin. Nemese sońynan birazǵa deıin osy suraq tóńireginen shyǵa almaýshy edi. Shynynda da, onyń jumysy ózine nege unamaýǵa tıis. Jalpy solaısha suraq qoıýdyń ózi durys pa? — Meniń ǵumyrymnyń eń mańyzdy shaqtary osy toptyq qondyrǵylarda ótip keledi. Eger basymnan ótken árbir kúnnen jumystaǵy kezderimdi sylyp tastaı berse, meniń ómirimde de kóz toqtatyp qarar kóp eshteńe qalmas edi. Ol meniń ǵumyrymnyń mazmuny emes pe degen oıǵa qalatyn...

Jyldar lezde ótedi ǵoı. Biraq olardyń boıynan súzilip qalyp otyratyn bir nárse bar. Ol sińirgen eńbegińniń jemisi. Eger ol nátıje jaǵymdy bolsa, saǵan abyroı, bedel áperip, adam retindegi salmaǵyńdy ústeı túsedi. Seniń esimińmen qatar ózgelerdiń kóńilinde iltıpat sezimi oıanyp, ózińdi bıikteı túskendeı sezinesiń, ýaqyt kóshi jyljyǵan saıyn osyǵan kóz jete bergendeı. Biraq sol bir qurmet, qoshamet kóbeıe túsken saıyn sodan qashyp qutylǵysy kelgendeı bir sezim paıda bolatyn. Keıde kezekti bir jınalystarǵa barǵannan góri uńǵylarynyń arasynda júre bergenin, óziniń sondaǵy sharýashylyǵyn retke keltirip, josparyn oryndap, ózimen-ózi qalǵandy unatatyn. Bir jaqqa ketip qalsa da, jumystyń jaıyn oılap, qaıtadan kelgenshe asyǵatyn.

Kóp uzamaı oǵan aǵa operator, munaı óndirý sheberi sıaqty ataqtar berilip, dárejesi ósip jatty. Mysaly, bul ózgerister mynadaı retpen júzege asqan: 1971 jyly aýdandyq ınjenerlik-tehnıkalyq ortalyqtyń munaı men gaz óndirý jónindegi ekinshi razrádty, 1972 jyly úshinshi razrádty, 1973 jyly oqý kombınatynda oqyp, tórtinshi razrádty munaıshy operator boldy. Al 1981 jyly oǵan besinshi razrád berildi. Al 1987 sheber ınjener-tehnolog dárejesine jetken. Jaýapkershilik salmaǵy da óse túsken. Toptyq qondyrǵylar basyndaǵy uńǵylardy qorasyndaǵy malyndaı kútip, olardyń jaǵdaıyna jaýapty bolýdyń kókesi áli alda bolǵanyn sonda bilgen.

Oqý kombınatyndaǵy oqý jetkiliksizdigi, bilimdi jetildire berýi qajet ekeni odan ári aıqyndala túsken. Aqjan Qazaq polıtehnıka ınstıtýtyn bitirdi de, biraq munyń da az ekenin uqqan. Ol úshin eń bastysy, kúndelikti zertteý, óz betińmen izdený, árbir kúrdeli jaǵdaıdan, árbir tyǵyryqtan shyǵýdyń jolyn óziń taba bilýge jetisý edi. Bul úshin ony erekshe talaptanýǵa úıretken de ómirdiń ózi bolatyn. Mysaly, uńǵylar boıynda bolýy múmkin búkil kináratty alastaý jumystary olardyń syryn óziń túsinip, bilip turǵanda áldeqaıda sapaly júredi, óıtkeni eshkim de ondaı jaǵdaıda júrdim-bardym jóndeý jasaı almaıdy. Kóz boıaýshylyqqa oryn qalmaıdy.

Qazir oılap qarasa, Aqjan eshqashan da ataq izdep, jurttyń kózine túsýge qumartpapty. Biraq soǵan qaramastan, búkil ǵumyry halqynyń kóz aldynda ótip keledi eken. Ol turmaǵan Qurmet taqtasy da, ol qatyspaǵan jınalys ta, tipti ol otyrmaǵan prezıdıým da qalmaǵan sıaqty. Ol úshin ataq-dárejeniń aıdyndy joly 1976-1977 jyldardaǵy sosıalısik jarystar jeńimpazy bolýdan bastalǵandaı. Bul ol kezde Kompartıanyń sóz qoryndaǵy eń jıi qoldanylatyn urany dese de bolǵandaı edi. Barlyq qurmet te, syı da, ótirik shyn bolsa da, solar úshin jasalyp jatqandaı kórinetin. Al 1982 jyly Mańǵystaý oblysy memleketke 200 mln tonna munaı ótkizip, onyń 80 prosentin Ózen munaı-gaz óndirý basqarmasy bergende, bul da Aqjan ómirbaıanynyń aıtýly bir beti bolyp qaldy. 1984 jyly Búkilodaqtyq munaı mınıstrligi men Munaı jáne gaz ónerkásibi jumysshylary kásipodaǵy prezıdıýmynyń qaýlysymen Aqjan Qadymovaǵa "Qurmetti munaıshy" ataǵy berildi. 1986 jyly KSRO Memlekettik syılyǵyn aldy. 1988 jyly KSRO Halyq sharýashylyǵy jetistikteri kórmesindegi Búkilodaqtyq Qurmet taqtasyna engizildi. Bul tizimdi odan ári soza berýge bolar edi.. olardyń arasyndaǵy eń súbelileri qatarynda búkilodaqtyq komsomol sezine bolǵanyn ataı ketýge bolar. Osynaý saparlardyń (ataq berýdiń ózi de saparlarǵa ulasyp jatady ǵoı), ishinde ásirese este qalǵany qazaq halqynyń aıaýly uly Dımash aǵa Qonaevpen birge Kompartıanyń XXVI sezine qatysýy. Sol kúnderdiń eskertkishi retinde qatar turyp túsken sýretteri qazir onyń úıiniń eń qymbatty múlki.

Sol bir taýsylmaıtyn resmı saparlardan, bitpeıtin jınalystardan shyqqan soń Aqjan ylǵı úıine, týǵan-týystaryn, baýyrlaryn, ata-anasyn kórýge asyǵatyn. Óıtkeni alǵan áserlerin qaltqysyz kóńilmen solarǵa ǵana armansyz aqtara alatyn, kóńiline kelgen túrli jaılardy aıtyp, solarmen ǵana oı bólise alatyn. Onyń ústine Aqjan ákesiniń otbasyndaǵy balanyń úlkeni bolmasa da, taǵdyr onyń mańdaıyna sol áýlettiń búkil salmaǵyn artyp qoıǵandaı. Bas kótereri sol. Onsyz aýylda eshqandaı jumys tynbaıdy.

Sol saparynda da ol sıezen qaıtar jolynda aýylyna Mahambet aýdanynyń Kete shaǵyl qumyndaǵy týǵan úıine soǵyp ketýi kerek edi. Otbasynyń kezekti bir sharýasyn sharýalaýy qajet bolatyn. Al partıa sezine qatysyp kele jatqandardy astanamyz Almatyda ǵana emes, óz oblystarynda da kútip otyrǵan. Sıezen keıin keń etek alatyn naýqandyq nasıhat jumystary ásirese delegattar oralǵan soń zor qarqynmen júre bastaıtyn. Osyǵan baılanysty serikteriniń muny jibergileri kelmegen, biraq ol esebin taýyp suranyp, sol joly Kete shaǵylǵa ketken... sol sapary munyń esinde máńgilikke qalyp qoıǵandaı.

Aýylyna da barǵan, sharýasy da tynǵan. Esinde qalǵany, ákesi muny keterinde janyna shaqyryp alyp, arnaıy tapsyrma bergen:

"Aqan, myna kishi uldy ózińe tapsyryp qoıaıyn dep otyrmyn. Osyny óziń oqytyp, óziń tárbıelersiń.." — Áke sózi zań ǵoı, al biraq mynaǵan túsinbeı qalǵan. Áıtse de ýádesin bergenimen, úlken uly turǵanda, Ózende júrgen buǵan inisin nege tapsyrdy eken degen suraqtan aryla almaǵan. Ol suraqtyń jaýaby keıinirek qana málim bolǵan: Aqjannyń úlken inisi kútpegen jerden kóz jumǵan. Ákesiniń sol bir "áýlıeligine" áli kúnge deıin qaıran qalyp otyratyny bar. "Balasynyń ólip qalaryn shynymen-aq bildi me eken?!" — degen suraǵy áli jaýapsyz. Al inisi Januzaq qana emes, apasynyń ul-qyzdarynyń bári de Jańaózen qalasynyń qurmetti turǵyny Aqjannyń úıinde turyp oqyp, mamandyq alyp ketip jatyr. Ákesiniń amanaty da oıdaǵydaı oryndalyp, ol inisi de osynda oqyp, bilim alyp eline ketti. Qazir analaryn baǵyp otyrǵan sol ul.

* * *

... Iá, ómir osylaı ótip jatyr. Odan qatar-qurbylary, keıde tipti jaı tanystarynyń da: "Sen osy turmysqa qashan shyǵasyń?" — dep, surap qalatyny bar. Osy suraqty baıaǵyda, Aqtaýǵa baryp kelgendeı, jıi qatynap júrgen shaǵynda Máskeýdegi bir tanys áıel de qoıa beretin. Sonda bul qaljyńdap: "Vyıdý togda, kogda partıa ostavıt mená v pokoe", — deıtin. Al keıin partıanyń kózi joǵalǵan kezde: "Kogda mená partıa ostavıla v pokoe, bylo ýje pozdno", — deıtin boldy. Shynymen de, shirkinniń qolyna bir túsken soń, odan kúder úzip ketý de qıyn edi ǵoı... Endi oılasa, ǵumyrynyń eń ádemi shaqtary partıanyń "ýrasy" aıasynda zymyrap óte shyǵypty. Ras, ol kezderi saltanatsyz da, sánsiz de deı almaıdy. Biraq janynyń tereń túkpirinde aıtylmaı qalǵan ándeı bir áýenniń tunshyǵyp jatqanyn da qalaı jasyra alar?! Ádemi kózderiniń qıyǵynan keı-keıde bir úzilip túsetin monshaqtar syry da sonda emes pe eken dep oılaıdy keıde. Shúkir etip úırengen halyqpyz ǵoı, "shúkir" deıdi ol da. Apasynyń balalary munyń balasyna aınaldy. Byltyr ul úılendirdi, bıyl qyz uzatty. Byltyr shańyraq kótergen bir otaý qazir óziniń janynda. Eki kúnniń birinde balalaryn alyp kelip, osynda júredi. Bala baqtyryp qoıyp, qydyryp ketetin kezderi de jıi kezdesedi. Bul úıdegi ý-shýdan keıde apa-jezdesi kelgende, solardyń ózderi mezi bolatyny bar. Bıyl munaı tehnıkýmyna túsken kenjeleri Janardy kórgende: "Bul munaıshylardyń jańa urpaǵy ǵoı", — dep, jany semirip, jadyrap qalady Aqjan...

Qazir Aqjan Qadymova "Ózenmunaıgaz" aksıonerlik qoǵamynyń №2 munaı gaz óndirý basqarmasynda kadr bóliminiń meńgerýshisi. Osy basqarmanyń bastyǵy Kıikbaı Medeýov jýyrda oǵan Ózen munaıynyń 35 jyldyǵyna oraı ótkiziletin saltanatqa qatysatyndyǵyn, osy kenniń ıgerilýine eńbegi sińgen munaıshy retinde bul merekeniń qurmetti qonaǵy bolatynyn aıtyp, bıylǵy kezekti eńbek demalysyna jibermeı qaldy. Eńbegin eskerip jatsa jaman emes qoı, biraq ol mundaı sátterde ózi týraly emes, osy ujymda, osy ken ornynda kópten eńbek etip kele jatqan ózge áriptesteri týraly oılaǵan. Túgelbaı Orynbaev, Shaqan Naýshabaev, Sábıt Ábenov syndy abzal jandardyń eńbegi ózinikinen kem dep eseptemeıdi. Olardyń talaı ret jumys oryndarynda qona jatýǵa týra kelse de, eshýaqytta jumys múddesine shek keltirmegenderin de jaqsy biledi. Óz zamandastaryna degen maqtanysh sezimi onyń keýdesin kernegen...

2000 jyl

---